Część 3
Aby ożywić gospodarkę zdecydowano się dopuścić do deficytu budżetowego.
Pierwszy raz za prezydentury Roosevelta wprowadzono:
ustawy socjalne
zasiłki dla bezrobotnych
ubezpieczenia emerytalne
XXX - wywalczywszy podwyżki płac wpływały na zwiększenie popytu.
Sytuacje farmerów poprawiło państwo odkupując od nich część produkcji, ograniczając obszar ziemi uprawnej - obniżenie produkcji. Rolnicy za zaniechanie upraw otrzymali pieniądze. Nadwyżki były niszczone. Cel tej polityki stanowiło podniesienie cen. Stosowano też dumping. Sukces New Deal zapewnił Rooseveltowi poparcie w kolejnych wyborach.
Wielki kryzys złamał wiarę w sprawność demokracji i liberalnej ekonomii. Demokracja utrzymała siłę w USA, w niektórych krajach Europy zach., Skandynawii, WB i jej dominiach oraz Czechosłowacji.
POLITYKA ZAGRANICZNA USA
Senat USA odrzucił traktat wersalski, a tym samym nie przystąpił do Ligi Narodów. Dla większości Amerykanów oznaczało to powrót do polityki izolacji w stosunkach z Europą. Powiązania były jednak tak silne, że powrót do takiej polityki był niemożliwy. Wykazały to głównie prace nad planami rozbrojeniowymi. W XII 1920 senator Boran zaproponował, aby senat upoważnił prezydenta do zorganizowania konferencji międzynar. w sprawie redukcji zbrojeń morskich. Boran obawiał się, że może powstać sytuacja, w której będzie miał miejsce wyścig zbrojeń.
Konferencja waszyngtońska odbyła się 12 listopada 1921.
Senator Charles Evans Hughes zaproponował zamrożenie zbrojeń morskich na 10 lat i utrzymanie tonażu flot USA, WB i Japonii w stosunku 5:5:3, oraz Włoch i Francji 1,75:1,75. Wiele z tych postulatów zostało spełnionych. Dyskusje w Waszyngtonie obejmowały też kwestie polityczne, głównie związane z sytuacją na Dalekim Wschodzie. Uznano status quo stanu posiadania każdego z mocarstw w rejonie Pacyfiku.
Traktat dziewięciu mocarstw (+ Belgia, Holandia,Węgry,P. i Chorwacja). Stosunki tych państw z pozostałą ósemką - oparte na zasadzie poszanowania niepodl., niezal. i integralności terytorialnej Chin, otwarte drzwi w handlu i gospodarce.
Traktat waszyngtoński - efekt konferencji, nie napotkał trudności przy ratyfikacji, zobowiązania były ważne dla USA - gwarant stabilności w sferze zbrojeń morskich oraz strona odpowiedzialna za syt. Na Dalekim Wschodzie.
1927 - prezydent Coolidge zaproponował spotkanie 5 mocarstw stron traktatu waszyngtońskiego, w celu omówienia planu redukcji zbrojeń w klasach okrętów średnich i lekkich.
22 VII - 4 VIII 1927 r. Genewa - USA, WB, J. rozbieżności między USA i WB, fiasko konferencji
21 I 1930 - 22 IV 1930 - Konferencja londyńska. Podwyższono limit pancerników F., Wł. Porozumienie zakończyło się sukcesem.
II 1923 r. - USA przystąpiły do STSM (1925 - rozpatrzenie wniosku). Decyzja o przyjęciu nie spotkała się z entuzjazmem w senacie - sformułował ograniczenia zakresu relacji między STSM a USA ( sprawy będą zgłaszane tylko za zgodą senatu)
I 1926 - negocjacje z trybunałem trwały kilka lat, wypracowano porozumienie(formuła Roota). Losy koncepcji pokojowych były zmienne, odstraszała możliwość nieznacznego ograniczenia niezależności USA. Zdecydowano się, więc na powrót do znanej formuły - dwustronnych układów arbitrażowych z formułą cooling off(aż 16 układów)
IV 1927 r. Francuski minister spraw zagranicznych Aristide Briand wystosował list otwarty do USA z propozycją zawarcia układu czyniącego wojnę bezprawną. Projekt układu zawierał 2 punkty:
wyrzeczenie się wojny jako środka załatwiania sporów
zobowiązanie do rozstrzygnięcia sytuacji konfliktowych wyłącznie za pomocą środków pokojowych
Z inicjatywy Kelloga zaproszono do układu wiele innych państw
27 VIII 1928 15 państw podpisało pakt Brianda-Kelloga. Do wybuchu wojny jego stronami zostało jeszcze 47 państw.
Wojna została uznana za nielegalną. Pakt nic nie mówi na temat wojny obronnej.
Po zakończeniu wojny USA chciały jak najszybciej odzyskać swoje pieniądze.
II 1922 powołano Komisję Zagranicznego Długu Wojennego, która określiła ogólne zasady spłaty długów. Miało to nastąpić do 1947 przy stopie odsetek co najmniej 4,25%.
19 VI 1923 - układ z WB - okres spłaty długu wydłużono do 62 lat, stopa op. - 3,3%.
Państwa spłacały dług z pieniędzy z reparacji od Niemiec, system mógł zatem funkcjonować dopóki Niemcy mogły płacić. Kiedy przestały, USA nie mogły otrzymać swoich pieniędzy(trwało to 20 lat?)
1931 - roczne moratorium Hoovera dot. spłaty długów. W sferze gosp. ujawniły się mechanizmy łączące USA z resztą świata. Była to pochodna zamiany ról, jaka dokonała się w okresie wojny. Przekształcenie się w wierzyciela państw europejskich, wystąpienie w roli gwaranta porządku ekonomicznego w Europie. Ten nowy rys polit. zagr. USA ujawnił się zwłaszcza w stos. regionalnych.
W relacjach z krajami Ameryki Łacińskiej odchodzono od rozwiązań siłowych na rzecz rozwiązań politycznych. Deklarację takich stosunków ogłosił sekretarz stanu Hughes
1922 - negocjacje mające zapewnić trwałość stos. polit. w Ameryce Środkowej
22 XII 1922
Bardzo często politykę USA z okresu międzywojennego uważa się za izolacjonistyczną. USA ogłosiły 3 akty neutralności:
31 VIII 1935 - embargo na dostawy broni między walczącymi stronami. Brak rozróżnienia między atakującym a atakowanym.
26 II 1936 - wojna włosko etiopska - zakaz sprzedaży materiałów innych niż broń, zakaz udzielania pożyczek. Rząd - radykalna ustawa. Embargo nie dot. państw Ameryki Łacińskiej.
1 V 1937 - zakaz podróżowania obywateli USA na statkach państw wojujących, zasada cash and carry - chcąc zakupić towary nie objęte embargo dany kraj musi płacić gotówką i przewozić je na własnym statku.
Gdy w 1939 wybuchła wojna to już 5 września prezydent Roosevelt ogłosił neutralność. Uchwalono nowy akt neutralności - przywracający zasady cash&carry.
1940 - program rozbudowy potencjału wojennego.
W latach 20 i 30 zaostrzały się stos. między USA a Japonią. Konflikty dotyczyły:
imigracji japońskiej
polityki Japonii na Dalekim Wschodzie
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Doktryna Stimsona (Hoovera-Stimsona) -po agresji na Mandżurię w 1931
Nawoływania Roosevelta do kwarantanny agresora(po agresji na Chiny)
1937 - przemówienie
I 1938 - Izba Reprezentantów chciała przyjąć projekt ustawy o referendum w sprawie przystąpienia do wojny. Ten projekt nie został przyjęty.
1938 - Roosevelt omija ustawę o neutralności (dostarcza samoloty do Kanady)
XI 1939 - IV ust. o neutralności, możliwość zakupu broni dla WB i Francji
WB dążyła do zaangażowania USA w wojnę. Mimo polityki izolacjonistycznej Roosevelt wspierał WB i jej dominie, np. ameryk. samoloty i okręty wchodziły w skład eskorty brytyjskiej, a wojska USA zajęły Islandię i Grenlandię tworząc tam morskie i powietrzne bazy wojskowe zwalczające U-Boothy, wielu amerykanów wstąpiło ochotniczo do armii WB.
III 1941 - Kongres USA uchwala Lend-Lease Act - ustawę przyznającą prezydentowi USA prawo przekazywania wybranym przez niego krajom sprzętu wojskowego, żywności i surowców. Dzięki temu WB mogła kontynuować wojnę. USA stały się arsenałem demokracji( po 1941 rozszerzono Lend Lease Act na ZSRR)
14 VIII 1941 - spotkanie Roosevelta i Churchilla na pokładzie pancernika Prince of Wales. Podpisano wówczas Kartę Atlantycką - określała cele wojenne mocarstw i zasady, na jakich zamierzały one kształtować powojenny świat. Miały w nim obowiązywać m.in.:
prawo do samostanowienia narodów
wolny rynek
zasada niestosowania siły w stosunkach międzynarodowych
W Karcie sygnatariusze wyrzekli się ekspansji terytorialnej i wyrazili wolę utworzenia systemu bezp. zbiorowego.
Karta nawiązywała do idei Wilsona.
7 XII 1941 - niespodziewany atak Japończyków na Pearl Harbor - amerykańską bazę na Hawajach
11 XII 1941 - Hitler wypowiada wojnę USA. To zadecydowało o przyłączeniu się USA do wojny. USA, WB i ZSRR utworzyły potężny blok sojuszniczy - WIELKĄ KOALICJĘ.
6 VIII 1945 - zrzucenie bomb atomowych na Hiroszimę
9 VIII 1945 - Nagasaki
Stany miały obronić Europę przed komunizacją. Zmiany, jakie nastąpiły w USA po II wś. miały inny charakter niż te w Europie:
USA nie zostały bezpośrednio dotknięte(z wyjątkiem posiadłości zamorskich) zniszczeniami materialnymi. Mogły niemal natychmiast przekazać dużą część środków materialnych i finansowych dla innych krajów. Był to istotny czynnik kształtujący stosunki międzynarodowe
USA nie popadły w kolejny kryzys samoizolacji, przez przystąpienie do ONZ aktywnie uczestniczyły w kształtowaniu stosunków międzynarodowych. Siedziba ONZ była w Nowym Yorku - oznaczało to, że USA weszły do organizacji z własnego wyboru
USA związały się zbyt silnymi więzami polit. i militarnymi z krajami europejskimi by możliwe było zerwanie więzi ze Starym kontynentem
Zaangażowanie USA w sprawy Azji( okupacja Japonii, związki z krajami Azji gł. Chinami)
Naród, który ma pomagać innym krajom, być może im przewodzić. Wyjście z kryzysu, wzrost produkcji. Stały popyt na towary konsumpcyjne, program pomocy dla zniszczonych krajów Europy to wizja niczym nie zmąconej prosperity.
Błyskawiczny rozwój kompleksu gospodarczo - militarnego. Szereg powiązań z prywatnym biznesem, koncentracja kapitału bankowego i produkcyjnego
Trzykrotne powiększenie się administracji państwowej, pojawiły się nowe urzędy. Wojna przyniosła Ameryce współczesną biurokrację
Boom gospodarczy sprawił, że zjawisko bezrobocia zanikło, a później utrzymywało się na niskim poziomie przez kolejne 10 lat. Gwałtownie wzrosła liczba ludności z wykształceniem wyższym.
Listę zmian, jakie zaszły po wojnie można by wydłużać w nieskończoność.
„Stany Zjednoczone znacznie zwiększyły swą potęgę, zaczęły kształtować rozwój polityczny w wielu miejscach, a także zmodyfikowały sposoby jakimi naród rozwiązywał swoje własne sprawy. Pomimo tego wojna nie uczyniła USA krajem wszechpotężnym.”
Richard S. Kirkendall
- historyk amerykański.