48. Wzrost znaczenia regionów
W ciągu ostatnich dziesięciu lat jesteśmy świadkami pojawiania się coraz liczniejszych opracowań naukowych i poważnych reportaży; regionalizacji państw europejskich poświęca się też dziesiątki kongresów i setki publikacji. Pojęcie regionu zaczyna odgrywać istotną rolę nie tylko wśród socjologów i w krajach „Szóstki", ale i w rządowych sferach kraju najbardziej scentralizowanego na naszym kontynencie i bodaj najbardziej podejrzliwego w stosunku do federalizmu opartego na regionach - to jest jednej i niepodzielnej Republiki Francuskiej.
Bibliografia prac poświęconych we Francji problemom współczesnego regionu obejmuje już kilkaset pozycji i wyczerpujących studiów, a ich autorami są socjologowie, politolodzy, ekonomiści, prawnicy, ludzie odpowiedzialni za realizację planów państwowych, a nawet politycy tacy jak Mendes-France, Pleven, Giscard d'Estaing, Edgar Faure i Edgar Pisani
Niezależnie od tego imponującego wysiłku wyobraźni i emocjonalnego zaangażowania, od wartości badań naukowych i odnowy podstawowych pojęć, rysuje się pewien ruch rewindykacji politycznych. Kandydaci niekomunistycznej opozycji oraz dwóch partii: PSU - z lewicy, i Niezależnych - z prawicy od 1967 roku domagali się we Francji wybieranych regionalnych zgromadzeń ustawodawczych, przyznawania regionalnego obywatelstwa, powołania regionalnych władz wykonawczych oraz utworzenia regionalnych a wielonarodowościowych całości w skali europejskiej; były to, dziesięć albo dwadzieścia lat temu, propozycje absolutnie niewyobrażalne dla mentalności francuskiej.
Z manifestu ruchu „O federalizm i postęp społeczny" cytuję tych kilka zdań:
„Domagamy się stworzenia stanów regionalnych Francji. Byłyby one wyposażone we władzę wykonawczą i sądowniczą, analogiczną na przykład do władzy stanów w Stanach Zjednoczonych Ameryki.
Regionalne Stany Francji przekażą część swoich suwerennych uprawnień federalnemu państwu francuskiemu.
Walkę o naszą narodową niezawisłość możemy prowadzić wyłącznie w ramach Europy zjednoczonej, która będzie federalistyczna albo nie będzie jej wcale. W tej zjednoczonej Europie reprezentowanie ludu francuskiego będzie należało do federalnego państwa francuskiego.
Do najcięższych grzechów paryskich biurokratów i technokratów i do najpoważniejszych następstw nieuczciwej eksploatacji prowincji przez paryski centralizm trzeba zaliczyć coraz bardziej się pogłębiający niedorozwój rozległych regionów Francji. Krzywdy tak spowodowane powinien wynagrodzić naród."
Wszystko to bardzo interesujące, powiadali wówczas bonzowie - kapłani gaullizmu, ale nie trzeba przypisywać temu zbytniego znaczenia. Nie tak łatwo będzie zachwiać państwem francuskim. Jego rządca mocno je trzyma w ręku i nie przejmuje się tak bardzo regionalistycznymi fantazjami.
Rządca kraju postanowił się jednak wycofać, między innymi w związku ze sprawą regionów właśnie, którą mu fałszywie przedstawili wierni tej sprawie pośrednicy. Regiony straciły wówczas tylko swoich przywódców, nie zaś autentycznych bojowników sprawy, która ostała się cało mimo oplatających ją intryg.
Za rodzącym się regionalistycznym podnieceniem kryje się istotnie coś więcej niż związane z aktualną sytuacją niezadowolenie, a mianowicie poważna konieczność domagająca się strukturalnych reform, które - powoli - zaprowadzą bardzo daleko...
Ta właśnie konieczność tłumaczy fakt, że Wspólny Rynek uznał za niezbędne zwołanie w 1961 roku w Brukseli dużej wagi spotkania dotyczącego ekonomii regionów, i że wzięło w nim udział sześciu członków - Państw Narodowych.
Właśnie zacofanie, niedorozwój wielu regionów Francji, Włoch, a nawet Niemiec, zmusiło rządy tych krajów, aby zajęły się wreszcie regionalizacją swoich terytoriów. Dojrzano fakt, że to zacofanie wynika wprost ze struktury państwa narzucającego jedność, czyli -jak to określają niektórzy - z eksploatacji regionów przez centralistyczne państwo. Szczególnie zainteresowano się regionami peryferyjnymi, najbardziej zaniedbanymi przez stolice, co doprowadziło do rewolucyjnej koncepcji - ewentualności powstania regionów rozciągających się po dwu stronach granicy, wielonarodowościowych jednostek socjoekonomicznych.
Weźmy region dokoła miasta Lilie, który graniczy z Belgią. W optyce Paryża Lilie jest końcową stacją kolejową, a Roubaix-Tourcoing - ślepym zaułkiem w kącie Hexagonu. Ale w optyce jutrzejszego Wspólnego Rynku wszystko się zmienia; po zlikwidowaniu granicy, która od stu pięćdziesięciu lat odcinała region od terenu jego naturalnej ekspansji, Lilie, wraz z miastami-satelitami, może się stać liczącą milion mieszkańców metropolią regionu, który rozciągałby się zarówno w Belgii, jak we Francji, a ponadto był związany z południową Anglią.
A przecież Lilie jest tylko jednym z wielu przykładów. Regio Basiliensis otwiera się na trzy kraje: Szwajcarię, Francję i Niemcy. Tak samo mogłoby być w wypadku Regio Genevensis, która łączy frankońskie plemiona ze stoków Mont Blanc. Toteż „Szóstka'* coraz bardziej interesuje się innymi regionami przekraczającymi granice, jak na przykład Liege-Maastricht-Aachen.
Oto kilka charakterystycznych tytułów: Paris et le desert franęais („Paryż i francuska pustynia") Jean-Franęois Gravier, który pierwszy przypuszcza atak, już w roku 1947, i Question regionale („Zagadnienie regionalizmów") tego samego autora, podsumowanie problemu po dwudziestu dwu latach; Decoloniser les provinces („Zdekolonizować prowincje") Patricka du Ruffray — tytuł stał się hasłem-sloganem ruchów regionalistycznych; La gauche et les regions („Lewica i regiony") R. Philipponeau, który uwalnia pojęcie regionu od obciążeń maurrasowskich; La revolution regionalistę („Rewolucja regionalistyczna") Roberta Lafont, tytuł, który stał się programem. Dodajmy jeszcze Comment peut-on etre breton? Morvan Lebesąue, książkę ze wszystkich tu wymienionych najbardziej wzruszającą, przekonującą i pełną siły