32.Wybrane Wybrane konwencje i porozumienia międzynarodowe dotyczące ochrony środowiska i przyrody ratyfikowane przez Polskę (ramsarska, waszyngtońska, bońska, berneńska, o różnorodności biologicznej, helsińska, wiedeńska, genewska, bazylejska, w sprawie zmian klimatu).
Zaniczyszczenia i degradacja środowiska już dawno przestały być problemami lokalnymi, ograniczonymi do niektórych regionów w obrębie poszczególnych państw. Większość problemów ochrony środowiska ma charakter trans graniczny, a wiele rozciąga się na skalę globalną.
Tak więc skuteczność środków polityki ochrony środowiska podejmowanych w jednym kraju, uzależniona jest od przedsięwzięć ochronnych, podejmowanych przez inne kraje.
Podstawą międzynarodowego ruchu na rzecz ochrony przyrody jest wzajemne powiązanie wszystkich elementów środowiska oraz fakt, że środowisko nie zna granic państwowych. Więc tylko wspólne działanie wszystkich społeczeństw, narodów i rządów może powstrzymać degradację środowiska przyrodniczego i dać szansę rozwoju dla całej ludzkości.
W tym celu tworzone są konwencje mające na celu ochronę poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego. :
Konwencja jest typem umowy międzynarodowej, ze względu na liczbę stron możemy podzielić na:
umowy dwustronne (bilateralne)
umowy wielostronne (multilateralne),
konwencja=porozumienie=traktat
Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego”. jest umową międzynarodową sporządzoną 2 lutego 1971 w Ramsar (W okolicach miasta występuje jedna z najwyższych na świecie promieniotwórczość naturalna, ze względu na gorące źródła. Szczytowa roczna dawka jaką otrzymują mieszkańcy dochodzi do 260 mSv ), (dzień 2 lutego jest na pamiątkę tego faktu Światowym Dniem Mokradeł), podpisało ją 160 państw, ratyfikowaną przez Polskę 6 stycznia 1977 r. Konwencja zobowiązuje państwa - strony do skutecznej ochrony obszarów wodnych i mokradłowych Celem porozumienia jest ochrona i utrzymanie w niezmienionym stanie obszarów określanych jako "wodno-błotne". Szczególnie chodzi o populacje ptaków wodnych zamieszkujących te tereny lub okresowo w nich przebywające.
Konwencja obejmuje 40 typów obszarów bagien, błot, torfowisk lub zbiorników wodnych; naturalnych lub sztucznych stałych lub okresowych, o wodach stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych, wraz z wodami morskimi.
Najwięcej obszarów wykazanych w spisie konwencji ma Wielka Brytania, a największą powierzchnię tych obszarów - Kanada.
W Polsce jest 13 obszarów przyrody chronionej (łącznie ponad 125 tys. ha) wpisanych na listę konwencji ramiarskiej ( Jezioro Łuknajno, Poleski PN, Słowiński PN, PN Ujście Warty, Biebrzański PN)
Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, sporządzona w Waszyngtonie, w dniu 3 marca 1973 roku, zwana jest także Konwencją Waszyngtońską lub w skrócie CITES. Rzeczpospolita Polska ratyfikowała przystąpienie do Konwencji 12 grudnia 1989 roku. Weszła ona w życie w Polsce 12 marca 1990 roku.
Głównym celem tej Konwencji jest kontrola, redukcja lub całkowita eliminacja handlu okazami gatunków, których liczba lub stan sugerują, że ich niekontrolowane pozyskiwanie z naturalnego środowiska byłoby szkodliwe dla przetrwania tych taksonów. Dzięki Konwencji Waszyngtońskiej znacząco ograniczono handel rogami nosorożców czy ciosami słoni.
Obecnie stronami CITES jest 175 państw (w tym Polska). Konwencja ta reguluje przemieszczenie przez granice państwowe ponad 34 tys. gatunków, z czego ponad 5100 to zwierzęta, zaś cała reszta to rośliny.
Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego (Konwencja Helsińska) została podpisana po raz pierwszy w 1974 r. oraz ponownie (nowa wersja) w dniu 1992 r. przez wszystkie państwa nadbałtyckie ( 9) oraz Komisję Europejską.
Podstawowym celem Konwencji jest kompleksowa ochrona środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, który obejmuje wodę i dno morskie łącznie z ich żywnymi zasobami i innymi formami życia w morzu. Działania podejmowane w ramach Konwencji dotyczą wód morskich Państw-Stron, wód wewnętrznych oraz całego obszaru zlewiska Morza Bałtyckiego, w którym zawiera się praktycznie całe terytorium Polski( oprócz rzeki Strwiąż). Cele Konwencji realizowane są poprzez stosowne uzgodnienia, podejmowane decyzje i przyjmowane zalecenia w ramach skoordynowanej współpracy na poziomie krajowym i międzynarodowym, a następnie ich wdrażanie poprzez odpowiednie działania prawno-administracyjne, inwestycyjne, edukacyjno-szkoleniowe, kontrolne, monitoringowe i inne.
Umawiająca się Strony zobowiązują się m. in do:
Zapobiegania i eliminacji zanieczyszczeń w celu poprawienia odnowy ekologicznej obszaru M. Bałtyckiego i zachowania jego równowagi ekologicznej.
Podejmować srodki zaradcze, jeżeli istnieje przypuszczenie, ze substancja lub energia wprowadzana do środowiska morskiego może stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, szkodzić żywym zasobom i morskim ekosystemom, niszczyć jego walory
Za zanieczyszczenia płaci zanieczyszczający
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt tzw. Konwencja Bońska została sporządzona w Bonn dnia 23 czerwca 1979 r., Polska od 1 maja 1996 r. Celem konwencji jest ochrona dzikich zwierząt migrujących, stanowiących niezastąpiony element środowiska naturalnego.
Strony Konwencji są zobowiązane w stosunku do gatunków zwierząt do:
ochrony, a jeżeli to możliwe odtworzenia ich siedlisk,
zapobiegania niekorzystnym oddziaływaniu na dane gatunki,
wydania zakazu pozyskiwania zwierząt (w tym chwytania, zabijania czy wybierania jaj) przy uwzględnieniu systemu wyjątków takich jak pozyskiwanie do celów naukowych.
W ramach konwencji zawierane są porozumienia dotyczące zwierząt
Polska jest stroną dwóch takich porozumień - dotyczących ochrony nietoperzy (EUROBATS) i małych waleni (ASCOBANS). Innym typem umów międzynarodowych są umowy o współpracy (Memorandum of Understanding) dotyczące pojedynczych gatunków. Memorandum ma na celu uzgodnienie działań przeciwdziałających głównym czynnikom niekorzystnie oddziaływującym na gatunek wędrowny. W przypadku ptaków, ochrona miejsc lęgowych, dla innych zimowisk, a jeszcze dla innych siedlisk z których dany gatunek korzysta podczas migracji. Polska jest stroną jednego memorandum dotyczącego ochrony wodniczki (Acrocephalus paludicola).
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk Konwencja berneńska- podpisana w Bernie (Szwajcaria) 19 września w 1979 roku. Podpisało ją 50 państw, Polska ratyfikowała ją 13 września 1995 r. Konwencja obowiązuje w Polsce od 1 stycznia 1996 roku
Celem niniejszej konwencji jest ochrona gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych, zwłaszcza tych gatunków i siedlisk, których ochrona wymaga współdziałania kilku państw, oraz wspieranie współdziałania w tym zakresie. Szczególny nacisk położono na ochronę gatunków zagrożonych i ginących, włączając w to gatunki wędrowne (które znajdują się na szlakach ich wędrówek i spełniają rolę terenów zimowania, odpoczynku, żerowania, rozmnażania lub pierzenia) zagrożone i ginące (gatunki roślin, które powinny być ściśle chronione całkowitego zakazu umyślnego zbierania, zrywania, ścinania i wyrywania,
wykaz gatunków zwierząt, których eksploatacja powinna być regulowana tak, aby populacje tych gatunków były utrzymane na odpowiednim poziomie). Państwa ratyfikujące mogą np. wyznaczyć okresy ochronne dla tych gatunków lub wprowadzić regulacje odnośnie ich eksploatacji i sprzedaży.
W 1979 r. została sporządzona w Genewie Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości.
Jej celem jest ochrona człowieka i jego środowisko przed zanieczyszczaniem powietrza oraz dążenie do ograniczenia , stopniowego zmniejszania i zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza, włączając w to transgraniczne zanieczyszczanie powietrza na dalekie odległości,
Państwa które podpisały konwencje zobowiązują się za pomocą wymiany informacji, konsultacji, prowadzenia badań i monitoringu rozwijać politykę i strategię, które będą służyć jako środki do zwalczania emisji zanieczyszczeń powietrza.
Jednocześnie zaznaczono że państwa, mają suwerenne prawo do eksploatacji swoich własnych zasobów zgodnie z ich własną polityką w dziedzinie środowiska oraz ponoszą odpowiedzialność za zapewnienie, że działalność ta nie spowoduje szkód w środowisku innych państw lub na obszarach poza granicami państwa.
Państwa potwierdzają gotowość wzmocnienia aktywnej współpracy międzynarodowej w celu opracowania odpowiedniej krajowej polityki oraz za pomocą wymiany informacji, konsultacji, prowadzenia badań i monitoringu - koordynowania krajowych
Konwencja Wiedeńska
o ochronie warstwy ozonowej, sporządzona w Wiedniu dnia 22 marca 1985 r.*
ratyfikowana 25.06.1990 r.ej
Została ona sporzadzona w celu ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed negatywnymi skutkami wynikającymi lub mogącymi wyniknąć z działalności człowieka, zmieniającej lub mogącej zmienić warstwę ozonową. Celem tej konwencji jest stały monitoring zawartości ozonu i promieniowania ultrafioletowego słońca z zakresu UV-B w atmosferze oraz badania skutków uszczuplenia warstwy ozonowej w środowisku.
(Glony produkują bromek i chlorek metylu, który źle wpływa na warstwę ozonową)
1. Strony zobowiązują się, prowadzić badania i oceny naukowych m. in nad:
a)procesami fizycznymi i chemicznymi, które mogą mieć wpływ na warstwę ozonową;
b)zdrowiem ludzkim i innymi skutkami biologicznymi wynikającymi ze zmian w warstwie ozonowej, w szczególności w wyniku zmian w nadfioletowym promieniowaniu słonecznym, mającym skutki biologiczne (UV-B);
c)skutkami klimatycznymi wynikającymi ze zmian w warstwie ozonowej;
d)skutkami wynikającymi ze zmian w warstwie ozonowej i w konsekwencji innymi zmianami w promieniowaniu UV-B dla materiałów naturalnych i syntetycznych, użytecznych dla ludzkości;
e)substancjami, zastosowaniami praktycznymi, procesami i działaniami, które mogą mieć wpływ na warstwę ozonową, oraz nad ich skumulowanymi skutkami;
f)substancjami i technologiami alternatywnymi;
g)problemami społeczno-gospodarczymi związanymi z powyższymi procesami, działań na rzecz zwalczania zanieczyszczania powietrza.
konwencja zawiera spis substancji chemicznych pochodzenia naturalnego i antropogennego, które uważa się za mające potencjalny wpływ na zmiany właściwości chemicznych warstwy ozonowej.m.in. (CO), CO2, Niemetanowe mieszaniny węglowodorów, Podtlenek azotu (N2O)t lenki azotu (NOx), Substancje wodorowe
Konwencja Bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych jest najbardziej wszechstronną globalną umową w sprawie odpadów.
Konwencja , która ma 170 członków (państwa będące stronami Konwencji), ma na celu ochronę zdrowia ludzkiego i środowiska przed szkodliwymi skutkami wynikającymi z wytwarzania, zarządzania, transgranicznego przemieszczania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. Została ona przyjęta w 1989 r. i weszła w życie w 1992 roku. 10.01.1992 r. ratyfikacja
Konwencja zobowiązuje jej strony do zapewnienia, że zarządzanie odpadami niebezpiecznymi i ich usuwanie odbywać się będzie w sposób bezpieczny dla środowiska (ESM).
W tym celu, oczekuje się, że
Strony zminimalizują ilości odpadów przemieszczanych przez granice,
oczyszczania i utylizacji odpadów będą dokonywać jak najbliżej miejsca ich wytwarzania oraz
że podejmą działania w celu w celu zapobieżenia lub zminimalizowania wytwarzania odpadów u źródła.
Musi być wprowadzona ścisła kontrola obejmująca etap tworzenia niebezpiecznych odpadów do składowania, transportu, przetwarzania, ponownego wykorzystania, recyklingu, odzysku i ostatecznego unieszkodliwiania.
Odpady są to substancje lub przedmioty, które są usuwane lub są przeznaczone do usunięcia, lub muszą być usunięte na podstawie przepisów prawa krajowego. W załącznikach I i II do Konwencji wymienione są odpady, które są sklasyfikowane jako niebezpieczne (np. wybuchowe, łatwopalne, trujące, zainfekowane, toksyczne, ekotoksyczne) i podlegają kontroli zgodnie z Konwencją. W załącznikach VIII i IX sprecyzowane są kryteria określające, wobec których odpadów stosuje się procedury kontrolne zgodnie z Konwencją.
Konwencja o różnorodności biologicznej, sporządzona w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r, została ratyfikowana przez Polskę w roku 1996 Obecnie Konwencja jest podpisana przez 189 państw. Konwencja nakreśla ogólne cele i politykę, ale państwa mają swobodę w doborze sposobów wprowadzania ich w życie.
Celem konwencji jest ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowanie jej elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikających z wykorzystywania zasobów genetycznych, w tym przez odpowiedni dostęp do zasobów genetycznych i odpowiedni transfer właściwych technologii, z uwzględnieniem wszystkich praw do tych zasobów i technologii, a także odpowiednie finansowanie.
Różnorodność biologiczna oznacza zmienność wewnątrzgatunkową (bogactwo puli genowej) wszystkich żyjących populacji, międzygatunkową (zróżnicowanie gatunków) oraz ponadgatunkową (różnorodność ekosystemów i krajobrazów). Według postanowień Konwencji konieczne jest zachowanie całego środowiska przyrodniczego, na wszystkich jego poziomach organizacji, czyli zarówno ekosystemów bogatych i zróżnicowanych, jak i ubogich, a także tych elementów, które do tej pory były niedocenione lub nawet świadomie niszczone. Należy zachować bogactwo ekosystemów użytkowanych gospodarczo, w tym tradycyjnych ras i odmian zwierząt hodowlanych oraz roślin użytkowych. Konwencja podkreśla, że zachowanie różnorodności biologicznej wymaga wszechstronnych działań in-situ (czyli w miejscu naturalnego występowania danego elementu) i ex-situ (czyli poza miejscem naturalnego występowania w utworzonych kolekcjach, ogrodach botanicznych i zoologicznych, bankach genów itp.).
Konwencja o Bioróżnorodności, jest pierwszym, globalnym porozumieniem, dotyczącym wszystkich aspektów biologicznej różnorodności: gatunków, ekosystemów oraz zasobów genetycznych. Konwencja uznaje, ze ochrona różnorodności biologicznej jest wspólną troską ludzkości i integralną częścią procesu rozwoju świata. Bioróżnorodność ma podstawowe znaczenie dla ewolucji oraz trwałości układów podtrzymujących życie w biosferze. W celu ochrony bioróżnorodności konieczne jest przewidywanie, zapobieganie oraz zwalczanie przyczyn zmniejszania się lub jej zanikania. Ubożenie bioróżnorodności wyraża się poprzez:
utratę siedlisk,
wymieranie gatunków,
zmniejszanie zróżnicowania genowego w populacjach
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) została podpisana w czerwcu 1992 podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro przez przedstawicieli 154 państw. Głównym celem Konwencji jest stabilizacja koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który „zapobiegłby niebezpiecznej antropogenicznej ingerencji w system klimatyczny.
Konwencja ustanawia główne zasady, którymi powinny kierować się państwa w dążeniu do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Między innymi zasadę, mówiącą o konieczności podjęcia działań, które zapobiegną lub zminimalizują negatywne skutki zmian klimatycznych, oraz konieczności promowania zrównoważonego rozwoju .
Państwa podpisując Konwencję przyjęły na siebie szereg zobowiązań m.in
publikowanie raportów o antropogenicznych emisjach gazów cieplarnianych,
formułowanie i wdrażanie krajowych i regionalnych programów redukcji emisji,
popieranie transferu technologii pozwalających zapobiegać emisjom,
popieranie zrównoważonego zarządzania,
a także współpracy w zakresie badań naukowych związanych ze zmianami klimatu.
Najbogatsze państwa zadeklarowały, iż zapewnią nowe fundusze, które pomogą państwom rozwijającym się wywiązać się ze zobowiązań wynikających z Konwencji