...::95::...
„ZMIANY W UPRZEMYSŁOWIENIU MIAST KONURBACJI GÓRNOŚLĄSKIEJ JAKO WYNIK TRANSFORMACJI GOSPODARCZEJ PO 1989 ROKU.”
W okresie przekształceń społeczno-gospodarczych, jakie dokonywały się m.in. w naszym kraju po upadku tzw. Bloku państw socjalistycznych, szczególnie modne stały się dwa terminy: transformacja
i restrukturyzacja. Transformacja bywa często rozumiana jako przemiana, przekształcenie przeobrażenie, itp. (Sztumski J., 1996). Restrukturyzacja zaś jest to ogół odgórnych, planowych działań organizacyjno-gospodarczych zmierzających do odnowy przestarzałych technologicznie przedsiębiorstw poprzez wymianę maszyn, urządzeń na nowe, bądź zmianę profilu produkcji na bardziej nowoczesny (Runge J., Runge A., 2008).
Konurbacja górnośląska cechowała się na początku lat 90 występowaniem większości kryzysogennych elementów: dominacją przemysłu ciężkiego, niedorozwojem usług, brakami
w wyposażeniu infrastrukturalnym, klęska ekologiczną oraz zdeformowana strukturą zatrudnienia połączona z niskim kapitałem edukacyjnym (Gwosdz K., 2004). dlatego w procesie transformacji gospodarki narodowej Polski priorytetowe znaczenie ma restrukturyzacja przemysłu.
Kierunki zmian w uprzemysłowieniu regionu katowickiego (miast konurbacji górnośląskiej) jakie zachodziły w trakcje transformacji po 1989r. są następujące:
Zmiany w wielkości produkcji przemysłowej kraju - najwyższy spadek produkcji cechował niektóre wyroby przemysłu hutniczego, m.in. odlewy staliwne i żeliwne, nieco mniejszy spadek produkcji zaznaczył się w produkcji szkła okiennego, koksu czy węgla kamiennego.
Zmiany w strukturze zatrudnienia. W latach 1989-1998 liczba zatrudnionych w byłym woj. katowickim obniżyła się z 808 tyś do 525 tyś. Do najszybciej rosnących branż należała produkcja pojazdów mechanicznych, natomiast równolegle malała liczba zatrudnionych w hutnictwie i górnictwie. Sukcesywnie wzrastała także liczba zatrudnionych w przemyśle spożywczym i usługach.
Zmiany w strukturze nakładów inwestycyjnych - w procesie restrukturyzacji przemysłu założono ograniczenie udziału nakładów na sektor produkcyjny (w tym przemysł) na rzecz sektora usługowego, co wiązało się ze zmianami w wielkości produkcji sprzedanej przemysłu.
Zmiany w strukturze przestrzennej przemysłu. I tak np. w roku 1989 najwyższą koncentracją pracujących w przemyśle cechowały się następujące miasta (ponad 500 os. Na 1km2): Zabrze, Bytom, Chorzów, Katowice, Świętochłowice, Knurów, natomiast w końcowej części lat '90 były to już tylko Świętochłowice.
Zmiany własnościowe zakładów państwowych na prywatne związane z nowymi warunkami i prawami gospodarki wolnorynkowej.
Zintensyfikowanie systemu prywatyzacji i likwidacji zakładów przemysłowych - w tym głównie kopalń i hut (spowodowało to w dużej mierze wzrost bezrobocia).
Likwidacja zakładów przestarzałych i uciążliwych dla środowiska.
Literatura:
Duś E., Kłosowski F., Szajnowska-Wysocka A., Tkocz M., 1997: Przeobrażenia społeczne i ekonomiczne regionu katowickiego w okresie transformacji gospodarczej, wyd. UŚ, Katowice.
Gwosdz K., 2004: Ewolucja rangi miejscowości w konurbacji przemysłowej: Przypadek Górnego Śląska (1830-2000), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.
Runge A., Runge J., 2008: Słownik pojęć z geografii społeczno - ekonomicznej, Wyd. Videograf, Katowice.
Sztumski J., 1996: Społeczno-gospodarcze i polityczne konsekwencje restrukturyzacji Górnego Śląska, wyd. UŚ, Katowice.
Tkocz M., 2001: Restrukturyzacja przemysłu regionu tradycyjnego, wyd. UŚ, Katowice.