Chłopi

“Chłopi” Władysława Stanisława Reymonta.

Awans społeczny i kulturalny autora “Chłopów” był niesłychany. Syn wiejskiego organisty urodzony we wsi Kobiele Wielkie, po 57 latach burzliwego życia został w 1924 roku laureatem literackiej Nagrody Nobla. Był wyjątkiem w epoce, którą zdominowała liryka, odwrócenie się od świata zewnętrznego i poszukiwanie tematów w tajemnicach ludzkiej psychiki. Reymont natomiast był twórcą dążącym do wiernego odtworzenia rzeczywistości poznawanej za pomocą zmysłów. Bohaterów swoich utworów budował w oparciu o własne doświadczenia, przeżycia i obserwacje.

Praca nad dziełem rozpoczęła się dość prozaicznie, Reymont podpisał w 1897 r. umowę z redakcją “Tygodnika Ilustrowanego, zobowiązując się napisać tetralogię zat. “Chłopi”. Jednak kłopoty zdrowotne, a później wypadek kolejowy (lipiec 1900 r.) spowodowały, że pisanie powieści rozciągnęło się na lat dziesięć. Druk rozpoczęto w 3 numerze “Tygodnika” w 1902 r. Prenumeratorzy pisma wkrótce otrzymali wydanie książkowe pierwszego tomu zat. “Jesień”. Dwa lata później, tj. w roku 1904, wyszła pełna edycja dwu pierwszych tomów, “Jesień” i “Zima”. Trzeci tom, “Wiosna”, pojawił się w druku dopiero w 1906 r., a ostatni, “Lato”, w trzy lata później.

“Chłopi” jako epopeja

Na epickość powieści, którą liczni krytycy porównywali z “Panem Tadeuszem” czy “Iliadą”, składa się:

koncepcja czasu (wiecznego, powtarzalnego, płynącego powoli ale nieuchronnie);

bohater zbiorowy (gromada wiejska, na której tle przedstawieni są bohaterowie indywidualni);

fabuła epizodyczna (wiele zdarzeń nie tworzy akcji, lecz służy budowaniu tła społecznego i obyczajowego);

eksponowanie przyrody jako bohatera równorzędnego człowiekowi;

szczegółowy opis przedmiotów, sytuacji, wyglądu, obyczajów, tradycji;

połączenie dwu stylów opowiadania: — patetycznego (scena śmierci Boryny), — realistycznego (służącego opisowi codzienności chłopów)

Tym, co różni “Chłopów” od klasycznego eposu, jest przede wszystkim koncepcja narratora, u Reymonta utożsamianego z bohaterami.

Fabuła

Wydarzenia w powieści daje się ułożyć w trzy ciągi.

Pierwszy to losy głównych bohaterów i całej społeczności wsi. Ukazane są tu zróżnicowane typy ludzkie. Łącznie w “Chłopach” pojawia się około dziewięćdziesięciu postaci. Mamy więc do czynienia z panoramicznym obrazem środowiska wiejskiego. W tej warstwie przedstawiono:

Dzieje Macieja Boryny (postać wiodąca w tomie I).

Postać potraktowana bardzo realistycznie, wyróżnia się na tle lipieckiej gromady zamożnością, siłą charakteru, pracowitością, statecznością i zaradnością. Posiada ewidentne cechy przywódcze (wieś darzy go większym zaufaniem niż wójta). Poznajemy go jako 58 letniego mężczyznę zawierającego związek z 19-letnią Jagną. Jest to związek z namiętności i rozwagi (pole matki Jagny przylega do jego majątku). Ożenek wyrabia w nim poczucie bycia prawdziwym gospodarzem. Wyrachowanie i egoizm sprawiają, że gotowy jest złączyć się z dworem przeciwko chłopom. Zdaje sobie sprawę, że praca jest podstawą sensu egzystencji (kiedy spostrzega, że Hanka ma charakter i jest “robotna” zmienia swój stosunek i traktuje ją jak prawdziwego członka rodziny).W sporze o las stara się konflikt załatwić polubownie, ale zna granice kompromisu i ryzykuje rozprawę, którą przypłaca zdrowiem. Urażony w swej godności i ambicji męża i posiadacza staje się zdolny do zbrodni (tylko przypadek sprawia, że przychwyceni kochankowie uchodzą z życiem). Jest więc postacią złożoną, nie wolną od słabostek i małostkowości.

Losy Antka Boryny (od romansu z Jagną, poprzez wypędzenie z domu, więzienie, aż do powrotu na ojcowiznę; wątek miłosny Antka i Jagny zdominował tom II)).

Syn Macieja w chwili rozpoczęcia akcji jest już człowiekiem dojrzałym. Nie kocha żony, Hanki i pracując u ojca czuje się wykorzystywany. Jego wielką miłością jest Jagna i małżeństwo ojca pogłębia konflikt (Maciej Boryna zawłaszcza ukochaną kobietę i pozbawia 6 morgów, które prawem dziedziczenia Antek uważał już za swą własność). Miłość i nienawiść sprawiają, że zapomina o obowiązkach. Ciężar troski o los rodziny spada na barki Hanki. Nie potrafi jednak odejść ze wsi. Porywczy, skłonny do bójek, uparty i dumny ma silne poczucie własności. Pozornie tylko lekceważy opinię otoczenia (boleśnie odczuwa izolację społeczną spowodowana związkiem z macochą). W końcu dochodzi do wniosku, że normy określające współżycie w gromadzie i dla niego są nadrzędnym nakazem (“W gromadzie żyję, to i z gromadą trzymam! Chceta ją [Jagnę] wypędzić, wypędźta; a chceta se ją posadzić na ołtarzu, posadźta! Zarówno mi jedno!”). Nie chce narazić się zbiorowości, bo z racji pozycji majątkowej do niego należeć będzie przywództwo nad gromada. Członek gromady, mąż, ojciec i gospodarz przezwycięża w nim namiętnego kochanka.

Hanka (wiodąca postać w tomie “Wiosna”)

Postać ewoluująca w miarę rozwoju wydarzeń. Początkowo płaczliwa, niezaradna i zastraszona (boi się Antka i starego Boryny). Wygnana jednak z domu zmienia się. Ciężka sytuacja materialna po przeniesieniu do ojca Bylicy, poczucie tragizmu zdrady zadurzonego w Jagnie Antka nie załamują jej, a wręcz przeciwnie - wyzwalają niespodziewana energię (“bieda łacniej przekuwa człowieka niźli żelazo”). Znamienna jest jej reakcja na wymówki Antka, że przyjęła od starego Boryny pieniądze i żywność - Antek ucieka przed jej gniewem z domu. Podczas choroby Macieja i pobytu Antka w więzieniu ujawniają się jej zdolności godpodarsko-organizacyjne. Przedsiębiorcza, zaradna i energiczna staje się podporą rodu Borynów. Nienawidzi Jagny, ale pierwsza wyciąga rękę na zgodę przed pielgrzymką do Częstochowy. Jedna z najświetniejszych kreacji kobiecych w polskiej literaturze

Życie Jagny

Wiejska piękność, córka wdowy Paczesiowej, siostra Jędrzycha i Szymka. Rozpieszczana przez matkę, nie dorosła do małżeństwa. Nieprzystosowana do życia w gromadzie, próbuje żyć na własny sposób. Nie ma sprecyzowanych marzeń ani uczuć (“... taka cichość we mnie rośnie, kieby śmierć przy mnie stojała, a tam mnie cosik porywa, tak ponosi, że tego nieba bym się uwiesiła i z tymi chmurami poniesła w świat”). Odczuwa zmysłową miłość do Antka, ale i sielankowo-poetycznie durzy się w Jasiu. Urodzona artystka przeżywa intensywnie muzykę organów, wzrusza opowieścią Rocha czy pięknem wiosennego krajobrazu. Posiada zdolności artystyczne (kraszanki, wystrzyganki). Obca jest jej pogoń za bogactwem (drze zapis i rzuca pod nogi Hanki). Dramat dziewczyny, zakończony wygnaniem ze wsi, wynika z jej odmienności. Jagna zapłaciła przede wszystkim za życiowe niepowodzenia wójtowej i organiściny.

Tragiczne dzieje Kuby Sochy.

Reprezentant przekonania o “duszy anielskiej” polskiego ludu. Powstaniec z 1863 r. Ma silne poczucie dumy rodowej, czuje się gospodarskim synem, zaś los parobka przyjmuje z chrześcijańską pokorą. Z życzliwości ofiarowuje księdzu kilka upolowanych przepiórek, a niespodziewana zapłata (“tylachna pieniędzy”, czyli złotówka) i podszepty Jankiela sprawiają, że rozpoczyna kłusowanie na pańskim polu i w lesie. Nie jest złodziejem (zwymyślał Żyda, gdy ten proponował mu pokątną sprzedaż podbieranego koniom owsa), ale własność dziedzica traktuje jako niczyją. Podczas jednej z pierwszych wypraw zostaje postrzelony. Nie wie jak się zachować i o pomoc prosi Jagustynkę i Jambrożego. Lęk przed szpitalem doprowadza go do okrutnego samookaleczenia (ucina sobie nogę) i śmierci z wykrwawienia. Boryna ceni jego pracowitość, ale nie wynagradza go odpowiednio za ciężką pracę i oddanie. Nie ma w Kubie śladów egoizmu, a głęboka religijność ma wiele z franciszkańskiej pokory.

Drugi ciąg to czas obejmujący rok obrzędowo-liturgiczny. Jest opis całego spójnego systemu obyczajów wsi polskiej (folklor: wróżby, przesądy, tradycje, zwyczaje).

Np.: — opis jarmarku (t.I), — “zrękowiny” (t.I), — wesele Boryny (t.I), — wieczerza wigilijna (t.II), — Wielkanoc (t. III), — obrzędy pogrzebowe (t.IV), — odpust (t. IV).

Trzeci wyznacza niezmiennie powtarzalny rytm pór roku i wyznaczony przez ten rytm tok zajęć związanych z pracami rolniczymi.

Np.: — szatkowanie kapusty (t.I), — przędzenie wełny (t.II), — symboliczny siew (t.III), — żniwa (t. IV).

Narracja

Narrator nie przynależy do świata przedstawionego, jest niewidoczny dla odbiorcy i anonimowy.

Można wyróżnić trzy jego typy (wg. K. Wyki):

najczęściej natykamy się na “wsiowego” gadułę, który uczestniczy w obyczajowo-obrzędowo-liturgicznym toku opowieści

rzadziej opowiada i opisuje “młodopolski stylizator” o poetycko-inteligenckiej prowienencji, wskazujący rytm prac ludzkich sprzęgniętych z przyrodą (np. impresjonistyczne opisy jesiennego pola, symboliczny obraz śmierci Boryny),

sporadycznie zaś mówi realistyczny obserwator zaznaczający swoją obecność głównie w toku fabularnym (przedstawienie struktury społecznej wsi).

Niewiele jest jednak fragmentów, w których funkcje te miałyby jednoznaczny charakter. Najczęściej realizowane są łącznie (przybierają postać określonych form podawczych z nasileniem cech wypowiedzi właściwych poszczególnym narratorom)

Język

Reymont uchodził za mistrza słowa. Artyzm ten w pełni zademonstrował w “Chłopach”.

Ok. 40% języka powieści to gwara dominująca w dialogach. Jest ona zbliżona do gwary używanej w okolicach Łowicza i Skierniewic (nieopodal leżą Lipce).

Generalnie jednak w dziele Reymonta mamy do czynienia ze stylizacją:

gwarową (obecną na wszystkich poziomach języka)

fonetyczną (np.“hale” zamiast “ale”),

fleksyjną (np. “chodźta”, “ociec”, “mówili”),

leksykalną (np. “paskudnik”),

składniową (np. “Oczy swoje mam i miarkuję se ździebko”)

realistyczną (sięganie do mowy potocznej),

młodopolską (poetyka liryki, z elementami naturalistycznymi i impresjonistycznymi).

Reymont również indywidualizuje mowę swoich bohaterów.

Obraz społeczności wiejskiej - przynależność do różnych warstw pod wzg.:

pokoleniowym

- starsze pokolenie - Boryna, Bylica, Dominikowa - są seniorami, przychodzi się do nich po radę, jednak muszą troszczyć się o własne interesy, mają wiele problemów wynikających raczej ze swego stanu posiadania

- młode pokolenie - Antek, Hanka, Szymek - wkraczają dopiero w życie wsi, muszą wiele rzeczy zacząć od początku, niektórzy na początku nie mają nic, inni odziedziczyli gospodarkę po rodzicach.

- dzieci - te z rodzin biednych muszą ciężko pracować na życie, przymierają głodem, bogatsi mogą spędzać czas na zabawach

majątkowym

- bogaci - Boryna, wójt, młynarz, kowal

średniozamożni - Dominikowa, Kłębowie, Balcerkowie, Paczesiowie, Grzelowie, Płoszka`

- chłopi - Bylica, Wachnik, Gabas

- biedota - Kuba, Witek, Agata, Jagustynka, Kobusowie, Kozłowie

zawodowym

- społeczność wiejska to głównie chłopi uprawiający ziemię. Nie obdarowują oni dużym szacunkiem wykonawców innych zawodów (np. młynarz), uważają się od niego lepsi, gdyż mają ziemię

- młynarz

- kowal

- służba wiejska, bezrolni i komornicy

- ksiądz

- ...

Konflikty między ludźmi

- ziemia oraz pragnienie jej posiadania jest głównym powodem konfliktów na wsi (Antek i Boryna, Szymek i matka, Bartek i jego zięć)

- walka o ziemię jest bardzo brutalna. Antek myśli nawet o zabiciu ojca, lecz powstrzymuje się.

- konflikt wsi z dworem o serwituty, prawo do korzystania z dworskich łąk, lasów, pastwisk.

- konflikt z Niemcami, którzy chcieli zamieszkać w okolicy

Problemy wsi

- duże różnice majątkowe między mieszkańcami

- brak oświaty(wojna o polską szkołę)

- brak ziemi

- brak nowoczesnej techniki uprawy roli

- mała świadomość społeczna

- koloniści niemieccy

Przemiany świadomości warstwy chłopskiej i ich przejawy

- wzrost świadomości społecznej - walka o las

- wzrost świadomości narodowej - walka z kolonistami niemieckimi

- pojawienie się myśli o emigracji zarobkowej.

Motyw powstania styczniowego i sprawy narodowej w powieści

Mimo świadomego zacierania informacji o czasie opisywanych wydarzeń jeden z wątków pozwala przypuszczać, że akcja Chłopów dzieje się w jakiś czas po powstaniu styczniowym. Uczestnikiem był stryjeczny brat dziedzica i Kuba Socha, towarzysz jego bojów powstańczych.

Innym motywem narodowym w powieści jest sprawa oświaty. Podburzeni przez Rocha chłopi z Antkiem na czele domagają się polskiej szkoły. Jednak obawa przed władzą sprawiła, że nic nie wywalczyli.

Dramaty ludzkie w Chłopach.

Magda - wyrzucona od organistów rodzi dziecko na mrozie, ono umiera, a ona zastaje pozbawiona godności

Witek - sierota z Warszawy, bity mieszka w stajni, śpi pod kożuchem. Brakuje mu osób bliskich, ratuje przyjaźń z Kubą. Ksiądz zabiera mu bociana.

Tereska - związana z Mateuszem po powrocie męża uzyskuje od niego przebaczenie.

Bartek zza wody - zrzeka się ziemi na rzecz córki i zięcia, potem zięć go pobił kijem

Bylica - ojciec Hanki, głodny pozbawiony opieki córek, w czasie wichury zawalił mu się dom, pod którego ruinami zginął pies.

Weronika - biedna córka Bylicy, bezdomna ma na utrzymaniu ojca

Synowie Dominikowej - są uzależnieni od matki, dbają o dom

Szymek - matka nie daje mu gruntu, sam buduje dom, kupuje ziemię, matka nie wyraża zgody na ślub z Nastką

Jagna - odczuwa brak miłości

Agata - kołdra którą sobie przygotowała do śmierci została zniszczona

Hanka - Antek kocha Jagnę

Antek - zabił Borowego, widzi ślub swojego ojca z Jagną - jego ukochaną

Kuba - nie chce poddać się leczeniu nogi i umiera

Jednostka i gromada

Relacje jednostka - grupa

*** grupa niszczy jednostkę

*** Antek “z gromadą jestem, z gromadą trzymam”

samotny

jest mu źle

potrzeba akceptacji

Jednostki nieakceptowane

*** Jagna - wyrzucona poza wieś, poniżona, zazdrość o jej urodę. Jednak podrywając Jaśka naruszyła świętość. Jej inność wzbudziła agresję społeczności. Jagna została odrzucona przez grupę, jak wszystkie słabe, inne jednostki.

Poszczególni bohaterowie są zdeterminowani swoim środowiskiem, ograniczeni i naznaczeni wytworzonymi przez wiele lat prawami, zwyczajami i obrzędami

Ludzie starzy, biedni, wydziedziczeni na wsi i ich los

- ubodzy chłopi - Bylica, Wachnik, Gabas; żyją w nędzy, zatrudniając się sezonowo u bogatych chłopów.

- biedota - służba wiejska, bezrolni i komornicy - Kuba, Witek, Agata, Jagustynka, Kobusowie, Kozłowie; bezrolni są w najgorszej sytuacji materialnej na wsi i pracują również sezonowo na tzw. “odrobku”; w porównaniu z nimi służba wiejska, bytująca na marginesie egzystencji, jest o tyle lepszym położeniu, że ma zapewniony dach nad głową, względny przydzionek i posiłki, nie przymiera głodem i nie odczuwa przednówka ani okresów bez pracy. Natomiast w hierarchii społeczno - towarzyskiej parobcy stoją najniżej, są całkowicie wyłączeni z bezpośredniego wpływu na życie gromady.

- stosunek gospodarza do służby - Boryna źle traktuje parobków, mało im płaci, bije, wyzyskuje

- bogaci gardzą biednymi, uważają ich za coś gorszego od siebie

- w kościele bogaci zajmują pierwsze ławy, a biedni stoją w tyle

- na weselu Boryny nie było przedstawicieli biedoty wiejskiej

- pomoc sąsiedzka jaka nadchodzi, gdy lipeccy chłopi są w więzieniu, przeznaczona jest jedynie dla bogatych

- jedynymi momentami kiedy wieś łączy się w jedność była walka o las, walka z kolonistami niemieckimi i samosąd na Jagnie.

Naturalizm, impresjonizm i symbolizm w powieści

Naturalizm :

- Reymont wyraźnie podkreśla biologiczny aspekt życia

- związek swoich bohaterów z ziemią i przyrodą

- podporządkowuje wszystkie czynności rytmowi zmian w przyrodzie

Symbolizm :

praca jako podstawowa wartość i dobro człowieka - symbolizuje to Antek opuszczając Jagnę i idąc na żniwa.

porównanie Jagny do ziemi (Jagna jest “czysta”)

Impresjonizm :

- wspaniałe opisy Reymonta (przyroda, stroje, wieś)

Narracja w Chłopach

Narrator w trzech osobach

1. Stylizator młodopolski - poetyckie opisy przyrody

2. Wsiowy gaduła - przedstawia wydarzenia wsi z pkt. widzenia gromady

3. Rzeczowy realista - Obiektywnie ocenia zdarzenia.

Stylizacja gwarowa w Chłopach

Autor na wielką skalę zastosował gwarę, u poprzedników stosowaną jedynie w dialogach. Używał jej w całej powieści, a więc również w opisach, z tym jednak, że urównorzędnił ją z językiem literackim, tworząc z obydwu składników język swój własny, jednakowo przydatny w opisach przyrody, jak i w zwykłym opowiadaniu, jak wreszcie w częściach dialogowych. W dialogach zachował niezwykłą wyrazistość i jędrność gwary potocznej z jej naturalną metaforyką.

Gwara obejmuje słownictwo, fonetykę, składnię i frazeologię. Jest to gwara z okolic Łowicza.

“Chłopi” Władysława Reymonta.

Kompozycja, narracja, język

Reymont zajął się tematem wsi i życiem chłopów. Dostrzegł on pewien moment dziejowy i chciał go ukazać w książce.

Przełom XIX i XX wieku to różne procesy zachodzące na wsi. Dawna struktura wsi przestaje się liczyć, odchodzi w przeszłość. Pojawiają się ludzie bardziej światli, rozwinięci narodowościowo, mający żądania co do swego życia i oczekiwania od narodu. W swej tetralogii Reymont zwrócił uwagę na problemy wsi.

Kompozycja utworu to cztery pory roku. Okres od końca września do końca sierpnia (10 miesięcy). Ukazana jest pełnia zadań gospodarskich stanowiących życie ludzi wsi, różne formy obrzędowości ludowej i religijnej. Utwór pokazuje zależności życia człowieka od rytmu natury, nierozerwalny związek przyrody i jej wymogów z ludzkim życiem.

Ta kompozycja kształtuje rozległość ujęcia tematu. Jest syntezą, każde 10 miesięcy tej wsi lub innej będą podobne. Święta, prace gospodarskie, obrzędy będą się powtarzały, zgodnie z rytmem przyrody. Reymont stworzył syntezę życia ludzi wsi.

Narrator jest tu specyficzny. Narrator podstawiony. Nie należy on do świata przedstawionego w utworze, nie bierze udziału w akcji, ale mamy o nim pewną wiedzę. Człowiek znający wieś i zaangażowany w jej sprawy. Pragnie jak najlepiej wyrazić myśli i uczucia bohaterów. Ma wgląd w odczucia i emocje. Opisuje wydarzenia od wewnątrz. Zmienia on czasem siłę i natężenie zainteresowania np. w sądzie narrator bardzo się emocjonuje, wchodzi w tę atmosferę, czasem z wnikliwością przygląda się jednostce np Antek w kościele (z punktu widzenia tej postaci). Narrator może też dystansować się od wydarzeń. Nie wyrażając uczuć i emocji. Język narratora to stylizacja gwarowa.

Język Reymonta jest jego własnym, indywidualnym tworem, nie odpowiada żadnej z istniejących gwar choć najczęściej korzysta z zasobów gwary łowickiej, gdyż z tych stron pochodzi. Takie postępowanie miało na celu nie umieszczanie w konkretnym miejscu akcji. Pod względem językowym nie jest to dzieło jednolite. W dialogach autor maksymalnie zbliża się do gwary, dbając o komunikatywność. W wypowiedziach narratora mniej jest elementów gwarowych, w partiach opisowych narrator często rezygnuje z gwary na rzecz piękna polszczyzny.

Akcja utworu też jest nietypowa bo nie rozwija losów jednostki, ale prezentuje ogólny zarys życia społeczności Lipieckiej. Mamy do czynienia z bohaterem zbiorowym mimo, że kilka postaci wysuwa się na pierwszy plan. Brak jednak bohatera głównego. Brak centralnego wątku, istnieje zestaw wątków głównych.

Tom 1 (Jesień) - Maciej Boryna, Antek, Kuba

Tom 2 (Zima) - Hanka, miłość Antka i Jagny

Tom 3 (Wiosna) - Hanka, Antek, chory Boryna

Tom 4 (lato) - Antek, Jagna, Hanka

Poprzez swoją typowość wątki te są charakterystyczne dla zbiorowości wiejskiej. Z nimi wiążą się główne problemy poruszone przez autora: spór pokoleniowy o ziemię, problematyka rodziny wiejskiej-spoistość, solidarność, problem autorytetu gospodarza, przewodzenie wśród zbiorowości wiejskiej. Wątki wpisane w określony czas historyczny - spór o las, walka z kolonistami, budowa szkoły rosyjskiej.

Są bohaterowie którym autor poświęca mniej miejsca, ale wątki, które oni rozpoczynają dobudowują informacje dotyczące panoramy życia wsi (ksiądz, Ambroży, młynarz, Dominikowa, Jagustynka, Roch). Nie są to postacie epizodyczne, dopełniają społeczność wiejską.

Splatanie się różnych treściowo wątków służy przedstawieniu tego co typowe dla gromady wiejskiej. O bohaterze zbiorowym świadczy to, że wiele wątków rozpoczętych w utworze nie kończy się w jego obrębie. Powieść bez początku i końca (co się stanie z Jagną, sprawa Antka). Akcja otwarta, wiele wątków urywa się bez zakończenia.

“Chłopi” to synteza polskiej wsi, ludzi, ich problemów, przeżyć:

uogólnianie - wątki indywidualne służą za przykład typowości

wielowarstwowość wątków i ich jednakowa ważność

otwarta akcja

konstrukcja utworu rozpięta między czterema porami roku

Język, gwara. Świadomie nie jest to gwara jednego regionu.

Zbiorowość wiejska jest bohaterem zbiorowym. Często pokazywana jest ona jako bohater odrębny (wymarsz na las, wygnanie Jagny). Autor sugeruje to poprzez dialogi - głos opinii publicznej. Nie wiadomo co kto powiedział. Wiele osób o podobnej opinii. Zbiorowość zespala się w jedność gdy dotyczy to wszystkich (las). Zbiorowość to suma istnień indywidualnych, różnie scharakteryzowanych. Brak postaci wiodącej.

Charakterystyka postaci

Maciej Boryna

Dwukrotny wdowiec. 58 lat ma. Najmożniejszy pan we wsi. Dobrze prowadził gospodarstwo, znał się na tym. Potrafił to robić. Cieszył się szacunkiem i poważaniem. Miał autorytet, który zdobył jako dobry gospodarz. Przychodzono do niego po rady. Bardziej niż do rodziny przywiązany był do swej ziemi. Z Jagną ożenił się bo w domu brakowało kobiety i gospodyni. Znał realia i umiał to wykorzystać. Nie był altruistą twierdził, że przeznaczenie i czyny świadczą o tym czy się jest bogatym czy biednym. Potrzebował gospodyni, ale Jagna nie spełniła jego oczekiwań. Do czasu jej zdrady bardzo ją kochał i hołubił, a nawet dbał by się nie przemęczała. Potem stosunki do niej zmieniły się radykalnie. Nie kochał jej, lekceważył i zaganiał do pracy. Po kłótni z Antkiem stwarzał pozory, że syn jest mu obojętny. Niepodważalna pozycja we wsi. Ważniejsze decyzje konsultowane były z nim mimo, że nie miał urzędu. Wierzono, że to co on sugeruje będzie dobre dla wsi. W kontaktach z niektórymi był nieprzyjemny, ale bywał też kochający. Dumny, nieugięty, twardy, odważny, uparty. Charakteryzowała go ambicja i godność. Znał swą pozycję we wsi. Niezależny majątkowo. Autor zaprezentował go jako chłopa bogatego posiadającego nie przeciętne cechy. Jego stateczność, honor o który dba i powaga sprawiają, że czuje się przed nim respekt. Patriarcha rodu. W sposób bezwzględny i jednoznaczny podejmuje decyzje dotyczące rodziny i wsi. Rozprężenie we wsi gdy go zabrakło. Kocha ziemię i pracę i z tej przyczyny nie chce się pozbawić autorytetu, pozycji pierwszego we wsi. Antek jest zależny od ojca mimo wieku i rodziny własnej.

Antek Boryna

Pracował u ojca w gospodarstwie. Ambitny, dumny, chce posiadać ziemię. Uważa, że za ciężko pracuje u ojca, który powinien odpisać mu część majątku. Ojciec nie robi tego. Antek okazuje mu nienawiść. Pogłębia się ona gdy Maciek pobiera się z Jagną i jej przypisuje część majątku. Antek także kocha Jagnę. Pałając do niej szaloną miłością przestaje interesować się rodziną. Po romansie z macochą został odrzucony przez mieszkańców wsi. Podczas walki o las Antek chciał zabić ojca wykorzystując sytuację, ale gdy życie Macieja było zagrożone to rzucił mu się na ratunek, odrodziła się w nim miłość synowska. Czuje do ojca szacunek i respekt. Kierują nim emocje. Przeżywa metamorfozę w trakcie utworu. Zabójstwo borowego odciska piętno na dalszym jego życiu i postępowaniu. Przebywając w więzieniu traktuje Hankę jak obcą. Po powrocie z odosobnienia zmienia się. Zwycięża w nim rozsądek. Podziwia pracę Hanki. Dostrzegł, że ona nigdy go nie opuściła. Podczas wypędzenia Jagny solidaryzuje się z gromadą. Jest konfliktowy i wybuchowy. Dumę i ambicje odziedziczył po ojcu. Ze zbuntowanego człowieka stał się dobrym gospodarzem. Stosunek jego do Jagny to nie miłość, ale namiętność bo zafascynowany jest jej urodą. Gdy zrozumiał, że przez nią wplątuje się w coraz gorsze kłopoty porzuca ją. W związku tym brakowało więzi emocjonalnej, związku dusz. Nienawidził jej za to iż nie mógł się od niej uwolnić. Po powrocie z więzienia staje się bardziej rozumnym człowiekiem. Reprezentuje nowe pokolenie.

Hanka

Wywodziła się z biednej rodziny. Będąc żoną Boryny wynosiła się wyżej niż inne kobiety. Początkowo nieśmiała i uległa mężowi. Na nieszczęście reagowała płaczem. Nie potrafiła walczyć o swoje prawa i racje. Cierpiała milcząc. Brakowało jej miłości męża. Oczekiwała uznania, ale Antek lekceważył ją. Mimo to zawsze go kochała i była mu wierna. Nie wierzyła w jego romans. Dumna ze swej pozycji we wsi. Jej bierność zmienia bieda, której doznała po wypędzeniu od Macieja. Zaczęła dbać o swoje sprawy. Ulegał metamorfozie. Stała się zaradną, samodzielna i nieustępliwa. Dla dobra dzieci gotowa wyrzec się godności. Zorientowała się, że na miłość Antka nie ma co liczyć. Odezwały się w niej instynkty macierzyńskie. Jej duma i hardość wszystkich dziwiła. Te cechy czyniły ją w oczach Macieja godną zaufania. Upewniwszy się o zdradzie męża wiedziała, że sama musi walczyć o siebie i dzieci. Po bitwie o las przeniosła się z dziećmi do Macieja. Chciała wykorzystać możliwość by przejąć gospodarstwo. Świadczy to o jej zaradności i przebiegłości. Wierząca. Prosi Boga o siłę do działania. Dumna. Nie chciała by ludzie plotkowali o niej. Pomagała innym. Nienawidziła Jagny. Widziała w niej przyczynę całego zła jakie ją spotkało. Kłóciły się. Potrafiła jednak stanąć w jej obronie i zrozumieć ją. Umiała przebaczyć. Chciała zdobyć męża pracowitością i zaradnością skoro nie mogła urodą. Nienagannie zajmowała się gospodarstwem. Boryna powierzył jej pieniądze i gospodarstwo. Typ kobiety, która przez nędze i cierpienie dochodzi do ideału. Wie co to bieda i nie zapomina o biednych. Wspaniałomyślna dla innych, nie tak wyniosła jak kiedyś. Czuje swą siłę i przewagę nad Antkiem. Silna psychicznie, potrafiła przeżyć wszystkie upodlenia.

Jagna

Pochodziła z bogatej rodziny. Dużo się o niej plotkowało, wypędzono ją. Jej wrażliwość była odmienna od wrażliwości przeciętnej dziewczyny. Efekt wychowania przez matkę. Rozpieszczona, wyrosła na delikatną osobę, stworzoną do wyższych celów, nie do prac gospodarskich. Nie musiała pracować. Nie rozumiała istoty życia na wsi. Była podobna do matki. Doskonale się ubierała i miała świadomość, że jest najpiękniejsza we wsi. Budziła tym zazdrość innych kobiet. Miała inną mentalność bo nie dbała o majątek i ziemię. Nigdy nie odczuwała biedy. Praca nie była dla niej ważną wartością. Nie martwiła się o przyszłość, żyła teraźniejszością poddając się losowi. Nie zajmowała się gospodarstwem Boryny. Nie martwiła się tym co robi./ Wartością dla niej była jej niezależność. Kieruje się uczuciami i emocjami. Brak, typowego dla Hanki, wyrachowania, chłodnej kalkulacji. Często zdawała się na instynkt. Potrafiła dużo marzyć i myśleć o romantycznej miłości. Miłość dawała jej siłę do życia. Była sensem jej życia. Wciąż tęskni za czymś czego szuka sama nie wiedząc dokładnie czego. Nie wystarcza jej to co ma. Ceni wolność i niezależność. Chciała żyć pełnią życia. Nie chciała mieć żadnych obowiązków. Wrażliwa i współczująca, ale nie każdy to dostrzegał. Nie była uległa, pokorną i posłuszną żoną. Nie chciała być przez nikogo ograniczana. Nie rozumiała, dlaczego ludzie tak na nią nastają. Utalentowana plastycznie, lubiła zabawę. Nastawiona na branie od życia. Postać tragiczna, jej psychika nie nastawiona była do życia w wiejskiej gromadzie. Nieszczęśliwa. Typ młodej rozwichrzonej, wyrywający się z pęt osobowości. Antek był dla niej ideałem, ale potem ujrzała w nim przeciętnego człowieka. Nie wiązała ich prawdziwa miłość. Antek dawał jej oparcie. Był wymyślonym przez nią romantycznym kochankiem. Nie okazał się tak ciekawy. Nie dawał jej miłości jakiej pragnęła. W Jasiu pociągała ją jego mądrość. Zafascynowana jego delikatnością i inteligencją. Związek dusz bez podtekstu erotycznego. Potrzebowała obiektu uwielbienia gdy Antek był w więzieniu.

Postacie Drugoplanowe

Ksiądz proboszcz

Nie był zawsze dobrym kapłanem. Wśród ludzi cieszył się autorytetem bo głosił słowo Boże. Miał ogromny wpływ na ludzi i ich postępowanie. Wielu jednak uważało, że ksiądz reprezentuje interesy bogatych. Zamożny. Nie odmawia sobie przyjemności życia doczesnego. Niekiedy własne problemy stawia ponad problemy wsi. Materialista, chciwy. Pozycja we wsi czyni go człowiekiem uprzywilejowanym.

Wójt

Jeden z najważniejszych ludzi we wsi. Gdy przyłapano jego z Jagną gdy brakowało w kasie pieniędzy, ludzie obwinili ją, a nie jego. Rozpustnik nie szanujący żony i rodziny. Wykorzystywał stanowisko dla własnych celów. Trzymał z dziedzicem nie martwiąc się o prawa mieszkańców. Butny, zarozumiały, ma się za lepszego. Podkreślał swój autorytet mówiąc “Ja, wójt wam to mówi”. Kreuje się na męża opatrznościowego gromady. Pewny siebie i tego, że nikt nie może mu zaszkodzić. Czuł się bezkarny, lekceważył ludzi, obyczajowość, moralność.

Kowal

Mąż Magdy corki Maćka. Chciwy i pozbawiony skrupułów. Wiąże się z ludźmi mogącymi przynieść mu korzyść. Małżeństwo z Magdą to dla niego szansa na zdobycie większego majątku. Zależy mu na spadku. Chciał po kryjomu wykraść pieniądze Boryny tak, by nikt nie dowiedział się o jego chciwości. Nie dba o rodzinę. Człowiek przebiegły wykorzystujący ludzi (Antka). Wścibski, chciał być do wszystkiego dopuszczony. Chce być zawsze tym, który wygrywa. Butny i porywczy, nie ma szacunku dla Macieja. Podjudzał ludzi przeciwko Antkowi. Po śmierci Boryny szukał pieniędzy. Złośliwy i zdecydowany intrygant. Ludzi boją się go i czują respekt bo jest w stanie zaszkodzić najlepszym i najważniejszym gospodarzom. Z racji posiadania majątku należy do pierwszych gospodarstw, które podejmują decyzję ogółu.

Szymek

Podporządkowany matce, bał się jej. Dominikowa dbała o Jagnę przez co z bratem musieli wykonywać kobiece prace. Upokarzające. Zbuntował się przeciw takiemu traktowaniu gdy poznał Nastkę. Matka jest przeciwna ślubowi. Nastka nie ma wiana. Dominikowa straciła by parobka. Po kłótni z matką zostaje wygnany z domu. Kupuje ziemię od dziedzica (niewielki skrawek nie urodzaju). Buduje dom. Jego upór i samozaparcie sprawiły, że inni pomagali mu wyrażając swe uznanie dla jego pracy. Dumny i nie prosił nikogo o pomoc. Metamorfoza: Z popychadła podporządkowanego matce pod wpływem uczucia zmienia się w dobrego gospodarza.

Jagustynka

Starsza i biedna kobieta. Zapisała dzieciom ziemię i poszła na “wygnanie”. Mieszkała u różnych ludzi, zaciągała się do pracy. Wszyscy obawiali się jej ciętego języka. Wiedziała o wszystkim co działo się we wsi. Nie miała szacunku do nikogo i niczego, a było to wynikiem krzywdy jakiej doznała od dzieci pracując bardzo ciężko przez wiele lat. Dumna i pracowita. Wiejska typowa plotkująca baba. Jedyna radość jej życia. Na koniec chce godzić się z dziećmi mimo, że jest to dla niej upokarzające. Dwulicowa. Czuje się skrzywdzona przez los, samotna. Stąd bierze się jej złośliwość i oschłość. Nienawidzi całego świata, bogatych i biednych. Zawsze przyznawała racjęt emu z kim rozmawiała. Przebiegła,cieszyła się gdy innym przydarzało się nieszczęście.

Złoźoność charakterów postaci

By dostrzec złożoność charakterów postaci, autor prezentuje je w różnym świetle. Mieszkańcy wsi są schierachizowani. Kryterium podziału jest majątek, ziemia, pieniądze, inwentarz Hierarchii posiadania. Stan zamożności równoważny jest z poważaniem, wiąże się to z umiejętnością gospodarowania. Elita wiejska to bogacze: Boryna, młynarz wójt, kowal. Zajmują oni pierwsze miejsce w kościele, karczmie. Do nich należy troska o losy całej gromady. Wzór postępowania. Decyzje ich są niepodważlne i nieodwracalne. Klasa średnio zamożna: Dominikowa, Kłębowie, Paczesiowa, Blcerkowie. W trudnych momętach muszą wysprzedawać inwentarz. Biedota to komornicy, bezrolni, parobkowie, nie posiadający dachu nad głową. Żyją w skrajnej nędzy. Komornicy szczycili się wolnością, ale służba nie traktowana była jak ludzie wolni. Źródłem autorytetu był stan zamożności. Dawało to wstęp do elity. W kościele bogaci zajmują pierwsze miejsce, a biedota musi stać. Na wesele Boryny zaproszono tylko bogaczy. Boryna źle traktował parobków, mało płacił, bił (Witek). Taką hierarchię tłumaczono wolą Boga. Opisywanuy przez Reymonta moment to rozdrabnianie się gospodarstw związane to z przeludnieniem wsi co prowadziło do jej ubożenia.

Miłość do ziemi

Posiadanie ziemi zapewnia autorytet, wstęp do wiejskiej elity, niezależność i samodzielność, gwarancję dostatku, poczucie godności, automatycznie sprawia, że posiadający ziemię zasługuje na szacunek i posłuch. Opis śmierci Boryny jest patetyczny i ukazuje miłość do ziemi. Ludzie manifestują swój szacunek dla przyrody. Miłość do ziemi wiąże się z miłością do pracy, która jest szanowana i czyni człowieka szczęśliwym. Wiedzą, że ziemia jest ich żywicielką. Ziemia i prace rolne sprawiają, że “Chłopów” można nazwać encyklopedią zajęć rolnych. Prezentowane są one dość dokładnie. Bez ziemi nie mogli by żyć. Jest tą wartością, która wzbogaca ich emocjonalnie. Traktują ziemię jak partnera, a czasem jak przeciwnika. Mówią do niej. Ziemia ma charakter upersonifikowany. Jest kimś, a nie czymś. Ziemia nie jest tłem dla wydarzeń. Jest żywiołem dającym o sobie znać. Przyroda nadaje tempo ludzkiego życia, ma wpływ na życie osobiste. Gdy tempo robót słabnie ludzie mają więcej czasu dla siebie. “Chłopi” to także powieść o pracy, poddanej rytmowi przyrody i uwarunkowanej porzez nią. Praca jest jednak zawsze mozolnym trudem, czynnością pełną dostojeństwa i godności. Chłopi czują swój bezpośredni związek z ziemią. Są częścią natury i żyją z nią w zgodzie. Praca na roli wpływa na kształt rodziny i stosunków w niej. Każdy członek rodziny miał ściśle wyznaczone obowiązki, którym musiał podołać. Pozycja w gospodarstwie była jednoznaczna z pozycją w rodzinie. Gdy kogoś brakuje część pracy zostaje nie wykonana. Mężczyźni zajmowali się pracą na polu, kobiety zajmowały się domem i wychowywały dzieci, ale często pracowały w niektórych zajęciach na polu. Natura narzuca styl życia. Zależność człowieka od natury wpłynęła na uniwersalność powieści. Nagroda Nobla w 1924 roku.

Folklor w utworze

Folklor to twórczość danego środowiska charakteryzująca kulturę. Obejmuje on muzykę, plastykę, podania i baśnie, pieśni itp. Folklor ludowy to folklor ludzi wsi.

Wesele

Odbywały się na zimę i jesień - brak prac gospodarskich. Najpierw przysyłano zaufanego do panny by wiedzieć czy zalotnik jest mile widziany. Potem przysyłano swatów z wódką. Im lepszy swat tym lepsza pozycja pana młodego. Jeśli oświadczyny są przyjęte to panna młoda musi wypić kieliszek. Potem idą do karczmy (zmówiny) gdzie ustalany jest posag dla panny młodej i ewentualne zapisy dla panny młodej od pana młodego. Do domu panny młodej kobiety znoszą jadło by jej matka się nie wykosztowała. Matka panny młodej błogosławi obrazem młodych. Do kościoła idzie się w kolejności: młoda z drużbami i druchnami, młody, rodzina młodych i reszta wsi. Kolejność dowolna w drodze do domu weselnego. Panna młoda musi zatańczyć z każdym mężczyzną na weselu jeden taniec. Pierwszy i ostatni rezerwuje dla pana młodego. W drugi dzień wesela są oczepiny. Boryna jako najbogatszy we wsi musiał mieć bogate i huczne wesele. Ważna jest kolejność potraw i partnerów tanecznnych dla panny młodej. Ważne przyśpiewki.

Boże Narodzenie

Przerwa od prac gospodarskich. Nastrój pośpiechu, gotowania, zamętu. Chleb, mąka do klusek. Ozdoby świąteczne. Placki z miodem i serem. Jedliną przystrajają kościół. W Wigilię kościelny roznosi opłatek. We wschodnim rogu domu stawia się snop siana. Siano jest też pod obrusem. W Wigilię cały dzień post. Po pierwszej gwiazdce łamią się opłatkiem. Kolejność potraw: Barszcz czerwony, śledzie, kluski z makiem, racuchy. Dla Jagustynki dodatkowe nakrycie przy stole. Piją kawę i słuchają opowieści o Jezusie. Gospodyni i parobcy łamią sięopłatkiem ze zwierzętami. O północy pastorałka.

Jesień - prace

Pod koniec września zbierano kartofle. Robiły to kobiety i dzieci. Orano ziemię lub robiono zasiew. Praca mężczyzn. Od tych robót zależało życie w zimie. Gdy słyszeli bicie dzwonu na Anioł Pański przerywali pracę i modlili się. Po pracy pod wieczór zaganiano zwierzęta do zagród. Dojono krowy i rozpalano ognisko w kominku. Nad ranem dojono krowy i ruszano w pole. W niedzielę wyprowadzali zwierzęta na popas i szli do kościoła. Potem jedli obiad i gromadzili się w karczmie. Wybierali się na jarmark by uzupełnić zasoby. Gdy zaczynał padać deszcz rozpoczęto zbierać kapustę. Wieczorami opowiadali o swojej pracy. W Zaduszki szli rano do kościoła na Nieszpory. Składali księdzu i organiście ofiarę by ci modlili się za dusze zmarłych. Niektórzy kładli na grobach chleb. Był to dzień udręki, a święto na wpół religijne.

Zima - prace

Mniej pracy. Niektórzy musieli pracować w karczmie lub tartaku. Byli to głównie biedni. Proste prace jak karmienie zwierząt, młócono zboże itp. Mimo ciężkich warunków chodzono po susz do lasu by ogrzać chałupy. Częściej przebywano w karczmie. Zbierano się w chałupach by prząść wełnę, był to pretekst do spotkań, rozmów, plotek, zabaw. Zadawano zagadki, opowiadano historię, zabawa w niedźwiedzia, wycinano różne wycinanki. Wykonywano prace w związku ze świętami. Pod koniec zimy robiono ostatnie porządki.

Obowiązywało to całą zbiorowość. Kształtowało to poglądy i moralność wiejskiej gromady. Zwyczaje te kultywowane były ze względu na szacunek tradycji i nawyk. Zwyczaje odgrywają ważną rolę, stanowią całość z poszczególnymi ludźmi. Podporządkowanie to pokazane jest w czasie samosądu, niebezpieczna psychika, Jagna wystąpiła przeciw ich zwyczajom i tradycjom.

“Chłopi” jako epopeja wsi

Powieść ta jest panoramą życia ludzi wsi: obrzędy, prace, utwór o życiu wsi. Syntezę zapewnia:

znajomość środowiska

umiejętność syntetycznego ujęcia problemów wsi

obiektywizm pisania prezencji zagadnień

realizm

trójwymiarowa obserwacja - jednoczesność scen - ich symultaniczność

dzieło sztuki i dokument życia wsi

Epopeja to gatunek literacki, długi, często pisany wierszem. Pokazuje poetyczne losy bohaterów na tle wydarzeń historycznych lub losy narodu w przełomowym momencie dziejowym.

“Chłopi” - zmiana patriarchalizmu na system, gdzie każdy mógł tworzyć swe dobro. Świadomość społeczno narodowa. Kryzys gospodarki indywidualnej, z dużych gospodarstw rozdrabniały się małe gospodarstwa. Kiedyś patriarcha miał dużo ziemi. Dzieci i wnuki pracowały u ojca. Teraz młode pokolenie chce mieć własną ziemię. Młodzi mają większą wiedzę Patriarchalny system rodziny ustępuje miejsca nowemu systemowi gdzie młodzi, ale dorośli ludzie mają własną ziemię. Mają świadomość swych praw obywatelskich i przywilejów. Stare pokolenie przyzwyczajone jest do bierności wobec władz. Młodzi się buntują i wiedzą, że mają do tego prawo. W epopei występuje bohater zbiorowy.

Natura:

stwarza nastrój (Jaś i Jagusia pod drzewem - intymność)

natura wyznacza rytm życia każdego wieśniaka. Wszechobecna w ich życiu bo nakłada na nich konkretne obowiązki. Ich działania warunkowane są przez naturę.

urasta do rangi odrębnego bohatera. Przeciwnik i sojusznik ludzi. Opis impresjonistyczny, gra światła i barwy, opis plastyczny, nastrój dynamiczny, zmieniający się.

Cechy opisu w epopei:

opis rozbudowany, zwłaszcza część porównawcza porównań.

Personifikacja natury.

opis dynamiczny

Patos przeplatany z komizmem np.:

chłopi ruszają na las, nastrój poważny i uroczysty

przegnanie kolonistów

wypowiedzi Rocha

opis niektórych prac polowych ich ważność dla ludzi wsi.

Patos ma służyć monumentalności bohaterów bądź niektórych ich działań. Humor jest przeciwwagą patosu:

komiczne postacie

- Jagustynka

- Ambroży

komiczne sceny

- rozprawa sądowa o ojcostwo Boryny względem dziecka dziewki

komiczne dialogi

- rozprawa na temat chorego mężczyzny, urwana macica

Użyte techniki to:

realizm (opis prac polowych)

impresjonizm

malarskość

dobór kolorów

perspektywiczne spojrzenie

symbolizm

Śmierć Boryny na polu. Z ziemią związane było jego życie i ziemią związana jest jego śmierć.

naturalizm

podporządkowanie życia przyrodzie i jej rytmowi

ekspozycja roli jaką pełni popęd półciowy

drastyczne sceny: Kuba obcina nogę

„Chłopi” WŁADYSŁAWa REYMONTa

Kompozycja, narracja, język

Reymont zajął się tematem wsi i życiem chłopów. Dostrzegł on pewien moment dziejowy i chciał go ukazać w książce.

Tom 1 (Jesień) - Maciej Boryna, Antek, Kuba

Tom 2 (Zima) - Hanka, miłość Antka i Jagny

Tom 3 (Wiosna) - Hanka, Antek, chory Boryna

Tom 4 (lato) - Antek, Jagna, Hanka

„Chłopi” to synteza polskiej wsi, ludzi, ich problemów, przeżyć:

uogólnianie - wątki indywidualne służą za przykład typowości

wielowarstwowość wątków i ich jednakowa ważność

otwarta akcja

konstrukcja utworu rozpięta między czterema porami roku

Język, gwara. Świadomie nie jest to gwara jednego regionu.

Charakterystyka postaci

Maciej Boryna

Antek Boryna

Hanka

Jagna

Postacie Drugoplanowe

Ksiądz proboszcz

Wójt

Jeden z najważniejszych ludzi we wsi. Gdy przyłapano jego z Jagną gdy brakowało w kasie pieniędzy, ludzie obwinili ją, a nie jego. Rozpustnik nie szanujący żony i rodziny. Wykorzystywał stanowisko dla własnych celów. Trzymał z dziedzicem nie martwiąc się o prawa mieszkańców. Butny, zarozumiały, ma się za lepszego. Podkreślał swój autorytet mówiąc „Ja, wójt wam to mówi”. Kreuje się na męża opatrznościowego gromady. Pewny siebie i tego, że nikt nie może mu zaszkodzić. Czuł się bezkarny, lekceważył ludzi, obyczajowość, moralność.

Kowal

Szymek

Jagustynka

Starsza i biedna kobieta. Zapisała dzieciom ziemię i poszła na „wygnanie”. Mieszkała u różnych ludzi, zaciągała się do pracy. Wszyscy obawiali się jej ciętego języka. Wiedziała o wszystkim co działo się we wsi. Nie miała szacunku do nikogo i niczego, a było to wynikiem krzywdy jakiej doznała od dzieci pracując bardzo ciężko przez wiele lat. Dumna i pracowita. Wiejska typowa plotkująca baba. Jedyna radość jej życia. Na koniec chce godzić się z dziećmi mimo, że jest to dla niej upokarzające. Dwulicowa. Czuje się skrzywdzona przez los, samotna. Stąd bierze się jej złośliwość i oschłość. Nienawidzi całego świata, bogatych i biednych. Zawsze przyznawała racjęt emu z kim rozmawiała. Przebiegła,cieszyła się gdy innym przydarzało się nieszczęście.

Złoźoność charakterów postaci

Miłość do ziemi

Posiadanie ziemi zapewnia autorytet, wstęp do wiejskiej elity, niezależność i samodzielność, gwarancję dostatku, poczucie godności, automatycznie sprawia, że posiadający ziemię zasługuje na szacunek i posłuch. Opis śmierci Boryny jest patetyczny i ukazuje miłość do ziemi. Ludzie manifestują swój szacunek dla przyrody. Miłość do ziemi wiąże się z miłością do pracy, która jest szanowana i czyni człowieka szczęśliwym. Wiedzą, że ziemia jest ich żywicielką. Ziemia i prace rolne sprawiają, że „Chłopów” można nazwać encyklopedią zajęć rolnych. Prezentowane są one dość dokładnie. Bez ziemi nie mogli by żyć. Jest tą wartością, która wzbogaca ich emocjonalnie. Traktują ziemię jak partnera, a czasem jak przeciwnika. Mówią do niej. Ziemia ma charakter upersonifikowany. Jest kimś, a nie czymś. Ziemia nie jest tłem dla wydarzeń. Jest żywiołem dającym o sobie znać. Przyroda nadaje tempo ludzkiego życia, ma wpływ na życie osobiste. Gdy tempo robót słabnie ludzie mają więcej czasu dla siebie. „Chłopi” to także powieść o pracy, poddanej rytmowi przyrody i uwarunkowanej porzez nią. Praca jest jednak zawsze mozolnym trudem, czynnością pełną dostojeństwa i godności. Chłopi czują swój bezpośredni związek z ziemią. Są częścią natury i żyją z nią w zgodzie. Praca na roli wpływa na kształt rodziny i stosunków w niej. Każdy członek rodziny miał ściśle wyznaczone obowiązki, którym musiał podołać. Pozycja w gospodarstwie była jednoznaczna z pozycją w rodzinie. Gdy kogoś brakuje część pracy zostaje nie wykonana. Mężczyźni zajmowali się pracą na polu, kobiety zajmowały się domem i wychowywały dzieci, ale często pracowały w niektórych zajęciach na polu. Natura narzuca styl życia. Zależność człowieka od natury wpłynęła na uniwersalność powieści. Nagroda Nobla w 1924 roku.

Folklor w utworze

Folklor to twórczość danego środowiska charakteryzująca kulturę. Obejmuje on muzykę, plastykę, podania i baśnie, pieśni itp. Folklor ludowy to folklor ludzi wsi.

Wesele

Boże Narodzenie

Jesień - prace

Zima - prace

„Chłopi” jako epopeja wsi

Powieść ta jest panoramą życia ludzi wsi: obrzędy, prace, utwór o życiu wsi. Syntezę zapewnia:

znajomość środowiska

umiejętność syntetycznego ujęcia problemów wsi

obiektywizm pisania prezencji zagadnień

realizm

trójwymiarowa obserwacja - jednoczesność scen - ich symultaniczność

dzieło sztuki i dokument życia wsi

Epopeja to gatunek literacki, długi, często pisany wierszem. Pokazuje poetyczne losy bohaterów na tle wydarzeń historycznych lub losy narodu w przełomowym momencie dziejowym.

„Chłopi” - zmiana patriarchalizmu na system, gdzie każdy mógł tworzyć swe dobro. Świadomość społeczno narodowa. Kryzys gospodarki indywidualnej, z dużych gospodarstw rozdrabniały się małe gospodarstwa. Kiedyś patriarcha miał dużo ziemi. Dzieci i wnuki pracowały u ojca. Teraz młode pokolenie chce mieć własną ziemię. Młodzi mają większą wiedzę Patriarchalny system rodziny ustępuje miejsca nowemu systemowi gdzie młodzi, ale dorośli ludzie mają własną ziemię. Mają świadomość swych praw obywatelskich i przywilejów. Stare pokolenie przyzwyczajone jest do bierności wobec władz. Młodzi się buntują i wiedzą, że mają do tego prawo. W epopei występuje bohater zbiorowy.

Natura:

stwarza nastrój (Jaś i Jagusia pod drzewem - intymność)

natura wyznacza rytm życia każdego wieśniaka. Wszechobecna w ich życiu bo nakłada na nich konkretne obowiązki. Ich działania warunkowane są przez naturę.

urasta do rangi odrębnego bohatera. Przeciwnik i sojusznik ludzi. Opis impresjonistyczny, gra światła i barwy, opis plastyczny, nastrój dynamiczny, zmieniający się.

Cechy opisu w epopei:

opis rozbudowany, zwłaszcza część porównawcza porównań.

Personifikacja natury.

opis dynamiczny

Patos przeplatany z komizmem np.:

chłopi ruszają na las, nastrój poważny i uroczysty

przegnanie kolonistów

wypowiedzi Rocha

opis niektórych prac polowych ich ważność dla ludzi wsi.

Patos ma służyć monumentalności bohaterów bądź niektórych ich działań. Humor jest przeciwwagą patosu:

komiczne postacie

- Jagustynka

- Ambroży

komiczne sceny

- rozprawa sądowa o ojcostwo Boryny względem dziecka dziewki

komiczne dialogi

- rozprawa na temat chorego mężczyzny, urwana macica

Użyte techniki to:

realizm (opis prac polowych)

impresjonizm

malarskość

dobór kolorów

perspektywiczne spojrzenie

symbolizm

Śmierć Boryny na polu. Z ziemią związane było jego życie i ziemią związana jest jego śmierć.

naturalizm

podporządkowanie życia przyrodzie i jej rytmowi

ekspozycja roli jaką pełni popęd półciowy

drastyczne sceny: Kuba obcina nogę

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
chlopiec czy dziewczynka XUDHZZKC4E64BAD26DODKYBJNXI7KLO44H2SDUI
Chlopiec czy dziewczynka
Chlopiec czy dziewczynka(1)
Polski chłopi
chlopiec czy dziewczynka
chlopiec czy dziewczynka 2 id 1 Nieznany
Chlopiec czy dziewczynka
chłopi i wieś, Matura, Język polski, Motywy literackie
Chłopi wobec powstań narodowo – wyzwoleńczych, XIX wiek Polska
Anaruk chłopiec z
Chłopiec z drewna – wystukiwanie rytmów 3l
Emocje chłopiec

więcej podobnych podstron