56. Omów przyczyny zróżnicowania okresu wegetacyjnego oraz następstwa przyrodnicze i gospodarcze na przykładzie Polski.

Okres wegetacyjny - część roku, w której istnieją warunki klimatyczne sprzyjające rozwojowi roślin, np. termiczny okres wegetacyjny obejmuje dni, gdy średnia dobowa temperatura powietrza jest wyższa od 5ºC. ( Słownik meteorologiczny IMGW)

Przyczyny

Zróżnicowanie okresu wegetacyjnego ściśle wiąże się z klimatem Polski.

Położenie Polski warunkujące przejściowość klimatu i układ krain geograficznych umożliwiający przemieszczanie mas powietrza na linii wschód - zachód sprawia, że pochód wiosny ( średnia temp. wyższa niż 5ºC ) postępuje od zachodu ku wschodowi i północnemu wschodowi( oddziaływania Atlantyku) , a od wschodu i północnego wschodu przychodzi jesień i zima (oddziaływanie kontynentu). Dlatego też okres wegetacyjny rozpoczyna się najwcześniej 25. III na Dolnym Śląsku i w Kotlinach Podkarpackich, a najpóźniej po 15. IV na Pojezierzu Mazurskim i Kaszubach, oraz w górach ( ze względu na klimat górski, dłuższe zaleganie pokrywy śnieżnej itp.) . Koniec okresu wegetacyjnego następuje najwcześniej przed 25. X na Pojezierzu Suwalskim i w górach, najpóźniej zaś po 10. XI na zachodzie Polski, na Pobrzeżu Bałtyckim i w Kotlinach Podkarpackich. A zatem długość okresu wegetacyjnego waha się od 190 dni na pojezierzu Suwalskim i w górach do 220 w części południowo zachodniej, zachodniej i południowej. Na długość okresu wegetacyjnego ma także wpływ nasłonecznienie, które zależy od czystości powietrza i zachmurzenia. W przypadku Polski czas nasłonecznienia rośnie z północy na południe.

Do zaburzenia liczby dni okresu wegetacyjnego mogą przyczynić się przymrozki późnowiosenne lub wczesnojesienne występujące na terenach wschodniej Polski, na Pojezierzu Mazurskim, w Sudetach i Karpatach i lokalnie w Polsce centralnej. Są one spowodowane adwekcją chłodnego powietrza arktycznego i występowaniem rozbudowanego wyżu z pogodą bezchmurną co stwarza idealne warunki do silnego wypromieniowania ciepła i spadków temperatury ( zwłaszcza w nocy) .

Następstwa przyrodnicze i gospodarcze

Poszczególne rośliny uprawne mają różny okres wegetacyjny i różne wymagania cieplne, które wyrażone są sumą dziennych średnich temperatur w okresie wegetacyjnym. Z tym wiąże się rozmieszczenie upraw w Polsce. Jęczmień dla swojego rozwoju wymaga około 70 dni, pszenica 90 - 120, kukurydza 110- 140, drzewa owocowe 170 - 190 dni. A zatem okres wegetacyjny w Polsce jest na ogół korzystny dla uprawy większości roślin właściwych strefie umiarkowanej. Podobnie jest z warunkami cieplnymi. Wymagania roślin co do sum średnich dziennych temperatur w okresie wegetacji jest następujące: pszenica 2000-2500º, jęczmień 1600-1900º, ziemniaki 2200- 2800º. Sumy te na terenie Polski wynoszą: Wielkopolska i Dolny Śląsk - 2850º, Pomorze - 2750º, centrum i południe ( z wyj. gór) - 2700 -2800º, tereny wschodnie 2650º, tereny północno wschodnie 2400º. Długość okresu wegetacyjnego i sumy średnich dziennych temperatur ograniczają uprawy roślin takich jak pszenica, buraki cukrowe, drzewa i krzewy owocowe na obszarze Karpat, Sudetów, w północno wschodniej części kraju i w północnej części Pojezierza Mazurskiego.

Także przymrozki, o których wcześniej wspomniałam przyczyniają się do uszkodzenia roślin polowych i drzew owocowych.

Konsekwencją gospodarzą krótkiego okresu wegetacyjnego na niektórych obszarach jest skoncentrowania robót polnych, co wymaga zarówno większej ilości siły roboczej, jak i maszyn, oraz narzędzi rolniczych. Na przykład rolnik z okolic Suwałk czy Olecka zaczyna prace w polu na wiosnę o 50 - 45 dni później niż rolnik nad Renem, obaj jednak muszą kończyć zasiewy mniej więcej około 15 - 20 maja. Podobnie jest w jesieni - roboty w polu kończą się u nas blisko miesiąc wcześniej.
Polska należy do ważnych w Europie producentów takich płodów rolnych jak żyto, ziemniaki i buraki cukrowe, ponadto na rynek europejski dostarcza znaczne ilości owoców, warzyw i ich przetworów. Jest to możliwe dzięki wysokim zbiorom na co wpływa między innymi okres wegetacyjny.

Bibliografia:

1. Bański J., Geografia rolnictwa Polski

Geografia gospodarcza Polski, red. I. Fierla

---