Program stabilizacyjny gosp. polskiej na tle uwarunkowań w Europie śr-wsch. (Program Balcerowicza).
Nierówny był start krajów Europy śr-wsch. Jeśli chodzi o zmiany systemowe. W momencie wchodzenia w okres przemian poszczególne kraje charakteryzowały się zróżnicowanymi warunkami wyjściowymi (stopa inflacji, zadłużenie, tempo wzrostu gosp.). W różnym stopniu, ale wszystkie kraje borykały się z problemami strukturalnymi i systemowymi, do których można zaliczyć między innymi:
dominującą rolę czynników politycznych
scentralizowane planowanie
brak rynku czynników produkcji
dominująca własność państwowa
polityczne uwarunkowania współpracy międzynarodowej w ramach RWPG
Przedmiotem zmian systemowych było wyplątanie się z tych problemów.
Najgorsza syt. w momencie rozpoczęcia transformacji wystąpiła w Polsce z powodu bardzo wysokiej inflacji i bardzo wysokiego zadłużenia gospodarki.
Charakterystyczną cechą krajów Europy śr.-wsch. Było to, że w strukturach gospodarek występowały branże i przeds., których produkcja kierowana była tylko na rynki w ramach RWPG, a ta produkcja nie odpowiadała standardom światowym.
Najszybciej zmierzyły się ze zmianami systemowymi Polska i Węgry. W obu tych krajach w socjalizmie przeprowadzono różnego rodzaju reformy (z 1968r. reforma polska- u nas upadła a w Węgrzech przyniosła efekty). To spowodowało ułatwienia we wprowadzaniu zmian.
Pod koniec lat 80-tych wyniki gosp. uzyskane przez Polskę rozminęły się z aspiracjami społeczeństwa. Przeciętny obywatel nie analizował wskaźników makroekonomicznych, ale oceniał stan gosp. polskiej przez to co było na wystawach sklepowych, przez wygląd ulic, budynków. Społeczeństwo zdawało sobie sprawę z niższego poziomu technologii w Polsce niż w innych krajach; z dużej dekapitalizacji maj. trwałego. Niezadowolenie budziła organizacja pracy i zarządzania nią oraz wiele innych rzeczy.
Na pierwszy plan niezadowolenia wysunęła się inflacja na wzrost której w l. 80-tych przyczynił się wysoki wzrost płac a z drugiej strony nastąpiło równoczesne pogarszanie się efektywności gospodarowania.
Na świecie w latach 80-tych.
Dekada nierównowagi, rozwój gospodarczy w większości krajów świata napotkał na trudności, które powodowały napięcia na rynkach krajowych i w bilansach płatniczych.
Do najbardziej uciążliwych zjawisk należały:
kryzysy płatnicze
inflacja
procesy stagnacyjne w produkcji
gwałtowna fluktuacja kursów walut i st. %
nasilanie się protekcjonizmu
W celu przezwyciężenia tych trudności poszczególne kraje zmieniały orientację polityczną, ekonomiczną, a kraje Europy śr-wsch. Dokonały gruntownej przebudowy systemu społ-gosp. i politycznego. W tych dostosowaniach ogromną rolę odgrywał Międzynarodowy Fundusz Walutowy, gdyż:
występował jako instytucja finansująca przejściowe deficyty płatnicze w poszczególnych krajach
współuczestniczył w opracowywaniu i wdrażaniu programów stabilizacyjnych, które miały przywrócić równowagę i stabilizację w gospodarce
pomoc MFW dla krajów zmieniających orientację pol. ek.; taka zmiana pol. ek. (doprowadzenie do równowagi) wymagało 12-18 miesięcy, w których MFW wspomagał te kraje
dla krajów Europy śr-wsch; Polska- pierwszy kraj przechodzący transformację z socjalizmu do kapitalizmu; nie wiadomo było ile potrzeba czasu; buły dwie grupy ekonomistów:
I grupa uważała, że MFW jest nam niepotrzebny
II grupa uważała, że bez pomocy nie da się przeprowadzić reform
W strategii dla Polski do 2003r.
Wzrost gosp. powodowany inwestycjami powinien wynosić 5% aby zahamować bezrobocie, a żeby zwiększyła się ilość miejsc pracy 6%.Aktualna sytuacja nie napawa optymizmem, obecnie wzrost gosp. na ten rok ma wynieść 4,5%.
Poprzez zmniejszenie importu można znieść ujemny bilans handlowy. Polska importuje wszystko.
Stworzyć warunki dla małych i średnich firm i odbiurokratyzować je
Budownictwo to siła napędowa gospodarki na zachodzie. Jedno miejsce pracy w budownictwie to 5-6 miejsc pracy w innych gałęziach gosp., które są powiązane z budownictwem mieszkaniowym. Ono nie ma charakteru importochłonnego, zatrudnia ludzi o nienajwyższych kwalifikacjach.
W teorii PE opisując podstawowe zależności makroekonomiczne abstrahuje się od czynnika czasu i zakłada dostosowania natychmiastowe. W praktyce jednak proces dostosowań wymaga czasu. W trakcie realizacji mogą pojawić się pewne opóźnienia.
W programie stabilizacyjnym wyróżniamy następujące ogniwa:
Pogorszenie się syt. w gosp.; wzrost deficytu; wzrost inflacji; spadek produkcji
Uświadomienie przez rząd potrzeby podjęcia określonych decyzji, które przeciwdziałałyby tym negatywnym tendencjom w gospodarce
Podjęcie określonych decyzji przez rząd
Poprawa syt. w gosp. jako efekt podjętych działań
Pomiędzy poszczególnymi ogniwami występują opóźnienia, których długość zależy od czynników obiektywnych i subiektywnych, które w konsekwencji wpływają na długość realizacji programu dostosowawczego. W praktyce najczęściej występują opóźnienia między 2 i 1 ogniwem, czyli jest to tzw. Opóźnienie informacji i długość tego opóźnienia (czas) zależy od fachowości rządu i jego ciał doradczych. Opóźnienie między 3 i 2 ogniwem tzw. Opóźnienie decyzji zależy od systemu podejmowania decyzji i istniejących ograniczeń legislacyjnych. Między 4 i 3 jest opóźnienie realizacji, zależy ono od doboru instrumentów ekonomicznych PE i elastyczności samej gospodarki. W każdej jednak sytuacji ostatecznie rezultaty PE zależą od możliwości określenia możliwych opóźnień i od dostosowania do nich działań rządu.
1994r. po zmianie ekipy rządzącej poprawa w gosp.- tempo wzrostu gosp. wzrasta, bezrobocie spada. To nie jest efektem działań rządowych, tylko wcześniejszych posunięć. W miarę upływu czasu zmiany zaczęły działać i przynosić efekty pozytywne.
Kolejnym problemem przy wprowadzaniu programu stabilizacyjnego jest wybór tempa przywracania równowagi makroekonomicznej. Są dwa sposoby wprowadzania prog. stab.:
Metoda stopniowego dochodzenia do celu, która wymaga dłuższego czasu dostosowawczego i skuteczność tej metody zależy od determinacji rządu oraz od siły przewidywań inflacyjnych
Metoda szokowa, która polega na jednoczesnej i radykalnej zmianie w całej gosp. narodowej np. może to być zamrożenie lub uwolnienie cen, płac; skokowe zmiany podstawowych parametrów ekonomicznych (st.%, kurs walutowy), ale to rozwiązanie może być wprowadzone tylko wtedy gdy jest bardzo zdyscyplinowane społeczeństwo i rząd ma silne poparcie tego społeczeństwa.
W dłuższym okresie czasu jest ryzyko, że problem może się rozmyć w czasie. Koszty wprowadzenia będą niższe. W krótkim czasie zmiana z dnia na dzień, ale odbywa się to ogromnym kosztem całego społeczeństwa i jest długo odczuwalne.
Warunki wprowadzenia programu stabilizacyjnego w gosp.:
Społeczna jego akceptacja
Finansowe wsparcie zagranicy
Takiej akceptacji jaką miał rząd Mazowieckiego na początku nie miał żaden inny rząd. Rząd nie był pewny akceptacji i obawiał się, że zmiany mogą spowodować zubożenie społ. I niezadowolenie.
Na pocz. 90r. ceny rosły, półki były puste (3/4 społeczeństwa akceptowało te zmiany). Już po pierwszym półroczu, gdy ujawniły się negatywne skutki zmian poparcie dla rządu spadło do ¼. Społeczeństwo obawiało się niepewności, że może być ciężko, drogo, ale nikt nie zastanawiał się nad bezrobociem. Pojawienie się bezrobocia było rozczarowaniem.
Program stabilizacyjny zyskał poparcie zagranicą i od 1.I.90r. uruchomiono fundusz stabilizacyjny dla gosp. polskiej (1mld $). Fundusz ten utworzono z darowizn w wysokości 300mln $ i pożyczek w wysokości 700mln od czołowych państw zachodnich. Oprócz tego fundusz MFW przyznał nam kredyt warunkowy (ponad 700mln ) i kredyt Banku Światowego (360mln $). Pieniądze były przeznaczone na uzgodnione wcześniej projekty inwestycyjne. Ponadto Polska rozpoczęła negocjacje z B. Światowym w celu uzyskania kredytu, który miał być przeznaczony na zmianę struktury gosp. Polski.
MFW i B. Światowy są zbiurokratyzowane, chcą aby udzielać kredytów tym krajom, w których PKB na mieszkańca nie przekracza 4000 $. Gdyby tak było to Polska nie dostałaby kredytu (6-7tys. $).
Ponad 70% krajów korzystających z kredytów to kraje, które otrzymają kredyty w bankach prywatnych.
Program stabilizacyjny gosp. polskiej wprowadzony po wyborach 89r. (dokładne przedstawienie założeń było w XII.89r.- przedstawiał Balcerowicz)
Program ma dwa etapy:
Ten etap miał być stosunkowo krótki; miała nastąpić stabilizacja gosp. głównie poprzez likwidację inflacji
Miał trwać kilka lat; ukierunkowany był na zasadnicze przemiany systemowe w gosp. Polski
Istota programu stabilizacyjnego polegała na zasadniczej zmianie systemu gosp. w kierunku budowy systemu rynkowego opartego na takiej strukturze własności jak w krajach zachodnich oraz opartego na jasnych dla wszystkich regułach gry.
„Trzeba zerwać z fałszywą grą, w której ludzie udają, że pracują a państwo udaje, że płaci.”
„ Proponujemy życie udane zamiast udawanego, które nagradzają pracowitość i gwarantują, że rezultaty ludzkiej pracy nie są marnowane.”
Czy ten program opracowywany przy współudziale MFW i B. Światowego, był klasyczny jak dla innych, czy nie?
W większości był zgodny ze standardowym podejściem MFW, ponieważ zawierał ostre rygory fiskalne i pieniężno - kredytowe; przeprowadzono głęboką dewaluację złotówki; drastycznie ograniczono wydatki budżetu i zapowiedziano szybkie i radykalne zmiany instytucjonalne.
Różnica między naszym programem a innymi polegała na tym, że MFW nałożył ogromnie silne ograniczenia na wzrost funduszu płac, czego w innych programach stabilizacyjnych nie było.
Elementy programu stabilizacyjnego gosp. polskiej:
Restrykcyjna pol. monetarna, która miała być wprowadzona poprzez ograniczenie podaży pieniądza, wysoką st. % dodatnią w ujęciu realnym. Na pocz. Wprowadzono zmienną st. % od udzielanych kredytów, ale także ograniczono kredyty preferencyjne. Gdy st. % były bardzo wysokie to społeczeństwo zaczęło oszczędzać w bankach. Zmienna st. % bo zmieniała się inflacja. Po wprowadzeniu twardego finansowania zlikwidowano kredyty preferencyjne
Likwidacja deficytu budżetowego przez drastyczną redukcję subsydiów do żywności, śr. produkcji, nośników energii. Eliminowano większość ulg i zwolnień podatkowych oraz dotacji, głównie do przeds. państwowych. Te działania miały doprowadzić do zmniejszenia deficytu, bo pojawił się problem jego finansowania.
Liberalizacja większości cen; uwolniono 90% cen, a te które zostały nieuwolnione dotyczyły głównie nośników energii i czynszów, bo to spowodowałoby ogromny wzrost wydatków w bodźecie domowym (nawet 50% dochodów przeznaczano na żywność). Uwolnienie cen zlikwidowało centralne bilansowanie towarów. Państwo przestało być pośrednikiem w obrocie towarowym między przedsiębiorstwami.
Częściowa wymienialność waluty polskiej połączona z dewaluacją i unifikacją kursu na wszystkich rynkach. Liberalizacja handlu zagranicznego. Ważnym stabilizatorem był kurs walutowy. 1.I.90r. złoty został zdewaluowany do 9500zł za 1$ podczas gdy we wrześniu 89r. za 1$ płacono 1400zł a w grudniu 6000zł. Początkowo był sztywny kurs dolara aż do V.91r., gdy za $ płacono 11100zł. Ten jednolity sztywny kurs zapewniał wewnętrzną wymienialność waluty i miał funkcjonować w warunkach znacznej liberalizacji handlu zagranicznego. Gwarancją jego realności był 1mld $ przyznany Polsce przez MFW i B. Światowy. Na pocz. Lat 90-tych liberalizacja handlu zagranicznego cen i sztywny kurs walutowy. Obserwuje się ogromny napływ masy towarowej z zagranicy, ale z drugiej strony mamy ogromnie restrykcyjną politykę płac i zmniejsza się popyt konsumpcyjny. Napływ żywności z zagranicy- wpływ na konkurencyjność przeds. polskich. Ogromny wzrost konkurencyjności. Ludzie zaczęli kupować polskie towary.
Restrykcyjna pol. władz; dotyczy indeksacji płac, nadal obowiązuje popiwek. Wprowadzono podatek progresywny gdy płaca wynosiła 1,4 płacy przeciętnej
Jest wewnętrzna wymiana złotówki.
„Rzeczpospolita”- 1.I.2002r. (lub w II połowie 2001) złotówka będzie całkowicie wymienialna.
Problemy społeczne- największym błędem programu stabilizacyjnego był brak programu rozwoju społecznego.
Problemy społeczne rozwiązywano w sposób przypadkowy. Główny błąd to niedoszacowanie skutków społecznych, brak programu osłonowego, który miał chronić grupy najsłabsze ekonomicznie przed pauperyzacją. Te problemy społeczne dotyczyły nie tylko grup najbiedniejszych, ale i te, które pracując lepiej pogarszały kondycję gosp. domowych.
Program stabilizacyjny gosp. polskiej.
restrykcyjna pol. monetarna
likwidacja deficytu
liberalizacja handlu zagranicznego
wewnętrzna wymienialność złotówki
restrykcyjna polityka płac
Program gospodarczy oparty na programie stabilizacyjnym dawał podstawy zmiany sys. ekonomicznego. Błędem było nieopracowanie programu społecznego, osłonowego, który zająłby się problemami społecznymi. Bardzo szybko okazało się, że pauperyzacja objęła nie tylko osoby najsłabsze ekonomicznie, ale i te, które musiały zmienić swoje kwalifikacje zawodowe oraz osoby które pracowały bardzo wydajnie, ich czas pracy się wydłużał a mimo to nie mogły utrzymać osiągniętego statutu ekonomicznego (np. większość sfery budżetowej).
Programu społecznego nie ma do tej pory. Podejmuje się decyzje bieżące.
W PE dokonuje się ocen, które stanowią podstawę dalszego rozwoju.
Dwa okresy w realizacji procesu stabilizacyjnego:
1990-94
1995-do chwili obecnej
Obu tych okresów nie da się ocenić w sposób jednoznaczny ( w obu są pozytywy i negatywy).
Ad.1.
Pozytywne zmiany:
likwidowanie niedoborów w gospodarce (dużo towarów , ale drogie)
pewna równowaga na rynku, ceny coraz bardziej racjonalne
umocnienie złotego względem innych walut
pojawiła się możliwość rozwoju prywatnej przedsiębiorczości
miał też miejsce pozytywny proces prywatyzacji handlu państwowego usług transportu, budownictwa
nowy system prawny
nowe struktury instytucjonalne, które odpowiadały wymogom gosp. rynkowej
Wady:
nadal wysoka dwucyfrowa inflacja, która wywierała ujemny wpływ na kondycję ekonomiczną społeczeństwa i wzrost gosp.
bardzo wysokie bezrobocie i wzrastała liczba osób zagrożonych utratą pracy
znaczna liczba osób przechodzących na wcześniejszą emeryturę- pogarszanie syt. ekonomicznej tych rodzin (szacuje się, że spadek dochodów realnych wynosi 20-30% w porównaniu z rokiem 1989)
zaczął rozszerzać się obszar ubóstwa (biedni, bezdomni) i odnotowują z drugiej strony, że 10% polskiego społeczeństwa żyło w warunkach komfortowych
pogorszenie warunków ekonomicznych polskich wynikało też z tego, że wzrastała liczba uprawnionych do różnych świadczeń i zaczęły maleć środki przeznaczane na ten cel
w tym okresie czasu ograniczono drastycznie inwestycje państwa w rozwój nauki, szkolnictwa, ochrony zdrowia i budownictwa mieszkaniowego
Od 1991r. utrzymywał się deficyt budżetowy i narastał dług publiczny (krajowy i zagraniczny). Spłata tego długu pochłaniała ogromne pieniądze i przez to mniej złotówek na rozwój gospodarki
Bardzo trudna była syt. ekonomiczna przedsiębiorstw państwowych bo ich znaczna część miała ujemny wynik finansowy, wiele z nich było zadłużonych względem budżetu państwa, banków i różnych dostawców. Pojawiły się zatory płatnicze, które podważały płynność finansową przedsiębiorstw (ok. 50 z nich straciło zdolności kredytowe w bankach komercyjnych).
Ad.2.
Wady:
dalej żyło się źle
nadal ok. 90 to własność państwowa (nie można było szybko sprywatyzować)
w 2000r. w strukturze tworzenia PKB 40% mają przeds. państwowe;
Oznacza to dla Polski:
że osiągamy mniej więcej 2% niższy wzrost gosp. niż gdyby firmy państwowe były sprywatyzowane
wg. B. Światowego tempo wzrostu w sektorze publicznym jest o 5% niższe niż w prywatnym
firmy państwowe nie muszą dbać o zyski, często inwestują poza kontrolą, mogą zawierać zatrudnienie i płace, łatwo popadają w długi i mogą liczyć na umorzenie wobec licznych państwowych podmiotów
firmy państwowe posiadają ogromny nieefektywny majątek w postaci np. mieszkań zakładowych, ośrodków wczasowych, terenów rekreacyjno- sportowych
przeds. państwowe psują system demograficzny, bo kreują i ochraniają przywódców związkowych, którzy walczą z państwem gdy chce ono ograniczyć wcześniejsze przywileje
utrzymanie sektora publicznego tak rozbudowanego jak w Polsce oznacza iż wyrażamy zgodę na niższe dochody budżetowe, wzrost deficytu i wyższą inflację
2500 przeds. państwowych w rejestrze skarbu państwa w 1999r. Do tej grupy należą zwłaszcza giganty (one nie są sprywatyzowane):
przemysł wydobywczy
energetyczny
kolejowy
poczta
hutnictwo
przemysł paliwowy
Ok. 7.V.2001r. -publikacja na temat 500 najlepszych przeds. w gosp.
Majątek państwowy w gosp. to 40%
Wśród 500 przeds. jest 153 firmy państwowe, 349 firmy prywatne, 45 firm z mniejszościowym udziałem kapitału zagranicznego
Ostoją sektora państwowego jest 48 firm z sektora energetycznego + górnictwo + przeds. węglowe + hutnictwo + przerób ropy naftowej.
Mierniki oceny w tej 500:
wydajność pracy: 610 tys. zł./ pracownika- przeds. z mniejszościowym kap. zagranicznym; 599 tys. zł.- przeds. Prywatne; 231 tys. zł.- przeds. państwowe
przyrosty zatrudnienia
przeciętne wynagrodzenie: 41,6 tys. zł./ pracownika- przeds. Z kap. zagranicznym; 33,5 tys. zł.- przeds. prywatne; 32,8 tys. zł.- przeds. Państwowe
udział w exporcie (ogółem 14%): 19%- przeds. państwowe; 16%- z kap. zagranicznym; 8%- przeds. prywatne
Rentowność brutto- relacja wyniku finansowego brutto do przychodów całokształtu działalności firmy.
rentowność brutto (ogółem 3,8%): 6%- przeds. z kap. zagranicznym; poniżej 3%- przeds. państwowe
Firmy z kapitałem zagranicznym bardzo szybko się rozwijają i mają najwyższą wydajność. Na drugim miejscu są przeds. prywatne. One opierają się na własnym kapitale, rzadko korzystają z kredytów - to pomniejsza koszty finansowe. Trzecie miejsce- przeds. państwowe
W większości rozwiniętych gospodarek rynkowych ich rozwój odbywa się w oparciu o małe i średnie firmy. Jednym z bardzo ważnych kierunków rozwoju PE w tych krajach jest wspieranie rozwoju tych firm bo one ograniczają bezrobocie, przyczyniają się do wzrostu gosp., do poprawy syt. finansów publicznych, mają wpływ na bilans.
W Polsce biorąc pod uwagę uwarunkowania prawne (podatkowe), konkurencyjne to można powiedzieć, że rozwój małych i średnich firm możemy przesunąć na pewien okres czasu.
Na zachodzie małe i średnie firmy są pod ochroną, należą do różnych organizacji finansowych i mogą liczyć na ich wsparcie.
W statystykach REGON w Polsce jest 2,5mln małych przedsiębiorstw, ale działalność ekonomiczną prowadzi 60 z nich; pracuje w nich 4mln osób (45% zatrudnionych w działalności gosp.).
We wrześniu 2000r. - badania 1000 małych firm w Polsce.
Jest zarejestrowanych więcej firm niż prowadzi działalność ponieważ:
są uwarunkowania ekonomiczne, które w momencie zarejestrowania firmy i podjęcia działalności nie pozwalają na prowadzenie firmy
podatki są dużym obciążeniem
nie ma takich przepisów, które nakazują wyrejestrowanie firmy, która nie prowadzi działalności
ogromne utrudnienia w prowadzeniu małych i średnich firm powodują banki
zwiększa się liczba supermarketów, które zabierają klientów
ubożeje społeczeństwo
Wzrasta bezrobocie w Polsce. Polskie przeds. zadłużają się zagranicą. Tempo wzrostu zadłużenia jest bardzo szybkie. Wynosi ono tyle co rezerwy walutowe.
Wszystkie kraje Europy śr.-wsch. liczą na napływ kapitału zagranicznego do Polski. Niewiele tego kapitału idzie na badania i rozwój. Zmniejsza się nasza konkurencyjność i innowacyjność.
Złotówka jest przewartościowana, niskie tempo wzrostu gosp. (spada), brak nowych miejsc pracy problemy z wejściem do UE.
Polityka fiskalno - budżetowa
Należy ona do narzędzi o charakterze makroekonomicznym tak jak pol. pieniężno- kredytowa i pol. kursu walutowego.
PFB z punktu widzenia makroskali jest efektem przyjętej strategii rozwoju gospodarki prowadzonej przez rząd. W PFB główną rolę odgrywa budżet państwa, który jest najważniejszym elementem instytucji finansów publ.. Geneza i funkcjonowanie budżetu związane są z powstaniem i rozwojem parlamentu. Najwcześniej ta instytucja zrodziła się w Anglii
Pierwszy najlepiej opracowany budżet z punktu widzenia merytorycznego został opracowany w Polsce w 1768r. i był on wzorem dla zagranicy.
W każdym kraju budżet spełnia funkcje ekonomiczne i polityczne. Funkcje polityczne budżetu związane są z tym, iż w porządku prawnym współczesnych państw demokratycznych przyjęto konstytucyjną zasadę, że zgoda organów przedstawicielskich na pobieranie dochodów i dokonywanie wydatków przez rząd jest ograniczona tylko do roku i co roku musi być powtarzana. Uprawnienia budżetowe parlamentu mają swoje źródła w trójpodziale władzy i budżet państwa jest dla wszystkich organów przedstawicielskich tym instrumentem prawnym, który pozwala im najpełniej sprawować władzę państwową.
Ustawa budżetowa wyznacza granice wydatków i dochodów budżetowych, której przekroczenie może wywołać skutki prawne m.in. można odwołać rząd, dlatego ustawa budżetowa jest jedynym czasowym upoważnieniem rządu do prowadzenia publicznej gospodarki finansami państwa.
Debata budżetowa dotycząca projektu budżetu jak również sprawowania władzy wykonawczej z wykonania budżetu ma charakter dyskusji politycznej między obozem rządzącym a opozycją.
Budżet państwa jest planem, ponieważ spełnia wszystkie wymogi przypisane planowi.
Wymogi:
jest jeden budżet państwa
obowiązuje w ciągu określonego czasu
posiada określone cele i środki realizacji
jest przedmiotem obrad sejmu (jest negocjowany)
ukazuje się w formie prawnej co oznacza jego obligatoryjność
musi być realizowany tak jak jest zapisany
zmiana wymaga debaty i uchwały sejmu
We współczesnych państwach podstawowe źródło dochodów budżetu to podatki, inne formy spełniają niewielką rolę.
Przy opracowywaniu budżetu brane są pod uwagę następujące wielkości ekonomiczne:
tempo wzrostu gosp. - zakładano na 2001 4,5%, jest ok. 3,5-3,6%
inflacja średnioroczna- 7%; od XII do XII- 6,66%
bezrobocie- 2,8mln. a stopa bezrobocia- 15,4%
kurs walutowy średnioroczny-4,45zł/$; 4,22zł/euro
deficyt obrotów bieżących na 2001 planowano- 10,4mld $, a w relacji do PKB- 5,9%
wpływy z inwestycji zagranicznych zwłaszcza bezpośrednich- 7,4mld $
Deficyt musi być bardzo silnie kontrolowany bo relacja deficytu do PKB nie może przekroczyć 3% (tak ustalono w Mastrich).
Głównym źródłem dochodów państwowych są dochody podatkowe.
Wspólną cechą w poprzednim i obecnym systemie jest to, że dochody podatkowe stanowiły główne źródło dochodów państwa.
W 90r. dochody podatkowe stanowiły 78,3% dochodów budżetu a na 2001r. przewiduje się, że ich udział wyniesie 90,22%. W strukturze dochodów podatkowych jest pewna specyfika między poprzednim a obecnym systemem. W gosp. realnego socjalizmu w dochodach podatkowych w 90r. 59,2% stanowiły podatki bezpośrednie a 19,1% podatki pośrednie. Na 2001r. przewiduje się że w strukturze dochodów podatkowych podatki bezpośrednie będą wynosić ponad 26%, a podatki pośrednie ponad 60,5%.
Specyfika przejścia z jednego systemu do drugiego:
Polega ona na odwróceniu proporcji w tych podatkach. Taka (ta co obecnie) struktura kształtowania się dochodów podatkowych jest charakterystyczna dla krajów o rozwiniętych gospodarkach rynkowych.
W socjalizmie dla różnych form własności obowiązywały różne przepisy podatkowe, a w gosp. rynkowej nastąpiła równoprawność sektorów więc przepisy podatkowe są takie same dla wszystkich sektorów.
Wprowadzono od 1.I.92r. podatek od dochodów osobistych ludności, który zastąpił szereg podatków z socjalizmu. Pierwsze PIT-y zaczęto składać w 1993r. za rok 1992.
Końcowym elementem wprowadzanych zmian w podatkach było wprowadzenie 1.VII.93r. podatku VAT- w miejsce podatku obrotowego.
Na podatki pośrednie składa się (60%):
VAT- prawie 40%
Akcyza- prawie 20%
Podatek od gier- 1%
Od 93r. był podatek importowy (6%, potem 3%, 2%) pobierany na granicy od oclonego importowanego towary. Był on przez trzy lata. Miał zwiększać dochody budżetu państwa.
Specyfika poboru podatków w Polsce.
Ten sam urzędnik rozlicza wielkie firmy i pojedynczych podatników. Jest to ewenemen na skalę Europy. Polskie urzędy skarbowe nazywa się skansenami europejskich urzędów skarbowych.
W państwach europejskich inna jest organizacja aparatu skarbowego. W małych miastach są małe urzędy skarbowe, w których rozliczają się podatnicy indywidualni a w większych regionach (województwa) są regionalne urzędy skarbowe, w których rozliczają się firmy z danego regionu. Tak jest w Niemczech, Finlandii, Holandii i W. Brytanii.
W pozostałych krajach Europy i USA robi się wszystko aby zniechęcić podatnika do przyjścia do urzędu. Większość spraw załatwia się drogą korespondencyjną a w USA jest bezpłatna infolinia dla podatników.
Gdy podatnik popełnia błąd to urzędnik koryguje go i zawiadamia podatnika o nadpłacie lub niedopłacie podatku.
Kryzys finansów publicznych.
Zmiany po 90r. w Polsce wpłynęły negatywnie na stan finansów publicznych i doprowadziły do kryzysu budżetu państwa po stronie dochodowej i rozchodowej.
W największym stopniu zmiany wpłynęły na stronę dochodową, a spowodowane to było:
głęboką recesją gospodarczą
spadkiem dochodu narodowego, który doprowadził do spadku dochodu budżetowego
spadkiem wydajności finansowej systemu dochodów budżetowych mierzony relacją dochodów do PKB
Po stronie dochodowej do kryzysu finansów publicznych przyczynił się:
wzrost wydatków budżetu, a zwłaszcza wydatków sztywnych oraz socjalnych m.in. związanych ze wzrostem bezrobocia
Następstwem wymienionych czynników jest utrzymujący się od 1991r. deficyt budżetowy.
Kryzys finansów publicznych po stronie dochodowej
Na malejącą wydajność dochodów budżetu miały wpływ następujące czynniki:
spadek rentowności przeds. państwowych
szeroki zakres ulg i zwolnień podatkowych dotyczących sektora prywatnego
bardzo duża skłonność przeds. prywatnych do unikania opodatkowania, czyli uciekania w szarą strefę
osłabienie sprawności aparatu podatkowego (na początku go nie było)
Ad.1.
Spadek rentowności przeds. państwowych był skutkiem restrykcyjnej polityki fiskalnej, która doprowadziła do głębokiego spadku popytu krajowego. Liberalizacja handlu zagranicznego i załamanie exportu do krajów RWPG spowodowało ogromne ograniczenie produkcji i wzrost kosztów stałych, to spowodowało zmniejszenie zdolności podatkowych przeds. państwowych. Przeds. państwowe zostały obarczone quasi-podatkiem zwanym dywidendą i był to podatek z racji użytkowania maszyn i urządzeń państwowych (od wartości księgowej środków trwałych).
Na początku lat 90-tych był bardzo drogi kredyt, narastały zatory płatnicze, a roszczenia płacowe wzrastały.
W socjalizmie ponad 89% dochodu w postaci akumulacji przeds. zasilała budżet.
Ad.2.
Szeroki zakres ulg i zwolnień podatkowych sektora prywatnego zwłaszcza z udziałem kapitału zagranicznego. W Polsce bardzo wyraźnie wzrosła rola sektora prywatnego ale nie przekładało się to na wzrost dochodów budżetu.
Ad.3.
Była duża skłonność do szarej strefy poprzez nie ujawnianie wszystkich dochodów manipulowanie strukturą i wysokością kosztów, a także zatrudnianiem pracowników na czarno.
Ad.4.
Przepisy były liberalne i granice były nieszczelne
Kryzys finansów publicznych po stronie rozchodowej
zbyt wysokie wydatki głównie wydatki sztywne; wydatki sztywne budżetu to wyd. o charakterze obligatoryjnym, muszą być realizowane w pierwszej kolejności, czyli państwo nie może ich nie zrealizować, wynika to z powagi państwa i ze zobowiązań z których musi się wywiązać
Wydatki sztywne
koszty obsługi długu publicznego w kraju i zagranicą (80%- to dług zagraniczny)
dopłaty do ubezpieczeń społecznych
rozliczenia z bankami
Ad.2.
W Polsce do roku 1999 był system repartycyjny rent i emerytur, który polegał na tym, że z aktualnie płaconych składek na ZUS przez osoby pracujące wypłaca się emerytury i renty.
W 1990r. ujawniło się ukryte bezrobocie i rząd by je ograniczyć wysyła na wcześniejszą emeryturę ludzi z zakładów restrukturyzowanych i likwidowanych.
Zmniejsza się liczba płacących na ZUS. Wielkie firmy zmniejszają dopływ środków do ZUS. Zwiększa się liczba świadczeniobiorców.
Ponieważ państwo jest gwarantem wypłacalności rent i emerytur to różnicę między kwotą wypłacanych rent i emerytur a sumą pieniędzy wpływających do ZUS wypłaca budżet.
Ad.3.
Dotyczą one książeczek systematycznego oszczędzania na mieszkanie. Pieniądze na premie gwarancyjne i urealnienie książeczek daje państwo.
Na początku lat 90-tych dużo ludzi zaciągnęło kredyty mieszkaniowe (wysoka st.% = wysokie koszty obsługi). Ponieważ społeczeństwo zubożało , to państwo aby nie dopuścić do pogorszenia kondycji ekonomicznej gosp. domowych, które zaciągnęły ten kredyt ustaliło, że obciążenie spłata tych kredytów nie może być większe niż 255 wydatków gosp. domowych. Resztę pokrywa państwo.
Kredyty exportowe
Udział wydatków sztywnych w budżecie:
91r.- 23,2%
94r.- 41,2%
2000r. (tu dodano jeszcze subwencje dla samorządów)- 60,9%
2001r.- 63,2%
Skutki ekonomiczne wydatków sztywnych:
problemy utrzymania sfery budżetowej
mniejsze pieniądze na inwestycje, na infrastrukturę techniczną i społeczną
ograniczenie możliwości rozwojowych
deficyt
Problem finansowania deficytu:
zaciąganie pożyczek w bankach komercyjnych (kredyty są droższe, trudniej dostępny dla społeczeństwa, efekt wypychania)
emisja obligacji, bonów skarbowych
Dalsze powiększanie deficytu może powodować wzrost długu publicznego.
Ogromnym zagrożeniem dla budżetu państwa jest nie tylko roszczeniowa presja różnych grup zawodowych ludności, ale także wysokie i źle oszacowane koszty funkcjonowania czterech reform społecznych.
Reforma ubezpieczeń społecznych- spowodowała konieczność odprowadzania 1/3 składek do II filaru, czyli do otwartych funduszy emerytalnych. Spowodowało to znaczny spadek środków w ZUS, który musi jeszcze przez wiele lat być pokrywany przez budżet. Nie wszystkie grupy mogły przejść do II filaru.
Reforma służby zdrowia- spowodowała nadmierny wzrost biurokracji i wysokie koszty budowy i funkcjonowania kas chorych. Reforma ta musiała doprowadzić do spłacenia zaciągniętych wcześniej długów służby zdrowia; musiała pokryć za rolników indywidualne składki na ubezpieczenia zdrowotne, a to ogromnie ograniczyło środki dla szpitali i drastycznie obniżyło standard usług lekarskich.
Reforma samorządu terytorialnego- wzrost zapotrzebowania na środki finansowe, bo zamiast 2 mamy 3 szczeble. Wzrost subwencji, których rozdział opiera się na bardzo niejasnych kryteriach
Reforma oświaty- wzrost wydatków budżetu; głównym celem wyrównanie szans edukacyjnych dla młodzieży z mniejszych ośrodków.
Rozliczenie PIT- ów
Struktura podatników podatku dochodowego od osób fizycznych wg. wartości uzyskanego dochodu w %
Rok / przedział skali podatkowej |
I |
II |
III |
95 |
92,7 |
6,04 |
1,26 |
96 |
93,34 |
5,49 |
1,17 |
97 |
94,57 |
4,22 |
1,01 |
98 |
95,05 |
3,77 |
1,19 |
99 |
94,03 |
3,89 |
1,18 |
Struktura podatku należnego wg. przedziałów dochodów w %
Rok / przedział skali podatkowej |
I |
II |
III |
95 |
63,78 |
14,45 |
21,77 |
96 |
69,78 |
14,47 |
15,75 |
97 |
67,02 |
13,21 |
19,77 |
98 |
65,14 |
11,80 |
23,06 |
99 |
54,50 |
15,14 |
30,36 |
Pierwsze zestawienie:
Najliczniejsza jest grupa I skali podatkowej
Udział I grupy rośnie, co oznacza ubożenie społeczeństwa
Drugie zestawienie:
Najwięcej z grupy I, ale daje ona coraz mniej podatków
Bardzo wyraźna zmiana w grupie II, jej udział wykazuje tendencję rosnącą
Niewiele ponad 1% podatników dostarcza ponad 30% dochodów z podatku dochodowego do budżetu państwa.
Patologie budżetu dotyczące szarej strefy i korupcji.
Transformacja gospodarki uruchamia w niej pozytywne procesy, ale nie nadążają za nią zmiany prawno-instytucjonalne to pojawiają się zjawiska patologiczne (rozwój gosp. nieformalnej- szarej strefy).
Specyfika szarej strefy w Polsce polega na tym, że 70% dochodów szarej strefy powstaje w ramach zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Przedsiębiorcy szukają wszelkich sposobów ograniczenia kosztów działalności firmy. Dzięki lukom podatkowym i zatrudnieniu na umowę zlecenie przeds. udaje się zachować pozycję konkurencyjną na rynku, ale odbywa się to kosztem ZUS, Skarbu Państwa, pracowników.
Szacuje się, że szara strefa wytwarza w Polsce 10-30% PKB, zatrudnionych jest w niej 8-10%.
Działania w szarej strefie to samowolne przyznanie sobie ulgi podatkowej lub subwencji co znakomicie poprawia pozycję firmy na rynku. Zwiększa ona konkurencyjność firmy, bo zmniejsza jej koszty.
Przestępstwa w szarej strefie:
Podatkowe- unikanie i zaniżanie
Celno-dewizowe
Związane z przekształceniami własnościowymi
W obrocie bankowym i kapitałowym m.in. pranie brudnych pieniędzy
Banki obowiązują przepisy mówiące, że jeśli kwota wpłacana przekracza 10tys. euro i bank ma wątpliwości to musi on zawiadomić prokuraturę.
Korupcja (choroba brudnych rąk) wg. Banku Światowego jest to nadużywanie stanowisk publicznych do osiągania prywatnych korzyści. Szkodzi ona gospodarce na kilka sposobów:
Związane z korupcją „opłaty” stanowią faktycznie dodatkowy podatek, który obniża zdolność przeds. do inwestowania, a przez to tworzenia nowych miejsc pracy
Podważa finanse publiczne, a przez to szkodzi gospodarce; głównym niebezpieczeństwem jest deficyt, który podbija st.%, zwiększa dług publiczny i związane z nim obciążenia; korupcja podmywa finanse publiczne gdy osoba mająca odpowiednią władzę, która umożliwia im wyłudzanie pieniędzy podatników, wtedy nadmiernie rosną wydatki budżetu, zwiększa się deficyt albo podatki
Korupcja osłabia konkurencję bo o wynikach firmy świadczą dojścia do władzy a nie jej sprawność
Korupcja odstrasza inwestorów zagranicznych
Przyczyny korupcji:
Główną przyczyną korupcji jest arbitralna władza polityków rządowych i samorządowych urzędników, którzy mają prawo do rozdawania pieniędzy podatników. Podstawą takiej władzy są obowiązujące przepisy prawne, które umożliwiają rozdawanie licencji, koncesji i kontyngentów cenowych.
Drugą sferą korupcjogenną władzy są zamówienia publiczne jeśli nie są prowadzone wg. przejrzystych zasad.
Trzecią sferą jest rozdawanie pieniędzy podatników w formie stałych rent i okresowych zasiłków.
Jak mierzy się korupcję?
1.Mierzy się ją przy pomocy wskaźnika korupcji obserwowanej, który oparty jest na badaniach opinii publicznej, na 17 sondażach przeprowadzonych przez 10 niezależnych instytucji. Badania te przeprowadzono w 99 krajach w 1999r.
Mierzy się go w skali 0-10 (im wyższy wskaźnik tym mniejsza korupcja i wyższa pozycja na liście.
Dania- 10
Polska- 4,2 (44 miejsce, a w 98r. zajmowała 39 miejsce).
Z krajów Europy śr.-wsch.:
Słowenia- 6
Estonia- 5,7
Te kraje mają najbardziej posunięte reformy podatkowe.
Węgry- 31 miejsce
Czechy- 39 miejsce
Najgorzej jest w Rosji i Ukrainie
2.Mierzy w jakim stopniu urzędnicy państwowi dostają dochody w kraju.
Wskaźnik przekupstwa dotyczy państw exportujących do innych krajów. Za wielkość korupcji nie odpowiadają tylko przekupywani urzędnicy, ale też kraje, które exportują korupcję.
Od 0-10, im niższy wskaźnik tym bardziej firmy z danego kraju są skłonne posługiwać się łapówkami.
Szwecja- najmniej łapówek
Najgorzej oceniono: Chiny, Koreę Płd., Włochy, Tajwan. Te kraje są na czołowych pozycjach inwestorów zagranicznych w Polsce.
Za zablokowanie ustawy w polskim sejmie trzeba zapłacić 3mln $.
Dzień wolności podatkowej- przestajemy pracować na państwo, a zaczynamy na siebie
1995r.- 6.VII.
1996r.- 4.VII.
1997r.- 28.VI.
1998r.- 22.VI.
1999r., 2000r.- 16.VI.
Dług publiczny ze szczególnym uwzględnieniem długu zagranicznego.
Zadłużenie publiczne- wynik niewystarczających dochodów podatkowych w stosunku do wydatków budżetowych.
W praktyce bardzo trudno jest podwyższać podatki lub obniżać wydatki w celu zmniejszenia deficytu, dlatego niedobór środków budżetowych zmusza państwo jak i samorząd terytorialny do zaciągania kredytów.
Dług publiczny = dług publ. krajowy + dług publ. zagraniczny
Komu polski budżet winien jest pieniądze?
W 1998r. dług publ. wynosił 212,7mld zł., a z tego 53,4%- dług zagraniczny, 46,6%- dług krajowy.
Struktura zadłużenia zagranicznego (jako 100):
Zadłużenie wobec państw zrzeszonych w Klubie Paryskim- 72,1%
Dług wobec banków zrzeszonych w Klubie Londyńskim- 18,4%
Pożyczki z EBOR i B.Światowego- 7,1%
Zadłużenie budżetu wobec nabywców polskich euroobligacji- 2,4%
Struktura zadłużenia krajowego (jako 100):
Zadłużenie budżetu w bankach krajowych- 48,5%
Dług wobec innych firm i gosp. domowych- 23,5%
Zadłużenie w NBP-13,4%
Dług wobec zagranicznych nabywców obligacji i bonów skarbowych- 8,8%
Inni wierzyciele-5,8%
W gosp. realnego socjalizmu mieliśmy do czynienia z pewną specyfiką długu publicznego- 80% stanowiło zadłużenie zagraniczne a 20% krajowe. Takiej struktury nie było prawie w żadnym kraju, zazwyczaj krajowe zadłużenie jest wyższe.
Zmiany systemowe w Polsce doprowadziły do zmiany struktury długu publicznego na korzyść długu krajowego.
W 1999r.: dług krajowy-50,9%, dług zagraniczny-49,1%
W 2000r.: dług krajowy-52,2%, dług zagraniczny-47,8%
Prognoza na 2001r.: dług krajowy-54,3%, dług zagraniczny-45,7%
Dług publiczny jest poważnym zagrożeniem dla stablilzacji makroekonomicznej. Wg. kryterium z Mastrich kraje ubiegające się o wejście do UE nie mogą mieć wyższego długu publicznego niż 60% PKB. Te 60% to granica bezpieczeństwa dla finansów publicznych.
Nowa konstytucja zawiera zapis, z którego wynika, że zadłużenie publiczne nie może przekroczyć 60% PKB.
Na początku zmian systemowych np. w 92r. relacja dług publ./PKB wynosiła prawie 86%. Szczególnym rokiem, w którym nastąpiła poprawa tej relacji był rok 1995, wynosiła ona wtedy 58,2%.
Powody zmniejszenia udziału długu w stosunku do PKB:
Redukcja długu zagranicznego o 50% w 1994r.
Wzrost gospodarczy od 1993/94r. był odczuwalny
Na tę relację szczególną uwagę zwracają inwestorzy zagraniczni.
W 1996r. dług publ./PKB- 48,1%
1997r.-47,2%
1998r.- 43,1%
1999r.- 42,9%
2000r.- 38,8%
Stwarza to pewne bezpieczeństwo ekonomiczne dla gospodarki.
W wydatkach sztywnych koszty obsługi długu publ. stanowią dużą część (określają ratę i %, które na dany rok przypada). Te koszty w dużym stopniu wpływają negatywnie na stronę rozchodową budżetu. Skutki ekonomiczne wysokiego długu i kosztów obsługi dla gospodarki mogą być następujące:
Mogą powodować wysokie st.% co może ograniczać tempo hamowania inflacji
Mogą być wysokie progi podatkowe, efektem których będzie ukrywanie dochodów i poszerzanie szarej strefy
Przeznaczenie znacznej części dochodów budżetu na obsługę zadłużenia co może być przyczyną wysokiego poziomu redystrybucji PKB
Ograniczenie wielkości kredytów dla gospodarki wskutek efektu wypychania
Kumulacja obciążeń wynikających z obsługi zadłużenia może powodować dalsze zwiększanie deficytu budżetowego, a to będzie napędzać spiralę wzrostu długu oraz koszty jego obsługi, a to stwarzać niebezpieczeństwo dla kryzysu finansów publicznych.
W porównaniach m.-nar. Najczęściej posługuje się relacją długu publ./PKB.
Zmniejszanie tej relacji powoduje:
Wzrost efektywności gospodarki
Mniej zagrożeń
Geneza zadłużenia zagranicznego Polski
W socjalizmie nie było inf. o długu publicznym. Po raz pierwszy powiedział o tym długu Urban w 1986r.
Do 70r. Polska nie była prawie krajem zadłużonym. Zadłużenie zaczęło się w 1 poł. lat 70-tych. W 71r.-1mld $; w 75r.-8,4mld $; w 81r.-25,5mld $
Przyczyny lawinowego zadłużania się Polski miały uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne.
U. wewnętrzne
Gierek na początku lat 70-tych postawił na unowocześnienie gospodarki poprzez zastrzyk kapitału zachodniego i nowych technologii. Okres prosperity trwał bardzo krótko (mały Fiat, pełne pułki). Od 75/76r. wyhamowanie i załamanie tempa wzrostu gosp.
Gosp. polska okazała się niezdolna do generowania dochodów i popełniono wiele błędów w polityce ekonomicznej i w wykorzystywaniu kredytów.
Szczególnie nie spełniła się zasada samospłaty zaciągniętych kredytów.
Konsumpcja nadmiernie rosła i aby jej sprostać niezbędny był import. W rezultacie tylko część kredytów wykorzystano na cele rozwojowe, a dużą część przejedliśmy.
Do 1981r. 1/3 zaciągniętych kredytów przeznaczono na import inwestycyjny, 1/3 na import zaopatrzeniowy a 1/3 na towary bezpośrednio konsumpcyjne
U. zewnętrzne
Na pocz. l. 70-tych była głęboka recesja na zachodzie połączona z głęboką inflacją co spowodowało ogromne podrożenie naszego importu (zbóż, urządzeń, pasz, maszyn)
Nastąpił znaczny wzrost st.% od zaciągniętych kredytów. Początkowo płaciliśmy do 5-6% średnio rocznie, pod koniec l. 70-tych 8-10%, a w latach 80-81 15-20%
Nastąpiły wyraźne zmiany kursów walut, a zwłaszcza $
Cofnięcie Polsce klauzuli największego uprzywilejowania po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce. Ten fakt spowodował izolowanie Polski od zachodniego rynku kapitałowego i towarowego i wprowadzono restrykcje ekonomiczne. Szacuje się, że przez to ponieśliśmy straty w wysokości 15mld $
Skala zadłużenia
Wyróżnia się dwa typy polskiego zadłużenia:
Dług wobec państw, które w przeszłości gwarantowały kredyty dla Polski. Są to kraje klubu paryskiego
Dług wobec banków komercyjnych zrzeszonych w klubie londyńskim
Ad.1.
Banki, które udzieliły kredytów z klubu paryskiego miały gwarancje rządowe, że jeśli Polska nie spłaci to zrobi to rząd
Ad.2.
Tu brak gwarancji.
Główne waluty długów:
Ad1. dolar; franki francuskie; szylingi austryjackie; marki niemieckie
Ad.2. marki; dolary; franki szwajcarskie; inne waluty-8%
Jak kształtował się koszyk walut - nasze zadłużenie rosło lub malało
55%-$; 45%-euro
W jaki sposób ocenia się zadłużenie zagraniczne?
Mierników jest wiele, ale najczęściej stosuje się cztery:
Relacja długu zagr. Do PKB. Wg B.światowego do krajów najbardziej zadłużonych zalicza się te których zadł. Zagr./PKB wynosi więcej niż 50%. W roku 90-tym :
Bułgaria 40,2
Czechosłowacja 16,5
Węgry 62,2
Polska 78,4; w 99r. 48%; w 2000r. 45,5%5
Relacja długu do wartości rocznego exportu. Wg B.Światowego do najbardziej zadłużonych zalicza się te kraje, w których wskaźnik wynosi 2,75 (275%)- zadłużenie tyle razy większe niż export. W 94r. 222 poprawiła się relacja wraz z redukcją zadłużenia i ze wzrostem gosp.
Wiarygodność kredytowa kraju . Największe banki na zachodzie dwa razy w roku dokonują oceny wiarygodności krajów w skali 1-100. Na początku lat 90-tych Polska zajmowała 77 miejsce na świecie i ostatnie w Europie; Węgry 42: Czechosłowacja 36; Zaczęła poprawiać się wiarygodność kredytowa Polski
Zadłużenie zagraniczne/1 mieszkańca. W 93r Węgry 2400$; Bułgaria 1450$; Polska 1215$, Czechy 920$; Słowacja 605$.
Z tych mierników wynika, że do najbardziej zadłużonych zalicza się Polska i Węgry. Węgry mają dużo wyższe zadłużenie /1 mieszkańca, ale są dużo wyżej w wiarygodności.
Odbiciem kondycji ekonomicznej i wiarygodności gospodarki jest wielkość i struktura exportu.
Export/mieszkańca:
Czechy 2612$
Niemcy 6531$
Polska 709$
Węgry 2484$
W ostatnich 5 latach w Polsce poprawia się struktura exportu:
Zwiększa się export towarów wysoko przetworzonych (maszyny; urządzenia tworzywa sztuczne)
Zmniejsza się export surowców (głównie węgla)
Na koniec 99r. Buzek podał, że każdego roku spłacamy ok. 8mld zł.. a to oznacza 150tys. mieszkań dla potrzebujących, 30 najlepszych samolotów dla armii, 70 statków handlowych dla floty.
Ta jednoroczna spłata długu wystarczyłaby na pokrycie strat wywołanych powodzią 97r.
Koszty obsługi zadłużenia zagranicznego będą wzrastały w bardzo wyraźny sposób.
Po zmianach systemowych w Polsce państwa zach. Dały nam oddech byśmy moli się rozwijać, ale po 2000r. te koszty będą wzrastały i obciążały jeszcze bardziej budżet i ograniczał możliwości rozwojowe gospodarki..
Redukcja zadłużenia o 50%
Klub paryski- o 50%, ale Polska mogła negocjować i mogło się jeszcze zmniejszyć (USA, Francje- ekokonwersja na ochronę środowiska)
W obu klubach różny sposób redukcji:
Raty
Odsetki
W różnym czasie różne sposoby.
W 200r. 40mld $ = dług +koszty obsługi
1