Charakterystyka średniowiecza oraz sztuka epoki.
1. Nazwa epoki została ustalona po jej zakończeniu.
2. Średniowiecze oceniano jako epokę ciemnoty i zacofania aż do XIX wieku.
Zaczęto je rehabilitować na przełomie XIX i XX wieku. Dziś mówimy, że kładło ono podwaliny następnych epok.
3. Ramy czasowe.
Średniowiecze trwa w Europie od IV/V w. do XV w. Początek: 313 r. - zgoda Konstantyna Wielkiego na wyznawanie chrześcijaństwa 330 r. - przeniesienie stolicy Cesarstwa Rzymskiego do Konstantynopola 476 r. - upadek cesarstwa zachodnio- rzymskiego
Koniec: 1450 r. - wynalezienie druku 1453 r. - upadek Konstantynopola 1492 r. - odkrycie Ameryki
4. Rola Kościoła chrześcijańskiego.
Najwyższą wartością w tym okresie był Bóg. Pogląd ten nazywamy teocentryzmem. Kościół pełnił w średniowieczu rolę kulturotwórczą. Duchowni dawali początek literaturze. Na podstawie filozofii ludności wyróżnia się jej typy: - scholastyka - rozumowe udowadnianie prawd Biblii - augustynizm - teorie św. Augustyna (IV/V w.) Twierdził on, że człowiek jest usytuowany na granicy bytów wyższych (aniołowie) i bytów niższych (zwierzęta). Stąd rozdarcie człowieka między dobrem a złem, duchowością i cielesnością. Filozof uważał, że człowiek powinien wznosić się coraz wyżej. - tomizm - poglądy św. Tomasza z Akwinu. Twierdził on, że człowiek powinien walczyć ze złem i zajmować na "drabinie bytów" najwyższe miejsce. Twierdził także, że społeczność dzieli się na stany, a każdy człowiek winien pozostawać tam, gdzie wyszedł na świat. - franciszkanizm - poglądy św. Franciszka z Asyżu. Filozofia ta zawiera miłość do wszelkich stworzeń, miłosierdzie, braterstwo i ubóstwo.
Charakterystyczne cechy literatury: 1) dwujęzyczność (XIII w. - pierwsze pisma polskie), 2) dwoistość tematyki: kościelno- religijna i świecka, 3) anonimowość, 4) dydaktyczny charakter utworów, 5) formy literatury (żywoty świętych; apokryfy - utwory rozwijające sceny z życia Chrystusa i Matki Boskiej; pieśni religijne; kazania; modlitewniki; psałterze; epopeje; eposy; wiersze o różnorodnej tematyce; dialogi)
Sztuka średniowiecza.
W rozwoju sztuki średniowiecznej wyróżniamy okresy: - przedromański do X w. - romański X-XI w. - gotycki poł. XIII w. do pocz. XVI w.
Cechy sztuki romańskiej:
- budowle z kamienia, - łuk półkolisty w konstrukcji sklepień, wykroju okien i otworów drzwiowych, - częste stosowanie formy rotundy, - deformowanie postaci przedstawianych na obrazach i w rzeźbie.
Cechy sztuki gotyckiej:
- budowle z cegły nie tynkowanej, - strzelistość i wysmukłość budowli, - sklepienia krzyżowo-żebrowe, - ostrołuki w konstrukcji sklepień, okien i drzwi, - stosowanie witraży.