Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

1

Zbigniew J. Klonowski

Informatyczne systemy zarządzania

produkcją

Rozdziału 9. w pracy pt.

Współczesne systemy zarządzania

produkcją

(MRPII, JiT, OPT)

wydanej przez Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Wrocław 1995

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

2

9. Informatyczne systemy zarządzania
produkcją

9.1. Rozwój systemów informatycznych

zarządzania

9.1.1. Zasięg zastosowania systemów według

dziedzin zarządzania

Obecnie realizowane zastosowania informatyki do zarządzania prowadzane są w

oparciu o zintegrowane systemy informatyczne. Istotą integracji jest tworzenie pewnej

całości ze zbioru elementów przez określenie relacji nad tym zbiorem. Integralność jest z

definicji cechą konieczną każdego zbioru elementów tworzących system. Różnorodność,

jednoczesność oraz mnogość możliwych form jak i istoty fizycznej oraz logicznej relacji

łączących elementy systemu powodują, iż system jest integralny w jakichś wyróżnionych

aspektach.

Poziomy zintegrowania

systemów

Integracja

techniczna

Integracja

organizacyjna

Integracja

metodolo-

giczna

Integracja

konstrukcyjno-
technologiczna

Kolejność
przedsię-
wzięć
integra-
cyjnych

Rys

. 9.1

Kolejność przedsięwzięć integracyjnych w systemach informatycznych zarządzania oraz

umowne poziomy zintegrowania

.

Źródło:opracowano na podstawie prac:[1,s.42] oraz [2,s.306].

Integracja procedur,programów

przetwarzania danych i interfejsu.

Integracja technicznych środków informatyki i łączności

(spójność techniczna)

Integracja funkcji i celów poszczególnych warstw i modułów systemu

(spójność funkcjonalna)

Ujednolicenie pojęć, haseł, definicji, klasyfikacji, struktur pól, dokumentów,

określenie zasad interpretacji danych (spójność syntaktyczna i semantyczna).

Integracja transakcji, danych wejściowych,

wyjściowych i zbiorów w bazie danych.

Integracja modułów i jednostek funkcjonalnych

przetwarzania danych.

6

5

4

3

2

1

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

3

Stopień zintegrowania zbioru elementów w pewną całość zależy od występowania i

siły związków (powiązań, oddziaływań, zasileń,…) będących istotą relacji określonej nad

elementami tworzącymi system.

System informatyczny jest podzbiorem systemu informacyjnego i obejmuje te jego

elementy, które są realizowane w środowisku technicznym systemu komputerowego lub sieci

komputerowej. Różne systemy informatyczne są zintegrowane jeżeli jest możliwy (stosowany

w praktyce) odpowiedni przepływ danych i sygnałów sterujących między nimi.

Aby było to możliwe (por rys. 9.1), należy spełnić warunki spójności

syntaktycznej, semantycznej, funkcjonalnej i technicznej. Spójność syntaktyczna, najogólniej

określając, wymaga, by systemy (podsystemy, moduły) operowały takim samymi

zidentyfikowanymi modelami struktur danych. Spójność semantyczna zakłada, że obiekty

przekazujące oraz przejmujące dane stosują takie same reguły interpretacji (funkcje analizy

znaczeniowej) wymienianych danych. Spójność funkcjonalna uwzględnia spójność modułów

systemu obsługujących różne funkcje. Obsługa informatyczna złożonych obiektów wymaga

realizacji procesów związanych z obsługą hierarchicznie powiązanych zbiorów funkcji

elementarnych. Funkcjom tym odpowiadają łańcuchy procesów, między którymi są

przekazywane dane. Niekompletność zbioru funkcji oznacza nieciągłość łańcucha

przekazywania danych, a ponadto nieobecne w łańcuchu funkcje mogą być istotne dla

obiektu.

Przykładem zakłócenia spójności funkcjonalnej jest też obsługa tych samych

funkcji w różnych podsystemach. Spójność techniczna zakłada, że dane są przekazywane

bezpośrednio (przez odpowiedni kanał transmisyjny) między określonymi procesami

w różnych systemach lub pośrednio przez maszynowe nośniki danych. Zakres możliwej

integracji systemów informatycznych zarządzania oraz zalecaną kolejność działań

przedstawiono na rysunku 9.1.

W systemie informacyjnym zarządzania organizacją gospodarczą, typu

przedsiębiorstwo przemysłowe, wyróżnia się pewne obszary określane jako dziedziny

problemowe lub przedmiotowe zarządzania. W obszarach tych realizowane są funkcje

zarządzania.

Dziedziny te związane są z zarządzaniem działalnością podstawową i pomocniczą,

zarządzaniem czynnikami działań (produkcji), zarządzaniem utrzymania w odpowiednim

stanie czynników działań (produkcji) oraz ewidencją nakładów czynników działań i

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

4

rozliczeniem wyników działalności. Podział taki, por. tab. 1, wyznacza pewien zbiór grup

1

dziedzin problemowych działalności.

Podstawowe agendy w systemie informacyjnym

zarządzania przedsiębiorstwem.

A Działalność podstawowa i pomocnicza w tym agendy:

- techniczne przygotowanie działalności (TPP),
- wszystkie typy i fazy planowania działalności, przygotowania, ewidencji

i kontroli realizacji działalności

(PP, Planowanie potrzeb asortymentowych

PPA).

B Zarządzanie czynnikami działań w tym agendy :

- zarządzanie kadrami (KAdry),

l planowanie zatrudnienia i funduszy płac (ZATrudnienie),

- ewidencja czasu pracy i obliczanie wynagrodzeń (PŁace),
- zaopatrzenie i gospodarka materiałami/zapasami (ZAM, GM),
- gospodarka majątkiem trwałym (ST),
- gospodarka wyposażeniem (PN),
- gospodarka wyrobami gotowymi (GW-obsługa dyspozycji, sprzedaży,
serwisu,),
- gospodarka narzędziowa (GN),
- gospodarka transportowa (TR),
- gospodarka finansowa (GF)
- gospodarka energetyczna (GE),….

C Zarządzanie utrzymaniem czynników działań w tym agendy :

- obsługa socjalna (OS ochrona zdrowia, BHP,…),
- gospodarka remontowa (GR),
- inwestycje (INW), ...

D Ewidencja i rozliczenie zużycia czynników działań agenda :
ewidencja księgowa i rozliczenie zużycia wszystkich składników
majątkowych w tym subagendy

- majątek trwały
- środki pieniężne
- rozrachunki
- materiały i towary
- koszty w układzie rodzajowym
- koszty według typów działalności
- produkty
- przychody oraz podatki i dotacje
- kapitały i fundusze oraz rezerwy

określane ogólnym hasłem (FK/ KO/RA).

1

Przedstawione listy dziedzin traktuje się jako przykładowe.

Tablica 1

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

5

Systemy informatyczne zarządzania są zintegrowane z definicji ze względu na różne

kryteria. Zasięg systemów z uwagi na zakres obsługiwanych funkcji może być różny. Wedle

tego kryterium wyróżnić można systemy cząstkowe (inaczej odcinkowe), jednodziedzinowe i

wielodziedzinowe.

System cząstkowy

2

funkcjonuje w obszarze jednej dziedziny, a swoim zakresem

obejmuje wybrane funkcje lub subfunkcje użytkowe tej dziedziny.

a) b)

System dziedzinowy (jednodziedzinowy) funkcjonuje w obszarze jednej dziedziny

przedmiotowej zarządzania i obejmuje swoim zakresem wszystkie lub prawie wszystkie

funkcje użytkowe tej dziedziny.

2

Wyczerpujący opis tych zagadnień zawiera praca [3,s.15].

Rys. 9.3 Przykład struktury systemu rozwiniętego dla przedsiębiorstwa przemysłowego.

Źródło: opracowanie własne.

Strumienie

danych -powiązania

logiczne

TPP

System t.p.p

GM

System g.mat.

PP

Syst. plan.prod

FK

System f.k.

GM

System g.mat.

FK

System f.k.

PŁ

System płac

XX

Moduły systemu

bazowego

Rys. 9.2 Przykładowe struktury systemów a) prostego i b) bazowego.
Źródło: opracowanie własne.

KA

System kadr

PŁ

System płac

Główne strumienie

danych - powiązania

logiczne

TPP

System t.p.p

PN

Sys.Gosp.Wyp

GWG

Sys.Gosp.Wyr

PP

Syst. plan.prod

ST

Sys.Ew..Śr.Tr

GM

System g.mat.

FK

System f.k.

PŁ

System płac

XX

Moduły systemu

bazowego

KA

System kadr

GN

Sys.Gosp.narz.

TPP

System t.p.p

PP

Syst. plan.prod

PŁ

System płac

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

6

System wielodziedzinowy obsługuje funkcje użytkowe (zadania) z co najmniej dwu

różnych dziedzin przedmiotowych.

Współcześnie opracowywane i eksploatowane systemy informatyczne zarządzania są na

ogół systemami wielodziedzinowymi. Ze względu na zakres dziedzinowy wyróżnia się

systemy proste, bazowe, rozwinięte i kompleksowo zintegrowane (kompleksowe).

Systemy proste (rys.9.2a) to systemy cząstkowe, jednodziedzinowe lub

wielodziedzinowe, które nie obsługują domen strategicznych organizacji, to jest

technicznego przygotowania oraz planowania i kontroli działalności. Dla zaliczenia

systemu do danego typu nie ma znaczenia, ile domen z grup B, C lub D dany pakiet

obsługuje.

Objaśnienie akronimów.

CIM

-

Computer Integrated Manufacturing

CAQ

-

Computer Aided Quality Assurance

CAD

-

Computer Aided Designe

CAM

-

Computer Aided (Assisted) Manufacturing

CAP

-

Computer Aided Planning

IES

-

Integrated Engineering System

Koszty

Gosp.wyr.gotow.

Zaopatrzenie.

Zarządzanie

czynnikami

produkcji

Gosp.zapasami

Finanse

CIM

Manipu-

lowanie

Planowanie

zdoln.produkc.

Zarządzanie

produkcją

Zaopa-

trzenie

Planowanie

zasobów MRP

Planowanie

produkcji

CAD

CAM

CAQ

SYSTEM

ZARZĄDZANIA

CAP

IES

Kadry

•

•

•

Rys. 9.4 Miejsce systemu informatycznego zarządzania w zintegrowanym środowisku

wytwarzania CIM. Źródło: opracowanie własne.

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

7

System bazowy

3

to taki system wielodziedzinowy, który obsługuje agendy należące, por

tab. 1, do grup A (domen strategicznych organizacji) i D oraz wybrane dziedziny z grup B i

C. Rodzaj dodatkowych dziedzin zależy od charakteru, np. branżowego, organizacji

gospodarczej użytkującej system. Przykładowe struktury systemów prostego i bazowego

przedstawiono na rysunku 9.2.

System rozwinięty

to system wielodziedzinowy, który obsługuje agendy podstawowe

organizacji gospodarczej oraz dziedziny dodatkowe. Przykład struktury systemu rozwiniętego

dla przedsiębiorstwa przemysłowego przedstawiono na rysunku 9.3.

Systemy kompleksowo zintegrowane (kompleksowe). Rozwój nauki i techniki,

szczególnie w dziedzinach komputerowo wspomaganego projektowania wyrobów (CAD),

projektowania procesów (CAP), zarządzania jakością (CAQ) oraz komputerowo

wspomaganego wytwarzania (CAM), doprowadził do powstania systemów (środowiska)

komputerowo zintegrowanego wytwarzania (CIM). Systemy te charakteryzuje wysoki

poziom zastosowanych technologii informatycznych. Rozwinięte systemy informatyczne

wspomagające zarządzanie (SIZ) działające w środowisku CIM i zintegrowane z jego

podstawowymi komponentami są określane jako systemy kompleksowo zintegrowane

(por.rys. 9.4).

9.1.2. Systemy według czasu ich powstania i

zastosowań

W rozwoju zastosowań informatyki do zarządzania można wyróżnić dwa za-

sadnicze nurty. Nurt pierwszy , historycznie wcześniejszy, sięga (por.rys. 9.5) początków lat

sześćdziesiątych. Systemy wówczas wdrażane pochodziły z firm zachodnich bądź były na

takich wzorowane.

Systemy te były rozwijane (trwa to do chwili obecnej) i przenoszone na coraz to nowsze

platformy sprzętowe. Na rysunku nr 9.5 przedstawiono wybrane pakiety. Nurt drugi pojawił

się wraz z rozpoczęciem produkcji profesjonalnych mikrokomputerów i ma, szczególnie w

naszym kraju, spontaniczny charakter.

Systemy należące do nurtu pierwszego w początkowym okresie były tworzone głównie

z inicjatywy producentów sprzętu komputerowego lub wielkich organizacji gospodarczych.

Celem tych systemów, od samego początku, było usprawnienie zarządzania działalnością

3

Pojęcie systemu bazoweg wprowadził Wierzbicki [3,s.88].

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

8

lata

60-te

70-te

80-te

90-te

podstawową (dziedziny strategiczne) wraz z wybranymi domenami podstawowych

czynników działań. Stopniowo, kolejne systemy lub ich wersje, obsługiwały dalsze dziedziny

zarządzania. Rozwój systemów, ze względu na zakres obsługiwanych dziedzin zarządzania,

na przykładzie wybranych systemów (rys 9.5), przedstawiono w tablicy 2. Do grupy I

zaliczono systemy, których własności funkcjonalne i strukturalne są reprezentowane przez

pakiety PROMPT i PLANTYP.

Do grupy II zaliczono pakiety reprezentowane przez systemy PICS i NIMMS. W

następnych grupach zamieszczono systemy instalowane i eksploatowane na sprzęcie

Zestawienie wybranych systemów informatycznych zarządzania (bez
systemów kompleksowo zintegrowanych) według orientacyjnych okresów
ich największej popularności.

Źródło: Opracowanie własne w na podstawie różnych źródeł

informacji.

MAPICS

MOS

Minikomputery

BEE-81

AGS-IPOS

COMFORT

MM/PM 3000

PS-System

BCA-FERTIGUNG

Mikro-PPS

MIPICS

PROTOS

PRODSTAR

Mikro-
komputery

POP

POP-n

POP-p

IPIS

Mainframe

PICS

SYKOPP

PROMPT

SOPETO

ASCOP

PLANTYP

SIKOP-MERA

ZSI-EMA

MOSIP

KOSIP

COPICS

CAPOS

PRODUCTION IV

FACTOR

ALDIN

NIMMS

ORACLE

MAS

TAZAR

PROTOS

PRODIA

FORMAT II

Rys. 9.5

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

9

minikomputerowym i mikrokomputerowym. Jak wynika z tabeli kolejne grupy systemów

charakteryzuje rosnący zakres obsługiwanych dziedzin problemowych zarządzania.

Rozwój zastosowań informatyki do zarządzania wyrażał się pojawianiem znacznej

liczby wyspecjalizowanych pakietów programowych, które obsługiwały coraz więcej

dziedzin problemowych zarządzania. Systemy tego typu początkowo były instalowane na

dużych systemach komputerowych (Mainframe). W miarę rozwoju technologii

informatycznych wykorzystywano w tym celu minikomputery i mikrokomputery. Średnia

bezwzględna moc obliczeniowa tych systemów komputerowych, pomimo formalnego

obniżenia (w nazewnictwie) ich rangi, szybko rosła.

Istotną cechą zachodzących zmian jest nie tylko rozszerzanie zasięgu dziedzinowego

obsługi, wzrost mocy obliczeniowej komputerów, usprawnienie komunikacji

UŻYTKOWNIK

↔

SYSTEM,

wzrost stopnia zintegrowania systemów

ale również pogłębienie

obsługi dziedzin zarządzania przez realizację coraz więcej subfunkcji. W tablicy 2 tą

właściwość rozwoju systemów zaznaczono zróżnicowaniem zacieniowania pól na przecięciu

wiersza z nazwą pakietu i kolumny z nazwą dziedziny.

Jądro systemów pierwszego nurtu rozwoju stanowiły: techniczne przygotowanie

produkcji oraz planowanie i kontrola realizacji produkcji. Systemy te zorientowane były

głównie na obsługę zarządzania dyskretnych procesów produkcji.

Nowe systemy lub rozwój już istniejących obejmował dziedziny, które w konsekwencji

tworzyły system bazowy a potem systemy rozwinięte. Początkowo zbiór subfunkcji tak w

technicznym przygotowaniu jak i planowaniu oraz kontroli realizacji produkcji był

ograniczony do zbioru podstawowego. Było to konsekwencją niskiego poziomu rozwoju

technologii informatycznych. W krajach zawansowanej technologii do połowy lat 70-tych, a

w Polsce do połowy lat 80-tych, dominował wsadowy tryb eksploatacji systemów

informatycznych zarządzania. Rozszerzenie zbioru funkcji użytkowych systemów o

wszystkie istotne subfunkcje oraz zastosowanie pełnej eksploatacji w trybie interakcyjnym, w

czasie zbliżonym do czasu rzeczywistego, stało się możliwe dopiero po zastosowaniu w

szerszej skali systemów wielodostępnych i sieci mikrokomputerowych.

Drugi nurt rozwoju zastosowań informatyki jest realizowany w oparciu o komputery

personalne i trwa od drugiej połowy lat 80-tych.

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

10

Rozwój systemów informatycznych

ze względu na zakres obsługiwanych dziedzin zarządzania

Tablica 2

Wybrane dziedziny problemowe zarządzania przedsiębiorstwem

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1F 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Gru

pa

SYSTEMY

T
P
P

P
P

A

P
P

K
A

B
H

P

O

S

Z

A

T

P
Ł

G

M

Z

A

M

S
T

P

N

G

W

G

F

G
N

G

E

R
E

M

T
R

I

N

W

R
A

K
O

S

I

K

B

I

U

I

N
N

MOS

POP

I

SYKOPP

SOPETO

PROMPT

PLANTYP

SIKOP-MERA

ZSI-EMA

ALDIN

FACTOR

II

CAPOS

PICS

NIMMS

COPICS

STEP

IPS

Protos

III Prodia

PS-System

MM/PM

3000

BEE-81

AGS-IPOS

BCA-

FERTIGUNG

IV Micro-PPS

MIPICS

PRODSTAR

COMFORT

PROMPT - Production Reviewing, Organizing, and Monitoring of Performance Techmiques. System pracowany przez

Firmę ICL dla maszyn ICL904

PLANTYP-Zautomatyzowany, modułowy system planowania produkcji w przedsiębiorstwie. IOPM w Warszawie
PICS - The Production Information and Control System. IBM
NIMMS - Nineteen Hundred Integrated Modular Management System. System pracowany przez Firmę ICL dla
maszyn ICL1905.
BEE-81 - System planowania i kontroli produkcji na komputer Data Point 5500/6600
COMFORT - Pakiet firmy Orga-Soft Organisation und Software, pakiet niezależny od platformy sprzętowej.

Objaśnienie

1. TPP - techniczne przygotowanie produkcji

13. GW - gospodarka wyrobami

użytych

2. PPA- planowanie potrzeb asortymentowych 14. GF - gospodarka finansowa

oznaczeń

3. PP - planowanie i kontrola produkcji

15. GN - gospodarka narzędziowa

dziedzin/agend: 4. KA - kadry

16. GE - gospodarka energetyczna

5. BHP - bhp

17. REM - gospodarka remontowa

6. OS - obsługa socjalna

18. TR - transport

- agenda ob- 7. ZAT- zatrudnienie

19. INW - inwestycje

sługiwana 8. PŁ - płace

20. RA - rachunkowość

przez

9. GM - Gospodarka materiałowa

21. KO - koszty

system

10. ZAM-

zamówienia i kontr. dostaw materiałów

22. SIK

11. ST - środki trwałe 23.

BIUro

12. PN - wyposażenie

24. INNe dziedziny problemowe

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

11

Szeroki dostęp do narzędzi (języki programowania, systemy zarządzania bazą danych,

sprzęt komputerowy) sprawnych i relatywnie tanich, spowodował lawinowy wzrost

zastosowań informatyki w zarządzaniu. Zastosowania te koncentrują się jednak na

dziedzinach, które dla przedsiębiorstw produkcyjnych, nie maja znaczenia strategicznego. W

ofertach polskich firm sowtware’owych systemy zarządzania produkcją (grupa A - patrz

tablica 1) stanowią zaledwie kilka procent ogólnej liczby pakietów. Pozostałe pakiety dotyczą

pomocniczych dziedzin zarządzania (grupy B,C i D).

9.1.3. Kompleksowo zintegrowane systemy
zarządzania produkcją

Wzrost złożoności procesów produkcyjnych i usługowych w warunkach gospodarki

rynkowej, wymusza konieczność usprawnienia zarządzania tymi procesami. Z drugiej strony,

rozwój technologii wytwarzania i technologii informatycznych oraz teorii organizacji i

zarządzania, stwarzają szanse na efektywne spełnienie tego warunku. Efektywne zarządzanie

wymaga jednoczesnego uwzględnienia i to w sposób dynamiczny, bardzo wielu czynników.

Wymagana jest aktualna wiedza o stanie tych czynników ich zmianach oraz racjonalne

kształtowanie ich poziomu w czasie. Obok tradycyjnych czynników takich jak:

• aktualny oraz przyszły realny i prognozowany popyt na wytwory firmy,
• dysponowana zdolność produkcyjna według struktury rodzajowej, technicznej,

czasowej i przestrzennej,

• dysponowane zasoby pracy (stan zatrudnienia) w strukturze zawodów, kwalifikacji,

czasowej i przestrzennej,

• realne i potencjalne zapasy surowców, półproduktów i wyrobów gotowych,
• stan (gotowość, kompletność, jakość, ... ) dokumentacji technicznej oraz możliwości

przygotowywania,

• baza danych normatywnych

zaczynają nabierać znaczenia dalsze, które w we wcześniejszych systemach nie odgrywały

decydującego znaczenia. Należą tutaj między innymi:

• stan i struktura rodzajowa oraz ilościowa pomocy warsztatowych łącznie z

możliwością ich odnawiania

• aktualny i prognozowany stan finansowy firmy (właściwy poziom płynności

finansowej),

• cykle produkcyjne i możliwość ich skracania,
• jakość i poziom techniczny wyrobów,
• wysoka gotowość dostaw,

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

12

• ograniczone stany zapasów,
• przebieg procesów, monitoring i sterowanie,

są to czynniki, które składają się na środowisko efektywnych działań firmy a jednocześnie są

wynikiem tych działań.

System jest pewną całością, w której współdziałają wyodrębnione części składowe.

Funkcjonowanie systemu zależy od własności funkcjonalnych części składowych i

związków między nimi. Powiązania części składowych określają strukturę systemu. System

informatyczny, który ma efektywnie spełnić oczekiwane wymagania w zakresie zarządzania

organizacja a w szczególnością produkcją, musi być systemem wielodziedzinowym,

obejmującym moduły uzupełniające się wzajemnie. Nowa jakość funkcjonalna

współczesnych systemów wynika z ich szerokiego zakresu dziedzinowego ale przede

wszystkim z bardzo silnej wieloaspektowej integracji.

Systemy spełniające te warunki określane są jako kompleksowo zintegrowane.

Własność integracji, określenie zależności między atrybutami wielu obiektów i zdarzeń,

stwarza możliwość formułowania w systemie projektów decyzji według nawet bardzo

złożonych algorytmów operujących na wielu zmiennych. Istotne jest również by system był

zdolny śledzić zmiany wartości wszystkich istotnych atrybutów. Współczesne technologie

informatyczne umożliwiają budowę i efektywną eksploatację takich systemów. Na rysunku

9.6 przedstawiono przykładowy model takiego wielodziedzinowego zintegrowanego systemu

informatycznego do zarządzania przedsiębiorstwem produkcyjnym. Wzrost kompleksowości

systemów (patrz tablica 2) postępował od początku ich stosowania. Kolejne nowe pakiety i

ich wersje, poczynając lat 70-tych, były określane przez autorów i dystrybutorów jako

kompleksowe lub kompleksowo zintegrowane. Postęp w dziedzinie technik komputerowo

wspomaganego (por rys 9.4) projektowania CAD, planowania procesów CAP, sterowania

jakością CAQ oraz komputerowo wspomaganego wytwarzania CAM stworzył możliwość,

oraz już praktykę, integrowania ich z procesami zarządzania produkcją i pośrednio z

pozostałymi dziedzinami problemowymi przedsiębiorstwa.

Rozwój nauki i techniki oraz ogólny rozwój gospodarczy wyrażają się, poza

innymi atrybutami, zintensyfikowaniem wymiany informacji podmiotów

gospodarczych z otoczeniem. Wzrost wymiany wiąże się ze skróceniem cykli życia

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

13

BACS Elektroniczny

system clearingu

międzybankowego

Konsolidacja

Obsługa

finansowa

Księga

należności

Księga

zobowiązań

Księga

główna

Generator

wydruków

Język pisania

wydruków

Zamówienia sprze-

daży,faktur.,analiz

Przetwarzanie
zleceń zakupu

Zapotrzebowania,

zlecenia zakupu

Środki

trwałe

Obsługa

zleceń

Przetwarzanie

zadań produkcyjn.

Produkcja w toku

(planow.

terminów)

Procesy

technologiczne

Secyfikacje mate-

riałowe wyrobów

Szacowanie zdol-

ności produkcji

Generalny plan

produkcji

Planowanie po-

trzeb materiałow.

Planowanie zdol-

ności produkcji

Zasiłki macierz.

gł

Kadry

Płace

Banki

Kontrola

zapasów

systemy

Inne

Odbiorcy

Dostawcy

Finanse

Sterowanie

zapasami

Obrót

towarowy

Techniczne przygotowanie produkcji

Planowanie

i kontrola

realizacji

produkcji

Rys. 9.6 Ogólna modułowa struktura zintegrowanego systemu
informatycznego na przykładzie systemu
KAMELEON 2000

Źródło: opracowanie własne na

podstawie materiałów informacyjnych [15].

systemy

Inne

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

14

technologii i wyrobów oraz ogólnym poszerzeniem zasięgu geograficznego i

rzeczowego kooperacji oraz dystrybucji.

Wyraża się to nowymi formami zarządzania strumieniami dóbr nie tylko

wewnątrz organizacji gospodarczych, ale i poza nimi (logistyka). Potrzeba

precyzyjnego sterowania procesami wytwarzania i rejestracji ich przebiegu w

warunkach rosnącej dynamiki tych procesów stwarza szczególne zapotrzebowanie na

sprawne systemy informatyczne.

Realizacji takich własności systemów informatycznych sprzyja rozwój

technologii systemów otwartych. System otwarty

4

to uniwersalne środowisko

programowo-sprzętowe, konstruowane i implementowane zgodnie ze standardami,

które są powszechnie dostępne i niezależne od dostawcy. W konsekwencji, z punktu

widzenia użytkownika, oznacza to swobodę wyboru dostawcy (niezależnych platform

sprzętowych, aplikacji i danych), natychmiastowy dostęp do szerokiego zestawu

aplikacji, szybki dostęp do nowych technologii, „komputerowy” kontakt ze światem i

ochronę inwestycji (własnych w system informatyczny) w dłuższym czasie. Rozwój

zmierza do powstania globalnej sieci systemów otwartych.

Istotnym usprawnieniem współpracy różnych organizacji gospodarczych jest

praktyczne stosowanie technologii elektronicznej wymiany danych (Electronic Data

Interchange). Jest to jedna z bardziej dynamicznie rozwijanych dziedzin informatyki.

Ocenia się, że w USA nakłady na EDI rosną w ostatnich latach o 33% rocznie. W roku

1986, z inicjatywy Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ, przyjęto wspólny

standard EDIFACT (Electronic Data Interchange for Administration Commerce and

Transport)

5

. EDI pozwala osiągać korzyści dzięki usprawnieniu obsługi klientów,

usprawnieniu gospodarki materiałowej (krótsze terminy dostaw, obniżenie poziomu

zapasów, bardziej precyzyjne prognozy zbytu), skróceniu cykli sprzedaży, możliwości

stosowania metody JiT oraz stosowaniu elastycznych strategii marketingowych.

4

Według sformułowania X/OPEN Company.

5

Aktualnie obowiązują jeszcze różne standardy w przemysłach samochodowym (ODETTE), elektronicznym

(EDIFICE), chemicznym (CEFIC) oraz w bankowości (SWIFT).

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

15

Technologia EDI oraz koncepcja systemów otwartych pozwalają realizować zasadę

integracji progresywnej

6

.

Wiele dziedzin zarządzania informatyzowanych jest jeszcze ( w warunkach stosowania

niektórych z dostępnych pakietów) bez systemowego powiązania z pozostałymi dziedzinami.

Systemy te maja charakter „wyspowy” o słabej integracji, na poziomie (patrz rys. 9.1) 1-2.

Dotyczy to głównie systemów obsługi biura, systemów zarządzania strategicznego,

marketingu, systemów logistyki zewnętrznej, oraz systemów o nowych własnościach

użytkowych w zakresie wspomagania zarządzania. Są to więc nowe obszary możliwej

kompleksowej integracji.

9.1.4. Systemy według obsługiwanych

funkcji zarządzania

Pojęcie zarządzanie jest odnoszone na ogół do tych organizacji, w których

materialne (maszynowe, aparaturowe) nośniki działań, jako elementy systemów socjo-

technicznych, mają decydujące znaczenie dla urzeczywistnienia określonej działalności [5].

W organizacjach tych można wyodrębnić:

1. Sferę produkcji lub usług , zwaną również sferą realną lub materialną, której treścią są

procesy materialne lub energetyczne,

2. Sferę zarządzania, zwaną również sferą sterowania albo regulacji, której treścią są

procesy informacyjno-decyzyjne.

Sfery

7

stanowią podsystemy organizacji. Sfera realna jest też określana jako podsystem

wykonawczy (obiekt zarządzany) a sfera zarządzania jako podsystem zarządzania (obiekt

zarządzający).

Proces zarz¹dzania mo¿na okreœliæ jako ci¹g nastêpuj¹cych po sobie, czêsto

wspó³zale¿nych dzia³añ , maj¹cych na celu takie oddzia³ywanie na system wykonawczy,

które zapewnia realizacjê wyznaczonego zadania (kategorii celów) [6,s.58]. Podstawowe

rodzaje tych dzia³añ, s¹ te¿ okreœlane jako funkcje zarz¹dzania

8

, to :

6

Integracja progresywna polega na wzmacnianiu pierwotnych relacji między elementami funkcjonalnymi, na

rozwijaniu relacji między elementami, które pierwotnie nie były ze sobą powiązane, na wprowadzeniu nowych
elementów i relacji do układu. Por. [1, s. 22].

7

Krzyżanowski podaje, że “Komórki organizacyjne , … ,oraz emitowane przez nie oddziaływania materialno-

energetyczne … tworza sferę realną (wykonawczą) organizacji, pozostałe zaś rzeczowe … i relacyjne …
komponenty organizacji tworzą sferę zarządzania.” [5, s.198].

8

Szerszy opis tych zagadnień znajdzie czytelnik w pracy Martyniaka [7,s.91].

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

16

-planowanie dzia³añ. Wynikiem ich jest wzorzec (model) dzia³añ organizacji

w okreœlonym przedziale czasu.

-organizowanie jest dzia³aniem zmierzaj¹cym do powstania organizacji rozumianej jako

dynamiczny system noœników dzia³añ, z³o¿ony z ludzi i rzeczy, umo¿liwiaj¹cy realizacjê

zaplanowanych kategorii celów. Wype³nianie funkcji organizowania pozwala na

funkcjonowanie organizacji zgodnie z przyjêtymi kategoriami celów. Struktura organizacyjna

odwzorowuje sposób realizacji celów, podzia³ kompetencji, dzia³ania podstawowe i

pomocnicze oraz przep³ywy informacji i regu³y podejmowania decyzji.

-motywowanie to ogólnie działania zmierzaj¹ce do zapewnienia zgodnoœci zachowañ

spo³ecznych noœników dzia³añ z przyjętymi wzorcami.

-kontrolowanie to œledzenie realizacji zadañ. Kontrolowanie stanowi koñcowy element

w sekwencji funkcji zarz¹dzania i obejmuje rejestracjê stanów pocz¹tkowych, pożądanych

osi¹gniêtych wyników dzia³añ łącznie z pewnymi elementami analizy.

Rys. 9.7 Relacje między głównymi funkcjami zarządzania
Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie wyników kontroli rozstrzyga siê, czy odchylenia realizacji od planu mog¹

byæ usuniête œrodkami dzia³añ bêd¹cych w repertuarze danej jednostki zadaniowej

podsystemu zarządzania (poziom i zakres kompetencji), czy te¿ niezbêdna jest ingerencja

(dzia³alnoœæ koordynacyjna) jednostki nadrzêdnej. Wyniki kontroli s¹ punktem wyjœcia do

opracowania nowego planu i zainicjowania nowego cyklu procesu zarz¹dzania. Planowanie

i kontrolê okreœla siê jako funkcje bliŸniacze. Planowanie jest procesem zorientowanym ku

Planowanie

Kontrolowanie

Organi

zowa

nie

Otoczenie systemu

Organizacja gospodarcza

Podsystem zarządzania

Zasoby
WY

Zasoby
WE

Motywowanie

Zakłócenia

Podsystem

wykonawczy

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

17

przysz³oœci natomiast kontrola jest zorientowana na zdarzenia z przesz³oœci

9

. Ogólny model

systemu zarz¹dzania z uwzglêdnieniem wyró¿nionych funkcji przedstawiono na rysunku 9.7.

Przedstawiony model procesu zarządzania (rys. 9.7) jest bardzo ogólny. Do opisu

procesów zarządzania/sterowania na poziomie komórek wykonawczych stosowany jest

ogólnie model jak na rysunku 9.8a. Model ten przekształcony do postaci przedstawionej na

rysunku 9.8b wskazuje na podobieństwo form zarządzania na różnych szczeblach struktury

organizacyjnej. Jest to istotne by przyjąć, że własności systemów informatycznych, tworzone

i rozwijane do obsługi wyróżnionych funkcji zarządzania mają w tym zakresie uniwersalny

charakter. Przegląd funkcji zarządzania pozwala sformułować wniosek, że najbardziej

podatną na informatyzację w ujęciu systemowym jest funkcja kontroli. Procesy informacyjne

realizowane w ramach funkcji kontroli są sformalizowane i stypizowane w stopniu

umożliwiającym ich powszechną informatyzację. Dane wynikowe uzyskane w kontroli są

wykorzystywane w realizacji funkcji pobudzania oraz w funkcjach planowania i

organizowania.

Funkcja organizowania jest komputeryzowana dotąd głównie poza systemem

informatycznym zarządzania

10

. W ramach realizacji funkcji organizowania komputeryzowane

są procesy projektowania zakładów produkcyjnych, wyposażenia technicznego zakładów

produkcyjnych, przestrzennego rozmieszczenia stanowisk produkcyjnych, organizacji

transportu wewnętrznego, struktur organizacyjnych, itp.

9

Niektórzy autorzy obok kontroli dotyczących przeszłości (retrospektywnej i bieżącej) wyróżniają kontrolę

prospektywną poprzedzającą realizację procesów wykonawczych. Jest to oczywiście kontrola stanu
przygotowania przyszłych działań.

10

Taka sutuacja jest charakterystyczna dla wcześniejszych i obecnych systemów informatycznych zarządzania.

Pomiar

(ewidencja i

kontrola)

Regulator

(dyspozytor)

Model

operacyjny

(sposób obli-

czania planu)

Produkcja

Plan

(norma)

Zakłócenia

Wielkości zadane

Pomiar

(ewidencja i

kontrola)

Regulator

(dyspozytor

Produkcja

Zakłócenia

Wielkości zadane

Plan (norma)

Model operacyjny

(sposóbobliczania

Rys. 9.8 Schemat sterowania produkcją. Źródło: opracowanie własne na podstawie

pracy [8, s.53].

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

18

Wielu autorów wyraża pogląd, że jakościowy rozwój zastosowań informatyki w

zarządzaniu, będzie się wyrażać postępująca komputeryzacją głównie funkcji planowania

oraz organizowania. Będzie to następstwem rozwoju szeroko rozumianych technologii

informacyjnych oraz nauk o organizacji i zarządzaniu.

Ze względu na zakres realizacji funkcji zarządzania wyróżnia się systemy ewidencyjno-

sprawozdawcze (SES), systemy informowania kierownictwa (SIK), systemy wspomagania

decyzji (SWD) oraz systemy z bazą wiedzy (SBW). Kolejność typów systemów wynika z

porządku historycznego ich pojawienia się jak i z rosnącego zakresu obsługiwanych funkcji

zarządzania.

Systemy ewidencyjne (SES)

11

.

Najwcześniejsze wersje tych systemów

12

określane są też jako systemy przetwarzania

transakcji SPT (ang. DP-Data Processing lub TP-Transaktion Processing). Systemy tego typu

zintegrowane, przynajmniej na poziomie kodów, zbiorów danych i zagadnień określano jako

zintegrowane systemy przetwarzania danych ZSPD (ang. Integrated Data Processing lub

Integrated Transaction Processing). Są to systemy historycznie najwcześniejsze, początki ich

powstania wiążą się z zastosowaniem maszyn licząco-analitycznych. Ze względu na stan

rozwoju sprzętu i oprogramowania wyspecjalizowane one były głównie w obsłudze ewidencji

(jedna z zasadniczych funkcji kontroli) i elementarnej obróbce danych. Okres największego

stosowania systemów tego typu to lata od 1955 do 1975 [10,s.265]. W końcowym okresie

popularności cechował je nawet znacznie rozbudowany repertuar możliwych wydawnictw

dostosowanych do wymagań użytkowników z różnych szczebli zarządzania. Systemy te były

jednak bardzo uciążliwe w eksploatacji.

Systemy informacji kierownictwa (SIK).

Systemy tego typu dziedziczą, por. rys. 9.9, wszystkie własności funkcjonalne i

użytkowe systemów ewidencyjnych. Są tworzone na bazie systemów ewidencyjno-

sprawozdawczych z wykorzystaniem zbiorów danych utrzymywanych w tych systemach.

Systemy tego typu są wyposażone w odpowiedni interfejs i język użytkownika umożliwiający

generowanie zbiorów danych wynikowych o swobodnie definiowanej strukturze i zakresie.

Zakres danych, ich struktura i postać mogą być łatwo dostosowane do wymagań procesów

11

Nowicki [9,s.26] określa ten typ systemów jako ewidencyjno-sprawozdawcze.

12

Pierwsze masowe zastosowanie maszyn licząco-analitycznych mechanizujących procesy przetwarzania

danych miało miejsce w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej w roku 1880 do opracowania danych
źródłowych spisu powszechnego .

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

19

decyzyjnych realizowanych na wyższych szczeblach hierarchii zarządzania. Zakres jest

określany poprzez kryteria wyszukiwania, które w języku użytkownika, wprowadzane są do

systemu. Systemy tego typu, przynajmniej moduły obsługujące funkcje wyszukiwania,

eksploatowane są w trybie interakcyjnym. Systemy SIK (ang. MIS - Management

Information System) mają też formę zintegrowaną ZSIK (ang. IMIS - Integratet Management

Information System). Systemy tego typu szerzej stosowane są od około 1975 roku 10,s.265].

Systemy wspomagające podejmowanie decyzji(SWD).

Systemy te nazywane są też systemami wspomagania decyzji (ang. Decision Support

Systems). Termin powstał na początku lat siedemdziesiątych i został rozwinięty na początku

lat osiemdziesiątych [11,s.222]. Większość bardziej zaawansowanych systemów typu SES i

SIK realizuje rutynowe procesy decyzyjne dla standardowych sytuacji decyzyjnych.

Przykładem mogą być procedury zamawiania materiałów w zależności od wybranej strategii

sterowania zapasami, wybór dostawcy, wybór środka transportu, kompensacja różnic

inwentaryzacyjnych, odmowa lub przyznanie kredytu odbiorcom z określeniem warunków,

Rys.9.9 Ogólna zależność między wyróżnionymi typami systemów
iformatycznych.

Źródło: opracowanie własne.

Bazy

wiedzy

Baza reguł

wnioskowania

Język bezpośred-

niego użytkownika

SES

SIK

SWD

SBW

Moduły pozyskiwania

wiedzy

Użytkownicy

Użytkownicy

Użytkownic

Użytkownicy

Eksperci

System inżynierii wiedzy

Baza modeli

decyzyjnych

Zbiory danych

Bazy Danych

Programy użytkowe
Biblioteka program.

Interfejs

użytkownika

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

20

wybór programu rodukcji, wybór marszruty w procesie produkcji i temu podobne. Są to

przykłady typowych procesów decyzyjnych coraz częściej realizowanych w oferowanych

pakietach programów.

Różnica pomiędzy zaawansowanymi systemami typu SES i SIK a systemami typu

SWD wynika z poziomu zastosowanej technologii informatycznych, interfejsu obsługującego

procesy decyzyjne i ich uniwersalności. W systemach SES i SIK sytuacja decyzyjna

zdefiniowana jest w bazie danych ewidencyjnych a procedury procesu decyzyjnego, jeżeli

występują, są odpowiednio sparametryzowane i stanowią stały element oprogramowania

użytkowego.

Rozwój technologii informatycznych umożliwił wyraźną specjalizację struktury i

funkcji systemu w kierunku uniwersalizującym obsługę procesów decyzyjnych. System typu

SWD cechuje wydzielenie bazy procedur (modeli) decyzyjnych z oprogramowania

użytkowego, możliwość symulowania różnych sytuacji decyzyjnych (różnych od sytuacji

rzeczywistych zidentyfikowanych w bazie danych ewidencyjnych systemu), możliwość

analizowania przez użytkownika (śledzenia) procesu wyboru modeli i generowania, w tym

oceny, projektów decyzji oraz generowania przez system (na życzenie użytkownika)

objaśnień i uzasadnień realizowanego procesu obliczeniowego. Użytkownik ma możliwość

dialogowej (krokowej) pracy z systemem akceptując lub wprowadzając wielkości stałe i

zmienne modeli, oraz określać grupy procesów realizowanych w pełni autonomicznie przez

system oraz co do których wymagane są ingerencje użytkownika o różnych stopniach

szczegółowości.

W rozwiniętej formie systemy tego typu są zdolne realizować procesy przetwarzania

gdy dane wejściowe są niekompletne oraz mają charakter przybliżony. Proces decyzyjny

może być modelowany metodami symulacyjnymi. Współpraca użytkownika z systemem

przebiega głównie w trybie interakcyjnym. Wybór strategii osiągania celów przez system

dokonywany jest na ogół przez użytkowników.

Systemy z bazą wiedzy (SBW).

Systemy tego typu realizują ideę sztucznej inteligencji

13

. Problemy te są przedmiotem

badań od lat trzydziestych bieżącego stulecia. Dopiero jednak rozwój szeroko rozumianych

13

Sztuczna inteligencja AI (ang. Artifical Intelligence) rozumiana będzie jako własność systemu (sztucznego)

wyrażająca się przez jego zdolność do osiągania założonego poziomu powodzenia, w realizacji właściwych mu
funkcji, w warunkach zmieniających się w pewnych ustalonych przedziałach. Określenie to naśladuje deinicję
inteligencji w sensie psychologicznym. Według encyklopedii PWN inteligencja to zespół zdolności

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

21

technologii informatycznych umożliwił budowę systemów użytkowych tego typu. Wiele

systemów należących do typów wcześniejszych posiada w ograniczonym zakresie własność

inteligencji.

Rozstrzygającymi kryteriami zaliczenia systemu do typu SBW są cechy strukturalne,

technologiczne i funkcjonalne. Podobnie jak systemy typu SWD systemy te zorientowane są

na wspomaganie użytkownika w zakresie realizacji procesów decyzyjnych. Posiadają

wszystkie własności funkcjonalne takich systemów. Ponadto zdolne są do rozwiązywania

problemów niezupełnie ustrukturyzowanych lub nieustrukturyzowanych

14

. A więc sytuacji

poznawczych (dane początkowe, reguły ich przekształcania, warunki ograniczające i

charakterystyki celu) w których decydent/system może posiadać pełną wiedzę o każdym

elemencie sytuacji poznawczej - pod względem złożoności, niejasności, niepewności i

zmienności - lub wiedzę częściową aż do stanu zupełnego braku wiedzy o atrybutach sytuacji

decyzyjnej.

Istotną cechą tych systemów jest też stosowanie reguł decyzyjnych (reguł

wnioskowania) heurystyk, prowadzących do ograniczenia obszaru rozwiązań danych

sytuacji problemowych. Heurystyki te są odwzorowaniem procesów rozumowania decydenta

w danym obszarze problemowym. W sensie funkcjonalnym system powinien być zdolny do

gromadzenia wiedzy, rozpoznawania sytuacji problemowej, przetwarzania wiedzy i

rozwiązywanie problemów, przekazywanie rozwiązań użytkownikowi, objaśniania wyników i

sposobów ich uzyskania (rekonstrukcja ścieżek wnioskowania), udzielania pomocy w

wykorzystaniu wyników i ich uzupełnianie. Gromadzenie wiedzy jest wyspecjalizowaną

funkcją systemów tego typu (systemy inżynierii wiedzy). Wiedza w tym kontekście to wiedza

deklaratywna (fakty, aksjomaty - przestrzeń zdarzeń, powiązania, stany), wiedza proceduralna

(meta reguły, reguły wnioskowania) oraz wiedza o sterowaniu w systemie (komunikacja).

Wiedza może być reprezentowana

15

m.in. w formie reguł, ram, sieci semantycznych oraz

różnych innych form reprezentacji logicznej.

umysłowych umożliwiających jednostce sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz skuteczne zachowanie się
wobec nowych zadań i sytuacji.

14

„słabo” lub „źle” ustrukturyzowane są kategoriami rozmytymi, w konsekwencji ta grupa decyzji jest bardzo

pojemna. Decyzje te cechuje duża zmienność, konieczność uwzględnienia wielu często sprzecznych kryteriów.
Ich istotą są subiektywne oceny, preferencje, intuicja i doświadczenie decydenta. Subiektywizm decydenta
indywidualizuje proces decyzyjny. Decyzje tego typu z istoty swojej nie mają jednoznacznie najlepszego
rozwiązania a rozwiązania otrzymywane w różnym stopniu spełniają przyjęte przez decydenta kryteria wyboru.

15

Reprezentacja wiedzy , formalizm przedstawiania i zapisu wiedzy (ang. knowledge recognition). Inaczej jest

to zbiór syntaktycznych i semantycznych zasad, które umożliwiają opisywać elementy wiedzy.

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

22

Reprezentacją uproszczoną systemów z bazą wiedzy są systemy ekspertowe

16

. Są one

produktem stosowanej sztucznej inteligencji. Ich istotą jest naśladowanie człowieka-eksperta

w konkretnie wybranej dziedzinie. Podstawową zasadą budowy jest przeniesienie wiedzy

eksperta do bazy wiedzy systemu. Systemy te w szerszej skali pojawiają się od połowy lat

osiemdziesiątych. Najliczniejszą grupę systemów tego typu stanowią systemy dla celów

diagnostyki medycznej. Systemy te dostępne są w formie narzędziowej w postaci tzw.

pustych skorup (ang. shels), które użytkownik powinien wypełnić według określonych zasad.

W zależności od tego jaka wiedza zostanie do takiego systemu przeniesiona otrzymamy

system np. diagnostyki technicznej, doradztwa podatkowego, inżynierii chemicznej itp

W wyniku badań nad sztuczną inteligencją powstają coraz doskonalsze modele

reprezentacji wiedzy, dające nowe możliwości w zakresie budowy komputerowych systemów

wspomagających między innymi planowanie i sterowanie przebiegiem produkcji. Rozwijają

się także narzędzia do tworzenia takich systemów - wykorzystujących sztuczną inteligencję.

Techniki sztucznej inteligencji są bardzo przydatne do sterowania kompleksami operacji

zwłaszcza w dyskretnych procesach produkcyjnych. Zagadnienia projektowania i sterowania

kompleksami operacji z wykorzystaniem systemów eksperckich są wspólne dla różnych

16

system ekspertowy (zwany także eksperckim; ang. expert system) - to komputerowy program konsultacyjny,

wspomaga decydentów zastępując eksperta w danej dziedzinie; Encyklopedia PWN.

- dzienny plan zadań komórki
produkcyjnej;
- wykaz wolnych stanowisk
obróbczych;
- wykaz zadań pilnych;
- zestawienie produkcji w
toku;
- wykonanie planu zadań, a
także pomocniczych baz
danych - służących wyłącznie
do przechowywania
wyników
pośrednich :

- wykaz zajętych stanowisk

obróbczych;
- wykaz zadań oczeku-

SYSTEM EKSPERTOWY

Mechanizm

wnioskujący

Wewnętrzna

baza danych

________________

Baza

wiedzy

OPERATOR

KOMÓRKA

PRODUKCYJNA

moduł interfejsu

Rys. 9.10 Ogólny model systemu ekspertowego do sterowania produkcją przedstawino.
Źródło: opracowanie na podstwaie [12].

Przykładowe pliki

bazy danych

Pliki danych

tworzone w

systemach

bazowych

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

23

typów operacji i obejmują na ogół problemy rozdziału zadań i zasobów, szeregowania zadań

oraz sterowania wykonaniem oddzielnych operacji w systemie [14].

Ogólny model systemu ekspertowego do sterowania produkcją przedstawiono na

rysunku 9.10.

Pojęcie kompleksu operacji odniesiono tu do dyskretnego procesu produkcyjnego

(typowego w przemyśle maszynowym), w którym należy wziąć pod uwagę takie elementy,

jak:

• zasoby (obrabiarki, pomoce warsztatowe, materiały, detale, ludzie, zasoby

alternatywne);

• czasy operacji technologicznych, pomocniczych;
• powiązania między operacjami technologicznymi, tj. struktura procesu oparta na

określonych uwarunkowaniach czasowych (np.: niektóre operacji mogą rozpocząć
się dopiero po zakończeniu innych, współbieżność procesów);

•

priorytety będące miarą pilności wykonania detalu;

• koszty (normatywne) realizacji procesów.

System tego rodzaju wspomaga użytkownika w rozdziale operacji technologicznych do

wykonania, na określonych stanowiskach obróbczych z uwzględnieniem następujących

wybranych ograniczeń :

• operacje technologiczne na detalach, które mogą być przekazywane partiami lub

pojedynczo ze stanowiska na stanowisko, są wykonywane bez przerwań (z
wyjątkiem sytuacji, kiedy nastąpi awaria maszyny);

• stanowisko obróbcze w dowolnej chwili może wykonywać nie więcej niż jedną

operację technologiczną;

• kolejność wykonywania operacji technologicznych na detalu jest ściśle określona;
• w pierwszej kolejności są wykonywane detale o minimalnej wartości wskaźnika

priorytetu ;

• jest ograniczona dostępność zasobów ;

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

24

Typy/podtypy systemów ze względu na szczebel/poziom zarządzania

wykonawczy taktyczny

strategiczny

Typ

systemu

Systemy

zorientowane

na:

Decyzje bieżące. Krótkie cykle

decyzyjne (godziny, dni,

tygodnie, miesiące). Dobrze

ustruktura-lizowane sytuacje

decyzyjne. Decyzje rutynowe i

powtarzalne brak jest w zasadzie

alternatywnych rozwiązań.

Procesy decyzyjne łatwo

programowalne.

Średni horyzont czasou

(tygodnie, miesiące, kwartały).

Sytuacje decyzje słabo lub źle

ustrukturyzowane. Wiele

alternatyw. Możliwość i

potrzeba optymalizacji decyzji.

Procesy decyzyjne łatwo i

trudno programowalne.

Długie horyzonty czasu

(kwartały, lata). Sytuacje

problemowe, źle

ustrukturyzowane lub

nieustrukturyzowane.. Wiele

alternatyw. Zmienne

heurystyczne, algorytmy

decyzyjne. Procesy decyzyjne

trudno programowalne

SES

Dane

i procesy ich

przetwarzania

SIK

Dane, procesy ich

przetwarzania oraz

wyszukiwanie

informacji dla

kierownictwa

SWD

Dane, procesy ich

przetwarzania, wy-

szukiwanie infor-
macji dla kierow-

nictwa oraz

generowanie

optymalna. decyzji

SBW

Dane, procesy ich

przetwarzania, wy-

szukiwanie

informacji dla

kierownictwa,

generowanie

optymalnych

decyzji oraz

wspomaganie

procesów

decyzyjnych w

oparciu o

technologiię AI

MIS

OAS

ZSPD

SPD

IMIS

DIS

IFPS

IRIS

IMS

PMS

SWD

EIS

ESS

MSS

ES

KB-DSS

Specyfikacja wybranych typów/podtypów systemów występujących w praktyce i objaśnienie użytych

SES Systemy ewidencyjno sprawozdawcze
SPT systemy przetwarzania transakcji,
DPS - Data Processing Systems,
TPS - Transaktion Processing Systems
ZSPD zintegrowane systemy przetw.danych,
IDP - Integrated Data Processing,
IDP - Integrated Transaction Processing

OAS - Office Automation Systems

SIK Systemy informacji kierownictwa,
MIS - Management Information Systems,
IMIS -

Integratet Management Information Systems

DIS - Data Interpretation Systems
EIS - Executive Information Systems
ESS - Executive Support Systems

SWD Systemy wspomające podejm.decyzji
DSS - Decision Support Systems
PMS - Portofolio Management Systems
IRIS

-

Industrial Relations Information

IFPS - Interactive Financial Planning Systems
IMS - Interactive Marketing Systems

KB-DSS - Knowledge-Based DSS

SBW Systemy z bazą wiedzy
ES - Expert Systems
MSS - Management Suport Systems

Rys.9.11 Zestawienie wybranych typów i podtypów systemów informatycznych, ze względu na zakres

obsługiwanych funkcji zarządzania, oraz ich przyporządkowanie do szczebla zarządzania.

Źródło:

opracowanie własne dodatkowo wykorzystano informacje z pracy [13].

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

25

Należy mieć na uwadze, że szczególnie trudnym problemem dla dyspozytora

systemu jest sterowanie procesem w przypadku procesów produkcyjnych realizowanych m.in.

w gniazdach o szybko zmiennym asortymencie produkcji. Podejmowane w tej fazie produkcji

niewłaściwe decyzje powodują na ogół wydłużenie czasów oczekiwania na wykonanie

poszczególnych operacji, przeciążenie niektórych grup maszyn oraz niepełne wykorzystanie

innych, co w rezultacie doprowadza do przekroczenia terminów wykonania detali. W związku

z tym zastosowanie systemów ekspertowych nabiera szczególnego znaczenia. Systemy te są

ciągle doskonalone. Przedstawione typy systemów ze względu na zakres wspomagania

funkcji zarządzania a dokładnie procesu decyzyjnego, przenikają się wzajemnie.

Brak jest jednoznacznych kryteriów dla określenia granic pomiędzy nimi. Na

rys.

9.9 przedstawiono ogólną zależność między wyróżnionymi typami systemów

informatycznych. Istotnym wymaganiem by uznać iż określony pakiet obsługuje funkcje

zarządzania na poziomie systemu typu SIK, SWD lub SBW jest to by był on w pełni

zintegrowany ze z systemami bazowymi. Użytkowanie w jakiejś organizacji systemu typu

SIK, systemu w którym na bazie systemu typu SES funkcjonuje język i procedury

wyszukiwania

informacji, oraz modułów systemu ekspertowego, a które nie są zintegrowane z elementami

składającymi się na typ wcześniejszy, nie podnosi rangi całego systemu do poziomu SBW.

W praktyce pojawiło się, por. rys. 9.10, wiele odmian opisanych typów systemów.

Systemy z bazą wiedzy są najbardziej zaawansowaną formą wspomagania działalności

intelektualnej człowieka we wszystkich możliwych rodzajach jego aktywności. Ich

zastosowanie w zarządzaniu nabiera szczególnego znaczenia. Zastosowanie ich jest ściśle

związane ze szczeblem zarządzania. Systemy wspomagania decyzji i systemy sztucznej

inteligencji będą, jak można przypuszczać, odgrywać roztrzygajacą rolę w usprawnieniu

zarządzania organizacjami gospodarczymi a szczególnie sterowania dyskretnymi procesami

produkcji.

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

26

9.2. Rynek pakietów programowych do

wspomagania zarządzania

9.2.1. Ogólna charakterystyka pakietów

oferowanych w kraju

Poczynając od drugiej połowy lat 80-tych ukształtował się w naszym kraju rynek

pakietów programowych do wspomagania zarządzania przedsiębiorstwami produkcyjnymi i

usługowymi. Rozwój ten jest następstwem jednoczesnego oddziaływania wielu czynników.

Poważne zacofanie technologiczne i kryzys gospodarczy na przełomie lat 70-tych i 80-tych

doprowadził do niemal całkowitego zahamowania rozwoju zastosowań informatyki do

zarządzania.

Pojawienie się w drugie połowie lat 80-tych tanich systemów mikrokomputerowych

klasy PC a następnie sieci mikrokomputerowych o szybko wzrastających możliwościach

obliczeniowych oraz bogatego oprogramowania narzędziowego i systemowego,

spowodowało rozwój zastosowań informatyki. Powstanie wielu często bardzo małych

podmiotów gospodarczych wywołało zapotrzebowanie na małe proste systemy ewidencyjne

(SES). W ślad za tym powstało wiele w większości małych firm komputerowych. Firm

świadczących usługi w zakresie dostawy sprzętu, oprogramowania narzędziowego,

przygotowania oprogramowania użytkowego oraz innych. W styczniu 1995 roku

zarejestrowanych było ponad 3 300 firm informatycznych [16]. Ich przybliżony profil

działania, według rodzaju świadczonych usług, jest następujący: dealerzy - 83.4 %,

integratorzy - 12.5 %, oprogramowanie i usługi - 10.5 %, dystrybucja - 9.9 %,

telekomunikacja - 5.2 %, szkolenia - 2.5 % i inne usługi 3.0 %. Firmy te tworzą infrastrukturę

warunkującą rozwój zastosowań informatyki.

Ocenia się, że bezpośrednio w zakresie przygotowania oprogramowania do zarządzania

aktywnych jest ponad 200 firm. Firmy te zatrudniają od jednego do kilkudziesięciu

pracowników. Oferowane pakiety są bardzo różnorodne od prostych jednodziedzinowych

systemów, np. prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, do

wielodziedzinowych zintegrowanych systemów zarządzania.

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

27

Wykaz firm i oferowanych produktów

Tablica 3

LP.

Firma

TPP

PP

Kadry

Płace

SrTr

Wyp.

GM

1. FORTECH

Przedsiębiorstwo Inno-

wacyjno Wdrożeniowe Sp. z o.o.

30-017 Kraków ul. Racławicka 56
tel. 34-44-83
INFORMIX (unix)

+

Ft_TPP

(pod DOS)

←

-Zlecenia

-Emisja

dok

+

Ft_Kadry

Ft-RCP
ewid.cz.pracy
,Ft_EN

+

Ft_Płace

+

Ft_ST

+

Ft_PNU

+

FT_GM

2. Inwar

98-200 Sieradz skr.44
tel. [phone]
ul. Bohaterów Września 61,

+

Moduł

socjalny

+

Rozl.cza

su pracy

+

PN +

Gosp.

magaz

y

nowa

3. ISA

41-303 Dąbrowa Górnicza
ul. Kasprzaka 102
tel. [phone]
MANSTAR

+ +

+

+

4. SoftHard

Płock, 3 Maja 18
tel. [phone],62-25-72
dla jednostek budżetowych
System zintegrowany ProVAT

+

+

+

+

Magazy

ny

5. TRES Centrum Oprogra-

mowania Mikrokomputerów
Profesjonalnych 81-359 Gdynia
ul.Zygmunta Augusta 3-7
tel. [phone]

TRAWERS

+

ST-TRES

+

MG-

TRES

W ramach prowadzonych badań

17

zarejestrowano 162 pakiety wielodziedzinowe. Dane

adresowe firm, nazwy pakietów oraz zasięg dziedzinowy systemów zarejestrowano, jak

przedstawiono to przykładowo w tablicy 3.

Dokładne analizy porównawcze pakietów w zakresie obsługi subfunkcji w ramach

dziedzin wskazują na pewne różnice pomiędzy nimi. Nie ma to jednak większego wpływu na

wstępną ogólną ocenę struktury dostępnego oprogramowania użytkowego. Wymagania

formalne, np. przepisy o rachunkowości, własności użytkowe dostępnego sprzętu i

oprogramowania narzędziowego oraz konkurencja prowadzą do ujednolicenia pakietów.

W oprogramowaniu, porównaj rys. 9.12, dominują tradycyjne już dziedziny

zarządzania. Najczęściej informatyzowane są: gospodarka materiałowa, rachunkowość,

finanse i koszty, obrót towarowy, kadry, płace i gospodarka środkami trwałymi. Około 20 %

17

W Instytucie Organizacji i Zarzadzania Politechniki Wrocławskiej prowadzone są badania własności

strukturalnych i funkcjonalnych systemów informatycznych do wspomagania zarządzania. Badaniem objeto

Jest to przykładowy fragment danych zagregowanych na poziomie firmy i wyróżnionych agend.

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

28

systemów obsługuje agendy technicznego przygotowania oraz planowania i kontroli

realizacji produkcji.

Udział w [%] liczby obsługiwanych dziedzin zarządzania w ogólnej liczbie opisywanych systemów.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

TPP

PP

KA

P

Ł

SrT

Wyp

GM

Ob

T

GWG

Tr

ZaD

Mar

FK

KO

Ed

i

GN

Re

KJ

SI

K

Se

k

Ad

m

Wyróżnione dziedziny zarządzania.

Udz

ia

ł w [%].

Seria1

Rys. 9.12 Ogólna charakterystyka badanego zbioru 162 zintegrowanych systemów
informatycznych do wspomagania zarządzania

.

Źródło: badania własne.

W badanych systemach pojawiają się nowe dziedziny. Jest to następstwem potrzeb w

tym zakresie oraz możliwości technologicznych. Do grupy tej należą obsługa sekretariatu,

system informowania kierownictwa, wydzielona agenda kosztów, gospodarka wyrobami

gotowymi, zarządzanie transportem, zarządzanie dostawami, wyodrębniona funkcja

administratora systemu, marketing, remonty, kontrola jakości, gospodarka narzędziowa i

wszystkie systemy wielodziedzinowe o których informacje zdołano uzyskać bezpośrednio od autorów,
dystrybutorów, użytkowników lub z materiałów ofertowych.

Legenda:
TPP- techniczne przygotowanie produkcji
PP - planowanie i kontrola realizacji produkcji
KA - kadry
PŁ - płace
SrT - środki trwałe
Wyp- wyposażenie
GM - gospodarka materiałowa
ObT- obrót towarowy
GWG - gospodarka wyrobami gotowymi
Tr - transport
ZaD - zarządzanie dostawami

Mar - marketing
FK - finanse i księgowość
KO - koszty
EDI - elektroniczna wymiana danych
GN - gospodarka narzędziowa
Re - konserwacje i remonty
KJ - kontrola jakości
SIK - system informowania kierownictwa
Sek- obsługa biura
Adm - administrator systemu

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

29

elektroniczna wymiana danych. Dane te wskazują na przewidywane i już realizowane

kierunki rozwoju systemów zarządzania.

9.2.2. Pakiety do zarządzania i sterowania
produkcją oferowane w kraju

Opracowanie pakietu programowego do wspomagania zarządzania i sterowania

produkcją jest przedsięwzięciem złożonym. Wymaga bowiem ogromnej wiedzy z zakresu

organizacji produkcji, oraz doświadczenia w stosowaniu tego rodzaju systemów w

organizacjach potencjalnych użytkowników pakietu. Systemy te powinne odwzorowywać

rozwiązania najlepsze i sprawdzone. Uwzględniając zmienność otoczenia przedsiębiorstw a w

związku z tym i samych przedsiębiorstw, zaprojektowanie, oprogramowanie oraz wdrożenie

takich systemów nie jest zadaniem dla małych firm software’owych.

Większość dostępnych w kraju pakietów, które umożliwiają kompleksową obsługę

produkcji, to produkty firm dużych głównie zagranicznych o wieloletniej tradycji ze

znacznym kapitałem i legitymujące się wdrożeniami w poważnych firmach. Liczba tych

wdrożeń zależy od tego jak długo firma tworząca oprogramowanie jest obecna na rynku. Na

ogół jest to od kilkudziesięciu do nawet kilkunastu tysięcy wdrożeń.

Wszystkie aktualnie oferowane zintgrowane systemy zarządzania i sterowania

produkcją realizują, w jakieś przynajmniej części, koncepcję MRP. Większość autorów i

dystrybutorów pakietów deklaruje iż mają one własności , patrz rysunek

9.12,

odpowiadające etapowi 3 (MRP - sterowanie w zamkniętej pętli ) oraz 4 (MRP II). W

nielicznych przypadkach deklaruje się własności (zasięg dziedzinowy, powiązania z

otoczeniem, zaskres realizacji funkcji zarządzania - odpowiednio rozbudowane procedury

wspomagania procesów decyzyjnych, SWD,SBW), które wskazują iż są to systemy zbliżone

do typu MRP III.

Przedstawiony wykaz pakietów do zarządzania i sterowania produkcją, tablica 3, to

produkty o ustalonych juz pozycjach na rynku światowym. Produkty te zaistniały w sensie

marketingowym na rynku polskim. W materiałach informacyjnych badanych firm (162)

występuje kilkanaście ofert dotyczących elementów technicznego przygotowania oraz

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

30

planowania i kontroli realizacji produkcji. Jednak z uwagi na ich fragmentaryczny charakter

nie włączono ich do tablicy 3.

Niektóre z pakietów, np. JOBSHOP czy PRODIS, wyspecjalizowane są do obsługi

produkcji. Nie obsługują większości peryferyjnych dziedzin zarządzania. Nie stanowi to

przeszkody w integrowaniu ich z modułami programowymi innych firm komputerowych.

JiT

KAN-BAN

OPT

MRP

III

(ERP)

TMSZ

1

MRP

I

MRP

CLOSED

LOOP

MRP

II

2

5

3

4

Rys. 9.12 Etapy rozwoju metod (systemów) zarządzania produkcją.
Źródło: opracowanie własne

Objaśnienie oznaczeń:
1. Tradycyjne metody sterowania zapasami.
2. Planowanie potrzeb materiałowych (MATERIAL REQUIREMENT PLANNING).
3. Sterowanie w zamkniętej pętli.
4. Zintegrowane zarządzanie wytwarzaniem (MANUFACTURING RESOURCE PLANNING).
5. Zintegrowane zarządzanie zasobami przedsiębiorstwa (ENTERPRISE RESOURCE
PLANNING).
OPT - Optimized Produktion Technology (Technologia optymalizacji produkcji).
JiT - Just in Time (Dokładnie na czas).
KANBAN - Odmiana strategii JiT zrealizowana w koncernie TOYOTA.

CIM

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

31

Lista wybranych systemy informatycznych do wspomagania

zarządzania i sterowania procesem produkcji.

Tablica 3

L

p

Nazwa pakiet

Bliższe określenie autorów - dystrybutorów pakietu

1 AMAPS/

SPECTRA

Pakiet pochodzi z firmy
Dun & Bradstreet w USA

TRAX Zielona Góra +
IBM Polska

2 ASW

International Business Systems
(IBS) ABS-172 03, Sundbyberg,
SWEDEN

WEGA SOFT s.c. IBS Business Partner
55-155 Wrocław ul.Purkyniego 1 tel.(071)44-
67-44

3 BIZNES 400

JBA Ltd (Polska) (Br.)
Oddział JBA International Plc

JBA POLSKA Sp. z o.o.
01-687 Warszawa,
ul.Lektykarska 25/21
tel. [phone]

4 BPCS

System Software
Associates USA

IDOM Poland ul. Podwale 15
00-950 Warszawa
tel. [phone]

5 HP MM 3000

Hewlett-Packard
Materials Management

Hewlett Packard GmbH Manufacturing
Productivity Division.
Santa Clara, California, USA

6 CA-CAS

Unicorn Consultants PL

7 COMET

Siemens Nixdorf
Informationssystems A.G.

Osteuropa GmbH

Siemens Nixdorf Osteuropa GmbH
Oddział w Warszawie
00-950 Warszawa ul. Długa 26
tel. [phone]

CSK Computer Studio Kajkowski
Sopot ul.Polna 1

8 FIRMA PLUS

SOFTMAN

Softman Software & Management SA

05-500 Piaseczno, ul 17 Stycznia 9

tel [phone],562-882

9 INDIOS

Integral Datentechnik
A.G.

Firma Polintegral
Zielona Góra tel.4831 w. 490

10 JOBSCOPE

Beloit Corporation
Beloit/Wisconsin USA

11 JOBSHOP

Quality Manufacturing
Systems

SOFTMAN S.A. ,

05-500 Piaseczno

ul. 17 Stycznia 9,tel [phone],562-882

NetCom Sp z o.o. 51-618 Wrocław
ul. Wystawowa 1
tel.[phone], 48-42-21 centr.

12 KAMELEON

2000
(CHAMELEON)

TETRA

Central & Eastern Europen
Middle East & Indian
Subcontinent
Maidenhead Berkshire SLD 4UB
United Kingdom

P&H

LTD

GDAŃSK 50 skr.poczt. 670
Wały Piastowskie 1
tel. [phone], 315 411
TECHNIMEX SA
50-411 Wrocław
Wybrzeże Słowackiego 14

13 MAPICS

IBM Polska / Marcam

IBM Polska

Oddz.we Wrocławiu, 53-329

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

32

Pl.Powstańców Śląskich 5
tel.68-99-86

L

p

Nazaw pakiet

Bliższe okeślenie autorów - dystrbutorów pakietu

14 MAX

ICL

ICL Poland
Warszawa ul.Stawki 2
tel. [phone]

15 MRP II - MAX

Micro-MRP
należy do koncernu Kewill
Group
partnerem w Polsce jest
QUMAK International

Qumak Sp. z o.o.
30-960 Kraków
ul. Szlak 65, tel.[phone]

16 MRP II - MOVEX

VimeX Sp. z o.o.
00-777 Warszawa ul. Włoska 2
Tel/fax [phone], 40 13 04

17 MFG/PRO

Firma

gad.inc

CSBI

Computer Systems for Business

International LTD

02-119 Warszawa,
ul.Pruszkowska 17

Biuro Handlowo-Techniczne

53-332 Wrocław ul.Powstańców Śl. 5
tel.[phone]

18 PRODIS

SOFTWARE AG

Uhlanstrasse12,

D-64297

Darmstadt

phone : [phone]
telefax: 06151-92-2610

Agencja Informatyczna
Gdańsk
tel.46-30-33, 46-22-54
fax. 37-44-14

19 PROKOM

Prokom Prokom

Innowacyjny Zakład Techniki Komputerowej

Gdynia ul. Balladyny 15
tel. [phone]

20 SYSTEM R/3

SAP

Systeme Anwendung

Produkte in der
Datenverarbeitung A.G.
Max-Planck-Str 8 D-6909
Walldorf

SAP Aktiengesellschaft
02-760 Warszawa
ul. Migdałowa 4
tel. [phone]
fax (022) 645 11 12

21 SIMPLE-

SYSTEM

SIMPLE

Zakład Informatyki
04-541 Warszawa ul. Karpacka 12
tel. [phone] (11)

22 SM-BOSS

SAMBA

Studio Usług Komputerowych 81-
332 Gdynia ul.Kołłątaja 1
tel.[phone]

23 SYSTEM 4

IFS

Industrial and Financial

Systems

IFS

Industrial and Financial Systems

Warszawa ,ul. Towarowa 7a
tel. [phone]

Warszawa ,ul. Towarowa 7a
tel. [phone]

24 TRITON

BANN INFO-SYSTEM +
IBM Polska

Holding z centralą w Holandii
Biuro w Krakowie

25 PERFEKT -

EXPERT

JUNISOFTEX

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-

Usługowe Innowacji Technicznych, 44-100 Gliwice
ul.Konstytucji 11 tel. 31-51-31 (44)

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

33

Stosowana (na ogół) w ich budowie technologia systemów otwartych oraz języków

programowania czwartej generacji (4GL), ułatwia to zadanie.

Istnieje przynajmniej kilkanaście pakietów, obsługujących podobny zakres dziedzinowy

zarządzania, które dotąd nie zaistniały na rynku polskim jako produkty handlowe. Może się

okazać, że w przyszłośći, podobnie jak dzieję się to z SYSTEM R/3, informacje o nich

pojawią się w formie konkretnych ofert. Listę należy postrzegać jako pewną wskazówkę co

do możliwych aktualnych wyborów. Lista pakietów z tablicy 3 nie należy w całości do zbioru

162 systemów scharakteryzowanych na rysunku nr 9.12.

9.2.3. Kryteria wyboru systemu informatycznego

do wspomagania zarządzania

Wybór systemu informatycznego w każdym przypadku powinien być dokonany bardzo

rozważnie. Jeżeli dotyczy to systemu zarządzania i sterowania produkcją, to należy to czynić

ze szczególną uwagą. Informatyzacja tej dziedziny w firmie pociąga za sobą wyższe koszty

aniżeli w przypadku którejś z dziedzin pozostałych. Cena pakietów oraz koszty prac

przygotowawczych i wdrożeniowych są na ogół wysokie. Wysokie jest też ryzyko

poważnych strat w przypadku niepowodzenia przedsięwzięcia.

Przy wyborze pakietu należy uwzględnić między innymi:

• zgodność oferowanych w systemie funkcji z wymaganiami użytkownika. W tym celu

należy przeprowadzić analizę porównawczą wymagań użytkownika i własności
użytkowych systemu na poziomie dziedzin zarządzania, funkcji głównych w dziedzinach,
oraz funkcji pochodnych kolejnych szczebli aż do funkcji elementarnych,

• zgodność z lokalną specyfiką przepisów dotyczących prowadzenia działalności

gospodarczej np. obsługi podatkowej,

• zgodność pojęć, haseł, definicji, struktur danych (dokumentów, pól), klasyfikacji,

określeń, oznaczeń ( np. jednostek miary) stosowanych w systemie informatycznym i w
firmie (patrz rysunek 9.1),

• dyspozycyjność danych i usług oferowanych w systemie (dostępność, czasy reakcji),
• rzetelność danych w systemie (czułość, zasięg, subiektywność, aktualność, poprawność

metodologiczna np. obliczeń),

• wiarygodność danych (integralność),
• poziom bezpieczeństwa danych w systemie,
• uniwersalność i elastyczność systemu (łatwość dostosowania do wymagań lokalnych),
• stan i możliwości zintegrowania z otoczeniem systemowym (otwartość),
• interfejs użytkownika (łatwy w użyciu, indywidualny-adaptowalny do indywidualnych

preferencji, odpowiednio rozbudowane funkcje pomocy bez konieczności studiowania

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

34

dokumentacji w czasie pracy z systemem, we właściwej i poprawnej wersji językowej,
wielojęzyczny dla firm międzynarodowych, przyjazność - komfort pracy i nie jest
wymagana od użytkownika specjalistyczna wiedza informatyczna),

• dokumentacja system (kompletna, precyzyjna, w języku użytkownika, aktualna),
• firma oferująca pakiet powinna mieć dobrą i trwałą pozycję na rynku, wiele właściwie

zrealizowanych wdrożeń, wiele pozytywnych doświadczeń, tradycje i perspektywy
rozwoju,

• firma powinna zapewnić odpowiednią pomoc wdrożeniową, serwis np. 24 godzinny w

języku użytkownika oraz rozwój pakietu; jego nowoczesność,

• korzystny stosunek ceny pakietu do założonych efektów.

Dokonując wyboru systemu należy mieć świadomość, że użytkownik - w zależności od

wielkości systemu - decyduje się na wiele lat współpracy z firmą autorem pakietu. Ocenia

się też, że koszty nabycia i wdrożenia systemu do kosztów jego eksploatacji i późniejszego

rozwoju mają proporcje góry lodowej. Czas użytkowania pakietu należy planować na wiele

lat. W IBM szacuje się, że w odniesieniu do zintegrowanych systemów zarządzania dużym

przedsiębiorstwem, wynosić to może nawet 20 lat. Koszty nabycia pakietu, sprzętu i

wdrożenia to wierzchołek wspomnianej góry. Na jej podstawę składają się koszty bieżącej

eksploatacji, usuwania awarii sprzętu i skutków wadliwego funkcjonowania, modyfikacji,

adaptacji, rozwoju ozraz utraconych szans będących skutkiem złego działania systemu.

Decydując się na system źle zaprojektowany, zrealizowany w przestarzałej technologii,

eksploatowany na niewłaściwym sprzęcie oraz wybierając niesolidnego partnera wpływamy

na zwiększenie kosztów jego eksploatacji i rozwoju.

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

Opracował: Zbigniew J. Klonowski

35

Wykaz literatury

[1] OCHMAN J.,Integracja w systemach informatycznych zarządzania, Warszawa, PWE, 1992.
[2] TARGOWSKI A.,Strategia i architektura systemów informatycznych przedsiębiorstw

w gospodarce rynkowej,Warszawa, Nowe Wydawnictwo Polskie, 1992.

[3] WIERZBICKI T., Informatyka w zarządzaniu, Red Warszawa, PWN, 1986.
[4] GOTTSCHALK E.,WIRTH S.,Bausteine der rechnerintegrirten Produktion, VEB Verlag
Technik, Berlin,1989
[5] KRZYŻANOWSKI L. Podstawy nauk o organizacji i zarządzaniu, PWN,Warszawa 1992.
[6] TRZCIENIECKI J., Projektowanie systemów zarządzania, PWN, Warszawa 1979.
[7] MARTYNIAK Z. ,Organizatoryka, PWE, Warszawa 1987.
[8] WRÓBLEWSKI K., Podstawy sterowania przepływem produkcyji. WNT, Warszawa 1993.
[9] NOWICKI A., Zarys informatyki dla ekonomistów. Skrypt Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu,

Wrocław 1989.

[10] SIENKIEWICZ P., Systemy kierowania, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989
[11] KISIELNICKI J.,Informatyczna Infrastruktura Zarządzania, PWN, Warszawa 1993
[12] ŁAWRYNOWICZ A.,Ekspercki system wspomagania sterowania produkcją,
Informatyka nr 6/1994
[13] BIELECKI W., artykuły „Na pomoc menedżerom”, i inne [w] Computerworld nr 8/180
1995 rok s.23, nr 9/181 s.36, nr 10/182 s.49, nr 11/183 s.41
[14] BUBNICKI Z.,Wstęp do systemów ekspertowych, PWN, Warszawa 1990.
[15] Materialy informacyjne z Firmy TECHNIMEX we Wrocławiu, Kameleon 2000 z 14.07.1995.
[16] Spis 3348 firm teleinformatycznych, stan na styczeń 1995.Wydane przez DiS, Otwock, Andrzej Dyżewski.