ROZDZIAŁ 8. SYSTEM 3-4-1-2 PRZECIWKO INNYM USTAWIENIOM

W poprzednich rozdziałach przeanalizowaliśmy, kiedy i w jaki sposób do linii obrony 3-kowej dołączają boczni pomocnicy. W tym rozdziale natomiast zastanowimy się nad obowiązkami pomocników centralnych i napastników w akcjach ofensywnych i defensywnych całego zespołu. W ofensywie rozgrywający operuje pod napastnikami i ściśle z nimi współpracuje.

W defensywie stosując wysoki pressing w zależności od systemu gry przeciwnika rozgrywający (środkowy pomocnik) może atakować środkowego obrońcę (wtedy napastnicy przechodzą na skrzydło) lub samemu ustawiać się na skrzydle (wtedy jeden z napastników zostaje w środku a drugi przechodzi na przeciwne skrzydło). W obu przypadkach z defensywnego 3-4-1-2 przechodzimy do ofensywnego 3-4-3.

W defensywie stosując niski pressing rozgrywający (środkowy pomocnik) najczęściej zostaje w środku pola i atakuje swojego adwersarza lub cofa jeszcze niżej i wstępuje do linii pomocy jako trzeci środkowy pomocnik. W ten sposób 3-4-1-2 przechodzi na defensywny 3-5-2.

Przeciwko 4-3-3

Podstawowym problemem 3-4-1-2 w grze przeciwko 4-3-3 leży w zneutralizowaniu trójki napastników (rys. 142). W tym wypadku w obronie do linii obrony przejść musi koniecznie któryś z bocznych pomocników (rys. 143). Jest to zawsze boczny pomocnik przeciwległy do piłki (zaw. 7 na rys. 143). Bez ściągania pomocnika obrona musi sobie radzić w stosunku 3x3, co jest bardzo niebezpieczne, gdyż w 4-3-3 napastnicy zwykle ustawiają się bardzo szeroko i będą rozciągać obronę lub przerzucać piłkę.

Kolejnym problemem jest podłączanie się bocznych pomocników w 4-3-3. W środku pola jest wszystko jasne (10 kryje 4, 4-8, a 6-10). Bocznych obrońców przeciwnika 2 i 3 muszą pokryć lub zaatakować boczni pomocnicy 8 i 7. Przez to nie ma, kto asekurować obrońców, którzy znów musza grac 3x3. Rozwiązaniem jest manewr gdzie pomocnik po przeciwnej stronie zostawi swojego obrońcę (7 na rys. 143) i przejdzie do obrony. Inną sprawą jest, że drużynie w 3-4-1-2 trudno będzie stosować pressing wysoki, gdyż boczni pomocnicy musza asekurować linię obrony i nie mogą podłączyć się do ataku wysoko na połowie przeciwnika. W praktyce boczni pomocnicy mają duży obszar na skrzydle do kontroli i jest im ciężko presowac na bocznego obrońcę a chwilę później asekurować w obronie. Ten problem można rozwiązać (rys. 144) w ten sposób, że napastnikom 11 i 9 uda się samemu zmusić stoperów 6 i 5 do zagrania do boku i tak przesuwając się za piłką spresować bocznego obrońcę 2, by ten wbiegł samemu w strefę, gdzie będzie mógł go przejąć boczny pomocnik 8, który dzięki temu nie będzie musiał tyle biegać.

Innym rozwiązaniem gry przeciwko 4-3-3 jest przesuniecie jednego z pomocników od razu do linii obrony. W pomocy zostaje 3 pomocników do pomocy rozgrywającemu i napastnikom w ofensywie. Dodatkowo podczas akcji ofensywnych jeden z bocznych obrońców będzie mógł włączać się do ofensywy. Podczas akcji prawym skrzydłem lewy boczny pomocnik schodzi do środka.

Przeciwko 4-4-2

Analizując ustawienia obu drużyn na rys. 145, widzimy natychmiast, ze moduł 4-4-2 ma przewagę na skrzydłach, gdzie nominalnie funkcjonuje 2 zawodników, podczas gdy w 3-4-1-2 tylko jeden. Dlatego też podstawowym problemem jest, w jaki sposób nasz drużyna upora się z tym 2x1 na skrzydle. Jest kilka sposobów na wyrównanie tej przewagi.

Jednym ze sposobów jest odesłanie napastników na skrzydła (rys. 146) i podciągniecie rozgrywającego wyżej, czyli przejście do systemu 3-4-3. W ten sposób można zastosować ultra ofensywny pressing w strefie ataku, gdyż obrona nie upora się z 3 napastników, a pomocnicy i obrońcy przejmą indywidualnie przeciwników w swoich strefach. Podczas szybkiego przegrania piłki na skrzydło (rys. 146) napastnik 11 może nie zdążyć przesunąć. Dlatego też do obrońcy z piłką 2 wychodzi boczny pomocnik 8, asekurowany od tyłu przez obrońcę 3. Minusem tego manewru jest fakt, że w tym momencie mamy w obronie 3x3. Aby rozwiązać ten problem do obrony przesuwa się boczny pomocnik 7 ze słabszej strony. W ten sposób w obronie znów mamy przewagę 1 zawodnika.

Na rys. 147 przedstawiono kolejny przykład rozwiązania sytuacji 2x1 na skrzydle. W odróżnieniu od poprzedniego wypadku przesuwanie piłki do boku wymuszają napastnicy, podczas gdy rozgrywający 10 przechodzi na słabszą stronę. Pozostałe elementy pressingu na skrzydle są identyczne.

Na rys. 148 pokazano 3 sposób rozwiązywania sytuacji 2x1 na skrzydle, w którym to „główną robotę” pressingową wykonują boczni pomocnik i obrońca. Minusem tego jest fakt, że na słabej stronie zostają praktycznie nie kryci 2 zawodnicy drużyny przeciwnej (3 i 8), gdyż pomocnik 7 schodzi do obrony. W przypadku, gdy piłka zostanie przegrana na drugą stronę, musi on wysoko wybiegać do przeciwnika z piłką.

Na rys. 149 przedstawiono ostatnią możliwość - przesuniecie w linii pomocy bez naruszania linii obrony. W tym wypadku rozgrywający schodzi do linii pomocy (kryje swojego adwersarza lub schodzi na słabszą stronę) i gramy w systemie 3-5-2. Bardzo ważne jest tutaj przekazywanie krycia w linii pomocy. Boczny pomocnik 7 nie musi w tej sytuacji schodzić bezpośrednio do linii obrony, lecz wystarczy, że będzie asekurował słabą stronę. Obrona 3-kowa w tym modelu natomiast ma „spokojną pracę” gdyż ma przeciwko sobie tylko 2 napastników, których może sobie przekazywać i asygnować 1 obrońcę do asekuracji.

Przeciwko 3-5-2

W przypadku gry przeciwko 3-5-2 jak na rys. 150 wszystko jest jasne i można łatwo przyporządkować pary. Obie drużyny maja przewagę 3x2 w obronie i jednakową liczbę zawodników w środku pola. Na skrzydłach jest gra 1x1 bocznych pomocników. W tym kontekście drużyna, która będzie lepiej zorganizowana, lepsza piłkarsko i kondycyjnie mecz wygra.

Aby założyć pressing, cała drużyna musi zachować ustawienie kompaktowe, by skutecznie naciskać i kryć przeciwnika. Na rys. 151 przedstawiono model zakładania pressingu. Zadaniem napastników jest zepchniecie piłki do bocznego obrońcy, gdzie naciskany będzie on przez napastnika - 11 i bocznego pomocnika - 8, który podszedł wyżej i ustawiła się przed swoim adwersarzem - 7, by odciąć go od podania i uzyskać możliwość przechwytu piłki. Pomocnik na słabszej stronie przechodzi w dół w kierunku linii obrony by zniwelować równowagę liczebną 2x2 w obronie na wypadek długiego podania.

Przeciwko 3-4-1-2

Na ryc. 152 przedstawiono moduł, w którym oba zespoły grają w systemie 3-4-1-2. Podobnie jak w przypadku 3-5-2, tu również obie drużyny maja przewagę 3x2 w obronie, (choć musza uważać również na cofniętego za napastnikami łącznika - 10) i jednakową liczbę zawodników w środku pola. Na skrzydłach jest gra 1x1 bocznych pomocników. Największa różnicę stanowi rola łącznika - 10 przeciwnika, szczególnie w grze obronnej. Najczęściej rozwiązuje się to na 2 sposoby:

1. stoper wychodzi do przodu (5 podochodzi do 10) - rys. 153. Dla wytworzenia przewagi liczebnej w obronie z linii pomocy musi przejść boczny pomocnik - 7. Z 3-4-1-2 przechodzimy do 4-3-3.

2. jeden z pomocników środkowych (4) cofa się do krycia 10 - rys. 154. W tym wypadku pozostali zawodnicy naszej drużyny - 10 i 9 muszą cofnąć się w pionie. Plusem tego manewru jest to, że linia obrony pozostaje nietknięta i może skupić się na 2 napastników. Minusem natomiast przesuwanie w linii pomocy, które może rodzić błędy, przy szybkim rozgrywaniu piłki. Z 3-4-1-2 przechodzimy do 3-5-2.

Zawodnicy w momencie przechwytu piłki muszą przejść z 3-5-2 lub 4-3-3 szybko i płynnie do wyjściowego 3-4-1-2 w ataku.

ROZDZIAŁ 9. SYSTEM 4-2-3-1 PRZECIWKO INNYM USTAWIENIOM

Moduł 4-2-3-1 buduje 4 osobowa linia obrony „ochraniana” przez 2 defensywnych pomocników. W ten sposób z założenia tych 6 zawodników, powinno być w stanie powstrzymać (do czasu powrotu pozostałych zawodników) atak przeciwnika. W wariantach defensywnych do dwójki pomocników dołączyć mogą boczni (nominalnie ofensywni) boczni pomocnicy. Otrzymamy w ten sposób system 4-4-1-1. Jeżeli dodatkowo cofniemy rozgrywającego - przejdziemy do 4-5-1. Zmiany systemu zależą oczywiście od tego ilu zawodników znajduje się w danym momencie „pod” piłką. Układ 4-2-3-1 pozwala zarówno na niska obronę jak i na stosowanie wysokiego pressingu - głównie dzięki ustawieniu 3 ofensywnych pomocników i napastnika (rys. 155).

Przeciwko 4-4-2

Aby założyć pressing wysoki na drużynę grającą 4-4-2 należy wykonać manewry przestawione na rys. 156. Napastnik (i czasem także środkowy lub boczny pomocnik) wymuszają, przez atak na stopera, zagranie piłki do boku. W tym momencie bocznego obrońcę 2 zaatakuje nasz lewy pomocnik 11. Napastnik 9 odcina podanie do tyłu, środkowi pomocnicy 10, 8 i 4 wychodzą przed swych adwersarzy i blokują zagranie do środka, linia obrony przesuwa się jak na rysunku (3 kryje 7 i asekuruje 11, 6 asekuruje 3 lub zostaje w linii) ściągając bocznego pomocnika 7 ze słabszej strony, którego zadaniem jest przejąć ewentualny przerzut. W przypadku zastosowania niskiego pressingu przechodzimy z 4-2-3-1 do 4-4-1-1 (rys. 157). Przy przegraniu piłki między obie formacje (pomocy i obrony) przeciwnika z piłką może atakować z podwojeniem para pomocnik i obrońca jak na rys. 157 zaw. 3 i 11.

Przeciwko 3-5-2

Brak łącznika w 3-5-2 (rys. 158) ułatwia podział zadań w obronie (4x2 na korzyść obrony) i pomocy (5x5). Problemem natomiast jest odebranie piłki 3 obrońców. Gdyż osamotniony napastnik będzie miał problemy z wymuszeniem zagrania do boku, gdzie łatwiej założyć pressing, gdyż krystalizuje się automatycznie podział na słabszą i mocniejszą stronę. W mocniejszej stronie dzięki przesunięciom jesteśmy w stanie utworzyć przewagę liczebną w okolicach piłki. Zakładanie presingu defensywnego odpowiada zasadom przedstawionym w przypadku gry przeciwko 4-4-2 (rys. 159).

Przeciwko 3-4-1-2

W obu systemach (rys. 160) widać przewagę w liniach obrony zawodników broniących. 3 obrońców (3-4-1-2) kryje wysuniętego napastnika (4-2-3-1) i musi uważać na wejścia skrzydłami bocznych pomocników 11 i 7. 4 obrońców (4-2-3-1) kryje dwójkę wysuniętych napastników (3-4-1-2) i musi uważać na wejścia łącznika - 10. Grą łącznika muszą się „zająć” defensywni pomocnicy 8 i 4, gdyż będzie on dążył do ustawiania się między nimi a linia obrony, szukając gry z klepki z napastnikami 9 i 11, co stworzy bardzo niebezpieczna sytuację 3x2 (3 napastników na 2 środkowych obrońców) przed polem karnym. Pressing wysoki stosuje się wyłącznie wtedy, gdy piłka jest na skrzydle. W środku pola opłaca się to robić tylko w przypadku złego (za lekkiego, niedokładnego, niekontrolowanego) podania. W innym przypadku kontrolująca piłkę 3 obrońców spokojnie „rozklepie” osamotnionego „pressującego” napastnika. Ponadto 3 obrońców może próbować zagrania długa piłka do 2 napastników i łącznika (rys. 161) by rozegrać piłkę w sytuacji 3x2 w środku pola przed 16-tką.

Gdyby natomiast udało się piłkę skierować na skrzydło - pressing można założyć jak na rys. 162. Bocznego obrońcę 2 atakuje 11, napastnik 9 odcina podanie do tyłu, pomocnicy środkowi podchodzą do swoich najbliższych adwersarzy (szczególnie łącznika - 10), a boczny obrońca 3 podchodzi do bocznego pomocnika 7.

W przypadku niskiego pressingu boczni pomocnicy schodzą niżej, umożliwiając linii obrony zwarcie szyków (boczni obrońcy zejdą bardziej do środka) i zamianę niekorzystnej sytuacji 3 x 2 przed polem karnym na 4 x 3. Defensywni pomocnicy mogą się wtedy skupić na destrukcji linii pomocy przeciwnika, szczególnie organizacji i rozgrywania piłki środkiem pola.

Przeciwko 4-3-3

W przypadku konfrontacji drużyn grających systemami 4-3-3 przeciwko 4-2-3-1 widać (rys. 163), że obie linie obrony grają w przewadze nad atakującymi. W linii pomocy również widać idealne przyporządkowanie par. Środkowy (4) pomocnik 4-3-3 kryje naszą 10, a nasi defensywni pomocnicy (8 i 4) kryją bocznych pomocników przeciwnika (8 i 10). Gdy 4-3-3 chcemy wysoko spressować, tu również piłka winna najpierw znaleźć się na skrzydle. Ważne jest by w momencie ataku 11 na bocznego obrońcę 2, nasi zawodnicy 3, 8 i 10 odcięli zaw.2 od możliwości wykonania podania do środka i po skrzydle. Szczególnie zagranie po skrzydle jest wybitnie niebezpieczne, gdyż 3 wychodząc przed 7 tworzy w obronie sytuacje 3x3.

W sytuacji, bowiem, gdy piłkę otrzyma 7 na skrzydle, musi go zaatakować najbliższy obrońca - 6. W opisanym wypadku do linii obrony musi zejść pomocnik 4 (opcja A - rys. 164) lub 7 (wtedy 2 przesunie się do środka) - opcja B - rys. 164. Bez względu na miejsce zagrania piłki (oprócz słabej strony) broniący mogą zastosować podwojenie w obronie - w środku (rys. 165) czy po skrzydle (rys. 166). W przypadku zastosowania niskiego presingu, ważne jest zachowanie krycia w bocznych sektorach. Tutaj szczególnie boczni pomocnicy muszą pokryć bocznych obrońców drużyny przeciwnej. W środku pola, jak już mówiliśmy, nasza trójka środkowych pomocników kryje trojkę pomocników z 4-3-3. W środku obrony mamy przewagę - 2 stoperów przeciwko jednemu środkowemu napastnikowi, co jest szczególnie korzystne przy dośrodkowaniach ze skrzydła.

Przeciwko 3-4-3

W konfrontacji z drużyna w systemie 3-4-3 największe problemy stanowi sprawa kontroli i krycia bocznych pomocników (rys. 167).

W obronie 4 zawodników musi kontrolować 3 napastników i ciężko im będzie asekurować partnerów z pomocy, czy też podłączać się do ofensywy. Jeżeli teraz nasi boczni pomocnicy zachowają swoje wyjściowe - wysokie, ofensywne ustawienie, to pomocy mamy 4x2 na korzyść przeciwnika! W takim wypadku jest nieodzowne, by w defensywie trójka pomocników 11, 10 i 7 cofnęła się do linii pomocy, przechodząc z 4-2-3-1 na 4-5-1. Dzięki temu z niekorzystnego 2x4 tworzy się pozytywne 5x4 (rys. 168). Taka konstelacja pozwala jednemu z bocznych obrońców 3-4-3 podłączyć się do ataku, w obronie, bowiem osamotnionego napastnika będzie pilnować 2 obrońców. Podejście bocznego obrońcy 2 (rys. 169) skrzydłem tworzy niekorzystna dla nas sytuację 3x2 na skrzydle (2, 10 i 7 przeciwko naszym 11 i 3). Aby tą przewagę na skrzydle zniwelować należy

• Przesunąć ustawienie w linii pomocy (rys. 170) bez naruszania linii obrony. 11 zostawia krytego 10 i atakuje bocznego obrońcę 2. Jego wyjście do góry „pociąga” za sobą pozostałych pomocników - 8, 4 i 10.

• Przesunąć ustawienie w liniach zarówno pomocy jak i obrony (rys. 171). 11 zostawia krytego 10 i atakuje bocznego obrońcę 2. Jego wyjście do góry „pociąga” za sobą linię obrony, gdzie do 10 podchodzi boczny obrońca 3, który „ciągnie” za sobą całą linię obrony i bocznego pomocnika (rys. 171). Inną wersją asekuracji w linii obrony jest model, w którym po przesunięciu obrońców 3 i 6 do obrony schodzi pomocnik 4.

---