Rozdział: 9
TEMAT: Modernizacja tradycyjnych społeczeństw i społeczności. Przydatność teorii modernizacji dla potrzeb pedagogiki społecznej.
9.1. Narodziny teorii modernizacji oraz konteksty stosowania terminu.
1.) Modernizacja= unowocześnienie. To zastępowanie starych rzeczy i sposobów działania jakimiś nowymi, to unowocześnienie, uwspółcześnienie pewnych rzeczy, stanów sytuacji. Pojęcie to jest stosowane do opisu rzeczywistości empirycznej ale też do interpretowania tej rzeczywistości w bardzo konkretny sposób. W Polsce pojęcie to upowszechniło się w latach 90.Twórcy i kontynuatorzy teorii modernizacji korzystali z pięciu źródeł teoretycznych: osiągnięć niemieckiej szkoły XIX-wiecznego ewolucjonizmu, dychotomicznych wizji społeczeństwa, systemu poglądów historyczno-socjologicznych M. Webera i strukturalnego funkcjonalizmu Talcotta Parsonsa.
2.) Modernizacja polega na zachodzeniu zmian wewn. W ekonomice i strukturze danego kraju. W procesach modernizacji szczególną rolę odgrywa państwo, podejmując odgórnie szereg inicjatyw i stymulując rozwój omawianych procesów. Procesy modernizacyjne rozwijają się poprzez upowszechnienie innowacji, które są dziełem społeczeństwa albo są przyswajane dla własnych potrzeb będąc w początkowej fazie elementem zapożyczonym wytworem innego społeczeństwa. Modernizacja może sprowadzać się do akulturacji. Społeczeństwo rozwojowe różni się od tradycyjnych tym, że orientuje się ono bardziej na innowacji niż tradycję. Stosunki społ. Są wtedy regulowane przez mechanizmy modyfikacji. Modernizacja bywa rozumiana jako ciąg ewolucyjnych zmian społeczeństwa tradycyjnego prowadzących do jego przeobrażenia w społeczeństwo nowoczesne. Modernizacja jest procesem przechodzenia od tradycjonalizmu do nowoczesności.
3.) Etapy rozwoju modernizacji:
Do końca lat siedemdziesiątych XX wieku:
- społeczeństwo tradycyjne( przedprzemysłowe)
- społeczeństwo połowicznie zmodernizowane( na poły tradycyjne, na poły przemysłowe)
- społeczeństwo nowoczesne( przemysłowe, industrialne)
- społeczeństwo postnowoczesne( postprzemysłowe, postindustrialne)
Obecnie:
- społeczeństwo preindustrialne( tradycyjne)
- społeczeństwo na poły uprzemysłowione( na poły nowoczesne)
- społeczeństwo przemysłowe( nowoczesne)
- społeczeństwo poprzemysłowe( postnowoczesne)
- społeczeństwo informacyjne( społ. postpost nowoczesne)
5.) Obszary w których można zaobserwować procesy modernizacyjne:
a.) modernizacja ekonomiczna: restrukturyzacja, nowe technologie, nowa organizacja pracy itd.
b.) modernizacja kulturowa: sekularyzacja, pluralizm
c.) modernizacja polityczna: nowoczesny parlament, duża liczba partii politycznych, powszechne prawo wyborcze itd.
d.) modernizacja społeczna: sprzeciw, bunt grup społ. Przeciwko tradycyjnemu porządkowi rzeczy pluralizm w światopoglądzie, religii, itd.
9.2. Społeczeństwo tradycyjne versus społeczeństwo nowoczesne:
1.) Społeczeństwo tradycyjne:
- dominacja rolnictwa, grupowe, plemienne formy władania ziemią, , niski poziom rozwoju mechanizmów rynkowych, nikła liczba specjalizacji, wysoki stopień spoistości wewn., więzi bezpośrednie, duża rola autorytetów tradycyjnych, ruchliwość społ. Ograniczona do wymiany miedzypokoleniowej, tradycjonalizm, wysoki stopień analfabetyzmu, niski stopień infrastruktury edukacyjnej, nikła liczba kadr nauczycielskich, wykształcenie ponadpodstawowe jest cechą elitarną, przewaga ludności wiejskiej, partykularyzm, zamknięty typ osobowości, fatalizm, sakralizacja, symbolizacja, ceremonialność życia politycznego.
2.) Społeczeństwo postindustrialne:
- przewaga zatrudnienia w dziale usług niematerialnych, zawody pozarolnicze, pozaprzemysłowe, mobilność ról ekonomicznych, wysoka wydajność pracy, dominacja własności prywatnej, przewaga pracowników umysłowych, przewaga struktur klasowo-warsztatowych, więzi oparte na relacjach rzeczowych, uniwersalizm, racjonalizm, pragmatyzm, rozwój szkolnictwa wyższego, wysoki poziom wykształcenia ludności, egalitaryzacja systemów edukacyjnych, nonkonformizm, wysoki poziom empatii, przewaga ludności miejskiej, rozwój środków masowego przekazu, indywidualizm, struktura osobowości- otwarta, legitymizacja władzy.
9.3. Pojęcia nowoczesności i ponowoczesności w stosowanym przez humanistów opisie współczesności:
1.) Atrybuty nowoczesności:
- społeczeństwa nowoczesne zastępują gospodarstwa chłopskie, przedsiębiorcy interesują się masowymi rynkami surowców i zbytu,
- cechą tego społeczeństwa są: konkurencja, wzrost m asy towarowej, zniesienie barier celnych, wzrasta rola nauki i technologii produkcji, wysiłek ludzki zastąpiony techniką,
- społeczeństwo nowoczesne jest kształtowane nas modłę miejską, procesy urbanizacyjne,
Wszelkie trudności w praktyce życia nowoczesnego minimalizowano traktując je jako naturalne dolegliwości występujące w każdej ewolucji. Z czasem miały one obumierać albo społeczeństwo winno odnaleźć określone praktycznie użyteczne rozwiązania pozwalające na wyeliminowanie zjawisk niepożądanych i wadliwych .
2.) Dopiero w latach 70. Pojawiła się ponowoczesność w myśleniu reprezentantów nauk społ. Jest ona wynikiem licznych wątpliwości czy tak naprawdę nowoczesność jest rzeczywiście ukoronowaniem ludzkich dziejów, oczekiwań, marzeń, aspiracji.
Termin ponowoczesność jest wieloznaczny i może oznaczać różnice w stosunku do nowoczesności ale tez całkowite zerwanie ze światem nowoczesnym. Oznacza też sposoby zachowania się wobec nowoczesnych form życia wobec nowoczesności jej pozytywów jak i ograniczeń. Typowymi cechami ponowoczesności są: uniwersalizacja, modernizacja, internacjonalizacja, globalizacja i transformacja.
9.4. Społeczne zapotrzebowanie na wiedzę dotycząca kreowania nowoczesnej osobowości:
1.) Według psychologów modernizacja oznacza przekształcenie osobowości jednostki pod wpływem zabiegów edukacyjnych, uczestnictwa w społecznym podziale prac, przy jednoczesnym podporządkowaniu się zbiurokratyzowanym formom życia społecznego. Proces ten wymaga takich działań, które pozwoliłyby ludziom być świadomymi uczestnikami, podmiotami, nie tylko przedmiotami oddziaływania, celami, a nie wyłącznie środkami modernizacji.
2.) Dziś szeroko rozumiana edukacja musi przygotować ludzi do korzystania z bieżących osiągnięć zmieniającej się cywilizacji ale także włączyć ich do twórczego i czynnego uczestnictwa w życiu zbiorowym. To z kolei implikuje wprowadzanie przez nas samych licznych zmian i innowacji, szerzenie różnych form opieki, wzmacnianie poczucia odpowiedzialności za losy jednostek i grup społ.
3.) Wizerunek osobowości nowoczesnej, człowieka racjonalnego, postępowego, postrzegany jest jako jeden z klasycznych warunków pomyślnego rozwoju społeczeństwa nowoczesnego w dobie globalizacji, Jest próbą skonstruowania wzorca osobowego przydatnego kreatorom wszelkich procesów socjalizacyjno- wychowawczych doby współczesnej.
4.) Ludzie, którzy są motywowani przez potrzebę osiągania charakteryzuję:
- skłonność do podejmowania ryzyka przy świadomości konsekwencji
- predyspozycje do innowacji
- umiejętność analitycznej oceny działań zakończonych zarówno sukcesem jak i porażką
- pełna mobilizacja wewnętrzna
5.) Zestaw cech składających się na osobowość nowoczesną wg Alexa Inklesa:
a.) niezależność od tradycyjnych autorytetów,
b.) zainteresowanie i zaangażowanie sprawami publicznymi
c.) niezłomna wiara w siłę rozumu i logiki, racjonalnego myślenia i nauki
d.) otwartość na nowe doświadczenia
e.) antycypowanie i planowanie przyszłych poczynań, zdolność rezygnowanie z natychmiastowej gratyfikacji na rzecz późniejszych korzyści
f.) rozbudowane i szerokie aspiracje i oczekiwania edukacyjne, kulturalne, zawodowe, dążenie do samodoskonalenia
6.) Modernizacja stanowi swoisty, abstrakcyjny konstrukt, na który składają się różne wartości i wzory, subiektywnie rozumiane przez badacza i tworzące w jego własnych propozycjach określony wzór osobowości. Nabiera ono więc sensu pojęcia wartościującego, stosowanego na poziomie rozważań normatywnych.