Ochrona praw człowieka 2010/2011

EUROPEJSKI KOMITET PRAW SPOŁECZNYCH (EKPS)

Prawa społeczne w RE, które chronione są w ramach systemu Europejskiej Karty Socjalnej (Europejskiej Karty Społecznej), kontrolą ich przestrzegania zajmuje się Europejski Komitet Praw Społecznych (dalej: EKPS).

Poniżej dla przypomnienia z wykładów:

• Jakie akty tworzą system EKS?

• Jakie prawa są chronione na gruncie EKS?

• Jaki rodzaj i zakres zobowiązań państw wynika z EKS?

System EKS tworzą następujące akty prawne:

• Europejska Karta Społeczna, z 18.10.1961 r. (Turyn), weszła w życie 25.02.1965. Jest ratyfikowana przez 27 państw (2008 r.). Polska jest stroną od 25.02.1997 r. (podpisaliśmy ją w listopadzie 1991 r.)

• 3 Protokoły Fakultatywne/Opcyjne do EKS

- Protokół Dodatkowy do EKS z 1988 r./ wszedł w życie 1992 r. (ratyfikowany przez 13 państw), rozszerza katalog praw w porównaniu do EKS, wprowadza pewne dodatkowe prawa (prawo do równych szans i równego traktowania w sprawach zatrudnienia i wykonywania zawodu, bez dyskryminacji ze względu na płeć, prawo do informacji i konsultacji, prawo do brania udziału w określaniu i polepszaniu warunków pracy i środowiska pracy, prawo osób w podeszłym wieku do ochrony socjalnej, art. 1 - 4). Polska nie jest stroną protokołu.

- Protokół Zmieniający EKS z 1991 r. (tzw. turyński, organizacyjno - proceduralny)

- Protokół Dodatkowy do EKS ustanawiający system skarg zbiorowych do EKPS z 09.11.1995 r.

• Zrewidowana Europejska Karta Społeczna z 03.05.1996 r. (Strasburg)/ weszła w życie 01.07.1999 r. Stronami jest 25 państw, 18 państw złożyło podpisy bez ratyfikacji, w tym Polska (data podpisu: 25.10.2005 r.).

Stosunek EKS i ZEKS - póki wszystkie państwa nie ratyfikują ZEKS (miała zastąpić stopniowo EKS), obie Karty współobowiązują. ZEKS rozszerza zobowiązania, ale tylko w warstwie materialnej (nowe prawa). Warunek przystąpienia do ZEKS - państwa nie mogą związać się mniejszą ilością praw, niż były związane w EKS.

Katalog praw gwarantowanych w ramach systemu EKS obejmuje 4 kategorie praw (samodzielnie poszukać innych przykładów):

- Prawa regulowane przepisami indywidualnego prawa pracy (np. art. 1)

- Prawa regulowane przepisami zbiorowego prawa pracy (np. art. 5)

- Prawa regulowane przepisami prawa zabezpieczenia społecznego (np. art. 11)

- Prawa pracowników - migrantów i członków ich rodzin

Charakter zobowiązań wynikających z EKS i ZEKS

EKS cechuje specyficzny sposób regulacji.

W Części I prawa i zasady ujęto w 19 punktach jako cele polityki państw, co podkreśla ich progresywny charakter.

Ich rozwinięcie stanowią sformułowane w Części II konkretne zobowiązania państw (też 19 w EKS, w ZEKS zarówno celów jak i konkretnych zobowiązań jest po 31, np. wprowadzono zobowiązania dotyczące ochrony przed mobbingiem - art. 26).

Postanowienia Części II nie mają jednolitego charakteru. Wśród nich, jest siedem przepisów wyrażających prawa, spośród których pięcioma, państwa muszą się bezwzględnie związać (art. 20 ust.1 pkt b). Stanowią one tzw. twardy rdzeń EKS (hard core provisions). Pozostałe mogą być dowolnie wybrane przez państwo, a jedyny wymóg w ich zakresie, stanowi łączna liczba wszystkich postanowień, jakimi dane państwo się związało, która nie może być mniejsza niż 10 artykułów (lub 45 ustępów) - art. 20 ust. 1 pkt c.

W ZEKS „twardy rdzeń” stanowi 9 artykułów Części II. Państwo musi się związać minimum 6. W sumie państwo musi się uznać za związane przynajmniej 16 artykułami ZEKS (lub 63 numerowanymi ustępami) - art. A części III ust. 1 pkt. 2 i 3.

Elastyczność sposobu zawierania zobowiązań w ramach EKS/ZEKS jest konsekwencją progresywnego charakteru zawartych w niej praw.

EUROPEJSKI KOMITET PRAW SPOŁECZNYCH (EKPS)

• Zadaniem EKPS jest ocena, czy sytuacja w danym Państwie - Stronie jest zgodna z postanowieniami EKS i protokołami dodatkowymi.

• Komitet wydaje konkluzje (w ramach procedury rozpatrywania sprawozdań państw) i decyzje (procedura skargi zbiorowej).

• Innymi słowy: ocenia stopień wywiązywania się przez państwa z zobowiązań wynikających z EKS (oraz ZEKS)

• Komitet ten jest jedynym organem upoważnionym do interpretowania i stosowania postanowień EKS.

• Komitet nie jest organem sądowym! Jego rozstrzygnięcia nie mają formalnie wiążącego charakteru, tak jak orzeczenia sądowe (albo np. Europejskiego Trybunału Praw Człowieka).

1. Skład i organizacja EKPS

• EKPS - wcześniej był to Komitet Ekspertów i składał się z 7, a później 9 ekspertów, w tej chwili członków jest 15.

• 15 członków (decyzja Komitetu Ministrów z 2001 r.), ponieważ zgodnie z art. 25 EKS zmienionym Protokołem Dodatkowym z 1991 r., w składzie EKPS powinno zasiadać przynajmniej 9 członków, ale dokładną liczbę ma ustalić Komitet Ministrów RE.

• Członków EKPS wybiera Komitet Ministrów RE (zgodnie z postanowieniem protokołu turyńskiego miało ich wybierać Zgromadzenie Parlamentarne, ale to postanowienie do tej pory nie zostało wcielone w życie).

• Na 6 lat (1 reelekcja możliwa)

• W sprawowaniu funkcji członkowie muszą być niezależni, bezstronni, muszą pełnić swoją funkcję w pełnym wymiarze czasu.

• Nie są przedstawicielami państw. Członkowie EKPS są niezależnymi ekspertami pełniącymi funkcję we własnym imieniu (organ ekspercki, a nie przedstawicielski).

• Członkowie nie mogą prowadzić żadnej działalności, której nie da się pogodzić z tymi wymogami.

• Obowiązek zachowania tajemnicy obrad.

• Metody pracy: skargi są rozpatrywane w całym składzie (plenarnie), konkluzje: każdy członek jest sprawozdawcą określonych raportów, i postanowień.

Struktura organizacyjna EKPS:

W ramach Komitetu działa Biuro, złożone z Przewodniczącego, 1 lub 2 wice przewodniczących i Generalnego Sprawozdawcy, powoływane na 2 lata.

2. ZADANIA EKPS

• Rozpatrywanie sprawozdań państwa i wydawanie konkluzji

• Zgodnie z art. 24 EKS:

Konkluzje są wydawane na podstawie raportów składanych przez państwa w sprawie realizacji praw zagwarantowanych w EKS. W konkluzjach EKPS dokonuje (z prawnego punktu widzenia) zestawienia prawa krajowego i praktyki z zobowiązaniami państwa wynikającymi z EKS. (Najpierw bada prawo krajowe i II test: jako prawo jest wcielane w życie, czyli praktyka). Ocenia więc sytuację (prawna i faktyczną) w każdym państwie pod kątem zgodności z postanowieniami, które to państwo wiążą.

• 3 organy są zaangażowane w rozpatrywanie sprawozdań państw: Komitet, Komitet Rządowy oraz Komitet Ministrów.

• Każde państwo, które jest stroną Karty (albo ZEKS), co roku przedstawia raport dotyczący części postanowień Karty. W tej chwili (od 2007 r.) postanowienia Karty podzielone są na 4 grupy tematyczne (Zatrudnienie, szkolenia, równe szanse; Zdrowie, bezpieczeństwo socjalne i ochrona socjalna; Prawa pracownicze; Dzieci, rodziny, migranci). Co 4 lata sprawdza się wykonanie każdego z postanowień Karty.

• Konkluzje publikowane są co roku.

• Jeśli EKPS wyda konkluzję „negatywną”, państwo powinno się do niej zastosować. Jeśli tego nie uczyni, Komitet Ministrów wydaje „rekomendację”, by państwo zmieniło swoje prawo lub praktykę.

• Rekomendacja jest oparta na ustaleniach Komitetu Rządowego, złożonego z przedstawicieli rządów państw - stron Karty, wspieranego przez obserwatorów reprezentujących Europejską Konfederacje Związków Zawodowych ETUC, BusinessEurope (dawny UNICE) i Międzynarodową Organizację Pracodawców (są to tzw. partnerzy społeczni w RE).

• Rozpatrywanie skarg zbiorowych i wydawania decyzji na ich podstawie

• Procedura skargi zbiorowej została wprowadzona trzecim Protokołem Dodatkowym do EKS z 1995 r. (09.11.1995/ wszedł w życie 01.07.1998). Zgodnie z Preambułą, procedura ta została wprowadzona jako „nowy środek właściwy dla podniesienia skuteczności wprowadzania w życie praw społecznych gwarantowanych w Karcie”, który między innymi ma „wzmocnić udział partnerów społecznych i organizacji pozarządowych”.

• W tej chwili są 2 możliwości związania się procedurą skargi zbiorowej przez państwo. (Część IV, Art. D)

- ratyfikując Protokół Dodatkowy z 1995 r.

- składając stosowną deklarację, o której mowa w ust. 2 Art. D Części IV ZEKS.

Protokół ratyfikowało 12 państw. Dodatkowo 2 państwa przyjęły procedurę przewidzianą przez protokół na podstawie ZEKS (Część IV, Art. D ust.2). Polska nie ratyfikowała protokołu i nie związała się procedurą skarg zbiorowych na podstawie ZEKS.

• Istotą skargi zbiorowej jest przyznanie wybranym podmiotom prawa składania do EKPS skarg, w których zarzuca się „niezadowalające” stosowanie EKS/ZEKS i Protokołu Dodatkowego.

• Podmioty, które mogą składać skargi zbiorowe do EKPS:

1) Międzynarodowe organizacje pracodawców i związków zawodowych (o których mowa w art. 27 ust. 2 EKS), a więc: Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (ETUC), BusinessEurope (dawny UNICE), Międzynarodowa Organizacja Pracodawców (IOE)

2) Inne międzynarodowe organizacje pozarządowe, które posiadają status konsultacyjny w RE i zostały wpisane na stosowana listę (ok. 71 organizacji, w tym: Międzynarodowy Caritas, Amnesty International, Międzynarodowe Stowarzyszenie Prawników, Światowa Organizacja Przeciwko Torturom, Europejskie Centrum Praw Romów)

3) Krajowe organizacje zrzeszające pracodawców i związki zawodowe działające w obszarze jurysdykcji państwa, przeciwko któremu wnoszona jest skarga.

4. Fakultatywnie może być ten katalog rozszerzony o inne reprezentatywne krajowe organizacje pozarządowe podlegające jego jurysdykcji. Konieczne jest złożenie stosownej deklaracji. Obecnie uczyniła to tylko Finlandia.

• Skargi zbiorowe składa się na piśmie za pośrednictwem Sekretarza Generalnego RE

• EKPS sporządza raport: tło sprawy i swoją opinie, czy doszło do naruszenia zobowiązań z Karty

• Raport jest przekazywany Komitetowi Ministrów, który wydaje rekomendację (jeśli jest naruszenie praw), albo rezolucję, która kończy postępowanie (jeśli nie ma naruszenia). Komitet Ministrów może konsultować się czasami z Komitetem Rządowym.

Na czym polega „zbiorowy charakter” skargi do EKPS? Czym skarga zbiorowa jako środek ochrony praw człowieka różni się od skargi indywidualnej?

• nie składa jej ofiara naruszenia (a podmiot zbiorowy - organizacja, bezpośrednio wskazana)

• nigdy nie dotyczy przypadków jednostkowych, indywidualnych.

Uwaga na nieaktualne informacje z podręcznika.

5

---