ROZDZIAŁ 10

ZABEZPIECZENIE BOJOWE

Pojęcie, cel i elementy zabezpieczenia bojowego

Zabezpieczenie bojowe to całokształt przedsięwzięć mających na celu zmniejszenie skuteczności uderzeń przeciwnika oraz zapewnienie własnym wojskom sprzyjających warunków do wykonania zadań w różnych sytuacjach.

Celem zabezpieczenia bojowego jest stworzenie najbardziej dogodnych warunków zapewniających: ochronę wojsk przed niespodziewanym uderzeniem przeciwnika, ukrycie sił i środków przed rozpoznaniem przeciwnika i wprowadzenie go w błąd; zwiększenie zdolności ochronnej wojsk i przystosowanie terenu do funkcjonowania pododdziałów, w tym zwłaszcza do prowadzenia przez nie walki.

Na szczeblu pododdziału obejmuje: ubezpieczenie, maskowanie, powszechną obronę przeciwlotniczą, zabezpieczenie inżynieryjne i obronę przeciwchemiczną.

10.1. Ubezpieczenie

Ubezpieczenie organizuje się w celu niedopuszczenia do przeniknięcia elementów rozpoznania przeciwnika w ugrupowanie plutonu (drużyn), uniemożliwienia niespodziewanego napadu przeciwnika oraz zapewnienia wojskom czasu i dogodnych warunków przygotowania i prowadzenia działań (walki) oraz odpoczynku.

W zależności od charakteru wykonywanych zadań pododdziały ubezpieczają się:

• w rejonach ześrodkowania (wyjściowych, odpoczynku) - ubezpieczeniem postoju;

• w marszu - marszowym;

• w walce - ubezpieczeniem bojowym;

• ponadto we wszystkich działaniach - ubezpieczeniem bezpośrednim.

Ilość sił i środków wydzielonych do ubezpieczenia zależy od stopnia zagrożenia ze strony przeciwnika, charakteru i rodzaju działań, właściwości terenu, widoczności i pogody.

Dla zapewnienia sprawnego funkcjonowania ubezpieczeń i wzajemnego rozpoznania się żołnierzy na każdą dobę ustala się hasło i odzew.

Hasło - podaje się ustnie do wiadomości wszystkich żołnierzy, którzy biorą udział w ubezpieczeniu i rozpoznaniu oraz osobom wysyłanym poza rejon rozmieszczenia pododdziału.

Odzew - podaje się dowódcom pododdziałów oraz osobom wysłanym do przekazania ustnych rozkazów. Hasła żąda się od wszystkich osób przechodzących przez rubież ubezpieczeń i poruszających się po rejonie rozmieszczenia pododdziałów w nocy, odzewu - od osób przekazujących zadania od przełożonego i od dowódców prowadzących rozpoznanie.

Wszystkich żołnierzy nie znających hasła oraz żołnierzy przybyłych z rozkazami a nie znających odzewu zatrzymuje się.

Rodzaje ubezpieczeń i ich charakterystyka

W zależności od rodzaju działań taktycznych wyróżniamy:

1. Ubezpieczenie postoju, którego elementami są:

• oddział czat;

• czaty.

1. Ubezpieczenie marszowe, którego elementami są:

1. przy marszu dofrontowym:

• awangarda;

• szpica czołowa;

• patrol czołowy.

2. przy marszu odfrontowym:

• ariergarda;

• szpica tylna;

• patrol tylny.

c) przy marszu wykonywanym wzdłuż frontu (rokadowym):

• szpica boczna;

• patrol boczny;

• stałe ubezpieczenie boczne.

3. Ubezpieczenie bojowe, którego elementami są:

• bojowy patrol rozpoznawczy;

• pluton zmechanizowany jako ubezpieczenie bojowe, organizowane przez batalion w sytuacji braku styczności z przeciwnikiem.

4. Ubezpieczenie bezpośrednie, którego elementami są:

• placówka;

• drużyna patrolowa;

• czujka (podsłuch);

• szperacze;

• patrole piesze;

• dyżurne środki ogniowe;

• wartownicy;

• dyżurne wozy bojowe;

• posterunki ochronno-obronne;

• dyżurna służba ochronno-obronna pododdziału.

Ubezpieczenie postoju organizuje się w celu uniemożliwienia przeciwnikowi penetracji rejonów rozmieszczenia wojsk oraz dokonania niespodziewanego napadu, a w wypadku napadu, zatrzymania przeciwnika do czasu rozwinięcia się wojsk ubezpieczanych. W zależności od sytuacji wysyła się je na odległość gwarantującą zatrzymanie przeciwnika na czas niezbędny do reakcji ubezpieczanych wojsk. Elementami ubezpieczenia postoju są oddziały czat i czaty (tabela 10.1.)

Elementy ubezpieczenia postoju Tabela 10.1.

Element ubezpieczenia	Skład	Kto wystawia (organizuje)	Orientacyjne odległości od granicy rejonu rozmieszczenia ubezpieczonych sił	Uwagi
Oddział czat	Batalionowe zgupowanie taktyczne lub wzmocniona kompania	ZT Oddział	Około 5 - 15 km. Szerokość pasa ubezpieczenia około 5 - 10 km.	Dla ubezpieczenia bezpośredniego organizuje: placówki, czujki, patrole,
Czata	Wzmocniony pluton	ZT Oddział	Do 5 km pododdziałów. Szerokość pasa ubezpieczenia do 2 km.	Dla ubezpieczenia bezpośredniego wystawia placówki, czujki, patrole, szperaczy.

Czata (rys. 10.1). Działa w sile wzmocnionego plutonu, w odległości do 5 km od rejonu rozmieszczenia pododdziałów. Szerokość pasa ubezpieczenia do 2 km. W celu niedopuszczenia do niespodziewanego napadu na swoje pododdziały ubezpiecza się elementami ubezpieczenia bezpośredniego takimi jak:

• placówka (w składzie drużyny zmechanizowanej);

• patrole piesze, drużyny patrolowe lub szperacze;

• czujki (w nocy - podsłuchy - w składzie 2-3 żołnierzy).

Siły główne w rejonie rozmieszczenia oprócz elementów ubezpieczenia postoju, na zewnątrz i wewnątrz rejonu rozmieszczenia ubezpieczają się elementami ubezpieczenia bezpośredniego takimi jak:

a) na zewnątrz rejonu rozmieszczenia:

• placówki;

• patrole piesze;

• drużyny (wozy) patrolowe;

• czujki lub podsłuchy.

b) wewnątrz rejonu rozmieszczenia:

• dyżurne środki ogniowe;

• dyżurne wozy bojowe;

• posterunki ochronno-obronne;

• wartownicy przy wozach bojowych (pojazdach);

• dyżurna służba ochronno-obronna pododdziałów.

Rys. 10.1. Czata jako element ubezpieczenia postoju

Sposób działania. Czata - po zajęciu nakazanej linii (rejonu), przygotowuje ją do obrony, zamykając najbardziej prawdopodobne kierunki podejścia przeciwnika. W pasie ubezpieczenia przygotowuje główny i zapasowy punkt oporu. Luki pomiędzy czatami oraz kierunki dogodne do działania czołgów powinny być nieprzerwanie obserwowane i osłaniane ogniem. Na rozkaz dowódcy czaty organizuje się w nich patrolowanie, a w przodzie i na skrzydłach wystawia się placówkę, czujki (podsłuchy). W celu prowadzenia rozpoznania przed frontem czaty i na jej skrzydłach wysyła się patrole (drużyny lub wozy patrolowe).

W nocy i w warunkach ograniczonej widoczności stan osobowy czaty powinien znajdować się w całkowitej gotowości bojowej i zachować dużą czujność, w razie konieczności wysyła patrole piesze lub szperaczy, które działają skrycie po nakazanych drogach i dokładnie sprawdzają teren.

Przed frontem czaty lub w lukach między czatami w razie istnienia skrytych podejść, w warunkach ograniczonej widoczności wystawia się podsłuchy w składzie 2-3 żołnierzy, a w warunkach dziennych czujki w składzie 2-3 żołnierzy.

Na wiadomość o pojawieniu się przeciwnika czata wzmacnia obserwację i przygotowuje się do walki. O przeciwniku dowódca czaty melduje dowódcy, który wysłał ubezpieczenie i powiadamia sąsiednie ubezpieczenia. Małe grupy przeciwnika niszczy lub bierze do niewoli. Wobec większych sił przeciwnika czata uporczywie utrzymuje zajmowaną linię (punkt oporu), zabezpieczając rozwinięcie i zorganizowane wejście do walki ubezpieczanych wojsk. Jeżeli w pasie działania ubezpieczenia został wysadzony desant powietrzny, dowódca czaty melduje o tym przełożonemu .

Ubezpieczenie bezpośrednie organizuje się w każdych warunkach dla własnej ochrony przed niespodziewanym napadem przeciwnika. Wszystkie elementy ubezpieczeń bezpośrednich ściąga się do macierzystych pododdziałów w wypadku wykonania bezpośredniego uderzenia przez przeciwnika naziemnego na siły ubezpieczane. Dalsze zadania ich siły wykonują w składach pododdziałów. Wykonywanie zadań przez ubezpieczenie bezpośrednie przerywa się przed wyprowadzeniem sił głównych z zajmowanego rejonu.

Placówkę (rys. 10.2) wystawia oddział czat lub czata. Podczas postojów (odpoczynków), zadanie to wykonuje zazwyczaj drużyna patrolowa, poprzez zajęcie i przygotowanie dogodnego do obrony i obserwacji stanowiska, pozycji czy obiektu. Zadaniem placówki jest ubezpieczać oddział czat, czatę oraz pododdział sił głównych na postoju (odpoczynku, w rejonie), nie dopuścić do niespodziewanego napadu przeciwnika oraz przeniknięcia elementów rozpoznawczych lub grup dywersyjnych. Drużyna pełniąca służbę placówki (przez dobę) urządza stanowisko oporu, rozbudowując go pod względem inżynieryjnym co najmniej w zakresie prac pierwszej kolejności . Szerokość pasa rozpoznania i ubezpieczenia - do 500 m. Wystawia elementy ubezpieczenia bezpośredniego tj.: czujka (w nocy podsłuch) - 2-3 żołnierzy, patrol pieszy (2-3 żołnierzy), w celu rozpoznania obiektu może wysłać szperaczy, wartownika przy wozie.

Placówka zadanie swoje wykonuje przez obserwację i walkę. Pojedynczych żołnierzy bierze do niewoli lub niszczy, o czym melduje dowódcy pododdziału, który ją wystawił. Grupy rozpoznawcze przeciwnika niszczy, a w razie natarcia sił głównych przeciwnika broni zajmowanego stanowiska oporu, wycofuje się (po wyznaczonej drodze, wykorzystując teren i zasłonę dymną) na rozkaz (sygnał) dowódcy pododdziału, który ją wystawił. Następnie (w zależności od zadania) zajmuje stanowisko w ugrupowaniu przełożonego lub poprzez zajęcie kolejnej rubieży ogniowej zabezpiecza odskok sił głównych czaty.

W celu rozpoznania własnych żołnierzy ustala się na każdy dzień hasło i odzew. Hasło i odzew podaje się cicho. Wszystkich nie znających hasła służba wewnętrzna lub ubezpieczenie zatrzymuje i przekazuje przełożonym.

W porze dziennej dopuszcza się na odpoczynek połowy stanu osobowego placówki, natomiast w porze nocnej odpoczywać może jedna trzecia placówki, a pozostali żołnierze powinni pełnić służbę. Pełnieniem służby i odpoczynkami reguluje dowódca drużyny.

Rys. 10.2. Drużyna zmechanizowana jako placówka (wariant)

Elementy ubezpieczenia bezpośredniego Tabela 10.2.

Element	Skład	Kto wystawia	Sposób działania	Uwagi
Placówka	Drużyna	Oddział czat, czata oraz batalion, kompania sił głównych.	Działa w odległości do 1,5 km od ubezpieczanych pododdziałów. Zmienia się raz na dobę.	Organizuje stanowisko oporu, patrole, czujki i obserwację.
Czujka, podsłuch	2-3 żołnierzy	Oddział czat, czata, placówka oraz batalion, kompania sił głównych.	Zajmuje stanowisko, prowadzi obserwację i powiadamia o pojawieniu się przeciwnika, w wypadku uderzenia przeciwnika wycofuje się.	Wysyła się na odległość wzrokową. Czujkę w warunkach dziennych. Podsłuch w warunkach ograniczonej widoczności.
Patrol pieszy, drużyna patrolowa, szperacze	2-3 żołnierzy BWP	Oddział czat, czata, placówka, batalion, kompania sił głównych.	Działa na wyznaczonym kierunku, prowadząc obserwację okrężną. Pojedynczych żołnierzy bierze do niewoli.	Działa między oddziałami czat, czatami, placówkami oraz przed rejonem rozmieszczenia kompanii, batalionu sił głównych.
Dyżurny środek ogniowy	Obsługa środka ogniowe- go	Pluton, drużyna sił głównych	Zajmuje wyznaczone SO i przygotowuje je pod względem inżynieryjnym. Ogień otwiera samodziel-nie lub na rozkaz.	Działa w odległości bezpośredniej od pododdziału.
Dyżurny wóz bojowy	BWP, Czołg	Pluton sił głównych	Wóz bojowy przygotowany do prowadzenia ognia. Załoga w wozie bojowym w gotowości do niszczenia przeciwnika.	Działa w ugrupowaniu plutonu. Przeznaczony jest do obrony przed przeciwnikiem powietrznym i naziemnym.
Wartow- nicy przy wozach (pojazdach)	Żołnierz	Drużyna, załoga (każda)	Pełni służbę przy wozie bojowym. Zatrzymuje zgodnie z zasadami służby wartowniczej.	Zmienia się wartowników co 2 godziny. Wartownicy zatrzymują nie znających hasła.
Posterunki ochronno-obronne	1-2 żołnierzy na posterunku	Oddział, Batalion sił głównych	Pełnią służbę zgodnie z zasadami służby wartowniczej i tabelą posterunku.	Organizuje się do ochrony i obrony składów, sztabów itd.
Dyżurna służba ochr.-obr. pododdz.	2-3 żołnierzy	Kompania (każda)	Pełnią służbę zgodnie z zasadami regulaminu ogólnego.	Wyznacza się podoficera dyżurnego oraz 1-2 dyżurnych

Drużyna patrolowa prowadzi rozpoznanie przed siłami ubezpieczanymi oraz przed punktami oporu czat i w lukach między nimi. Rolę drużyny patrolowej może pełnić załoga BWP.

W czasie patrolowania porusza się skrycie wyznaczoną drogą, prowadząc wnikliwą obserwację terenu. Przy wjeździe w teren zakryty powinna rozpoznać go szperaczami. Działających pojedynczo żołnierzy przeciwnika bierze do niewoli lub niszczy. W przypadku wykrycia większych grup przeciwnika dowódca drużyny patrolowej melduje o tym przełożonemu i obserwuje ich działanie.

W marszu wysyłana jest z PCz (PB,PT) lub z SzCz (SzT) a także z sił głównych awangardy na odległość wzrokową. Odległość ta powinna zapewniać natychmiastowe wsparcie ogniem drużyny, jeśli zajdzie taka potrzeba. Drużyna patrolowa swoje działanie może ubezpieczać szperaczami, których powinna wysyłać w miejscach dogodnych do organizowania przez przeciwnika zasadzek, minowania odcinków dróg oraz rozpoznania skraju lasu, skraju miejscowości, mostów, wiaduktów itp.

Swoje zadanie wykonuje przez obserwację oraz walkę. Obserwacja powinna być okrężna i ciągła. W terenie odkrytym oraz podczas zbliżania się do ważnych obiektów (typu most, las, miejscowość) porusza się na maksymalnej prędkości. Miejscowości na drodze marszu rozpoznaje poprzez stwierdzenie obecności przeciwnika po takich cechach demaskujących, jak: brak ruchu ludności; szczekanie psów; unoszenie się dymów z podwórek; szum silników spalinowych. Jeżeli jest brak tych cech demaskujących, zatrzymuje się w pobliżu miejscowości za ukryciem, wysyła szperaczy na skraj miejscowości, obserwuje szczególnie dokładnie wieże, dachy, i po otrzymaniu sygnału, że droga jest wolna, podjeżdża zabierając szperaczy, przejeżdża miejscowość prowadząc obserwację, wykonuje dalej otrzymane wcześniej zadanie.

W czasie rozpoznania drogi marszu przy napotkaniu mostu (wiaduktu) drużyna patrolowa zatrzymuje się za ukryciem, wysyła szperaczy do rozpoznania mostu (wiaduktu) pod względem stanu technicznego oraz czy nie jest zaminowany lub broniony.

Po zbliżeniu się do lasu nakazuje rozpoznać skraj lasu szperaczom na głębokość 300-500 m. Natomiast w samym lesie spiesza tylko szperaczy w rejonach polan leśnych, węzłach dróg leśnych itp.

Dowódca drużyny patrolowej ubezpieczenie szperaczami powinien ograniczyć do niezbędnego minimum, ponieważ każde ich wysłanie znacznie obniża tempo marszu. Jeśli w wyniku przeprowadzonej obserwacji dowódca drużyny patrolowej nie stwierdzi oznak działania przeciwnika w obiektach typu most, miejscowość, skraj lasu to ze względu na brak czasu (zapewnienie założonego tempa marszu) może zbliżyć się do obiektu na maksymalnej prędkości prowadząc jednocześnie rozpoznanie walką (ogniem). W żadnym przypadku nie powinien dopuścić do zatrzymania ubezpieczanych sił na drodze marszu.

Drużyna patrolowa tylna działa na ogonie patrolu tylnego nie dopuszczając do niego elementów rozpoznawczych lub ubezpieczeń marszowych przeciwnika. Zadanie swoje wykonuje organizując zasadzki, dokonując zniszczeń, stawiając zawały, niszcząc odcinki dróg.

Dyżurny wóz bojowy działa bezpośrednio w ugrupowaniu pododdziału będącego w rejonie rozmieszczenia. Dyżurnym wozem bojowym może być BWP lub czołg. Załoga przebywa w wozie w stałej gotowości do otwarcia ognia do przeciwnika naziemnego i powietrznego. Powinien być rozmieszczony w miejscu, w którym jest możliwe prowadzenie dobrej obserwacji okrężnej i ognia. Radiostacja powinna być włączona na odbiór, ponadto powinien być wyznaczony obserwator do odbierania sygnałów od przełożonych i przekazywania do dowódcy wozu.

Jeżeli dyżurny wóz bojowy stanowi BWP, drużyna powinna mieć przygotowane stanowiska ogniowe wokół BWP w odległości 50-100 m. Dla każdego środka ogniowego dowódca powinien wskazać sektor obserwacji i ostrzału. Wóz powinien być w stałej gotowości do wyjazdu we wskazany rejon przez dowódcę w celu walki z przeciwnikiem. Zmienia się zwykle co 2-4 godziny, wyznacza się w każdym plutonie zmechanizowanym i czołgów.

Dyżurny środek ogniowy stanowi ubezpieczenie drużyny, plutonu i może być w składzie obsługi broni zespołowej. Działa w ugrupowaniu pododdziałów i ma zadanie nie dopuścić do niespodziewanego napadu przeciwnika. Po otrzymaniu zadania obsługa dyżurnego środka ogniowego rozbudowuje stanowisko ogniowe, maskuje i prowadzi obserwację w nakazanym sektorze i jest w stałej gotowości do otwarcia ognia. Służba ta może być wyznaczona na okres do 2 godzin, następnie powinna być zmieniona. Ogień otwiera samodzielnie lub na rozkaz dowódcy.

Czujka, w nocy podsłuch (rys. 10.3) jest elementem ubezpieczenia bezpośredniego wysyłanym ze składu placówki, czaty, oddziału czat, kompanii lub batalionu sił głównych. W skład czujki (podsłuchu) wchodzi 2-3 żołnierzy. W zależności od sytuacji, charakteru terenu i warunków widoczności, czujkę (podsłuch) wystawia się przed pododdziałem lub na jego skrzydle w odległości do 400 m, może działać również w lukach między sąsiednimi czatami, placówkami. Zmianę czujki (podsłuchu) przeprowadza się co 2-4 godziny. Czujka (podsłuch) pełni służbę skrycie, nikogo nie zatrzymując. O pojawieniu się działających pojedynczo żołnierzy oraz niewielkich grup przeciwnika melduje przełożonemu. W przypadku zaatakowania stanowiska, czujka (podsłuch) otwiera ogień i pod osłoną terenu , ognia sił ubezpieczanych i dymów wycofuje się do macierzystego pododdziału.

Rys. 10.3. Stanowisko czujki (podsłuchu) przed i po maskowaniu

Ubezpieczenie marszowe organizuje się w celu zapewnienia ciągłości ruchu kolumn, uniemożliwienia przenikania elementów rozpoznawczych przeciwnika oraz zapewnienia dogodnych warunków do podjęcia walki. Elementy ubezpieczenia marszowego przedstawia tabela 10.3. Ubezpieczenie od czoła zapewniają awangardy, szpice czołowe i patrole czołowe. Ubezpieczenie skrzydeł realizują szpice (patrole) boczne, natomiast od tyłu - ariergardy, szpice (patrole) tylne. Patrol czołowy, boczny i tylny wysyła ubezpieczenie bezpośrednie jakim mogą być: drużyny (załogi) patrolowe.

Żaden z wyżej wymienionych elementów jak również elementy ubezpieczenia bezpośredniego nie mogą poprzez swoje działanie zatrzymywać kolumn na drogach. Szczególnie ważną rolę w ubezpieczeniu marszu spełnia drużyna patrolowa (DP). To od jej szybkości i dokładności działania z znacznej mierze zależy sprawność przemieszczania całej kolumny. Z uwagi na tak dużą odpowiedzialność i wagę zadania DP, dowódca plutonu przeważnie zadanie to powierzy, której dowodzenie powierzy swojemu pomocnikowi.

Elementy ubezpieczenia marszowego Tabela 10.3.

Element	Skład	Kto wystawia	Orientacyjne odległości działania od sił głównych	Uwagi
Awangarda, Ariergarda.	Batalionowe zgrupowanie taktyczne	ZT, oddział	Około 20-30 km
Szpica czołowa, boczna, tylna.	Wzmocniona kompania	Oddział pododdział (awangarda, ariergarda)	Około 5-10 km sił głównych lub awangardy (ariergardy)	Szpica boczna do 5 km
Patrol czołowy, boczny, tylny.	Wzmocniony pluton	Pododdział, szpica	Do 3 km od szpicy lub ubezpieczonego pododdziału	Wysyła drużynę patrolową na odległość wzrokową

Awangarda jest wysyłana na odległość 20-30 km od sił głównych przy marszu dofrontowym. Od czoła ubezpiecza się szpicą czołową na odległość 5-10 km. W zależności od potrzeb awangarda na boki może wysyłać patrole boczne na odległość do 3 km lub szpicę boczną na odległość do 5 km. Przy wykonywaniu zadania podczas marszu awangarda powinna wykonywać marsz w takim tempie, aby nie opóźniać tempa marszu sił głównych. Drobne grupy przeciwnika niszczy z marszu, przy napotkaniu większych sił dąży do uchwycenia terenu (obiektu) kluczowego, częścią sił wiąże przeciwnika od czoła z jednoczesnym wykonaniem manewru oskrzydlenia lub obejścia , rozbija jego siły główne częściami oraz wychodzi na jego tyły.

Szpicę czołową w sile wzmocnionej kompanii wysyła się w celu rozpoznania drogi marszu, przyległego terenu, zabezpieczenia nakazanego tempa marszu oraz zabezpieczenia rozwinięcia i wejścia do walki sił głównych awangardy lub oddziału. Od czoła ubezpiecza się patrolem czołowym, który wysyła na odległość do 3 km. W zależności od potrzeb może ze skrzydła ubezpieczyć się patrolem bocznym, który wysyła na odległość do 3 km.

Patrol czołowy jest wysyłany ze szpicy czołowej lub z oddziału jeżeli oddział wykonuje marsz w składzie związku taktycznego. Zadanie swoje wykonuje przez obserwację i walkę dążąc do zatrzymania jak największych sił przeciwnika do czasu podejścia sił ubezpieczanych. Ubezpiecza się drużyną patrolową, którą wysyła na odległość wzrokową zapewniającą w każdej sytuacji wsparcie ogniowe przez siły wysyłające.

334

323

do 2 km

S

odl. wzrokowa

CZUJKA

PLACÓWKA

do 1500 m

PATROL PIESZY

CZATA

do 5000 m

SIŁY GŁÓWNE

do 2 km

S

PASIKUROWICE

CIEN

GOLEWO

D - 2 Staw

600

D -3 Drzewo

600

D - 1 Dom

500

1

w

do 1500 m

Batalion, kompania sił głównych (oddział czat), pluton (czata)

Pn

---