Wprowadzenie

Określenia orientacyjne w przestrzeni. Rodzaje kości. Połączenia kości.

Kość ciemieniowa, kość potyliczna.

OKREŚLENIA ORIENTACYJNE W PRZESTRZENI

Osie (axis) [3] - biegnące:

1. oś pionowa [podłużna] (a. verticalis s. longitudinalis) - biegnie z góry na dół lub z dołu do góry

2. oś właściwa [pośrodkowa] (a. principalis s. mediana) - biegnie przez szczyt głowy

3. oś pozioma [poprzeczna] (a. horizontalis s. transversalis) - biegnie ze strony prawej na lewą lub odwrotnie

4. oś strzałkowa (a. sagittalis) - biegnie od przodu do tyłu lub odwrotnie, prostopadle do 1 i 2

Płaszczyzny (planum) [3] - dzieli:

1. płaszczyzna czołowa (pl. frontale) - na część przednią i tylną

2. płaszczyzna pozioma s. poprzeczna (pl. horizontale s. transversale) - na część górną i dolną

3. płaszczyzna strzałkowa (pl. sagittale) - na część prawą i lewą

4. płaszczyzna pośrodkowa (pl. medianum) - jest płaszczyzną symetrii.

Kierunki (directio) [6]:

1, 2) przyśrodkowy i boczny (medialis et lateralis) - w stosunku do płaszczyzny pośrodkowej

3, 4) przedni i tylny (anterior et posterior) - w stosunku do płaszczyzny czołowej

5, 6) górny i dolny (superior et inferior) - w stosunku do płaszczyzny poziomej [poprzecznej]

Położenie (situs) [4]:

1. powierzchowne [zewnętrzne] (superficialis s. externus), głębokie [wewnętrzne] (profundus s. internus) → w stosunku do zewnętrznej powierzchni ciała

2. bliższe i dalsze (proximalis et distalis) → na kończynach, w stosunku do przyczepu kończyny do tułowia

Rodzaje kości (5):

1. kość długa (os longum) - jeden z trzech wymiarów znacznie przewyższa oba pozostałe

części (3):

1. trzon (corpus) + jama szpikowa (cavum medullare) i szpik kostny (medulla ossium)

2. końce (extramitas) [2]: bliższy i dalszy np. kość ramienna (humerus)

2. kość płaska (os planum) - wydłużona w dwóch kierunkach, w trzecim bardzo znacznie spłaszczona, np. kość ciemieniowa (os parietale)

3. kość krótka (os breve) - równomiernie rozwinięta we wszystkich trzech kierunkach, np. kość sześcienna (os cuboideum)

4. kość nieregularna (os irregulare) - inna niż powyższe np. krąg obrotowy (epistrofeus s. axis)

5. kość pneumatyczna (os pneumaticum) - zawiera przestrzenie powietrzne, wysłane błoną śluzową np. kość sitowa (os ethmoidale)

POŁĄCZENIA KOŚCI

POŁĄCZENIA ŚCISŁE (synarthroses)

STAWY (articulationes)

rodzaje (3): I. Więzozrosty (syndesmosis) [4]: 1) więzozrost włóknisty (s. fibrosa) - klejodajne pasma łącznotkankowe np. błona międzykostna goleni (membrana interossea cruris) 2) więzozrost sprężysty (s. elastica) - sprężyste pasma łącznotkankowe np. więzadła żółte (ligg. flava) 3) szwy (suturae) [3]: a) szew płaski (s. plana) - brzegi szwu są prawie zupełnie płaskie np. szew pośrodkowy podniebienia (s. palatina mediana) b) szew piłowaty (s. serrata) - zęby brzegów wchodzą pomiędzy siebie np. szew strzałkowy (s. sagittalis) c) szew łuskowy (s. squamosa) - brzegi zachodzą na siebie dachówkowato, jeden na drugi, np. łuska kości skroniowej z kością ciemieniową 4) wklinowanie (gomphosis) - umocowanie zęba w zębodole II. Chrząstkozrosty (synchondrosis) - np. chrz. klinowo-skalisty (s. sphenpetrosa), chrz. skalisto-potyliczny (s. petrooccipitalis) III. Kościozrosty (synostosis) - np. w kości miednicznej (os coxae)

budowa (2): 1) składniki stałe (3): powierzchnie stawowe (f. articularis) - dwie lub więcej torebka stawowa (capsula articularis) jama stawowa (cavum articulare) 2) składniki niestałe (3): a) więzadła stawowe (ligg. articularia) b) obrąbki stawowe (labra gleniodalia) c) krążki i łąkotki stawowe (disci et menisci) RODZAJE STAWÓW I. ze względu na ilość kości (2): a) proste (simplex) - dwie kości b) złożone (composita) - więcej niż dwie kości II. ze względu na ukształtowanie powierzchni stawowych (9): jednoosiowe staw zawiasowy (ginglymus) - zgięcie i prostowanie (flexio et extensio) staw obrotowy (art. trochoidea) - skręcanie (rotatio) staw śrubowy (a. cochlearis) - skręcenie i przesunięcie (translatio) dwuosiowe staw eliptyczny [kłykciowy] (a. elipsoidea s. condylaris) - zgięcie grzbietowe i dłoniowe (flexio palmaris et dorsalis), przywodzenie i odwodzenie (adductio et abductio), obwodzenie (circumductio) staw siodełkowy (a. sellaris) - przywodzenie i odwodzenie, przeciwstawianie i odprowadzanie (opositio et repositio), obwodzenie

wieloosiowe staw kulisty (a. spheroidea) - zgięcie i prostowanie, przywodzenie i odwodzenie, obwodzenie, skręcenie: odwracanie i nawracanie (supinatio et pronatio) staw panewkowy (a. cotylica) - ruchy jak w pkt. 6, ale bardziej ograniczone staw nieregularny (a. irregulare) - ruchy ograniczone staw płaski (a. plana) - ruchy silnie ograniczone

Kręgosłup, żebra, mostek.

Połączenie kręgosłupa i klatki piersiowej.

KRĘGOSŁUP (columna vertebralis) [ 33 - 34 kręgi]

części (5):

1. cz. szyjna (p. cervicalis)

2. cz. piersiowa (p. thoracalis)

3. cz. lędźwiowa (p. lumbalis)

4. cz. krzyżowa (p. sacralis)

5. cz. guziczna (p. coccygea)

Środkowe części w każdym odcinku są dla niego typowe, natomiast kręgi graniczne nabierają cech kręgu sąsiadującego „kto z kim przestaje takim się staje”

Kręgi (vertebra)

części (3):

1. trzon (corpus) - z przodu

2. łuk (arcus) - z tyłu

3. otwór kręgowy (foramen vertebrale) - pomiędzy nimi

Łuk ma wyrostki.

Wyrostki (processus) [11]:

1. wyrostek kolczysty (p. spinosus) - z tyłu

2, 3) wyrostek poprzeczny prawy i lewy (p. transversus dex. et sin.) - z boków

4, 5) wyrostek stawowy górny prawy i lewy (p. articularis superior dex. et sin.)

6, 7) wyrostek stawowy dolny prawy i lewy (p. articularis inferior dex. et sin.)

8, 9) wyrostek sutkowaty prawy i lewy (p. mamillaris dex. et sin.)

10, 11) wyrostek dodatkowy prawy i lewy (p. accessorius dex. et sin.) - tylko na kręgach lędźwiowych i ostatnich kręgach piersiowych

KRĘGI SZYJNE (vertebrae cervicales) [7]

Odcinek najbardziej zróżnicowany:

1. kręg szczytowy (atlas)

2. kręg obrotowy (axis s. epistropheus)

III, IV, V, VI - kręgi typowe (vertebrae typicae)

VII - kręg wystający (vertebra prominens)

Kręgi szyjne „typowe”

trzon - prawie prostokątny

otwór kręgowy - trójkątny

wyrostek kolczysty - rozdwojony

wyrostek poprzeczny:

1. otwór wyrostka poprzecznego (foramen transversarium s. foramen procesus transversi)

2. blaszka przednia i tylna (lamina anterior et posterior)

3. guzek przedni i tylny (tuberculum anterius et posterius)

4. bruzda nerwu rdzeniowego (sulcus nervi spinalis)

wyrostek stawowy górny - posiada powierzchnię stawową górną skierowaną skośnie w górę

wyrostek stawowy dolny - posiada powierzchnię stawową górną skierowaną skośnie w dół

wcięcie kręgowe górne i dolne (incisura vertebralis superior et inferior)

Cechy rozpoznawcze:

1. kręg szczytowy - brak trzonu, części boczne (massae laterales), łuk przedni i tylny (arcus anterior et posterior)

2. kręg obrotowy - „dwa trzony”, własny i ząb obrotnika (dens axis)

3. kręg III-V - wyrostek kolczysty rozdwojony

4. kręg VI - guzek tętnicy szyjnej s. guzek przedni kręgu VI (tuberculum caroticum s. tuberculum anterior vert. VI)

5. kręg VII - wyrostek kolczysty nierozwidlony, otwór wyrostka poprzecznego - w zaniku, dołek żebrowy dolny (fovea costalis inf.) [niestały]

KRĘGI PIERSIOWE (vertebrae thoracales) [12]

Kręgi piersiowe „typowe” - pierwszorzędowe cechy rozpoznawcze podkreślone

trzon - sercowaty, posiada dołki żebrowe górne i dolne (fovea costalis superior et inferior)

otwór kręgowy - okrągły

wyrostek kolczysty - ustawiony dachówkowato

wyrostek poprzeczny - posiada dołek wyrostka poprzecznego (fovea costalis transversalis)

wyrostek stawowy górny i dolny - ustawione czołowo

1. powierzchnie stawowe górne - skierowane ku tyłowi

2. powierzchnie stawowe dolne - skierowane ku przodowi

KRĘGI LĘDŹWIOWE (vertebrae lumbales) [5]

Kręgi lędźwiowe „typowe” - pierwszorzędowe cechy rozpoznawcze podkreślone

trzon - nerkowaty

otwór kręgowy - poprzecznie owalny

wyrostek kolczysty - obustronnie spłaszczony, ustawiony strzałkowo

wyrostek żebrowy (processus costarius) - ustawiony poprzecznie, przypomina szczątkowe żebro

wyrostek stawowy górny i dolny - ustawiony strzałkowo

1. powierzchnie stawowe górne - skierowane przyśrodkowo

2. powierzchnie stawowe dolne - skierowane bocznie

wyrostek dodatkowy = szczątkowy wyrostek poprzeczny, położony pod wyrostkiem żebrowym

wyrostek sutkowaty - za wyrostkiem stawowym górnym

KRĘGI KRZYŻOWE = KOŚĆ KRZYŻOWA (vertebrae sacrales = os sacrum) [5]

Jest to kościozrost krzyżowy.

Podstawa kości znajduje się na górze, a wierzchołek na dole.

powierzchnie (2):

1. przednia - miedniczna (f. anterior s. pelvina)

2. tylna - grzbietowa (f. posterior s. dorsalis)

Powierzchnia miedniczna:

1. kresy poprzeczne (lineae transversae) [4]

2. otwory krzyżowe przednie - brzuszne (foramina sacralia anteriora s. ventralia)

Powierzchnia grzbietowa:

1. grzebień pośrodkowy (crista mediana)

2. grzebień pośredni (crista intermedia)

3. grzebień boczny (crista lateralis)

4. otwory krzyżowe tylne - grzbietowe (foramina sacralia posteriora s. dorsalia)

Pomiędzy powierzchnią miedniczną i grzbietową znajduje się część boczna kości krzyżowej [bocznie od otworów krzyżowych miednicznych i grzbietowych]:

1. powierzchnia uchowata (facies auricularis)

2. guzowatość krzyżowa (tubetositas sacralis)

Wierzchołek (apex):

1. powierzchnia stawowa guziczna (facies articularis coccygea)

2. rozwór dolny kanału krzyżowego (hiatus inferior canalis sacralis)

Podstawa (basis):

1. wyrostek stawowy górny

2. rozwór górny kanału krzyżowego (hiatus superior canalis sacralis)

Cechy rozpoznawcze - kręgi zrośnięte ze sobą i z częścią guziczną

KRĘGI GUZICZNE = KOŚĆ GUZICZNA (vertebrae coccygea = os coccygeum) [3 - 5]

Kościozrost guziczny - odcinek szczątkowy

ŻEBRA (costae) [12 par]

Części (2):

1. część przednia - chrząstka żebrowa (cartilago costalis)

2. część tylna - kość żebrowa (os costale)

Chrząstka żebrowa - brak charakterystycznych cech i części

Kość żebrowa (3):

1. trzon

2. koniec przedni - mostkowy

3. koniec tylny - kręgowy

Trzon:

1. powierzchnia zewnętrzna

2. powierzchnia wewnętrzna i bruzda żebra (sulcus costae)

Koniec mostkowy - brak cech

Koniec kręgowy:

1. głowa żebra (caput costae)

2. powierzchnia górna i dolna głowy żebra (facies articularis capitis costae sup. et inf.) [II - X]

3. grzebień głowy żebra (crista capitis costae)

4. szyjka żebra (collum costae)

5. grzebień szyjki żebra (crista colli costae)

6. guzek żebra (tuberculum costae)

7. powierzchnia stawowa guzka żebra (f. articularis tuberculi costae)

Krzywizny żebra (curvaturae costae) [3]:

1. krzywizna płaszczyzny (c. plani) - łuk skierowany wypukłością bocznie

2. krzywizna skręcenia (c. rotationis) - skręcenie wzdłuż żebra

3. krzywizna brzegu (c. marginis) - dolny brzeg żebra odchylony od płaszczyzny poziomej

Żebro I - ustawione poziomo

powierzchnie (2):

1. powierzchnia górna:

1. guzek m. pochyłego przedniego (tuberculum musculi scaleni anterioris)

2. bruzda żyły podobojczykowej (sulcus v. subclaviae) [przed nim]

3. bruzda t. podobojczykowej (sulcus a. subclaviae) [za nim]

2. powierzchnia dolna

Żebro II

powierzchnie (2):

1. powierzchnia górna:

1. guzowatość m. zębatego przedniego (tuberositas m. serrati anterioris)

2. powierzchnia dolna

TABELA PORÓWNAWCZA CECH ŻEBER

Lp.	trzon		koniec kręgowy
		powierzchnia		brzeg
Żebro I	górna i dolna górna + guzek i bruzdy	przedni i tylny	brak grzebienia głowy żebra
Żebro II	górna i dolna górna + guzowatość bruzdy brak	przedni i tylny	grzebień głowy żebra grzebień szyjki żebra bruzda żebra
Żebro III - X	zewnętrzna i wewnętrzna	górny i dolny	grzebień głowy żebra grzebień szyjki żebra guzek żebra
Żebro XI - XII	zewnętrzna i wewnętrzna	górny i dolny	brak grzebienia głowy żebra

MOSTEK (sternum)

części (3):

1. rękojeść (manubrium)

2. trzon (corpus)

3. wyrostek mieczykowaty (processus xiphoideus)

Rękojeść:

1. wcięcie szyjne (incisura iugularis) - dogłowowo

2. wcięcie obojczykowe prawe i lewe (incisura clavicularis)

3. wcięcie żebrowe dla 1 ½ żebra (incisura costalis)

Trzon:

1. kresy poprzeczne i segmentowe (lineae transversales et sternabrae)

2. wcięcie żebrowe dla 5 ½ żebra

Kąt mostka (angulus sterni) - znajduje się pomiędzy rękojeścią a trzonem, jest rozwarty ku tyłowi, odpowiada II przestrzeni międzyżebrowej, w której osłuchuje się ujść tętniczych serca.

Połączenia części mostka (2) - chrząstkozrost mostka górny i dolny (synchondrosis sternalis sup. et inf.)

KLATKA PIERSIOWA (thorax) - jest to przestrzeń kształtu ściętego stożka.

Ograniczenia:

1. z tyłu - część piersiowa kręgosłupa

2. z boku - żebra

3. z przodu - mostek

4. z góry - otwór górny klatki piersiowej (apertura thoracis superior)

5. z dołu - otwór dolny klatki piersiowej (apertura thoracis inferior)

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA I KLATKI PIERSIOWEJ (iuncturae columnae vertebralis et thoracis) [6]

I. Połączenia kręgów (3):

1. połączenia trzonów kręgów (2):

1. chrząstkozrost międzykręgowy (synchondrosis intervertebralis) - 23 krążki międzykręgowe [pierścień włóknisty + jądro miażdżyste (annulus fibrosus et nucleus pulposus)]

2. więzozrost (2):

1. więzadło podłużne przednie (lig. longitudinale anterius) - łączy trzony kręgów i przechodzi w więzadło krzyżowo-guziczne przednie (lig. sacrococcygeum ant.)

2. więzadło podłużne tylne (lig. longitudinale posterius) - łączy krążki międzykręgowe i przechodzi w więzadło krzyżowo-guziczne tylne głębokie (lig. sacrococcygeum posterius profundum)

2. połączenia łuków, wyrostków poprzecznych i kolczystych (więzozrosty):

1. więzadła żółte (ligg. flava)

2. więzadła międzypoprzeczne (ligg. intertransversaria)

3. więzadła międzykolcowe, więzadło nadkolcowe i karkowe (ligg. interspinalia, lig. supraspinale et nuchae)

3. połączenia wyrostków stawowych - stawy (jedyne połączenia stawowe kręgosłupa)

II. Staw szczytowo-potyliczny (art. atlantooccipitalis)

powierzchnie stawowe:

1. kłykcie potyliczne (condyli occipitales)

2. dołki stawowe górne kręgu szczytowego (foveae articulares superiores atlantis)

więzadła (2):

1. błona szczytowo-potyliczna przednia (membrana atlantooccipitalis anterior)

2. błona szczytowo-potyliczna tylna (membrana atlantooccipitalis posterior)

mechanika - staw kłykciowy

III. Staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy i boczne (articulatio atlantoaxialis mediana et lateralis)

1. staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy przedni - powierzchnia stawowa przednia zęba + dołek zębowy (facies art. ant. dentis et fovea dentis)

2. staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy tylny - powierzchnia stawowa tylna zęba + więzadło poprzeczne kręgu szczytowego (lig. transversum atlantis)

3. staw szczytowo-obrotowy boczny - powierzchnia stawowa dolna kręgu szczytowego (facies art. inf. atlantis) + pow. stawowa górna kręgu obrotowego (facies art. superior epistrophei)

więzadła (4):

1. więzadła skrzydłowate (ligg. alaria)

2. więzadło wierzchołka zęba (lig. apicis dentis)

3. więzadło krzyżowe kręgu szczytowego (lig. cruciforme atlantis):

1. więzadło poprzeczne kręgu szczytowego

2. pęczki podłużne (fasciculi longitudinales)

4. błona pokrywająca (membrana tectoria)

mechanika - staw śrubowy (art. cochlearis)

IV. Staw głowy żebra (articulatio capitis costae)

powierzchnie stawowe:

1. pow. stawowa górna i dolna głowy żebra (facies articularis capitis costae superior et inferior)

2. dołki żebrowe górne i dolne kręgów piersiowych (fovea costalis superior et inferior vertebrae thoracalis)

więzadła (2):

1. więzadło promieniste głowy żebra (lig. capitis costae radiatum)

2. więzadło śródstawowe głowy żebra (lig. capitis costae intraarticulare)

mechanika - staw płaski

V. Staw żebrowo-poprzeczny (art. costotransversaria)

powierzchnie stawowe:

1. pow. stawowa guzka żebra (facies articularis tuberculi costae)

2. dołki żebrowe wyrostków poprzecznych (fovea costalis transversalis) [równoimiennych żeber]

więzadło (1) - więzadło żebrowo-poprzeczne (ligg. costotransversaria)

mechanika - staw płaski

VI. Staw mostkowo-żebrowy (art. sternocostalis) [II - VII]

Chrząstkozrost mostkowo-żebrowy I żebra (synchondrosis sternocostalis costae I)

więzadła (3):

1. więzadło mostowo-żebrowe promieniste (lig. sternocostale radiatum)

2. więzadło mostowo-żebrowe śródstawowe (lig. sternocostale intraarticulare)

3. więzadło żebrowo-mieczykowate (lig. costoxiphoidea)

mechanika - staw płaski

Połączenie żebra z kręgosłupem

Żebro od II do X - łączy się z kręgiem w ten sposób, że dolną powierzchnią głowy i guzkiem łączy się z kręgiem równoimiennym, a górną powierzchnią głowy łączy się z kręgiem poprzedzającym

Żebro I, XI, XII - łączą się tylko z równoimiennym kręgiem

Połączenie kręgu z żebrem

Kręg łączy się z żebrem w ten sposób, że dołkiem stawowym górnym swego trzonu i wyrostkiem poprzecznym łączy się z żebrem równoimiennym, a dołkiem stawowym dolnym trzonu łączy się z żebrem poprzedzającym.

TABELA PORÓWNAWCZA WYROSTKÓW KRĘGÓW

wyrostek	kręgi szyjne	kręgi piersiowe		kręgi lędźwiowe		kość krzyżowa
wyrostek kolczysty	I - guzek tylny II- VI - rozdwojony VII - nierozdwojony „wystający”	ustawione dachówkowato		płytki ustawione strzałkowo		I - IV - grzebień krzyżowy pośrodkowy
wyrostek stawowy górny	I - brak, występuje tylko dołek stawowy górny	ustawione czołowo	pow. stawowa górna	ustawione strzałkowo	pow. stawowa przyśrodkowa	grzebień krzyżowy pośredni
wyrostek stawowy dolny	I - brak, występuje tylko dołek stawowy dolny				pow. stawowa dolna			pow. stawowa boczna
wyrostek poprzeczny	I - VI - otwory wyr. poprzecznego III - VI - guzek przedni i tylny	I - X - dołki żebrowe wyr. poprzecznego		= wyr. żebrowy (szczątkowe żebro)		grzebień krzyżowy boczny
wyrostek sutkowy		tylko na ostatnich kręgach (za wyr. stawowym górnym)		na wszystkich kręgach
wyrostek dodatkowy		tylko na ostatnich kręgach (pod wyr. poprzecznym)		na wszystkich kręgach

Kości i połączenia kończyny górnej

Kości obręczy kończyny górnej, kość ramienna, stawy obręczy i staw ramienny, kości przedramienia, kości ręki, staw łokciowy, staw promieniowo-łokciowy dalszy, staw promieniowo-nadgarstkowy i stawy ręki

I. KOŚCI OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ (ossa cinguli membri superioris) [2]:

1. łopatka

2. obojczyk

ŁOPATKA (scapula)

brzegi (3):

1. boczny

2. przyśrodkowy (kręgowy)

3. górny [wcięcie górne łopatki, wyrostek kruczy (incisura scapulae, processus coracoideus)]

kąty (4):

1) boczny

1. wydrążenie stawowe (cavitas glenoidalis)

2. guzek nadpanewkowy i podpanewkowy (tuberculum supraglanoidale et infraglenoidale)

3. wcięcie dolne łopatki (incisura scapulae inferior)

2) przyśrodkowy

3) dolny

4) górny

powierzchnie (2):

1. przednia - żebrowa

1. dół podłopatkowy (fossa subscapularis)

2. kresy mięśniowe (lineae musculares)

2. tylna - grzbietowa

1. grzebień łopatki (spina scapulae)

2. trójkąt grzebienia (trigonum spinae)

3. wyrostek barkowy (acromion)

4. dół nadgrzebieniowy (fossa supraspinata)

5. dół podgrzebieniowy (fossa infraspinata)

6. powierzchnia stawowa barkowa obojczyka (facies articularis clavicularis acromii)

Cechy prawo- lub lewostronności (2):

1. grzebień łopatki - z tyłu

2. wydrążenie stawowe - z boku

OBOJCZYK (clavicula)

części (3):

1. część środkowa (pars centralis)

2. koniec mostkowy (extremitas sternalis)

3. koniec barkowy (extremitas acromialis)

1. część środkowa:

1. powierzchnia górna

2. powierzchnia dolna:

a) bruzda podobojczykowa (sulcus subclavius) - dla m. podobojczykowego

2. koniec mostkowy:

1. powierzchnia stawowa mostkowa (facies articularis sternalis)

2. guzowatość żebrowa (tuberositas costalis) s. wycisk więzadła żebrowo-obojczykowego (impressio ligamenti costoclavicularis)

3. koniec barkowy:

1. powierzchnia stawowa barkowa (facies articularis acromialis)

2. guzowatość krucza (tuberositas coracoidea):

1. guzek stożkowaty (tuberculum conoideum)

2. kresa czworoboczna (linea trapezoidea)

Cechy prawo- lub lewostronności (3):

1. powierzchnia górna - gładka

2. koniec barkowy - płaski (jak wyrostek barkowy)

3. część środkowa - wygięcie ku przodowi → przyśrodkowo

II. KOŚCI CZĘŚCI WOLNEJ KOŃCZYNY GÓRNEJ (ossa partis liberae membrii superioris)

1. kość ramienna

2. kości przedramienia

3. kości ręki

KOŚĆ RAMIENNA (os humeri)

części (3):

1. trzon (corpus)

2. koniec bliższy (extremitas proximalis)

3. koniec dalszy (extremitas distalis)

trzon

powierzchnie (3):

1. tylna + bruzda nerwu promieniowego (sulcus nervi radialis)

2. przednio-przyśrodkowa (f. anterior medialis)

3. przednio-boczna (f. anterior lateralis) + guzowatość naramienna (tuberositas deltoidea)

koniec bliższy

1. głowa gości ramiennej (caput humeri)

2. szyjka anatomiczna (collum anatomicum)

3. szyjka chirurgiczna (collum chirurgicum)

4. guzek większy (tuberculum maius)

5. guzek mniejszy (tuberculum minus)

6. grzebień guzka większego (crista tuberculi maioris)

7. grzebień guzka mniejszego (crista tuberculi minoris)

8. bruzda międzyguzkowa (sulcus intertubercularis)

koniec dalszy

1. bloczek (trochlea)

2. główka (capitulum) - jedyny szczegół anatomiczny o tej nazwie w osteologii

3. nakłykieć przyśrodkowy (epicondylus medialis)

4. nakłykieć boczny (epicondylus lateralis)

5. bruzda nerwu łokciowego (sulcus nervi ulnaris)

6. dół wyrostka dziobiastego (fossa coronoidea)

7. dół wyrostka łokciowego (fossa olacranii)

KŁYKIEĆ KOŚCI RAMIENNEJ (condylus humeri) = bloczek + główka

Cechy prawo- lub lewostronności (5):

1) trzon - guzowatość naramienna → bocznie

2) koniec bliższy - głowa → przyśrodkowo

3) koniec bliższy - guzek większy za guzkiem mniejszym

4) koniec dalszy - nadkłykieć przyśrodkowy większy od bocznego

5) koniec dalszy - dół wyrostka łokciowego → z tyłu

STAWY OBRĘCZY (articulationes cinguli) [2]:

1) staw barkowo-obojczykowy

2) staw mostkowo-obojczykowy

Staw barkowo-obojczykowy (articulatio acromioclavicularis)

powierzchnie stawowe (2):

1. pow. stawowa barkowa obojczyka (f. art. acromialis claviculae)

2. pow. stawowa obojczykowa wyrostka barkowego (f. art. clavicularis acromii)

jama stawowa (cavum articulare) - zawiera krążek stawowy (discus articularis)

więzadła (2):

1. więzadło barkowo-obojczykowe (lig. acromioclaviculare)

2. więzadło kruczo-obojczykowe (lig. coracoclaviculare)

mechanika - staw kulisty (art. spheroidea)

Staw mostkowo-obojczykowy (art. sternoclavicularis)

powierzchnie stawowe (2):

1. pow. stawowa obojczykowa mostka (f. art. sternalis claviculae)

2. pow. stawowa mostkowa obojczyka (f. art. clavicularis sterni)

jama stawowa (cavum articulare) - zawiera krążek stawowy (discus articularis)

więzadła (4):

1, 2) więzadło mostkowo-obojczykowe przednie i tylne (lig. sternoclaviculare ant et post.)

3) więzadło żebrowo-obojczykowe (lig. costoclaviculare)

4) więzadło międzyobojczykowe (lig. interclaviculare)

mechanika - staw kulisty (art. spheroidea)

POŁĄCZENIA POZASTAWOWE (3):

1) więzadło kruczo-barkowe (lig. coracoacromiale) → sklepienie ramienia (fornix humeri)

2, 3) więzadło poprzeczne łopatki górne i dolne (lig. transversum scapulae sup. et inf.)

STAW RAMIENNY (articulatio humeri)

powierzchnie stawowe (2):

1. pow. stawowa głowy kości ramiennej (f. art. capitis humeri)

2. wydrążenie stawowe łopatki + obrąbek stawowy (labrum glenoidale)

torebka stawowa (capsula articularis) + zachyłek pachowy (recessus axillaris)

jama stawowa - zawiera ścięgno głowy długiej m. dwugłowego ramienia (tendo capitis longi m. bicipitalis brachii)

więzadła (2):

1. więzadło kruczo-ramienne (lig. coracohumerale)

2. więzadła obrąbkowo-ramienne (ligg. glenohumeralia)

mechanika - staw kulisty (art. spheroidea)

KOŚCI PRZEDRAMIENIA (ossa antebrachii)

Kość promieniowa i kość łokciowa w supinacji (odwróceniu na zewnątrz) są położone równolegle względem siebie. Trzony obu kości na przekroju poprzecznym są kształtu trójkątów zwróconych wierzchołkami ku sobie (muszka frakowa)

Kość promieniowa (os radii) - położona bocznie

części (3):

1. trzon (corpus)

2. koniec bliższy (extremitas proximalis)

3. koniec dalszy (extremitas distalis)

trzon

powierzchnie (3):

1. przednia + guzowatość promieniowa (tuberositas radii)

2. tylna

3. boczna

brzegi (3):

1. przyśrodkowy - międzykostny (margo interosseus)

2. przedni

3. tylny

koniec bliższy

1. głowa (caput)

2. dołek głowy (fovea capitis) = dołek stawowy

3. obwód stawowy (circumferentia articularis)

4. pow. stawowa łokciowa (f. art. ulnaris)

5. szyjka (collum)

koniec dalszy

1. wcięcie łokciowe kości promieniowej (incisura ulnaris radii)

2. pow. stawowa łokciowa (f. art. ulnaris)

3. pow. stawowa dolna s. nadgarstkowa (f. art. inferior s. carpea)

4. wyrostek rylcowaty (processus styloideus)

Cechy prawo- lub lewostronności (3):

1. trzon - pow. przednia → wklęsła i gładka

2. koniec bliższy - głowa, pow. stawowa łokciowa → przyśrodkowo

3. koniec dalszy - wcięcie łokciowe → przyśrodkowo

Kość łokciowa (os ulnae) - położona przyśrodkowo

części (3):

1. trzon (corpus)

2. koniec bliższy (extremitas proximalis)

3. koniec dalszy (extremitas distalis)

trzon

powierzchnie (3):

1. przednia + guzowatość łokciowa (tuberositas ulnae)

2. tylna

3. przyśrodkowa

brzegi (3):

1. boczny - międzykostny (margo interosseus)

2. przedni

3. tylny

koniec bliższy

1. wyrostek łokciowy (olecranon)

2. wyrostek dziobiasty (processus coronoideus)

3. wcięcie bloczkowe (incisura trochlearis)

4. wcięcie promieniowe i pow. stawowa promieniowa (incisura radialis et f. art. radialis)

5. grzebień m. odwracacza (crista musculi supinatoris)

koniec dalszy

1. głowa

2. obwód stawowy głowy (circumferentia articularis capitis)

3. wyrostek rylcowaty (processus styloideus)

Cechy prawo- lub leworęczności (4):

1. trzon - powierzchnia przednia → wklęsła

2. koniec bliższy - wyrostek łokciowy → z tyłu

3. koniec bliższy - pow. stawowa promieniowa → z boku

4. koniec dalszy - głowa, pow. stawowa promieniowa → z boku

KOŚCI RĘKI (ossa manus)

1. kości nadgarstka (8)

2. kości śródręcza (5)

3. kości palców (14)

Kości nadgarstka (ossa carpi)

szereg bliższy (ordo proximalis) [4]:

1. kość łódkowata (os scaphoideum)

2. kość księżycowata (os lunatum)

3. kość trójgraniasta (os triquetrum)

4. kość grochowata (os pisifone)

szereg dalszy (ordo distalis) [4]:

1. kość czworoboczna większa (os trapezium)

2. kość czworoboczna mniejsza (os trapezoideum)

3. kość główkowata (os capitatum)

4. kość haczykowata (os hamatum) + haczyk (hamatum)

Kości śródręcza (ossa metacarpi)

części (3):

1. trzon

2. podstawa - koniec bliższy

3. koniec dalszy - głowa

trzon -

koniec bliższy:

1. podstawa - pow. stawowa nadgarstkowa (f. art. carpea)

2. pow. stawowe międzyśródręczne (f. art. intermetacarpea)

3. wyrostek rylcowaty (processus styloideus) - na III kości śródręcza

koniec dalszy:

1. głowa + po. stawowa palcowa [paliczkowa] (f. art. digitalis s. phalangea)

Kości palców (ossa digitorum)

Palce (5):

1. kciuk (pollex)

2. palec wskazujący (index)

3. palec środkowy (digitus medius)

4. palec obrączkowy (digitus annularis)

5. palec mały [V] (digitus minimus)

Kciuk

części (2):

1. paliczek bliższy s. pierwszy (phalanx proximalis s. prima)

2. paliczek dalszy s. drugi (phalanx distalis s. secunda)

Palce II - V

części (3)

1. paliczek bliższy s. pierwszy (phalanx proximalis s. prima)

2. paliczek środkowy s. drugi (phalanx medius s. secunda)

3. paliczek dalszy s. trzeci (phalanx distalis s.tertia)

Paliczek bliższy

części (3):

1. podstawa = koniec bliższy (wklęsła, jednodzielna)

2. trzon

3. bloczek (trochlea) = koniec dalszy (wypukła, dwudzielna)

Paliczek środkowy

części (3):

1. podstawa = koniec bliższy (wklęsła, dwudzielna)

2. trzon

3. bloczek (trochlea) = koniec dalszy (wypukła, dwudzielna)

Paliczek dalszy

części (3):

1. podstawa = koniec bliższy (wklęsła, jednodzielna)

2. trzon

3. koniec + guzowatość paliczka dystalnego (tuberositas phalangis distalis)

STAW ŁOKCIOWY (articulatio cubiti)[3] - staw złożony (art. composita)

1. staw ramienno-promieniowy (art. humeroradialis)

2. staw ramienno-łokciowy (art. humeroulnaris)

3. staw promieniowo-łokciowy bliższy (art. radioulnaris proximalis)

Staw ramienno-promieniowy

1. pow. stawowa ramienna k. promieniowej (f. art. humeralis radii) - dołek główki

2. pow. stawowa promieniowa k. ramiennej (f. art. radialis humeri) - główka k. ramiennej

mechanika - staw kulisty (art. spheroidea)

Staw ramienno-łokciowy

1. pow. stawowa ramienna k. łokciowej (f. art. humeralis ulnae) - wcięcie bloczkowe

2. pow. stawowa łokciowa k. ramiennej (f. art. ulnaris humeri) - bloczek k. ramiennej

mechanika - staw zawiasowy (ginglymus)

Staw promieniowo-łokciowy bliższy

1. pow. stawowa promieniowa k. łokciowej (f. art. radialis ulnae) - wcięcie promieniowe

2. pow. stawowa łokciowa k. promieniowej (f. art. ulnaris radii) - obwód stawowy

mechanika - staw obrotowy (art. trochoidea)

więzadła (4):

1. więzadło poboczne promieniowe (lig. collaterale radiale)

2. więzadło poboczne łokciowe (lig. collaterale ulnare)

3. więzadło pierścieniowate kości promieniowej (lig. annulare radii)

4. więzadło czworokątne (lig. quadratum)

STAW PROMIENIOWO-ŁOKCIOWY DALSZY (art. radioulnaris distalis)

powierzchnie stawowe (2):

1. pow. stawowa promieniowa dalsza k. łokciowej (f. art. radialis distalis ulnae) - obwód stawowy

2. pow. stawowa łokciowa dalsza k. promieniowej (f. art. ulnaris distalis radii) - wcięcie łokciowe

torebka stawowa + zachyłek workowaty (recessus sacciformis)

jama stawowa + krążek stawowy

więzadła -

mechanika - staw obrotowy

Stawy promieniowo-łokciowy bliższy i dalszy tworzą staw sprzężony (art. coniugata) - połączenie funkcjonalne, oddzielone anatomicznie o długość przedramienia.

BŁONA MIĘDZYKOSTNA PRZEDRAMIENIA (membrana interossea antebrachii) - blaszka włóknista rozpięta pomiędzy brzegami międzykostnymi przedramienia.

STAW PROMIENIOWO-NADGARSTKOWY (art. radiocarpea)

powierzchnie stawowe:

1. pow. stawowa nadgarstkowa k. promieniowej (f. art. carpea radialis) [³/₄] i krążek stawowy [¹/₄]

2. pow. stawowa k. łódkowatej, księżycowatej i trójgraniastej (f. art. ossis scaphoidei, lunati et triquetri)

więzadła (5):

1. więzadło promieniowo-nadgarstkowe dłoniowe (lig. radiocarpeum palmare)

2. więzadło promieniowo-nadgarstkowe grzbietowe (lig. radiocarpeum dorsale)

3. więzadło łukowate nadgarstka dłoniowe (lig. arcuatum carpi palmare)

4. więzadło poboczne promieniowe nadgarstka (lig. collaterale carpi radiale)

5. więzadło poboczne łokciowe nadgarstka (lig. collaterale carpi ulnare)

mechanika - staw eliptyczny (art. ellipsoidea)

STAWY I WIĘZADŁA RĘKI (articulationes et ligamenta manus)

staw międzynadgarstkowy (art. intercarpea)	więzadła międzynadgarstkowe dłoniowe, grzbietowe i międzykostne (ligg. intercarpea palmaria, dorsalia et interossea)
staw śródnadgarstkowy (art. mediocarpea)	jw. + więzadło promieniste nadgarstka (lig. carpi radiatum)
staw nadgarstkowo-śródręczny (art. carpometacarpea)	więzadła nadgarstkowo-śródręczne dłoniowe i grzbietowe (ligg. carpometacarpea palmaria et dorsalia)
staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka (art. carpometacarpea pollicis)
staw międzyśródręczny (art. intermetacarpea)	więzadła międzynadgarstkowe głoniowe, grzbietowe i międzykostne (ligg. intermetacarpea palmaria, dorsalia et interossea)
staw śródręczno-paliczkowy (art. metacarpophalangea)	więzadła poboczne (ligg. collateralia) więzadło poprzeczne głębokie śródręcza (lig. matecarpeum transversum profundum)
staw międzypaliczkowy ręki (art. interphalangea manus)	więzadła poboczne (ligg. collateralia)

Kości i połączenia kończyny dolnej

Kości obręczy kończyny dolnej, połączenia miednicy, płaszczyzny i wymiary miednicy, kość udowa, staw biodrowy, kości goleni, kości stopy, staw kolanowy, połączenia kości goleni i stawy stopy.

Miednica (pelvis) jest to pierścień kostny utworzony przez parzyste kości miedniczne, kość krzyżową i kość guziczną.

I. KOŚCI OBRĘCZY (ossa cinguli) - kość miedniczna prawa i lewa (os coxae dex. et sin.)

części (3):

1. kość łonowa (os pubis)

2. kość biodrowa (os ilium)

3. kość kulszowa (os ischii)

Kości te są ze sobą zrośnięte w panewce stawu biodrowego (acetabulum) i tworzą kościozrost miedniczny.

KOŚĆ ŁONOWA

części (3):

1. trzon - tworzy ¹/₅ panewki

1. wyniosłość biodrowo-łonowa (eminentia iliopubica)

2. powierzchnia spojeniowa (f. symphysialis)

2. gałąź górna (ramus superior)

1. guzek łonowy (tuberculum pubicum)

2. grzebień kości łonowej (pecten ossis pubis)

3. kresa łukowata (linea arcuata)

4. bruzda zasłonowa (sulcus obturatorius)

5. grzebień zasłonowy (crista obturatoria)

6. guzek zasłonowy przedni (tuberculum obturatorium anterius)

7. guzek zasłonowy tylny (tuberculum obturatorium posterius)

3. gałąź dolna (ramus inferior)

1. grzebień łonowy (crista pubica)

KOŚĆ BIODROWA (os ilium)

części (2):

1. trzon - ²/₅ panewki

2. talerz kości biodrowej (ala ossis ilii)

1. kresa łukowata (linea arcuata)

2. grzebień biodrowy (crista iliaca):

1. warga zewnętrzna (labium externum)

2. kresa pośrednia (linea intermedia)

3. warga wewnętrzna (labium internum)

3. kolec biodrowy tylny górny i dolny (spina iliaca posterior superior et inferior)

4. kolec biodrowy przedni górny i dolny (spina iliaca anterior superior et inferior)

powierzchnie (2):

1. pow. pośladkowa (f. glutea)

1. kresa pośladkowa górna (linea glutea superior)

2. kresa pośladkowa tylna (linea glutea posterior)

3. kresa pośladkowa dolna (linea glutea inferior)

2. pow. krzyżowo-miedniczna (f. sacropelvina)

1. dół biodrowy (fossa iliaca)

2. powierzchnia uchowata (facies auricularis)

3. guzowatość biodrowa (tuberositas iliaca)

KOŚĆ KULSZOWA (os ischii)

części (2):

1. trzon - ²/₅ panewki

2. gałąź (ramus):

1. guz kulszowy (tuber ischiadicum)

2. kolec kulszowy (spina ischiadica)

3. wcięcie kulszowe większe (incisura ischiadicum maior)

4. wcięcie kulszowe mniejsze (incisura ischiadicum minor)

Otwór zasłonowy (foramen obturatum) - jest zbudowany z dwóch kości: łonowej i kulszowej, a panewka (acetabulum) z trzech części składowych kości miednicznej.

POŁĄCZENIA MIEDNICY (iuncturae pelvis) [3]

Staw krzyżowo-biodrowy (articulatio sacroiliaca)

powierzchnie stawowe (2):

1. pow. uchowata kości biodrowej

2. pow. uchowata kości krzyżowej (f. auricularis ossis sacri)

więzadła (3):

1. więzadła krzyżowo-biodrowe brzuszne (ligg. sacroiliaca ventralia)

2. więzadła krzyżowo-biodrowe grzbietowe (ligg. sacroiliaca dorsalia)

3. więzadła krzyżowo-biodrowe międzykostne (ligg. sacroiliaca interossea)

mechanika - staw płaski (art. plana)

Spojenie łonowe (symphysis pubica) → chrząstkozrost (synchondrosis)

1. powierzchnia spojeniowa prawa i lewa (facies symphysialis dex. et sin.)

2. krążek międzyłonowy (discus interpubicus)

3. więzadła (2):

1. więzadło łonowe górne (lig. pubicum superius)

2. więzadło łonowe łukowate (lig. arcuatum pubis)

4. mechanika - chrząstkozrost → połączenie ścisłe

Więzozrosty (syndesmoses) [5]

1. więzadło biodrowo-lędźwiowe (lig. iliolumbale)

2. więzadło krzyżowo-guzowe + wyrostek sierpowaty (lig. sacrotuberale + processus falciformis)

3. więzadło krzyżowo-kolcowe (lig. sacrospinale)

4. błona zasłonowa (membrana obturatoria)

5. więzadło pachwinowe (lig. inguinale) + więzadło rozstępowe i zagięte (lig. lacunare et reflexum)

PŁASZCZYZNY MIEDNICY (plana pelvis) [4]

Płaszczyzna wchodu miednicy (planum aditus pelvis) - biegnie przez kresę graniczną (linea terminalis):

1. guzek łonowy - z przodu

2. promontorium - z tyłu

3. kresę łukowatą prawą i lewą (linea arcuata dex. et sin.) - z boków

Płaszczyzna ta dzieli miednicę na dwie części:

1. miednicę większą (pelvis maior)

2. miednicę mniejszą (pelvis minor)

Płaszczyzna próżni (planum amplitudinis pelvis)

Ma ona prawie kulisty (regularny) kształt. Nazywana jest także płaszczyzną połówkową.

Przebiega przez wewnętrzny środek spojenia łonowego, środek panewek stawów biodrowych i środek trzonu S₃.

1. wymiar poprzeczny - ok. 12 cm.

2. wymiar prosty - ok. 12 cm.

Jest to najobszerniejsza część miednicy mniejszej, która dzieli się na przestrzeń górną i dolną.

Płaszczyzna cieśni (planum angustiae pelvis)

Ma ona kształt podłużnie owalny.

Przebiega przez dolny brzeg spojenia łonowego, kolce kulszowe i staw pomiędzy kością krzyżową a guziczną.

1. wymiar poprzeczny - ok. 10,5 cm. (odległość pomiędzy oboma kolcami kulszowymi)

2. wymiar prosty - ok. 11 cm.

Linia międzykolcowa stanowi granicę w stosunku do której określa się stopień zaangażowania części przodującej w kanale rodnym.

Płaszczyzna wychodu (planum exitus pelvis)

Ma kształt romboidalny (po odgięciu kości guzicznej) lub podłużnie owalny.

Przebiega ona przez dolny brzeg spojenia łonowego, guzy kulszowe i wierzchołek kości guzicznej.

1. wymiar poprzeczny - ok. 11 cm.

2. wymiar prosty - ok. 9 cm. → po odgięciu ok. 11 cm.

WYMIARY MIEDNICY (diametrae pelvis) [11]:

1) sprzężna anatomiczna (coniugata anatomica) - 11,5 cm

od - brzegu górnego spojenia

do - promontorium

2) sprzężna prawdziwa (coniugata vera) - 11 cm; jest to najkrótsza odległość:

od - spojenia łonowego

do - promontorium

3. sprzężna przekątna (coniugata diagonalis) - 13 cm

od - brzegu dolnego spojenia

do - promontorium

4. wymiar poprzeczny wchodu (diameter transversa aditus) - maksymalna odległość kres granicznych - 13,5 cm

5. wymiar skośny wchodu (diameter obliqua aditus) - 12,5 cm

od - stawu krzyżowo-biodrowego

do - wyniosłości biodrowo-łonowej strony przeciwnej

6. wymiar prosty wychodu (diameter rectus exitus) : 9,5-12,5 cm

od - brzegu dolnego spojenia łonowego

do - wierzchołka kości guzicznej

7. wymiar poprzeczny wychodu (diameter transversa exitus) - 11 cm

od - guza kulszowego prawego

do - guza kulszowego lewego

8. odległość międzygrzebieniowa (distantia intercristalis) - maksymalna odległość punktów na grzebieniu biodrowym ≈ 28-29 cm

9. odległość międzykolcowa (distantia interspinalis) ≈ 25 - 26 cm

od - kolca biodrowego górnego prawego

do - kolca biodrowego przedniego lewego

10. odległość międzykrętarzowa (distantia intertrochanterica) ≈ 31 cm

od - krętarza większego prawego

do - krętarza większego lewego

11. sprzężna zewnętrzna (coniugata externa) ≈ 18 - 21 cm

od - brzegu górnego spojenia łonowego

do - wyrostka kolczystego L5

II. KOŚCI CZĘŚCI WOLNEJ KOŃCZYNY DOLNEJ (osa partis liberae membri inferiors)

1. kość udowa

2. kości goleni

3. kości stopy

KOŚĆ UDOWA (os femoris)

części (3):

1) trzon - na przekroju poprzecznym ma kształt wycinka z koła, wierzchołkiem zwróconego ku tyłowi

powierzchnie (3):

1. przednia

2. tylno-boczna

3. tylno-przyśrodkowa:

1. kresa chropowata (linea aspera)

2. warga przyśrodkowa i kresa grzebieniowa (labium mediale et linea pectinea)

3. warga boczna i guzowatość pośladkowa (labium laterale et tuberositas glutea) s. krętarz trzeci (trachanter tertius)

2) koniec bliższy (extremitas proximalis)

1. głowa (caput)

2. krętarz większy (trochanter maior)

3. krętarz mniejszy (trochanter minor)

4. dół krętatzowy (fossa trochanterica)

5. dołek głowy kości udowej (fovea capitis femoris)

6. kresa międzykrętarzowa (linea intertrochanterica)

7. grzebień międzykrętarzowy (crista intertrochanterica)

3) koniec dalszy (extremitas distalis)

1. kłykieć przyśrodkowy (condylus medialis)

2. nadkłykieć przyśrodkowy (epicondylus medialis)

3. guzek przywodzicieli (tuberculum adductorium)

4. kłykieć boczny (condylus lateralis)

5. nadkłykieć boczny (epicondylus lateralis)

6. powierzchnia podkolanowa (faciec poplitea)

7. powierzchnia rzepkowa (facies patellaris)

8. dół międzykłykciowy (fossa intercondylaris)

Cechy prawo- i lewostronności (6):

1) trzon - wypukły do przodu

2, 3, 4) koniec bliższy - głowa przyśrodkowo, grzebień międzykłykciowy z tyłu, kresa międzykrętarzowa z przodu

5) koniec dalszy - kłykieć przyśrodkowy większy od kłykcia bocznego

6) dół międzykłykciowy - z tyłu

STAW BIODROWY (articulatio cocxae)

powierzchnie stawowe (2):

1) pow. stawowa głowy kości udowej (3/4 powierzchni kuli)

2) pow. księżycowata (facies lunata) i obrąbek panewkowy (labrum acetubulare)

torebka stawowa - najgrubsza i najmocniejsza

jama stawowa - zawiera więzadło głowy kości udowej (lig. capitis femoris)

więzadła (6):

1. więzadło łonowo-udowe (lig. pubofemorale)

2. więzadło biodrowo-udowe (lig. iliofemorale)

3. więzadło kulszowo-udowe (lig. ischiofemorale)

4. więzadło poprzeczne panewki (lig. transversum acetabuli)

5. więzadło głowy kości udowej (lig. capitis femoris)

6. warstwa okrężna (zona orbicularis)

mechanika - staw kulisty panewkowy (art. cotylica)

KOŚCI GOLENI (ossa cruris)

Kość strzałkowa i kość piszczelowa- położone względem siebie równolegle, trzony obu kości na przekroju poprzecznym są kształtu trójkątów skierowanych wierzchołkami ku przodowi.

Kość strzałkowa (os fibiae s. fibula) - położona bocznie

części (3):

1. trzon

2. koniec bliższy

3. koniec dalszy

trzon

1) powierzchnia: tylna, boczna, przyśrodkowa + grzebień przyśrodkowy (crista medialis)

2) brzeg: przedni, przyśrodkowy i boczny

koniec bliższy

1) głowa

2) wierzchołek (apex)

3) pow. stawowa piszczelowa (f. art. tibialis) - ułożona poziomo

koniec dalszy

1) kostka boczna (malleolus lateralis)

2) pow. stawowa piszczelowa kostki bocznej (f. art. tibialis malleoli lateralis)

3) pow. stawowa skokowa kostki bocznej (f. art. talaris malleoli lateralis)

4) bruzda ścięgna m. strzałkowego długiego i krótkiego (sulcus tendinis musculi peronei longi et brevis)

5) dół kostki bocznej (fossa malleoli lateralis)

Cechy prawo- i lewostronności:

1) trzon - grzebień przyśrodkowy → przyśrodkowo

2) koniec bliższy - jedna pow. stawowa (ułożona poziomo)

3, 4) koniec dalszy - dwie powierzchnie stawowe (ułożone strzałkowo) → jedna nad drugą, dół

kostki bocznej - z tyłu

Kość piszczelowa (os tibiae s. tibia) - położona przyśrodkowo

części (3):

1. trzon

2. koniec bliższy

3. koniec dalszy

trzon:

powierzchnie (3):

1. tylna + grzebień m. płaszczkowatego (crista m. solei)

2. przednio-boczna

3. przednio-przyśrodkowa

brzegi (3) - przedni, boczny, przyśrodkowy

koniec bliższy:

1. kłykieć boczny (condylus lateralis)

2. kłykieć przyśrodkowy (condylus medialis)

3. pow. stawowa górna (f. art. superior)

4. pow. stawowa strzałkowa (f. art. fibularis)

5. wyniosłość międzykłykciowa (eminentia intercondylaris)

6. pole międzykłykciowe przednie i tylne (area intercondylaris ant. et post.)

7. guzek międzykłykciowy przyśrodkowy i boczny (tuberculum intercondylare mediale et laterale)

8. guzowatość piszczeli (tuberositas tibiae)

koniec dalszy:

1. kostka przyśrodkowa + pow. stawowa skokowa kostki przyśrodkowej (malleolus medialis et f. art. talaris malleoli medialis)

2. wcięcie strzałkowe (incisura fibularis)

3. pow. stawowa skokowa dolna (f. art. talaris s. inferior)

Cechy prawo- i lewostronności (4):

1) trzon - brzeg przedni → ostry

2, 3) koniec bliższy - pow. stawowa strzałkowa → z boku, guzowatość piszczeli → z przodu

4. koniec dalszy - kostka przyśrodkowa → przyśrodkowo

Rzepka (patella)

części (2):

1. postawa (basis)

2. wierzchołek (apex)

powierzchnie stawowe (2) - obie z tyłu

1. pow. stawowa udowa przyśrodkowa (f. art. medialis femoralis)

2. pow. stawowa udowa boczna (f. art. lateralis femoralis)

Cechy prawo- i lewostronności (3):

1. pow. stawowa boczna mniejsza od przyśrodkowej

2. podstawa - na górze (!!!)

3. wierzchołek - na dole

KOŚCI STOPY (ossa pedis)

1. kości stępu [7]

2. kości śródstopia (ossa metatarsi) [5]

3. kości palców stopy (ossa digitorum pedis) [5]

KOŚCI STĘPU (ossa tarsi)

Kość piętowa (calcaneus)

1. guz piętowy (tuber calcanei)

2. wyr. boczny i przyśrodkowy guza piętowego (proc. lateralis et medialis tuberis calcanei)

3. podpórka skokowa (sustentaculum tali)

4. bruzda ścięgna m. zginacza palucha długiego (sulcus tendinis musculi flexoris hallucis longi)

5. bloczek strzałkowy (trochlea peronealis)

6. bruzda kości piętowej (sulcus calcanei)

powierzchnie stawowe (4):

1. pow. stawowa sześcienna (f. art. cuboidea) - z przodu

2, 3, 4) pow. stawowa skokowa przednia, środkowa i tylna (f. art. talaris anterior, media et posterior)

Kość skokowa (talus)

1. głowa kości skokowej (caput tali)

2. szyjka kości skokowej (collum tali)

3. trzon kości skokowej (corpus tali)

4. bloczek kości skokowej (trochlea tali)

5. wyr. boczny kości skokowej (proc. lateralis tali)

6. wyr. tylny kości skokowej (proc. posterior tali):

1. guzek boczny i przyśrodkowy (tuberculum laterale et mediale)

2. bruzda ścięgna m. zginacza palucha długiego (sulcus tendinis musculi flexoris hallucis longi)

7. bruzda kości skokowej (sulcus tali)

powierzchnie stawowe (7):

1. pow. stawowa łódkowa (f. art. navicularis) - z przodu

2, 3, 4) pow. stawowa piętowa przednia, środkowa i tylna (f. art. calcanea anterior, media et posterior) - z dołu

5, 6) pow. stawowa kostkowa boczna i przyśrodkowa (f. art. malleolaris lateralis et medialis)

7) pow. stawowa górna (f. art. superior)

Zatoka stępu (sinus tarsi) - jest to bruzda kości skokowej i bruzda kości piętowej zamknięta przyśrodkowo, a otwarta bocznie.

zawiera - więzadło skokowo-piętowe międzykostne (lig. talocalcaneare interosseum)

Kość sześcienna (os cuboideum)

1. bruzda ścięgna mięśnia strzałkowego długiego (sulcus tendineus musculi peronei longi)

2. guzowatość kości sześciennej (tuberositas ossis cuboidei)

powierzchnie stawowe (3):

1. pow. stawowa piętowa (f. art. calcanea) - z tyłu

2. pow. stawowa śródstopia IV i V (f. art. metatarsea quatra et quinta) - z przodu

3. pow. stawowa klinowata boczna (f. art. cuneiformis lateralis) - przyśrodkowo

Kość łódkowata (os naviculare)

1. guzowatość kości łódkowatej (tuberositas ossis navicularis)

powierzchnie stawowe (2):

1. pow. stawowa skokowa (f. art. talaris) - z tyłu

2. pow. stawowa klinowata (f. art. cuneiformis) - z przodu

Kość klinowata przyśrodkowa (os cuneiforme mediale) - „tata”

1. podstawa na powierzchni podeszwowej (f. plantaris)

powierzchnie stawowe (3):

1. pow. stawowa śródstopia I (f. art. metatarsea prima)

2. pow. stawowa łódkowata (f. art. navicularis) - z tyłu

3. pow. stawowa klinowata pośrednia (f. art. cuneiformis intermedia) - z boku

Kość klinowata pośrednia (os cuneiforme intermedium) - „dziecko”

powierzchnie stawowe (4):

1. pow. stawowa śródstopia II (f. art. metatarsea secunda) - z przodu

2. pow. stawowa łódkowata (f. art. navicularis) - z tyłu

3, 4) pow. stawowa klinowata (f. art. cuneiformis) - z boku i przyśrodkowo

Kość klinowata boczna (os cuneiforme laterale) - „mama”

powierzchnie stawowe (4):

1. pow. stawowa śródstopia III (f. art. metatarsea tertia) - z przodu

2. pow. stawowa łódkowata (f. art. navicularis) - z tyłu

3. pow. stawowa sześcienna (f. art. cuboidea) - z boku

4. pow. stawowa klinowata (f. art. cuneiformis) - przyśrodkowo

Cechy prawo- i lewostronności:

1. kość piętowa: guz - z tyłu; podpórka skokowa - przyśrodkowo

2. kość skokowa: wyr. boczny - z boku; głowa - z przodu

3. kość sześcienna: guzowatość - z dołu; dwudzielna powierzchnia z przodu; siodełkowata - z tyłu

4. kość łódkowata: wklęsła powierzchnia - z tyłu; guzowatość - przyśrodkowo

5. kość klinowata przyśrodkowa: podstawa - z dołu; duża pow. do „dużego palca”; przyśrodkowo brak pow. stawowej

6. kość klinowata pośrednia: przyśrodkowa pow. stawowa jest większa niż boczna; przednia i tylna pow. stawowa jest trójkątna

7. kość klinowata boczna: tylna pow. stawowa jest okrągła

KOŚCI ŚRÓDSTOPIA (ossa metatarsi)

części (3):

1. trzon

2. podstawa s. koniec bliższy

3. głowa s. koniec dalszy

trzon - bardziej smukły niż trzon kości śródręcza, na przekroju poprzecznym ma kształt trójkątny

cechy szczególne:

1. kość śródstopia I (Mt. I) - guzowatość podeszwowo, jest to najgrubsza z kości śródstopia

2. kość śródstopia II (Mt. II) - kość najdłuższa

3. kość śródstopia V (Mt. V) - guzowatość znajduje się bocznie

KOŚCI PALCÓW STOPY (ossa digitorum pedis)

Palce (5):

1. palec I (hallux)

2. palec II (digitus secundus)

3. palec III (digitus tertius)

4. palec IV (digitus quartus)

5. palec V (digitus minimus)

palec I

części (2):

1. paliczek bliższy s. pierwszy (phalanx proximalis s. prima)

2. paliczek dalszy s. drugi (phalanx distalis s. secunda)

palce II - V

części (3):

1. paliczek bliższy s. pierwszy (phalanx proximalis s. prima)

2. paliczek środkowy s. drugi (phalanx medius s. secunda)

3. paliczek dalszy s. trzeci (phalanx distalis s. tertia)

STAW KOLANOWY (articulatio genu) - staw prosty (ponieważ rzepka nie bierze udziału w budowie stawu, ale pełni w nim rolę stabilizatora)

Jest to największy i najwrażliwszy staw ustroju.

powierzchnie stawowe:

1. pow. stawowa kłykci kości udowej (f. art. condyli femoris)

2. pow. stawowa kłykci kości piszczelowej (f. art. condyli tibiae) s. pow. stawowa górna piszczeli (f. art. superior tibiae)

3. łąkotki (menisci) - przyśrodkowa i boczna, których zadaniem jest pogłębienie panewki

4. pow. stawowa rzepki (f. art. patellaris)

torebka stawowa - niepełna, z przodu ścięgno m. czworogłowego uda (tendo m. quadricipitis femoris)

jama stawowa - czteroczęściowa:

1. część górna i dolna - kryterium podziałowym są łąkotki boczna i przyśrodkowa

2. część przyśrodkowa i boczna - kryterium podziałowym jest fałd maziowy podrzepkowy (plica synovialis infrapatellaris) - z przodu i więzadła krzyżowe kolana (ligg. cruciata genus) - z tyłu

więzadła (12):

1, 2) więzadło poboczne piszczelowe i strzałkowe (lig. collaterale tibiale et fibulare)

3, 4) więzadło krzyżowe przednie i tylne (lig. cruciatum anterius et posterius) - ustawione strzałkowo

5, 6) więzadło łąkotkowo-udowe przednie i tylne (lig. meniscofemorale anterius et posterius)

7, 8) więzadło podkolanowe łukowate i skośne (lig. popliteum arcuatum et obliquum)

9, 10) troczek przyśrodkowy i boczny rzepki (retinaculum patellae mediale et laterale)

11) więzadło poprzeczne kolana (lig. transversum genu)

12) więzadło rzepki (lig. patellae)

mechanika - staw zawiasowo-obrotowy (art. trochoginglymus), dwuosiowy

1. piętro górne - zginanie i prostowanie (flexio et extensio) - oś poprzeczna

2. piętro dolne - obrót (rotatio) - oś podłużna goleni

POŁĄCZENIA KOŚCI GOLENI (iuncturae ossium cruris) [3]:

I. Staw piszczelowo-strzałkowy bliższy (art. tibiofibularis proximalis)

powierzchnie stawowe:

1. pow. stawowa piszczelowa kości strzałkowej (f. art. tibialis fibulae)

2. pow. stawowa strzałkowa kości piszczelowej (f. art. fibularis tibiae)

więzadła (2) - więzadło głowy strzałki przednie i tylne (lig. capitis fibulae anterius et posterius)

mechanika - staw płaski (znikome ruchy)

II. Staw piszczelowo-strzałkowy dalszy (art. tibiofibularis distalis)

powierzchnie stawowe:

1. pow. stawowa piszczelowa kości strzałkowej (f. art. tibialis fibulae)

2. pow. stawowa strzałkowa kości piszczelowej (f. art. fibularis tibiae) - wcięcie strzałkowe (incisura fibularis)

więzadła (2) - więzadło piszczelowo-strzałkowe przednie i tylne (lig. tibiofibulare anterius et posterius)

mechanika - staw płaski (bardzo znikome ruchy)

III. Błona międzykostna goleni (membrana interossea cruris) - jest to błona włóknista łącząca brzegi międzykostne kości goleni

STAWY STOPY (articulationes pedis)

I. Staw skokowo-goleniowy s. skokowy górny (art. talocruralis) - staw złożony

powierzchnie stawowe (3):

1. górna, kostkowa boczna i przyśrodkowa - na bloczku kości skokowej

2. pow. stawowa skokowa kości piszczelowej (f. art. talaris tibiae)

3. pow. stawowa kostki bocznej i przyśrodkowej (f. art. malleoli lateralis et medialis)

więzadła (6):

1. przyśrodkowo (3):

1. więzadło trójgraniaste (lig. deltoideum)

1. część piszczelowo-łódkowa (pars tibionavicularis)

2. część piszczelowo-skokowa przednia i tylna (pars tibiotalaris anterior et posterior)

3. część piszczelowo-piętowa (pars tibiocalcanea)

2) bocznie (3):

1. więzadło skokowo-strzałkowe przednie (lig. talofibulare anterius)

2. więzadło skokowo-strzałkowe tylne (lig. talofibulare posterius)

3. więzadło piętowo-strzałkowe (lig. calcaneofibulare)

mechanika - staw zawiasowy (ginglymus) → zgięcie podeszwowe i grzbietowe (flexio plantaris et dorsalis)

II. Staw skokowo-piętowo-łódkowy s. skokowy dolny (articulatio talocalcaneonavicularis)

Zatoka stępu dzieli go na dwie części:

Część przednia - staw skokowy przedni s. skokowo-piętowo-łódkowy (art. talocalcaneonavicularis)

powierzchnie stawowe (4):

1. pow. stawowa głowy k. skokowej (f. art. capitis tali)

2. pow. stawowa skokowa k. łódkowatej (f. art. talaris ossis navicularis)

3. pow. stawowa skokowa przednia i środkowa kości piętowej (f. art. talaris anterior et media ossis calcanei)

4. pow. stawowa piętowa przednia i tylna kości skokowej (f. art. calcanea anterior et media ossis tali)

więzadła (3):

1. więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe (lig. calcaneonaviculare plantare)

2. więzadło piętowo-łódkowe (lig. calcaneonaviculare)

3. więzadło skokowo-łódkowe (lig. talonaviculare)

Część tylna - staw skokowy tylny s. skokowo-piętowy (art. talocalcanea s. subtalaris)

powierzchnie stawowe (2):

1) pow. stawowa skokowa tylna kości piętowej (f. art. talaris posterior calcanei)

2) pow. stawowa piętowa tylna kości skokowej (f. art. calcanea posterior tali)

więzadła (5): więzadło skokowo-piętowe przednie, tylne, boczne, przyśrodkowe i międzykostne (lig. talocalcaneum anterius, posterius, laterale, mediale et interosseum)

mechanika - odwracanie i nawracanie (supinatio et pronatio), odwodzenie i przywodzenie (abductio et adductio)

Zgięcie podeszwowe w stawie skokowym górnym łączy się zawsze z przywodzeniem i odwracaniem w stawie skokowym dolnym.

POZOSTAŁE STAWY STOPY

Staw poprzeczny stępu (art. tarsi transversa) s. Choparti cz. przyśrodkowa - staw skokowo-łódkowy (art. talonavicularis) cz. boczna - staw piętowo-sześcienny (art. calcaneocuboidea)	Więzadło rozdwojone (lig. bifurcatum): „Klucz do stawu” w. piętowo-łódkowe (lig. calcaneonaviculare) w. piętowo-sześcienne (lig. calcaneocuboideum)
Staw klinowo-łódkowy (art. cuneonavicularis)	Więzadła klinowo-łódkowe (ligg. cuneonavicularia)
Stawy międzysześcienne (art. intercuneiformis)	Więzadła międzysześcienne (ligg.. intercuneiformia)
Stawy stępowo-śródstopne (art. tarsometatarsea)	Więzadła stępowo-śródstopne (ligg. tarsometatarsea)
Stawy międzyśródstopne (art. intermetatarsea)	Więzadła międzyśródstopne (ligg. intermetatarsea)
Stawy śródstopno-paliczkowe (art. metatarsophalangea)	Więzadła poboczne (ligg. collateralia) Więzadło poprzeczne głębokie śródstopia (lig. metatarseum transversum profundum)
Stawy międzypaliczkowe stopy (art. interphalangeae pedis)	Więzadła poboczne i podeszwowe (ligg. collateralia et plantaria)

35

---