Jak założyć i zarejestrować spółkę
Zasady działania spółek w Polsce uregulowane są w dwóch aktach prawnych: spółka cywilna w kodeksie cywilnym, natomiast w kodeksie spółek handlowych pozostałe spółki, czyli: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjna. Dlatego też te drugie określane są często mianem spółek handlowych. Ponieważ przy tym w Polsce najpopularniejsze są trzy formy działania w spółkach: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka jawna oraz spółka cywilna - i te wskazane są także dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą - na nich się skoncentrujemy.
Kilku przedsiębiorców, czyli spółka cywilna
Rozpoczynający działalność gospodarczą mają spory wybór, jeżeli chodzi o formę prawną, szczególnie gdy chcą prowadzić przedsiębiorstwo w dwie lub kilka osób. Najprostsza i najtańsza na początek jest zawsze spółka cywilna, uregulowana przepisami kodeksu cywilnego.
Nie bez znaczenia przy wyborze formy prawnej spółki, którą mają zawiązać osoby startujące w biznesie, będzie też możliwy do przyjęcia sposób opodatkowania, a także, co nie mniej ważne, metoda prowadzenia rachunkowości. Trzeba bowiem pamiętać, że zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości nie tylko osoby fizyczne, ale i spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie nie muszą prowadzić pełnej rachunkowości do czasu osiągnięcia obrotów sięgających teraz 1,2 mln euro.
Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, a tylko umową co najmniej dwóch przedsiębiorców (w najprostszej wersji wpisanych do gminnej ewidencji działalności gospodarczej). Umowa taka nie musi być pisemna, ale dobrze jest zawrzeć ją w tej formie dla celów dowodowych.
Aby powstała spółka cywilna, umowę muszą zawrzeć co najmniej dwie osoby. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem.
Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość. Jeżeli wspólnik zobowiązał się wnieść do spółki własność rzeczy, do wykonania tego zobowiązania, jak również do odpowiedzialności z tytułu rękojmi oraz do niebezpieczeństwa utraty lub uszkodzenia rzeczy, stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Jeżeli rzeczy mają być wniesione tylko do używania, stosuje się odpowiednio w powyższym zakresie przepisy o najmie.
Ważne!
Wspólnik spółki cywilnej nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku. W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników
Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Może on bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników. Ponadto każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty.
Z braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.
Wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki. Jednakże gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego.
Wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a z braku takiego oznaczenia wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.
Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.
Elementy umowy spółki cywilnej Umowa spółki cywilnej Powinna:
Umowa powinna również określać:
|
Odpowiedzialność w spółce cywilnej
Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie. Podobnie jak osoby fizyczne prowadzące działalność indywidualnie, tak samo wspólnicy spółek cywilnych odpowiadają w pełni majątkiem za zobowiązania ich przedsiębiorstwa. Tak samo zresztą ta odpowiedzialność dotyczy ich najbliższych i nie tylko majątku obecnego, ale i przyszłego. Pomiędzy odpowiedzialnością wspólnika spółki cywilnej i osoby indywidualnie prowadzącej działalność jest jednak spora różnica. Otóż osoba indywidualna nie zapłaci nigdy więcej, niż wynoszą skutki jej indywidualnych zobowiązań. Natomiast w spółce cywilnej jest to możliwe. Wierzyciel spółki cywilnej może się bowiem zwrócić zarówno do wszystkich, jak i wybranych jej wspólników. Praktycznie nie ma też znaczenia, jaki był wkład i udział wspólnika w spółce.
W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.
Ponadto gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego.
Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.
Ustalony w umowie stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się w razie wątpliwości także do udziału w stratach.
Gdy dojdzie do rozwiązania spółki, z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.
Spółka cywilna jako pracodawca
Z punktu widzenia przepisów prawa pracy nie ma żadnych przeszkód, aby pracodawcą była spółka cywilna. Pod pojęciem pracodawca w rozumieniu kodeksu pracy kryje się jednostka organizacyjna, a nie osoba fizyczna lub prawna. Oznacza to, że także spółka cywilna może być pracodawcą. Zgodnie z art. 865 k.c. każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Każdy wspólnik może również bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jest też umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.
Jeśli więc w umowie spółki nie określono tego inaczej, każdy ze wspólników może występować w umowie o pracę jako pracodawca zatrudniający pracownika. Tylko gdy w umowie spółki zapisane zostanie, że sprawy te rozstrzygane są wspólnie przez wspólników, pracodawcą powinni być zgodnie wszyscy wspólnicy spółki.
Dla osoby rozpoczynającej działalność ważne są koszty, które trzeba ponieść już na wstępie. W tym względzie spółka cywilna ma same atuty. Po pierwsze, nie podlega ona wpisowi do rejestru sądowego, a jedynie osoby tworzące taką spółkę, jako samodzielni przedsiębiorcy, muszą dokonać wpisów do rejestru działalności w gminie. Unikamy więc kosztu w wysokości 750 lub 1000 zł (wpis w sądzie).
Po drugie, umowa spółki nie musi być sporządzona przed notariuszem. Unikamy więc opłat notarialnych. Musimy jednak pamiętać, że umowa spółki cywilnej także objęta jest podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jego wysokość to 0,5 proc. podstawy opodatkowania, którą stanowi wartość wkładów do tej spółki.
Zalety spółki jawnej
Pewne zalety podstawowej spółki kapitałowej (jaką jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) z plusami najprostszej spółki osobowej (jaką jest spółka cywilna) łączy w sobie spółka jawna. Zasady jej funkcjonowania są bardziej szczegółowo uregulowane (w kodeksie spółek handlowych) niż spółki cywilnej (w kodeksie cywilnym). Ponadto w przeciwieństwie do spółki cywilnej w spółce jawnej majątek stanowi własność spółki, a nie wspólników.
Spółka jawna jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą i nie jest inną spółką.
Spółka jawna jest znakomitą formą działalności dla tych wszystkich rozpoczynających prowadzenie przedsiębiorstwa w kilka osób, którzy od razu chcą być postrzegani jako poważni kontrahenci, wpisani do Krajowego Rejestru Sądowego, ale nie zamierzają angażować relatywnie wysokich wkładów do spółki kapitałowej, np. z o.o.
Spółka jawna jest jedną z osobowych spółek handlowych (oznacza to, że została uregulowana w kodeksie spółek handlowych, dalej k.s.h.). W przeciwieństwie do spółki cywilnej, której sposób powstania i działania opisuje kodeks cywilny, jest przedsiębiorcą odrębnym od swoich wspólników. Spółka jawna ma podmiotowość prawną, tzn. może nabywać we własnym imieniu prawa (również własność nieruchomości), zaciągać zobowiązania (np. pożyczać pieniądze), pozywać i być pozywana. Nie oznacza to jednak, że jest osobą prawną. Żaden przepis nie nadaje jej takiego przymiotu. Spółka jawna charakteryzuje się jednak (wskutek tego, że ma podmiotowość prawną) wyodrębnieniem organizacyjnym, ma własny majątek, którym odpowiada za zobowiązania, występuje w obrocie gospodarczym pod własną firmą. Inaczej jednak niż w spółkach będących osobami prawnymi wspólnicy spółki jawnej odpowiadają osobiście, całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, choć solidarnie z pozostałymi wspólnikami i ze spółką.
Spółkę jawną może zawiązać dwóch lub większa liczba wspólników po to, by w tej formie prowadzić w celach zarobkowych przedsiębiorstwo (nie może istnieć jednoosobowa spółka jawna, w przeciwieństwie do np. spółki z o.o.). Wspólnicy muszą spisać i podpisać umowę spółki (zawarta inaczej niż na piśmie jest nieważna). Spółka jawna może też zostać utworzona w wyniku przekształcenia w nią każdej innej spółki cywilnej albo innej handlowej.
Spółka jawna zawsze powstaje z chwilą wpisania jej do rejestru przedsiębiorców, który jest częścią Krajowego Rejestru Sądowego (prowadzonego w systemie informatycznym przez rejonowe sądy gospodarcze), a nie np. w momencie podpisania umowy czy z jakąś inną, wybraną przez wspólników datą.
Umowa spółki jawnej Umowa spółki jawnej powinna zawierać co najmniej:
|
W interesie wspólników jest też określenie już w umowie spółki udziału w zyskach i stratach spółki. Jeśli bowiem tego nie zrobią, przyjmuje się, że wszyscy mają równe prawa do udziału w zyskach i stratach spółki.
Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. To samo dotyczy jej uzupełnień i zmian. Gdyby jednak tytułem wkładu któryś ze wspólników wnosił własność nieruchomości, to konieczny byłby akt notarialny. Kiedy natomiast wkładem do spółki jest przedsiębiorstwo lub choćby tylko ustanowienie na nim użytkowania, umowa spółki musi mieć co najmniej formę pisemną z podpisami poświadczonymi notarialnie (może być zawarta w formie aktu notarialnego). Nie wystarczy w takiej sytuacji zwykła forma pisemna. Jeśli składnikiem wnoszonego przedsiębiorstwa jest nieruchomość, umowa spółki musi być sporządzona przez notariusza. Wszystkie aneksy i zmiany umowy sporządza się co najmniej w takiej samej formie, w jakiej przygotowano ją samą (do umowy pisemnej pismo, choć wówczas może być i akt notarialny; do umowy notarialnej akt notarialny).
Spółka jawna musi składać się z co najmniej dwóch wspólników. Wszyscy oni odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Odpowiedzialność ta jest jednak subsydiarna w stosunku do spółki. Oznacza to, że egzekucja z majątku wspólnika może być prowadzona dopiero wtedy, kiedy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Nie stanowi to jednak przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Wspólnikami mogą być osoby fizyczne (Jan Kowalski, Anna Malinowska), prawne (np. kapitałowe spółki handlowe, czyli z o.o. i akcyjna, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, stowarzyszenia) oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, ale wyposażone w zdolność prawną, takie jak osobowe spółki handlowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna). W tym ostatnim wypadku (np. spółki jawnej w spółce jawnej) pewną niewygodą jest nakładanie się dwóch takich samych sfer kompetencyjnych związanych z zarządzaniem i reprezentacją. Warto pamiętać, że nie może być wspólnikiem żadnej spółki, a więc także jawnej, spółka cywilna. Jest bowiem tylko umową. Małżonkom w zasadzie wolno zostać razem jednym wspólnikiem, kiedy wnoszą jako wkład majątek wspólny, ale o wiele wyrazistsza jest sytuacja, gdy każdy wchodzi do spółki osobno, wnosząc tytułem wkładu choćby pracę, jeśli nie mają majątku osobistego lub nie chcą go angażować w spółce. Osobowy charakter spółki jawnej oznacza, że ważniejsza jest dla jej bytu więź między wspólnikami i ich umiejętności niż ewentualnie wnoszony kapitał.
Spółka jawna zawsze działa pod własną firmą, czyli nazwą. Konieczne jest umieszczenie w niej nazwiska lub nazwy (jeżeli wspólnikami są inne spółki) co najmniej jednego wspólnika oraz oznaczenie spółka jawna czy w skrócie sp.j. Dodatkowo można zawrzeć w firmie jakieś indywidualizujące określenie związane z miejscem działalności, branżą albo jakiś dodatek fantazyjny (powiedzmy Omega). Ważne jest przy tym, by firma dostatecznie odróżniała spółkę od innych przedsiębiorców działających na tym samym rynku i nie wprowadzała w błąd.
Umowa spółki jawnej musi określać wkłady wniesione przez każdego wspólnika i ich wartość (jakieś wkłady do spółki jawnej są konieczne, lecz ani ich rodzaj, ani wartość nie są wyznaczone przez kodeks spółek handlowych; wycena wkładów należy do wspólników i nie wymaga urzędowej weryfikacji, a w razie wątpliwości uważa się, że są one równe). Najczęściej przedmiotem wkładu do spółki jawnej są pieniądze, ponieważ jest to najpraktyczniejsze. Mogą to jednak być również rzeczy ruchome lub nieruchomości, a także inne prawa (również na dobrach niematerialnych czy prawa obligacyjne, np. akcje, a także prawo najmu albo dzierżawy). Wkład mogą stanowić nawet usługi i praca na rzecz spółki. Ich wartość też należy określić w pieniądzu, np. mnożąc wartość godziny pracy przez liczbę dni, przez które ma być świadczona. Trzeba jednak pamiętać, że praca taka nie jest opłacana. Ma bowiem tylko zwiększać majątek spółki lub zmniejszać jej zadłużenie. Nie może być wkładem do spółki prowadzenie jej spraw.
Wolno do spółki jawnej wnieść przedsiębiorstwo. Jeśli jednak uczyni to przedsiębiorca jednoosobowy, wszyscy pozostali wspólnicy odpowiadają podobnie jak on za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego interesu przed datą utworzenia spółki, czyli przed wpisaniem sp.j. do rejestru przedsiębiorców w KRS. I wszelkie postanowienia umowne niezgodne z tą zasadą nie wywierają skutków wobec osób trzecich; mogą tylko powodować konieczność niejako wtórnego rozliczenia między umawiającymi się, po zaspokojeniu wierzycieli.
Prawa, które wspólnik zobowiązuje się wnieść, uważa się za przeniesione na spółkę. Stąd roszczenie spółki o ich wydanie. Przedmiot prawa (np. samochód, którego użytkowanie wspólnik wnosi tytułem wkładu) może jednak pozostać we władaniu wspólnika, dopóki spółka go nie zażąda. Warto też wiedzieć, że wspólnicy mogą w umowie spółki przyjąć inny moment przeniesienia praw stanowiących wkład na spółkę niż chwila jej powstania.
Jeżeli wspólnicy inaczej się nie umówią (a mogą to uczynić w umowie spółki), to każdy z nich ma prawo do równego udziału w zyskach i stratach bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Jeśli umowa spółki mówi o podziale zysków, a milczy o udziałach w stratach, to przyjmuje się, że proporcja jest taka sama. Można jednak w umowie spółki w ogóle zwolnić wspólnika z ponoszenia strat, ale nie wolno nikogo odsunąć od zysków.
Każdy wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. A jeśli któryś wniósł udział kapitałowy, to ma prawo co roku żądać pięcioprocentowych odsetek od swojego udziału kapitałowego, i to nawet gdy spółka poniosła stratę. Trzeba przy tym pamiętać, że udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego przez niego wkładu.
Reprezentacja to występowanie we wszelkich stosunkach zewnętrznych spółki (polega m.in. na zawieraniu umów, składaniu oświadczeń przed organami państwowymi, dokonywaniu czynności przed sądami). Zasadą jest, że spółkę reprezentują wspólnicy, ale mogą oni być wspomagani przez pełnomocników czy prokurentów (szczególnego rodzaju pełnomocników handlowych, których sposób powoływania i kompetencje określają art. 1091 i nast. k.c.).
Zasady reprezentacji należy określić w umowie spółki. Reprezentacja może być jednoosobowa lub łączna (może wówczas należeć np. do dwóch czy kilku wspólników albo do wspólnika, względnie wspólników z prokurentem czy prokurentami, ponieważ i ich może być wielu).
Prowadzenia spraw spółki, czyli zarządzania nią, nie można powierzyć osobom trzecim z wyłączeniem wspólników.
Osoby prowadzące sprawy spółki jawnej nie są jej organami (spółka jawna nie powołuje zarządu). Co się zaś tyczy wynagrodzenia, to sprawy spółki wspólnicy prowadzą bezpłatnie. Umowa spółki może jednak wprowadzić zasadę odpłatności za prowadzenie jej spraw. Od każdej umowy spółki jawnej niezależnie od formy, w jakiej została zawiązana, należy się podatek od czynności cywilnoprawnych. Jego kwota zależy od wartości wkładów wyrażonej w złotych i wynosi 0,5 proc.
Opłaty w spółce jawnej Wpis spółki do rejestru przedsiębiorców - 750 zł Ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym - 500 zł |
Wraz z przystąpieniem nowej osoby do spółki trzeba zmienić jej umowę. Należy zweryfikować postanowienia dotyczące wkładów, być może także firmy, zasad reprezentacji i prowadzenia spraw spółki. Potrzebne też będą inne zapisy dotyczące podziału zysków i strat, a niekiedy i inne postanowienia, jeśli wspólnicy uznają to za celowe. Zmiana umowy wymaga zgody wszystkich wspólników, jeżeli pierwotna umowa spółki nie stanowi np., że potrzeba do tego większości głosów. Niektórzy wspólnicy mogą też mieć przywileje związane z liczbą głosów (mogą dysponować, powiedzmy, trzema). Umowa zmieniająca powinna być zawarta pomiędzy dotychczasowymi wspólnikami i przystępującymi. Zamiana umowy spółki powinna być zgłoszona do sądu rejestrowego. Wniosek o dokonanie wpisu sporządza się na urzędowym formularzu. Do wniosku o wpis zmiany umowy spółki należy dołączyć jej tekst jednolity, a niekiedy i uwierzytelniony notarialnie lub złożony przed sędzią wzór podpisu wspólnika, który do spółki przystąpił, jeżeli będzie on uprawniony do reprezentowania spółki. Wysokość opłaty wpisowej od wniosku o zmianę wpisu spółki w KRS wynosi 400 zł. Nowy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki sprzed dnia jego przystąpienia na takich samych zasadach jak wspólnicy dotychczasowi. Wszelkie ograniczenia odpowiedzialności nowego wspólnika wynikające z umowy będą mogły odnieść skutek jedynie w stosunkach wewnętrznych spółki, lecz nie wobec jej kontrahentów.
Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę jest możliwe, gdy przewiduje to umowa spółki. A może dopuszczać zmianę jedynie w określonym kręgu osób, które mogą nabyć członkostwo, albo może wyznaczać określony termin do wyrażenia zgody przez pozostałych wspólników na przeniesienie praw innego. Za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz przystępujący. Gdyby zaś w umowie spółki znalazło się zastrzeżenie, że odpowiedzialność tę będzie ponosiła tylko jedna ze stron umowy, ograniczenie takie nie będzie skuteczne w stosunku do spółki, ale będzie rodziło zobowiązanie pomiędzy zbywcą praw udziałowych w sp.j. i nabywcą.
Warto też pamiętać, że jeśli wspólnik zawrze inną umowę spółki albo przeniesie na kogoś innego swoje niektóre prawa z tytułu uczestnictwa w sp.j., to ani wspólnik tego wspólnika, ani jego następca prawny nie stają się wspólnikami pierwotnej spółki.
Wniesienie opłaty za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w przypadku zgłoszenia: |
Wpisu podmiotu do KRS |
Wpisu zmiany danych |
Wykreślenia podmiotu z KRS |
|
500,00 zł |
250,00 zł |
250,00 zł |
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Jeśli działalność gospodarcza ma być prowadzona na dużą skalę, najlepszą formą dla prowadzenia takiej działalności wydaje się spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Głównym atutem spółki z o.o. jest ograniczenie odpowiedzialności wspólników do wysokości wniesionych wkładów (stąd nazwa spółki), choć tak naprawdę nie odpowiedzialność spółki, ale odpowiedzialność wspólników jest ograniczona do tych granic, bo spółka odpowiada do wysokości całego swojego majątku.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką kapitałową, czego konsekwencją jest możliwość - w przeciwieństwie do spółek osobowych - jej funkcjonowania także wówczas, gdy zakłada ją jeden wspólnik.
By założyć spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, trzeba zawrzeć umowę. Następnie wspólnicy powinni wnieść wkłady na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej - także wnieść nadwyżki. Potem trzeba powołać zarząd i radę nadzorczą lub komisję rewizyjną, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki. Na koniec należy dokonać wpisu do rejestru sądowego.
Do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki zgłasza ją jej zarząd. Wniosek o wpis spółki do rejestru podpisują wszyscy członkowie zarządu. Opłata za dokonanie wpisu do KRS wynosi 1000 zł.
Jednocześnie ze zgłoszeniem należy złożyć podpisaną przez wszystkich członków zarządu listę wspólników z podaniem nazwiska i imienia lub firmy (nazwy) oraz liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich. Do zgłoszenia spółki oraz zmian składu osobowego zarządu dołączyć należy złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów członków zarządu.
Po zarejestrowaniu spółki zarząd powinien, w ciągu dwóch tygodni, złożyć we właściwym urzędzie skarbowym poświadczony przez siebie odpis umowy spółki ze wskazaniem sądu, w którym spółka została zarejestrowana, oraz daty i numeru rejestracji.
Umowa spółki z o.o. powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Powinna ona określać: firmę i siedzibę spółki, przedmiot działalności spółki, wysokość kapitału zakładowego, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników, czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony. Firma spółki z o.o. może być określona dowolnie, powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu spółka z o.o. lub sp. z o.o.
Kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien wynosić co najmniej 5 tys. zł, a wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł. Postanowienia umowy spółki decydują, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, to wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne. Udziały mogą być obejmowane po cenie nominalnej bądź wyższej. Gdy zaś wkładem do spółki w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części wkład niepieniężny, umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu oraz osobę wspólnika wnoszącego aport, jak również liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów.
Wartość wkładów wniesionych do majątku spółki albo wartość kapitału zakładowego stanowi przedmiot podatku od czynności cywilnoprawnych. A później, już w trakcie funkcjonowania spółki: przy zmianie umowy spółki - wartość wkładów powiększających majątek spółki albo wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy, a przy dopłatach - kwota dopłat. Natomiast przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania - roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4 proc. wartości rynkowej rzeczy lub prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego używania. W każdym przypadku płacimy podatek w wysokości 0,5 proc. podstawy opodatkowania, ustalonej w powyższy sposób.
Spółka z o.o. posiada osobowość prawną i tym samym jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, a więc inaczej niż w przypadku spółek osobowych, gdzie podatnikami podatku dochodowego są wspólnicy. W konsekwencji mamy tu do czynienia z podwójnym opodatkowaniem: najpierw podatek dochodowy (od osób prawnych) płaci spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a później podatek od udziału w zyskach spółki (od dywidendy) płacą wspólnicy (jako osoby fizyczne) - podatek dochodowy od osób fizycznych.
Spółka z o.o. jest także podatnikiem VAT.
Inne rodzaje spółek
Spółka partnerska, która jest bardzo dogodną formą prowadzenia niektórych rodzajów działalności gospodarczej, nie jest dostępna dla wszystkich. Zgodnie z kodeksem handlowym spółka partnerska może być utworzona tylko w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą, a partnerami mogą w niej być wyłącznie osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza stomatologa, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.
Spółka komandytowa to kolejna osobowa spółka handlowa (uregulowana w kodeksie spółek handlowych). Ostatnio przeżywa jednak pewien rozkwit, a to z powodu podatkowych korzyści, jakie daje wspólnikom.
Najistotniejszym wyróżnikiem spółki komandytowej jest występowanie w niej zawsze dwóch rodzajów wspólników komplementariuszy i komandytariuszy, różnie odpowiadających za zobowiązania spółki i o zróżnicowanych prawach i obowiązkach. Komplementariusze odpowiadają bez ograniczenia, prowadzą sprawy spółki i reprezentują ją na zewnątrz. Komandytariusze natomiast mogą reprezentować spółkę wyłącznie jako pełnomocnicy i są wolni od odpowiedzialności w granicach wkładu wniesionego do spółki. Można wobec tego powiedzieć, że mamy do czynienia ze spółką osobową, w której część wspólników ponosi odpowiedzialność jak udziałowcy spółki kapitałowej. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki tylko do wysokości zdeklarowanej sumy komandytowej. Kwota ta określona w pieniądzu nie stanowi wprawdzie żadnej konkretnej wartości wnoszonej do majątku spółki, lecz tylko swoiste poręczenie udzielone spółce, jednak jej określenie i wpisanie do rejestru warunkuje powstanie spółki.
Spółka komandytowa zawsze ma na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, a za jej zobowiązania wobec wierzycieli musi odpowiadać bez ograniczenia przynajmniej jeden wspólnik zwany komplementariuszem, przy tym odpowiedzialność przynajmniej jednego wspólnika komandytariusza musi być ograniczona. A w sprawach nieuregulowanych przepisami dotyczącymi tylko spółki komandytowej stosuje się odpowiednio te, które regulują spółkę jawną, choć trzeba pamiętać, że nie może to dotyczyć stosunków z komandytariuszami, ponieważ tego rodzaju wspólników w sp.j. nie ma. Zarówno komplementariuszami, jak i komandytariuszami mogą być osoby fizyczne, prawne, a także osobowe spółki handlowe. Firma spółki komandytowej musi się składać co najmniej z nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy i określenia spółka komandytowa (co w obrocie można skracać do sp.k.). Trzeba przy tym pamiętać, że gdyby w nazwie spółki pojawiło się nazwisko komandytariusza, to automatycznie spowodowałoby to zmianę zasad jego odpowiedzialności wobec osób trzecich: odpowiadałby jak komplementariusz, bez ograniczenia.
W przypadku spółki akcyjnej minimalny kapitał spółki akcyjnej wynosi 100 tys. zł. Osoby planujące działalność o takim rozmiarze zarówno przy zakładaniu firmy, jak i potem przy jej obsłudze finansowo-podatkowej zatrudniają odpowiednich specjalistów.
Pozostaje jeszcze spółka komandytowo-akcyjna, łączy ona cechy spółki komandytowej (odpowiedzialność komplementariusza) z akcyjną (wiarygodność związana z wysokim kapitałem). Takie spółki w Polsce należą jednak wciąż do rzadkości.
Edyta Dobrowolska
PODSTAWA PRAWNA
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).
Ustawa z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.).
Ustawa z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 168, poz. 1186 ze zm.).
2