Terenoznawstwo

Wyznaczanie stron świata

Przedmioty terenowe
Jedną z metod na określenie kierunków świata są wszelkie rzeczy w plenerze.
Nie tylko harcerz wie, że mech na kamieniach rośnie od strony północnej. Jest tak, przy odsłoniętych kamieniach, drzewach etc. Mech rośnie tam, ponieważ najbardziej oświetlona w ciągu dnia jest południowa strona kamienia, a mech lubi cień.  
Zwyczajne leśne mrowisko też czasem może nam dostarczyć informacji. Podobnie jak z mchem rolę odgrywa tu słońce. Mówki tak budują swe mrowisko, że strona południowa jest znacznie łagodniej wzniesiona, dzięki czemu więcej słońca pada na same mrowisko. W ten sposób mrówki korzystają z ciepłych promieni słonecznych. 
Jeżeli podczas swej wędrówki natrafimy na ścięty pień drzewa, to słoje na przecięciu też nam dużo powiedzą. Otóż pień drzewa jest znacznie przyrośnięty po stronie południowej - wpływ promieni słonecznych. 

Alternatywne metody wyznaczania stron świata
Zdarza się jednak tak, że będą w terenie nie mamy żadnych pomysłów na wyznaczenie północy. Jest kilka wyjść z takiej sytuacji. Jedną z najpopularniejszych metod skutecznego wyznaczania północy jest metoda zegarka. 
Potrzebujemy do niej zegarka wskazówkowego (ostatecznie można narysować go na ziemi... ). Należy też wiedzieć w którym miejscu na niebie jest słońce - gorzej, jak jest strasznie pochmurno. Na samym początku musimy być pewni, że zegarek chodzi punktualnie - jest to niezbędne. Gdy już jesteśmy gotowi, kierujemy małą wskazówkę (wskazuje godziny) na słońce. Następnie są dwie możliwości:
pierwsza - jeżeli jest godzina przed godziną 12 dzielimy kąt między wskazówką, a cyfrą 12 (na zegarku) po lewej stronie cyfry 12 - dany kierunek to POŁUDNIE 
druga jeśli jest po godzinie 12 - dzielimy kąt po prawej stronie cyfry 12 - to POŁUDNIE.  
Trochę to groźnie brzmi - na pewno pomoże wam rysunek. Należy jeszcze wspomnieć, że powyższa metoda sprawdza się na półkuli północnej (tam, gdzie leży Polska). W przypadku półkuli południowej obliczenia wskażą nam analogicznie PÓŁNOC. 

Inna godną uwagi metodą na określenie kierunku jest metoda końca cienia. Aby się ją posłużyć należy w słoneczny dzień użyć patyka wbitego w ziemię. Badając cień rzucany przez ten patyk w różnym czasie (np. w 15-o minutowym odstępie) możemy narysować linię WSCHÓD - ZACHÓD. Należy końce cienia patyków w obu przypadkach połączyć. Odcinek łączący je leży na wspomnianej linii WSCHÓD - ZACHÓD [patrz rysunek]. Jeśli narysujemy linię prostopadłą do tej linii, to otrzymamy linię PÓŁNOC - POŁUDNIE. 

Przewidywanie pogody

Obserwacje przyrody pozwalają na przewidywanie zmian pogodowych.
Oto - głównie letnie - zwiastuny ładnej pogody (lub jej utrzymania się):

• Rosa wieczorem i rano

• Mgły wieczorne i nocne rozpływające się rano

• Wieczorna i nocna wyższa ciepłota w lesie niż na otwartej przestrzeni

• Pojawiające się latem przed południem kłębiaste pojedyncze chmury, które znikają pod wieczór

• Wiatry wschodnie latem

• Jasny, biały zachód słońca

• Biały wschód słońca

• Jasny wschód księżyca w czasie pełni

• Wzmagający się po bezwietrznej nocy poranny wiatr zmniejszający się od godzin południowych

• Spokojna praca pająków i mrówek

• Wysoki lot jaskółek

• Pionowe unoszenie się dymu

• Wieczorne pojawienie się komarów latem

 

 

Materiał edukacyjny rozdawany bezpłatnie w ramach szkolenia.

---