Co powinniśmy wiedzieć o kablach

Niedawno nad Wisłę zawitała niemiecka firma Sommer Cable, jeden z większych i bardziej uznanych producentów kabli audio, video, multicore'ów, stageboxów, czyli wszystkiego tego, na co nie zwracamy uwagi do momentu, gdy w połowie utworu wokalista przestanie być słyszalny dla publiczności a w najlepiej nagranej ścieżce studyjnego nagrania pojawi się szum przez źle izolowany kabel. Wtedy zarzekamy się, że już nigdy nie będziemy oszczędzali na kablach... Skorzystaliśmy z okazji i przyjrzeliśmy się tej części wyposażenia każdego studia nagrań oraz sali koncertowej. Postaramy się odpowiedzieć, na co należy zwracać uwagę przy doborze kabli, jakie są ich rodzaje oraz cechy dobrych kabli i złączy.

Dlaczego wybieramy lepszą (czytaj: droższą) kartę muzyczną i mikrofon sugerując się podobnymi kryteriami? Większość czytelników uzna to pytanie za banalne i znajdzie garść argumentów by przekonać jak istotna jest dynamika mikrofonu, jakość przetworników karty itp. Argumentujący zostanie zapewne uznany przez innych czytelników za wymagającego znawcę tematu a nie za audiofila. Gdy jednak poruszamy sprawę kabli łatwo zostać posądzonym o zboczenie zawodowe. Czy jednak te wszystkie czynniki naszego sprzętu będą grały jeszcze rolę, gdy przykładowy mikrofon połączymy z kartą najtańszym kablem ze sklepu elektrycznego za rogiem?

Firma Sommer Cable to niemiecki producent kabli, multicore'ów, złączy (Hicon) oraz wielu produktów pokrewnych z kablami, takich jak stageboxy czy bębny do kabli. Gwarantem jakości oprócz doboru najlepszych materiałów (99% żył kabli firmy Sommer Cable wykonana jest z miedzi beztlenowej), jest też to, że gotowe kable (ze zlutowanymi złączami) produkowane są na miejscu w firmie, a nie u podzleceniodawcy (np. na Dalekim Wschodzie). Firma zalicza do swoich głównych atutów jakość produktów, oraz serwis - dzięki potężnym magazynom klient może bezzwłocznie otrzymać potrzebny produkt. Dialog z klientami to kolejny z plusów firmy, o czym wspomina Pascal Miguet, manager firmy Sommer Cable,: "często korzystamy z wiedzy ludzi silnie związanych ze znanymi stacjami telewizyjnymi i radiowymi oraz firmami instalatorskimi. Dzięki ich sugestiom możemy zwrócić uwagę na rzeczy, które dla nas były niezauważalne" Kable firmy Sommer nie zawierają trujących substancji, które wydzielają się w wysokich temperaturach (np. podczas pożaru). Dodatkowo większość produktów z naszego katalogu - wyjaśnia Pascal Miguet - dostępna jest w wersji FRNC (ognioodpornej). Na liście firm i instytucji korzystających z kabli Sommer znajdują się stacje telewizyjne i radiowe takie jak niemiecki ZDF, RTL, SWR, włoski RAI czy hiszpański TVE. Kable niemieckiej firmy znajdziemy na najnowszych obiektach sportowych takich jak Allianz Arena w Monachium czy stadion mistrzostw europy Guimaraes w Portugalii oraz w studiach takiego kalibru jak EMI Studios czy Roy Arbittier z Los Angeles. Do klientów Sommer'a należą takie firmy jak SPL, Steinberg, Roland, Brauner, BPM czy Schoeps. To właśnie specjalnie dla tych dwóch ostatnich firm opracowano kable The Source oraz Octave Tube. W tym roku niemiecki magazyn Tools 4 music wybrał z pośród 16 testowanych kabli gitarowych Spirit XXL firmy Sommer Cable za najlepszy kabel gitarowy. Oferta firmy Sommer Cable jest na tyle bogata, że zadowoli właścicieli studiów nagrań, muzyków, homerecordingowców, stacje telewizyjne i firmy nagłośnieniowe. W dodatku jest na tyle różnorodna, że znajdziemy tam od rozwiązań budżetowych po prawdziwe Maybachy wśród kabli. Testy kabli firmy Sommer niebawem na stronie studio.use. Wyłącznym dystrybutorem firmy Sommer Cable w Polsce jest Prolight Zachód ( http://www.prolightzachod.pl, http://www.sommercable.pl)

Budowa

Budowę kabla przedstawimy na skomplikowanym przykładzie multicore, czyli kabla wieloparowego. Żyła kabla składa się ze splecionych miedzianych drucików, dzięki czemu kable tego typu w odróżnieniu od kabli z litego rdzenia są giętkie. Elastyczny kabel jest wygodniejszy do prowadzenia na scenie, mniej przeszkadza instrumentaliście, a dodatkowo łatwiej się zwija i nawija na bęben, dzięki czemu przedłuża to jego żywotność. Rdzenie powinny być wykonane z miedzi beztlenowej. Żyły kabli są odizolowane od siebie (na zdjęciu są to kolory biały i niebieski).

Przekrój przez Multicore QUANTUM HIGHFLEX
Foto: Sommer Cable

Ekran kabla to kolejna warstwa, która chroni żyły przed impulsami z zewnątrz mogącymi zakłócić przepływ sygnału. Działanie ekranu przypomina zasadę funkcjonowania klatki Faradaya. Powłoka zewnętrzna kabla nazywana jest płaszczem. Płaszcz kabla najczęściej wykonany jest z polichlorku winylu, ale także poliuretanu (szczególnie, gdy kabel ma być wystawiony na ciężkie warunki atmosferyczne, ułatwia to znacznie czyszczenie takich kabli). W laboratoriach firmy Sommer opracowano specjalne materiały takie jak SPVC oraz PMB (Pur Master Blend) - co potwierdził Jacek Michałowski, Produkt Manager firmy Prolight Zachód, wyłącznego dystrybutora kabli Sommer - dzięki temu - tłumaczy dalej Michałowski - kable mogą pracować w jeszcze bardziej ekstremalnych warunkach temperaturowych (-40st C) nie tracąc swych właściwości mechanicznych oraz elektrycznych.

Parametry kabli

Kupując kabel do profesjonalnych zastosowań stykamy się z szeregiem parametrów w katalogach oraz na stronach producentów. Postaramy się omówić najważniejsze z nich.

Parametry mechaniczne/techniczne

Opis techniczny mówi nam przede wszystkim z ilu żył składa się kabel oraz ile miedzienych linek przypada na żyłę. Parametry ogólne informują nas z jakiego materiału wykonane są żyły a z jakiego płaszcz. Wielkość przekroju kabla wyrażana jest często w AWG - amerykańskim systemie przekroju kabli (im mniejsza liczba tym większy kabel). Dodatkową wartością, dzięki której możemy ocenić kabel, jest jego waga liczona w gramach na metr. Z katalogów możemy również dowiedzieć się z czego wykonana jest izolacja żył. Z tabel odczytamy zakres temperatur, w których można stosować kable - na ten parametr zwracają szczególnie uwagę stacje telewizyjne pracujące w terenie oraz organizatorzy imprez plenerowych. Obciążenie, które wywołuje zapłon: tą wartość podaje się w kilowatogodzinach. Wartość szczególnie istotna dla kin, oper i teatrów. Jeśli jesteśmy przy zagrożeniu pożarem należy zwrócić uwagę na dwie rzeczy: kabel nawinięty na bęben powinien być szczególnie odporny na zapłon gdyż nawinięty, staje się w pewnym stopniu szpulą elektryczną, co może powodować powstawanie dużej energii a to może prowadzić do pożarów. Kolejnym aspektem jest tutaj materiał, z którego wykonany jest płaszcz kabla. Wiele kabli niewiadomego pochodzenia wytwarza podczas pożaru trujące substancje (taką substancją w kablach jest między innymi halogen a ten wytwarza chlorki, jod, brom i fluor), które są dla ludzi równie niebezpieczne jak sam ogień.

Parametry elektryczne

Na parametry elektryczne kabla składają się:

 pojemność żyła - żyła liczona na 1m - kable o najlepszych parametrach to te, które charakteryzują się niską pojemnością przy dużym przekroju żył. Zawsze porównujmy więc oba czynniki razem. Wartość orientacyjna dobrego kabla powinna znajdować się poniżej 70pF, jednak zawsze porównujmy te dane z przekrojem żyły.

Kabel mikrofonowy "Galileo" firmy Sommer Cable- charakteryzuje się
dobrymi parametrami: grubość żyły wynosi 0,38mm2 a pojemność
żyła - żyła wynosi zaledwie 50pF. Dobrymi parametrami charakteryzują
się także kable Club oraz Primus
Foto: Sommer Cable

 pojemność żyła - ekran: jest to analogiczna wartość jak w przypadku pojemności żyła - żyła lecz tym razem chodzi o pojemność pomiędzy ekranem i żyłą. Tutaj także rolę dużą rolę odgrywa przekrój żyły jak i ekranu. Im przekrój całego kabla i żyły większy, tym większa jest pojemność. Zadowalającą wartością jest 120pF.

 rezystancja przewodu na 1km: Przy przesyłaniu kablem sygnału spada napięcie, gdyż miedź, z której wykonano żyłę ma swoją rezystancję właściwą, czyli może być traktowana jako rezystor. Na wartość tą musimy szczególnie uważać przy przesyłaniu sygnału na duże odległości.

Foto: Sommer Cable
Primus - ten typ kabla jest godny polecenia przy dużych
odległościach; jego rezystancja wynosi zaledwie 37 Ohm

 rezystancja ekranu na 1km: rezystancja analogiczna jak w poprzednim przypadku, przy czym przewodnikiem jest ekran.

 rezystancja izolacji na 1km: im większa izolacyjność kabla tym mniejsze prawdopodobieństwo przebicia.

Rodzaje kabli

Istotnym rozróżnieniem rodzajów kabli jest ich podział na kable symetryczne i niesymetryczne. Kabel niesymetryczny jest jednożyłowy i najczęściej łączy instrument elektryczny ze wzmacniaczem lub Di-Box'em. Powinniśmy zwracać uwagę by kable niesymetryczne były minimalnej długości, im dłuższy kabel niesymetryczny tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia przekłamań w transmisji sygnału. W przypadku kabla symetrycznego długość jego nie gra tu aż tak wielkiej roli, gdyż usterki są łatwiejsze do uniknięcia, przykładem takiego kabla jest kabel mikrofonowy.






Foto: Sommer Cable
U góry symetryczny kabel mikrofonowy pod nim niesymetryczny kabel gitarowy

Wśród całej gamy kabli mamy kable gitarowe, instrumentowe, mikrofonowe (istnieją specjalne kable do mikrofonów lampowych) czy też głośnikowe. Do tej listy dochodzą jeszcze kable do transmisji sygnałów cyfrowych w standardach S/PDIF oraz AES/EBU. Specjalnym rodzajem kabla jest tak zwany multicore - kabel wieloparowy. Jest to kabel o znacznym przekroju, zawierający od kilku do kilkudziesięciu par symetrycznych, łączący scenę z mikserem. Multicory dostępne są zarówno ze stageboxem, który opiszemy w dalszej części artykułu, jak i bez niego.




Foto: Sommer Cable
Multicore QUANTUM HIGHFLEX

Specyficznym rodzajem kabla, jest kabel insertowy - stosuje się go do przepuszczania sygnału przez procesor efektów lub kompresor. Kabel taki rozdziela stereofoniczny sygnał na dwa monofoniczne sygnały.



Foto: Sommer Cable
Kabel insertowy typu jack stereo - jack mono



Foto: Sommer Cable
Schemat połączeń kabla insertowego

Czy do różnego rodzaju mikrofonów należy stosować różne kable? Kable mikrofonowe mogą być stosowane zarówno z pojemnościówkami jaki i mikrofonami dynamicznymi - odpowiada Jacek Miłachowski - niektóre jednak np. Source zostały zrobione na specjalne zamówienie BPM i Schoepsa. Square 4-core ma 4 żyły po to by osobno doprowadzić zasilanie phantom. Octave Tube jest przystosowany do mikrofonów lampowych. Możliwości jest wiele. Klient musi sprecyzować dokładnie, do czego dany kabel jest mu potrzebny.

Typy kabli konfekcjonowanych i złączy

W rozwiązaniach audio istnieje pięć najpopularniejszych typów złączy (gniazd i wtyków) - XLR, Jack 6,3mm, Jack 3,5mm, cinch oraz pięciobolcowe MIDI. Naturalnie coraz większą popularność w świecie audio zdobywają złącza multimedialne - USB i FireWire a dzięki coraz częstszej integracji obrazu i dźwięku również wszelakie kable video.






Foto: Sommer Cable
Złącza typu XLR, najczęstszy standard w kablach mikrofonowych.
X to masa, L - lewo (minus), R - prawo (plus), obok schemat
podłączenia kabli XLR. Wtyk na lewym zdjęciu jest nazywany żeńskim
a wtyk z bolcami męskim








Foto: Sommer Cable
Wtyki firmy Sommer o nazwie Hicon - jack znamy w dwóch typach
6,3 mm ("duży jack") oraz 3,5mm ("mały jack")

Tego typu Jack stosowane w większości przypadków instrumentów elektrycznych jak i połączeniach sprzętu peryferyjnego Rozróżniamy dwa typy wejść typu jack - dwubiegunowy mono i trójbiegunowy stereo jack. Na zdjęciu widzimy monofoniczny wtyk jack, pozwala on na prowadzenie niesymetrycznego sygnału, zatem dodany do niego kabel nie powinien być zbyt długi. Pod spodem jack stereofoniczny.



Foto: Sommer Cable
Gniazdo uniwersalne

Ponieważ standard XLR i Jack jest równie popularny zostało stworzone gniazdo uniwersalne, do którego pasuje zarówno wtyk XLR jak i Jack 6,3mm.





Foto: Sommer Cable
Złącza Hicon typu cinch oraz przejściówki jack na MIDI oraz XLR na jack





Foto: Sommer Cable
Kabel mikrofonowy Jack - XLR (żeński) oraz schemat jego podłączenia.
Za pomocą tego typu kabla często łączy się mikrofon z mikserem lub wzmacniaczem

Peryferia

Skoro tematem artykułu są kable warto wspomnieć także o powiązanych z nimi produktami. Do takich zalicza się na pewno Stagebox - "skrzynka" z wejściami, która tworzy punkt centralny na scenie lub w studiu. Jest to miejsce gdzie skupiają się wszystkie sygnały z mikrofonów i DI-Box'ów. Najczęściej stagebox dostarczany jest razem z wielożyłowym kablem - multicore.



Foto: Sommer Cable
19´´ Stagebox firmy Sommer Cable przystosowany do montowania w racku.



Foto: Sommer Cable Dzięki dialogowi z klientami firma Sommer Cable uczulona jest na uwagi użytkowników - oto jeden z przykładów tej kooperacji - podświetlany stagebox.

Foto: Sommer Cable
Komplet stagebox wraz z multicorem firmy Sommer o nazwie PLUG MAMA

Najlepszym rozwiązaniem jest kupowanie gotowych zestawów, dzięki temu kable multicore i gniazda stagebox'a oznaczone są identycznie. Stageboxy łączy się również z multicore'ami za pomocą specjalnych złączy wielopinowych (Harting lub Tourlock). Dzięki temu można każdą z części transportować oraz przechowywać osobno. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie w przypadku stołów o dużej liczbie kanałów. Wszystkie złącza XLR są zapięte na stałe w stole, odpinamy tylko złącze wielopinowe.

Bębny do kabli

Bęben, na który nawija się kabel to doskonałe ułatwienie, dzięki któremu po i przed koncertem nie trzeba walczyć z kilometrami kabla, nie trzeba go giąć czy rozplątywać. To przedłuża żywotność kabli i chroni je przed wszystkimi uszkodzeniami, o których jeszcze będzie mowa. O zagrożeniu pożarowym pisaliśmy wcześniej, zwracając uwagę na to jak niebezpieczne mogą okazać się tanie, kiepsko ekranowane kable. Również bęben powinien być wykonany z materiału odpowiadającego normom przeciwpożarowym.


Foto: Sommer Cable
Bęben kablowy z nawiniętym multicore'em i ze zintegrowanym stageboxem

Problemy przy korzystaniu z kabli:

Na koniec kilka przykładów problemów, jakie mogą wystąpić przy pracy z kablami oraz przyczyn, które mogą je powodować:

 kruszenie, odkształcenie płaszcza (brak odporności na temperatury)

 rdzewienie końcówek (kiepski materiał, brak dobrej powłoki)

 brumienie (problemy z izolacyjnością, ocieranie się żył)

 trzaski (źle zlutowane złącza)

 "odbieranie radia" (słabe ekranowanie)

 samoczynne zwijanie, skręcanie

 spadek poziomu sygnału przy transmisji na dużych odległościach (duży utrata jakości proporcjonalna do długości kabla słabe parametry elektryczne, duża rezystancja przewodu i duża pojemność)

 słaba odporność na zerwanie przy naciągnięciu kabla (tanie kable nie wykonane z miedzi beztlenowej starzeją się, a starzejąca się miedz pęka)


Kable czy nie kable?

Spór o kable trwa. Czy wydać na trzy metry kabla średnią polską pensję czy nie przykładać zbytniej wagi do "drutów"? Mądrość powtarzaną do znudzenia o prawdzie leżącej po środku można i tu przytoczyć. Skoro używamy kabli do profesjonalnych zastosowań, a większość czytelników studia.use to czyni, zwracajmy uwagę na kable. Róbmy to proporcjonalnie do pieniędzy jakie inwestujemy w sprzęt do funkcjonowania którego potrzebujemy kabla. Lipna podróbka mikrofonu znanej firmy nie zmieni nagrania w audiofilską perełkę za sprawą superkabla, jednak wysokiej klasy mikrofon warto spiąć z mikserem czy przedwzmacniaczem mikrofonowym dobrym kablem. A dobry kabel wcale nie musi kosztować majątku.

Więcej informacji o kablach oraz złączach znajdziecie na stronie http://www.sommercable.pl


Maciej Lubieniecki

---