WUNDTYZM.
Wundt wynalazł metodę dopuszczającą powtarzalność badań, metodę eksperymentalną pokazującą zależność między tym, co się w człowieku dzieje a jak się on zachowuje. Była to psychologia atomistyczna - psychika jest złożona z atomów: wrażeń, uczuć, spostrzeżeń, doznań zmysłowych (będzie wypełniała dom, jakim jest ludzkie ciało i będzie zapełniała psychikę). Ta psychologia jest najbardziej analityczna. Otoczenie jest bazą, z której przez zmysły odbieramy to, co nas otacza. Dzieje się tak, ponieważ najpierw uruchamiane są zmysły - człowiek nie może żyć bez kontaktu z otoczeniem (receptory ma także wewnątrz). Spostrzeżenia dadzą nam informacje o tym, co widzimy - jedno drugim jest determinowane. Atomy tworzą strukturę psychiczną (inną u każdego).
Już małe dziecko wie, że kiedy mama widzi bałagan to się denerwuje i następuje zły osąd oraz wszystkie jego konsekwencje. Wzajemne oddziaływanie na siebie i związki atomów psychicznych jako podstawa rozumienia struktury psychicznej jest do dzisiaj czymś, co będzie charakteryzować każde dynamiczne podejście do ludzkiej psychiki. ,,Jak zobaczyć siebie stojąc obok siebie” - uważał, że na skutek tych powiązań tworzą się
w świadomości konstelacje asocjacyjne (wzajemne związki), tworzą się psychiczne skutki tych wzajemnych powiązań w ten sposób, że owe spostrzeżenia, uczucia, wola i pamięć razem są ze sobą związane (była to podstawa świadomości). Twierdził, że wtedy może być świadomy, kiedy powstanie poznanie bezpośrednie.
Ludzka świadomość jest nie do końca wyjaśniona. Badania nad ludzką świadomością stanowią ogromną tajemnicę, dlatego w jednoznaczny sposób nie można powiedzieć, kto ma racje. Tak naprawdę to ciągle do końca nie wiadomo, czym jest ludzka świadomość. Uważa się, że świadomość to swoisty rodzaj poznania bezpośredniego, ale możemy bazować jedynie na własnym postrzeganiu. Poznaniem bezpośrednim będą, więc nasze spostrzeżenia, uczucia, wola i to, czego się podejmujemy - jest to metoda introspekcyjna. Introspekcja to wchodzenie w samoświadomość - zawsze będzie indywidualna jako samopoznanie siebie.
Podstawą aktywności człowieka jest kreatywność (twórczość) wtedy, kiedy chcielibyśmy zobaczyć, kto rozwija się lepiej, a kto gorzej. Będzie to zależeć od tego na ile te konstelacje będą uaktywnione przez człowieka,
i w którą stronę będą one skierowane. Gdyby ta teoria ostała się dłużej (podważono ją po niespełna 10 latach), to może zdolni uczniowie nie musieliby się nudzić, bo ta zasada indywidualnych cech została zatracona. Nasze szkolnictwo dzisiaj nie jest przygotowane do pracy z uczniem. Zasługą Wundta było spostrzeżenie, że wtedy, kiedy dochodzi do połączeń poszczególnych atomów powstają obrazy psychiczne, które nie muszą już pochodzić z zewnątrz. Na skutek połączeń tych atomów pojawiać się będą obrazy, które człowiek sam wytworzy na zasadzie skojarzeń (zasadzie wyobraźni).
Następstwem indywidualnego obrazu świata są asocjacje. Jeżeli człowiek tworzy indywidualne asocjacje to, gdyby został malarzem to swoje obrazy może zawrzeć na płótnie, ale tylko on prawdopodobnie będzie je właściwie interpretował. Konsekwentnie do badania używana była metoda obserwacji, czyli badanie
i analizowanie wytworów ludzkich. Oznaczało to bardzo humanistyczne podejście - takie, które widzi człowieka w ciągłym związku z jego otoczeniem, ale też pozwala na wyobrażenie sobie, że każdy człowiek jest indywiduum. W niej właśnie wiązanie asocjacji i badanie wpływu kultury oraz otoczenia mogły modyfikować owe asocjacje.
Wundtowi zarzucano, że taka wizja psychiki jest wizją pozorną, ponieważ zajmuje się procesami a właściwie wyobrażeniami a istotą psychiki jest przede wszystkie treść tego, co się w tym człowieku dzieje. Zdaniem opozycjonistów ten sposób rozumowania psychiki jest do niczego, jeśli nie wiemy jak człowiek wykorzystuje te konstelacje do swoich wyborów i zachowań (to, że wiemy, że tak jest nic nie daje). Na pierwsze miejsce wśród opozycjonistów wysunął się Franz Brentano.
PSYCHOLOGIA BRENTANO:
socjolog i filozof niemiecki, miał wpływ na kształtowanie się fenomenologii Edmunda Husserla. Jego poglądy były bliskie reizmowi. Najważniejszym dziełem była Psychologia z empirycznego punktu widzenia Brentano był zwolennikiem empiryzmu i na doświadczeniu opierał swoje poglądy filozoficzne - zwłaszcza na doświadczeniu introspekcyjnym. Brentano uważał, że wspólną cechą aktów psychicznych jest intencjonalność - skierowanie ku określonym przedmiotom. Zjawiska psychiczne dzielił Brentano na przedstawienia, sądy (którym można w przeciwieństwie do przedstawień przypisać prawdę lub fałsz) oraz "akty miłości i niechęci". Odpowiadają im trzy działy filozofii: estetyka, logika i etyka oraz trzy ideały: piękno, prawda i dobro .Intencjonalność to jedno z podstawowych pojęć fenomenologii Edmunda Husserla, odnoszące się do świadomości i oznaczające, iż zawsze jest ona świadomością czegoś. Świadomość jest jednocześnie ujmowaniem przedmiotu, myśleniem o nim oraz nadawaniem mu sensu, ponieważ przedmiot ujawnia się wyłącznie dzięki intencjonalnemu projektowi skierowanej ku niemu świadomości. Kategorie intencjonalności Husserl przejął od Franza Brentano.W psychologii intencjonalność określa akt, stan lub zachowanie zamierzone świadomie.
Trzy rodzaje aktów psychologicznych:
- przedstawienia: fakty, które nie mogą być wartościowane, np.poczucie piękna.
- sądy: porównania, orzekania, przypomnienia, mogą być prawdziwe lub fałszywe; najprawdopodobniejszym sądem jest ten, który obcuje z naturą, prawdą.
- akty czyste: miłość i nienawiść, łączenie uczucia i woli, subiektywny stosunek intencjonalny osoby, która przeżywa dany akt psych.
Metoda badania wg. Brentano:
introspekcja: dotyczy aktów psych., ich obserwacja, odpowiedź na pytanie jak czujemy. Brentano dał początek fenomenologii, czyli obserwowaniu świata takiego jakim się jawi, przy jednoczesnym odrzuceniu założeń.
PSYCHOLOGIA POSTACI :
szkoła psychologiczna podkreślająca ważność badania subiektywnego sposobu, w jaki dany obiekt pojawia się w umyśle ludzi, zamiast poddania badaniom wyłącznie obiektywnych, fizycznych cech tego obiektu. Psychologia postaci (Gestalt) lub inaczej gestaltyzm to kierunek w psychologii przeciwstawiający się koncepcji życia psychicznego jako kompleksu elementów składowych - zjawisk elementarnych. W zamian za to proponuje koncepcję opowiadającą się za tym, aby życie psychiczne traktować jako twór złożony z pewnych wyłaniających się całości. Pierwotnie teoria Gestalt stanowiła zaproponowaną przed II wojną światową w Niemczech teorię percepcji, alternatywną do innych znanych i akceptowanych na początku XX w.
Gestaltyści zajmowali się koncepcją Rubina: całość składa się z figur , tak że figury są wyodrębniane przez człowieka indywidualnie. U zdrowego człowieka wyodrębnianie figur z tła jest procesem ciągłym, który char. Całe nasze życie. Cykl wyodrębniania figur z tła:
Uświadomienie, pobudzenie, działanie, kontakt. Cykl ten przebiega nieustannie.
KUST LEWIN: psych. topologiczna, myślało tym jak przenieść ludzką inteligencję na język elektroniczny. Całość psychiki zbudowana jest z trzech sfer:
Centralna , częściowa , perfekcyjna. Napięcia między nimi powodują aktywizację całego organizmu.
Zachowanie człowieka nie jest bezcelowe, zawsze dąży do równowagi. Teoria ta przyczyniła się do rozwoju psy chologii poznawczej. 9 nakazów terapii Gestalt 1. Żyj teraz. Zajmuj się tym, co jest teraz a nie przeszłością lub przyszłością. 2. Żyj tutaj. Radź sobie z tym, co jest obecne, a nie z tym, co nieobecne. 3. Przestań cos sobie wyobrażać. Doświadczaj tego, co realne. 4. Powstrzymaj niepotrzebne myślenie. Raczej smakuj i spostrzegaj. 5. Raczej wyrażaj (express0, niż manipuluj, wyjaśniaj, oceniaj, czy osądzaj 6.Oddawaj się nieprzyjemności i bólowi dokładnie tak samo jak przyjemności. Nie ograniczaj swojej świadomości 7.Nie akceptuj żadnego innego „muszę” i „powinienem” niż twoje własne. 8.Weź pełna odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia i myśli. 9.Poddaj się byciu takim, jakim jesteś.
BEHAWIORYZM : (behave- zachowanie)
jest to kierunek psychologiczny, który rozwinął się w XX wieku, przede wszystkim w USA. Naukowe jest tylko to, co jest sprawdzalne i co może być powtórzone (owe szkiełko i oko). Behawioryzm jest próbą zastosowania ścisłych, znanych z nauk przyrodniczych metod badawczych do badania ludzkiej psychiki. Behawioryzm doprowadził do ulepszenia metodologii nauk psychologicznych, kładąc nacisk na statystyczne zależności między obiektywnie mierzalnymi bodźcami i reakcjami. W swej złagodzonej postaci w dużym stopniu współtworzył współczesną teorię uczenia się, psychologię poznawczą oraz psychologię społeczną. Teoria uwzględniająca człowieka i jego podstawowe działania, zachowania (teoria amerykańska). Teoria behawiorystyczna = Teoria uczenia się.
Teoria ta ma korzenie rosyjskie. Teoria Rosjanina Pawłowa w dużej mierze wpłynęła na jej powstanie. Przedstawiciele behawioryzmu: Watson, Skinner, Tolman. J. Watson był zauroczony odkryciami Pawłowa. To on używa po raz pierwszy słowa „behawioryzm”, w takim sensie w jakim myśli się do dziś w psychologii. Watson wprowadza powiedzenie Psychologii S -> R (bodziec - reakcja). Jest to model zachowania człowieka. Określone bodźce wywołują jakieś reakcje. Książka Watsona, mówi o tym jak zmanipulować człowieka by na dane bodźce miał określone reakcje. Niektóre reakcje są pożądane, a niektóre nie z punktu widzenia społeczeństwa. Należałoby zatem wzmocnić pożądany bodziec aby wzmocnić pożądaną reakcję a zgasić niepożądaną. Bodziec zatem może być narzędziem wykorzystywanym do otrzymania określonej reakcji.
S -> R może spowodować nauczenie człowieka określonych reakcji, a oduczenia reakcji niepożądanych. Wg. Watsona człowiek może posiąść taką osobowość jaką chce na drodze uczenia się. Behawiorystyczne zmienianie osobowości człowieka polega na tym by bodźce negatywne zamienić na neutralne. Reakcje pożądane powinny być „nagradzane”, wzmocnione. Natomiast reakcje niepożądane, powinny być gaszone.
Funkcjonowanie człowieka i kształtowanie jego osobowości jest wg behawiorystów bardzo proste (Np. z żebraka można zrobić poprzez naukę lorda). WATSON wymyślił sposób na wyjście z perypetii. Ukuł powiedzenie: „Najważniejsze jest, aby zbadać jak nasze otoczenie wpływa na zachowanie”. Behawioryzm obcuje w naszych głowach po dzień dzisiejszy. Jaki jest człowiek? Ocenia się to po zachowaniu. Rola czynników zewnętrznych jest szczególnie ważna. Różnorodne sposoby uczenia się. Zachowanie podlega prawu: determinizmu, odpowiedzialności człowieka. Zachowanie człowieka wytwór obiektywnego świata może go zmieniać, kształtować, można i badać rodzinę i właścicieli. W takich poglądach można człowieka ulepszać. Powstała w ten sposób analiza funkcjonalna związku przyczynowo-skutkowego. Dany wpływ: pośredni, bezpośredni. Zmienne pośredniczące: uboczne, zakłócające. Kilka typów uczenia się: 1. Instrumentalne - jest to taka manipulacja czynu zewnętrznego poprzez manipulacje, Np. przez nagrodę lub karę można wówczas uzyskać następujący skutek. System nagród i kar. 2. Sprawcze - przede wszystkim wzmacnia się wyniki określonych zachowań. 3. Modelowanie - wynika od innego człowieka z jego zachowania na skutek określonych wzmocnień (uczący przejmuje jego zachowanie). Uczący musi postrzegać modela jako autorytet. Sposób percepcji autorytetu nie jest taki sam w różnych etapach rozwojowych. Jako forma przejmowania tych zachowań musi zmieścić się w kategoriach ważnych dla danego uczenia się. 4. Naśladownictwo - bardzo blisko modelowania. Wzorzec naśladowawczy musi spełnić inną rolę. Potrzebuję takiego pozytywnego kształtu relacji. Kształt relacji nie musi być pozytywny. Wzorce naśladowcze będą wynikały z relacji z rówieśnikami. To będzie zależało od tego jak człowiek w tej relacji się poczuje. 5. Impreating - jest to powtarzanie, drukowanie tych samych bodźców kompozycji będzie wywoływało
u człowieka pewne relacje.
Środki jakimi można wzmacniać / hamować dane zachowanie - na zasadzie kija i marchewki tj. nagród i kar.
B.F. Skinner- pierwsza jego książka „Zachowanie organizmów” 1938. Był on niezwykłym naukowcem. Zakładał, że nie istnieje takie coś jak osobowość człowieka. Uważał, że nie istnieją pojęcia wolności i godności („Poza wolnością i godnością”). Wolność- pozbycie się z otoczenia bodźców niepożądanych. Człowiek pozbywa się tych bodźców poprzez unikanie ich. Całkowite pozbawienie tych bodźców wiąże się z wyalienowaniem ze społeczeństwa, ponieważ w społeczeństwie zawsze istnieją jakieś obowiązki. Godność wg Skinnera to oczekiwanie na nagrodę (wzmocnienie pozytywne) (np. ratujemy kogoś, aby stać się samym dla siebie szlachetnym). Wzmocnienie negatywne- kara.
Skinner w swojej pracy nad zachowaniem sprawczym zwrócił uwagę na to, że to będzie zależało od tego typu, który system zastosujemy. Wielokrotność wzmocnień przyczyniła się do teorii nawyku - zautomatyzowania się związku między bodźcem. Zautomatyzowany sposób regulowania. Czasami może nie być bodźca ale jak człowiek go sobie przypomni to znów jest. Normalne / nienormalne zachowanie - nawyki adaptacyjne: nawyki dezoadaptacyjne. Świadczy sztywność reakcji o chorobie nawyku odchylenia.
1. Nie uczą się te osoby na własnych błędach. Po pewnym cierpieniu robią to samo. Brak uczuć wyższych i brak przewidywania skutków swoich zachowań. Sztywność w zakresie reakcji (echa dezoadaptacyjnego nawyku).
2. Autodestrukcyjność - szkodliwy dla osoby - jak czymś sobie szkodzę to nie mogę się dalej rozwijać, czasami przyjmuje fizyczną postać.
3. Nie przystosowanie do wymagań społecznych.
Skinner stworzył określone sposoby sterowania zachowania”
- sterowanie nagrodą
a) stosowanie stałych odstępów czasowych (np. stypendium, pensja pracownicza)
b) stałe proporcje (np. za określoną ocenę w szkole, określona stała nagroda)
c) procedura zmiennych odstępów czasowych (w różnych odstępach czasowych otrzymujemy nagrodę, nie wiemy kiedy dostaniemy nagrodę, ale zawsze otrzymujemy ją dopiero po wykonaniu danego zadania, np. przypowieść o pannach mądrych i głupich)
d) procedura zmiennych proporcji
- sterowanie karą
może powodować rodzaje blokady, widzimy bodźce jako zagrażające. Kara jest skuteczna na krótką metę. Można karać tylko wtedy gdy kara ta jest zasłużona.
Istnieje również reakcja awersyjna do reakcji S -> R. Osoba poddająca się tej reakcji musi być świadoma. Określone zachowanie powoduje określony bodziec.
Tolman opublikował książkę „Teoria społecznego uczenia się”. Pojawiła się dyspozycyjność naszej psychiki - tu behawioryzm padł. U Tolmana najważniejsze są sądy i interpretacje. Wystąpił z krytyką behawioryzmu J.B. Watsona, zaproponował własną teorię motywacji i wprowadził do psychologii uczenia się pojęcie popędu. Wprowadził do psychologii koncepcję behawioryzmu celowościowego, według której powinna zajmować się badaniem całego działania totalnego organizmu z punktu widzenia celu, do którego dąży jednostka. Poglądy psychologiczne Tolmana wywarły znaczny wpływ na rozwój współczesnej psychologii zwierząt, psychologii motywacji i psychologii uczenia się.
PSYCHOLOGIA POZNAWCZA ( EWOLUCYJNA )
Twórcy: Ellis, Bandura, Walters, Meichenbaum, Back.
Ellis wykonał szczególnie interesującą pracę. Przyłączył się do Tolmana i dzięki temu zajmował się potem ludźmi chorymi. Reprezentacje psychiczne są zapisami fizycznymi wszystkich naszych zachowań - doświadczeń. Przetwarzanie ich form jest bardziej skuteczne
i optymalne. Będziemy automatycznie skłaniani do owej optymalizacji. Nas otacza nieskończenie wiele informacji, człowiek musi wybierać. Można szybciej niwelować błędy. Psychologia poznawcza - zaburzenie jest konsekwencją fałszywych sądów. Osoby chore mają fałszywe przekonanie o sobie lub o świecie. Wymiary zdrowia i choroby według Ellisa:
1. Umiejętność dbania o własne dobro (dotyczą osób dorosłych).
2. Dobre przystosowanie społeczne, towarzyskość z wyboru umiarkowania, dobre relacje z bliskimi, rozwinięty altruizm.
3. Autonomiczność - odpowiedzialność za własne życie, osoba, która akceptuje innych i życie.
4. Tolerancja - inni mają prawo.
5. Akceptacja dwuznaczności i niepewności - tylko w szkole można mieć pewność i jednoznaczność.
6. Giętkość myślenia - elastyczność, taka dyspozycja, w której będziemy mogli zmieniać swoje sądy.
7. Myślenie naukowe.
8. Zaangażowanie - stanowienie celów i realizowanie ich.
9. Podejmowanie ryzyka.
10. Hedonistyczne nastawienie do życia - przyjemność tylko taka, która nie szkodzi.
11. Samoakceptacja.
12. Brak perfekcjonizmu i utopijnych poglądów.
13. Przyjmowanie odpowiedzialności za własne trudności.
Myślenie patogenne:
1. Należy być kochanym i aprobowanym.
2. Pewne zachowania są złe, nikczemne, ludzie są niegodni i powinni być karani.
3. Tragiczne są niepowodzenia - w ogóle nie jesteśmy w stanie zaakceptować niepowodzenia. Potem będziemy się ich bać. Charakter lękotwórczy. Płacą okup za owe myślenie, że tragiczne są niepowodzenia. Jeżeli nie będzie tego, to nie będziemy odporni psychicznie. Niepowodzenia są naturalne.
4. Szczęście zależy od sfer zewnętrznych.
5. Gdy przeżywamy lęk należy się na tym skupiać, a nie na rozwiązaniu.
6. Łatwiej jest unikać trudności niż wziąć za nie odpowiedzialność.
7. Trzeba mieć podporę - często credo życiowe.
8. Powinno się być najlepszymi - myślenie algorytmiczne jest zawodne. Będziemy poprawiać innych i siebie - jest to zrywaniem relacji.
9. Przeszłe zdarzenia determinują życie - utrzymanie siebie w przeszłości, traci ten człowiek obszar teraźniejszości i przeszłości. Usprawiedliwienia negują skutki zachowań. Są one dosyć często wykorzystywane przez ludzi.
10. Dla egzystencji trzeba zmieniać innych - poprawianie - wchodzenie ludziom w głowę.
11. Szczęście można osiągnąć poprzez bierność i czekanie.
12. Nie można kontrolować swoich emocji.
Tego typu myślenie wiąże się z tym, że człowiek cierpi i nie kieruje swoich zachowań. Całość schematów poznawczych jest zgodna z treścią: Efekt Pigmaliona - podstawowa zasada integracji będzie budowała procesy integracji jednostek. Procesy budowania jednostek. Zakres naszego oddziaływania społecznego będzie zbliżać do zachowań społecznych
Bandura Twórca teorii społecznego uczenia się. Bandura wystąpił z krytyką klasycznego behawioryzmu uznając, iż zbyt wąsko widzi uczenie się. Jego teoria społecznego uczenia się ma na celu ułatwienie badań nieobserwowalnych aspektów uczenia się ludzi, takich jak myślenie i poznanie.
PSYCHOANALIZA
Nazwa kierunku wywodzi się od metody analizy pacjenta. Jego podstawowe założenia wypracował Zygmunt Freud, od jego nazwiska wywodzi się druga nazwa dla tego kierunku: freudyzm (choć jest to nazwa zbyt wąska dla tak szerokiego pojęcia jakim jest psychoanaliza)
Termin psychoanaliza oznacza
1.metodę terapii
2.założenia psychologiczne
3.metodę leczenia zaburzeń
Najbardziej znanymi przypadkami jakimi zajmował się Freud tworząc metodę psychoanalizy są Anna O. i Mały Hans.
Rodzaje psychoanalizy:
1.klasyczna (ortodoksyjna)- Freud
2.jungowska (psychologia archetypu)- Jung był uczniem Freuda
3.kulturowa lub inaczej neopsychoanaliza (bada relacje interpersonalne i opisuje rozwój uspołecznienia). Twórcami byli: Sullivan, Horney, Fromm
Teoria relacji z obiektem : psychologia ego , psychologia self
Ad.1 Ortodoksyjna psychoanaliza
Modele: dynamiczny ,ekonomiczny , strukturalno-topograficzny , rozwojowy , adaptacyjny (poza p. ortodoksyjną)
Model dynamiczny
Freud zakładał istnienie biologicznych popędów charakterystycznych dla każdego człowieka. Popędy te są ustawione do siebie parami w sposób przeciwstawny
np. popęd życia- popęd śmierci, popęd seksualny- popęd agresywny.
Człowiek musi przez całe życie szukać zgody między antagonistycznymi popędami, aby uzyskać równowagę. Równowaga ta jest niezbędna do zdrowia psychicznego, a zdrowie psychiczne przekłada się prawidłowe funkcjonowanie w świecie. Zaburzenie to zdominowanie jednego popędu względem drugiego, co nie pozwala na uzyskanie równowagi z życiu. Godzenie tych konfliktów mobilizuje człowieka do działania.
Libido- to wypadkowa wszystkich popędów i instynktów. To główny czynnik dynamizujący życie wynikający z naszej seksualności (jest to pogląd najbardziej powszechny w Polsce)
Owe popędy będące w konflikcie rozwiązywanie nieświadomie przez mechanizmy obronne osobowości, są najważniejszym motorem zachowania człowieka.
Mechanizmy obronne- są to takie procesy psychiczne, których celem jest obniżenie napiecia emocjonalnego, przebiegają nieświadomie i nie ingerują w źródła tych napięć
Podział mechanizmów obronnych według kryterium dostępności do świadomości po ich zaistnieniu:
1.techniki uniwersalne
2.techniki zastępczego zaspakajania potrzeb
3.techniki właściwe
Ad.1. Techniki uniwersalne:
a)katharsis-wyrzucenie wszystkich napięć , uświadomienie percep
cji
b)różnego typu odreagowania - odreagowanie poprzez używanie protez : alkohol, narkotyki, leki, praca. Polega na obniżaniu napięcia poprzez używanie rekwizytów zewnętrznych
Ad.2. Techniki zastępczego zaspakajania potrzeb
Poprzez np.
- racjonalizację (zniekształcenie obrazu nieprzyjemnego na bardziej przyjemny, np. opowiadając komuś jak wyglądała nasza rozmowa dyscyplinująca z dyrektorem, szefem, stawiamy siebie w lepszym świetle, mówimy jak to my przedstawialiśmy swoje racje, kiedy tak na prawdę było zupełnie inaczej)
- fantazjowanie (np. co sobie kupimy jak już wygramy w totolotka)
- kompensacje
Techniki te działają automatycznie, zmieniają percepcję samego siebie i otoczenia, aby podnieść poczucie swojej wartości, albo aby się usprawiedliwić.
Ad.3. Techniki właściwe
Nie dają się uświadomić, jeśli się uświadomią to podnosi to napięcie.
-Regresja
-Formowanie reakcji przeciwnej
-Ekspijacja- automatyczne zmienianie się znaku emocji w celu ochrony tożsamości osoby, np.
Młoda matka, której mąż pracując zostawia jej cały dom i maleńkie dziecko na głowie nie dając jej jednocześnie żadnego wsparcia ze swojej strony. Kiedy pojawiają się sytuacje stresujące tę kobietę podnosi się u mnie złość z poczucia bezradności w danej chwili i krzyczy na dziecko, a po chwili znów pragnie być tą kochającą i czułą mamą. Jeśli jednak uświadomi sobie jak postąpiła wzbudzi się w niej poczucie winy, że jest złą matką, obniży się poczucie jej wartości, napięcie się ponownie podnosi.
>Model ekonomiczny
Freud uważał, że poziom energii jaką dysponuje człowiek regulowany jest wieloma zasadami- przyjemności, seksualności, nirwany, itp.
>Model strukturalno-topograficzny
Życie psychiczne dzieje się na 3 poziomach:
- Świadomość
- Podświadomość- zawiera to co kiedyś było uświadomione, ale poprzez mechanizmy obronne zostało unieświadomione (wyparte z świadomości), jednakże możliwe jest do uświadomienia . To Np. urazy z czasów wczesnego dzieciństwa.
- Nieświadomość- to obszar, w którym nigdy nie doszło do uświadomienia, jednakże treści nieświadome są w naszej psychice i pełnią funkcje regulacyjne. Są to np. matryce pochodzące z pierwszych doświadczeń, relacji maksymalnie do 3 roku życia. Podpowiada nam o takich uczuciach jak więź czy bezpieczeństwo.
Aparat psychiczny składa się z 3 instancji
- Id- jest to instancja, która zawiaduje instynktami. Tam jest zawarta cała biologiczność z mechanizmami, struktura dziedziczenia oraz część zwierzęcia w człowieku.
-Ego- jest to fundament osobowości. „Negocjator” który utrzyma id i superego w równowadze
-Superego- jest to „instancja społeczna”. Funkcja socjalizująca (pokazuje nakazy i zakazy jakiegoś postępowania), zawiera kategorie powinnościowe (czyli co się powinno, co wypada, co należy, a co jest obowiązkiem). Określa nasze dostosowanie społeczne. Gdy jest zbyt rozbudowane, powstaje nierównowaga.
>Model rozwojowy
Odpowiada za rozwój całego człowieka: osobowości , koncepcja seksualności człowieka
Stadium oralne (od 0 do 2 r.ż.)
· Energia libido koncentruje się wokół ust ( prototypowe czynności to ssanie, gryzienie, połykanie)
· Podstawowym problemem staje się dosłowne i symboliczne oddzielenie od matki Podstawowym celem tego etapu jest ukształtowanie postawy ufnej zależności
· Fiksacja na pierwszym etapie tego stadium prowadzi do ukształtowania charakteru oralno- inkorporującego (beztroska, pogoda ducha, nadmierna zależność, łatwowierność, oczekiwanie opieki) Fiksacja na drugim etapie tego stadium prowadzi do uformowania się charakteru oralno-sadystycznego(kłótliwość ,zachłanność i roszczeniowość, zawiść, tendencja do
złośliwości i nieufność wobec otoczenia).
· Ogólnie osoby o cechach charakteru wywodzącego się z tej fazy są bardziej niż inni zainteresowani jedzeniem i piciem. Kiedy są zdenerwowani częściej redukują napięcie za pośrednictwem takich czynności, jak palenie papierosów, picie alkoholu, czy obgryzanie paznokci Rozgniewani ujawniają werbalna agresją. Dążą do nawiązywania bliskich i serdecznych, wspierających
relacji z innymi.
Stadium analne ( 2-3r.ż.)
· Doznania i przyjemności zmysłowe wiążą się z okolicami odbytu(prototypowe czynności to wydalanie, trening czystości)
· Po raz pierwszy zewnętrzny przymus ogranicza uzyskanie satysfakcji.
· Podstawowym celem jest zdobycie umiejętności kontroli własnych impulsów
· Przychylna i wspierająca postawa rodziców wobec treningu czystości oraz nagradzanie udanych prób dziecka stanowi podstawę autonomii, ambicji, a nawet twórczości i produktywności
· W przypadku bardzo rygorystycznej i surowej postawy rodziców formuje się : a)charakter analno - retencyjny(upór, skąpstwo, sztywność, pedanteria, przymus samokontroli i brak spontaniczności) lub b)charakter analno- ekspulsywny( impulsywne wyrażanie gniewu w najbardziej nieodpowiednich momentach, niezorganizowanie, nieuporządkowanie, skłonność do wybuchu złego humoru i złośliwe upodobanie do niszczenia, okrucieństwo, bezsensowna
destrukcja)
· Ogólnie osoby o charakterze wywodzącym się z tego stadium charakteryzują się uporem , nadmiernym wręcz obsesyjnym zamiłowaniem do porządku i czystości oraz
skąpstwem.
Stadium falliczne (4-5r.ż.)
· Energia libido lokalizuje się w okolicy genitalnej (prototypowe zainteresowania: własne ciało , różnice w budowie anatomicznej kobiet i mężczyzn, eksploracja ciała)
· Podstawowe konflikty wiążą się z tzw. Kompleksem Edypa i Elektry, lęk kastracyjny zazdrość o członek
· Podstawowym celem jest ukształtowanie się superego i identyfikacja seksualna
· Fiksacja na tej fazie prowadzi u mężczyzn do uformowania się następujących cech charakteru: kompulsywne potwierdzanie męskości: poprzez kolekcjonowanie sukcesów, posiadanie wielu dzieci lub powodzenie u kobiet
· Fiksacja u kobiet to nieświadoma koncentracja na seksualności, skłonności histeryczne i nadmierne podkreślanie kobiecości, z tendencja o idealizowania, uwodzenia, ale bez wchodzenia w relacje seksualne.
Okres latencji (6-12r.ż.)
· Energia libido nie wyraża się wprost, inwestowana jest w zabawę, naukę, kontakty z rówieśnikami przede wszystkim tej samej płci
· Stan psychiczny dziecka w tym okresie odzwierciedla wszystkie niepowodzenia w rozwiązaniu konfliktów z faz wcześniejszych
Stadium genitalne (adolescencja)11-13 lat
· Dojrzewanie seksualne łączy się z ukierunkowaniem popędu ku relacji z osobą płci przeciwnej i idealistycznej, wysublimowanej miłości, mogącej wyrażać się altruizmem i gotowością do poświęceń.
· Ostateczna organizacja osobowości zależy od wcześniejszych stadiów
· Stadium to reprezentuje pewien idealny wzorzec rozwoju osobowości, doskonałe rozstrzygniecie rozwoju
psychoseksualnego według psychoanalizy.
>Model adaptacyjny (jest ze współczesnej psychoanalizy - wykracza poza psychoanalizę ortodoksyjną).
2. Psychoanaliza jungowska (archetypów) - Jung był uczniem Freuda. Stworzył teorię instynktu, która była
drogą do diagnozy i leczenia zaburzeń.
3. Psychoanaliza kulturowa lub inaczej neopsychoanaliza - od Junga oddzielił się Sullivan i kulturaliści Karen
Horney i Eryk Fromm. Nie kładzie się w niej nacisku na teorię instynktu, lecz na reakcje społeczne - bada ona
relacje interpersonalne i opisuje rozwój uspołecznienia.
4. Teoria relacji z obiektem dzieli się na: psychologię ego i psychologię self. W integracji współczesnej jest to koncepcja psychodynamiczna.
PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA
Przedstawiciele: Carl Rogers, Abraham Maslow, Rollo May, J.F.T. Bugental, Ronald Laing, Fritz Perls
Zrodziła się w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia i bardzo szybko zdobyła sobie ogromną popularność stając się ''trzecią siłą'' psychologii, obok psychoanalizy i behawioryzmu
Psychologia humanistyczna powstała jako wynik reakcji na ograniczenia psychoanalizy i behawioryzmu, które pomijały ludzkie możliwości i zdolności jak: twórczość, miłość, Ja, obiektywność, autonomia, tożsamość, odpowiedzialność, czy zdrowie psychiczne. Program psychologii humanistycznej był więc wynikiem negatywnej selekcji przedmiotu badania dokonaneprzezdotychczasowąpsychologię.
Sama idea nowej psychologii jako ''trzeciej siły'' pochodzi od Gordona Allporta, który wskazywał na możliwość wyjścia poza ograniczenia behawiorystycznego i psychoanalitycznego wyjaśniania aspiracji człowieka. Europejska fenomenologia i egzystencjalizm, kładąc nacisk na niepowtarzalność jednostki ludzkiej wskazała na konieczność wniknięcia w jej światopogląd, by móc "ujrzeć jej świat jej własnymi oczami" oraz na potrzeby dalszego rozwijania odpowiedzialności, wyboru samo tworzenia się, autonomii, i samej tożsamości.
Rogers twierdził, że nie ma wiedzy wolnej od podmiotowości tzn. że każda ze stron układu badanego wnosi swoje doświadczenia, idiosynkrazje modyfikując wyniki badań. Czynią to także badacze uważający się za obiektywnych. Proces badawczy w psychologii jest bowiem procesem komunikacyjnym, stąd też wywodzi się postulat psychologii humanistycznej, nakazujący koncentrować uwagę na relacji nadawca-komunikat-odbiorca.
Psychologia humanistyczna w Polsce W Polsce, analogiczne idee psychologii humanistycznej podjął lekarz, neurolog i psychiatra, psycholog i pedagog oraz psychoterapeuta, Kazimierz Dąbrowski 1902-1980 w swojej koncepcji higieny psychicznej, dezintegracji pozytywnej i pedagogiki leczniczej, a także w teorii osobowości, którą zdefiniował jako samopotwierdzoną, samowychowującą się jedność własności indywidualnych i społecznych, zintegrowanych w wartościach realizowanego w życiu aksjologicznego ideału. Opisywał ją przez takie kategorie jak empatia, autonomia, czy przyjaźń. W latach 70. dyskutował z Maslowem, zwłaszcza jego teorię potrzeb, z którą się nie zgadzał .
Postulaty psychologii humanistycznej
Psychologia humanistyczna interpretuje człowieka jako podmiot autonomiczny, który przyjmuje postawę badawczą wobec rzeczywistości, który obserwuje, przewiduje, planuje i wnioskuje i który zgodnie z posiadaną wiedzą przystosowuje się do świata i kształtuje go. Podstawą filozoficzną czyni egzystencjalizm, personalizm i fenomenologię. Również pod względem metodologii zajmuje stanowisko odmienne niż behawioryści lub psychoanalitycy. Ci pierwsi, zgodnie z ogólną koncepcją człowieka i nauki, preferowali techniki eksperymentalne (eksperyment laboratoryjny), drudzy wypracowali szereg skomplikowanych technik, pozwalających dotrzeć do sfery nieświadomości. Psychologowie humanistyczni największą wagę przywiązują do badania aktualnego doświadczenia, stosując w tym celu różne odmiany opisu fenomenologicznego, a także introspekcyjnego.
Celem psychologii humanistycznej jest koncentracja na opisie niepowtarzalnych właściwości indywiduum. Specjaliści analizujący psychologię humanistyczną wskazują, że można wyodrębnić jej sześć podstawowych postulatów: 1.upodmiotowienie sytuacji badawczej (badacz i badany stanowią my); 2.dialog zamiast manipulacja, ponieważ w każdej sytuacji badawczej ludzie mogą przejawiać odmienne właściwości; 3.komunikacja - niezbędna nie tylko z osobami badanymi, ale także z odbiorcami;łączenie psychologii jako nauki z psychologią jako praktyką, czego przykładem jest psychoterapia; 4.uwzględniane perspektywy badanego (a nie tylko badacza), jako że zachowanie wyznaczone jest przez aktualny obraz rzeczywistości; 5.odwołanie się do empatii jako najbardziej efektywnego kanału komunikacyjnego.
Psychologia humanistyczna odrzuca przekonania o zewnętrznej sterowności człowieka (typowe dla behawioryzmu), a wyraża przeświadczenie o istniejącym w każdym człowieku potencjale wewnątrzsterowności, który realizuje się wtedy, gdy nie ma blokad zewnętrznych wymuszających określone zachowania. Nadrzędnym interesem człowieka jest jego rozwój, a siłą napędową rozwoju jest potrzeba samoaktualizacji. Człowiek dysponuje także intuicją, która jest jego narzędziem rozwoju.
W toku rozwoju pojawiają się się rozmaite sprzeczności między wewnętrznymi i zewnętrznymi kryteriami oceny danego zachowania. Wewnętrznym kryterium jest to, czy zachowanie sprzyja samoaktualizacji. Zewnętrzne kryterium to akceptacja - w tym wypadku ważne jest to, czy zachowanie zapewnia podmiotowi akceptację społeczną. Kierowanie się kryteriami zewnętrznymi jest często (a właściwie zawsze) destrukcyjne dla rozwoju, ponieważ blokuje możliwości zaspokojenia najważniejszych potrzeb i prowadzi do zaburzeń psychicznych. Kierując się kryterium wewnętrznym człowiek unika ograniczeń wolności. Człowiek sterowany od wewnątrz dysponuje swobodą wyboru zachowań. Człowiek wewnątrzsterowny jest podmiotem a jego zachowanie wyrazem podmiotowości w odróżnieniu od człowieka-przedmiotu, którego zachowanie jest efektem manipulacji zewnętrznej. (zobacz też: umiejscowienie poczucia kontroli (LoC))
Założenia
Piramida potrzeb
Istotnym składnikiem psychologii humanistycznej jest teoria hierarchii potrzeb rozwinięta przez Abrahama H. Maslowa. Potrzeby tworzą układ hierarchiczny (piramida Maslowa), przy czym hierarchia opiera się na dwóch podstawowych założeniach:
1.zachowanie człowieka jest motywowane przez niezaspokojone potrzeby,
2.gdy dana potrzeba została zaspokojona potrzeby wyższego rzędu,
3.zaspokojenie potrzeb z niższego piętra umożliwia zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu.
Koncepcja ta zdobyła znaczną popularność, ponieważ w prosty sposób opisuje mechanizm generowania potrzeb i dynamikę ich rozwoju. Samorealizacja Drugim składnikiem podejścia humanistycznego jakie zaproponował Maslow jest teoria samoaktualizacji. Samoaktualizacja jest procesem stawania się tym, kim się jest, dążeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełnienia swojego przeznaczenia lub powołania.
MÓZGOWE ORGANY CZYNNOŚCI PSYCHICZNYCH :
Mechanizmy poznawcze:
1. Mózg - stanowi elementarną bazę. Jak mózg będzie uszkodzony całość funkcji wypadnie.
2. Mózg pracujący jako całość. 1/5 potencjału mózgu pracuje. Całość naszego życia odbywa się w relacjach. Każde nasze doświadczenie zapisane jest w naszym mózgu.
Układ wegetatywny - odpowiedzialność jest za to w jaki sposób człowiek organizuje swoje zachowanie w zależności od tego co dzieje się w jego psychice. W płatach czołowych. Ośrodkowy układ nerwowy pełni funkcje:
a) pobudliwość - to taka zdolność przechodzenia w stan ruchu, która to aktywność jest wywołana bodźcem, które wprowadzają ustrój ze stanu równowagi.
b) plastyczność - gdy właściwości komórek nerwowych zmieniają się w sposób trwały pod wpływem działania bodźców ze środowiska, zapewnia zdolność do adaptacji samonaprawy.
Myelina - osłonki. Schwanna - osłonki. Osłonki są rodzajem izolatora, który był potrzebny. Tworzą taki izolator, że tam nie ma prawa być zagubiony bit. Myelina jest potrzebna do plastyczności. Uplastycznienie - wskazuje jak powinniśmy się uczyć, itd. Etap zakończy się w 3 roku życia. Rodzaje plastyczności:
- rozwojowa,
- kompensacyjna,
- szczególna plastyczność wywołana wzmożonymi doświadczeniami duchowymi lub czuciowymi.
PLASTYCZNOŚĆ Wydaje się, że do pewnego stopnia tym problemom można zaradzić. Kluczem jest plastyczność mózgu.Definicji plastyczności mózgu jest niemal tyle, ilu naukowców zajmujących się tym zagadnieniem. W największym uproszczeniu można powiedzieć, że plastyczność mózgu to zdolność zdrowej tkanki nerwowej do przejmowania funkcji, pełnionych dotychczas przez te obszary mózgu, które zostały uszkodzone. Mechanizm plastyczności znany jest coraz lepiej. Wiadomo na przykład, że w procesie tym dochodzi do zmian struktury neuronów, rozrostu aksonów, rozgałęziania dendrytów, powstawania nowych synaps, zmian profilu wydzielniczego komórki oraz ekspresji jej receptorów. "Plastyczność leży u podstaw nabywania różnych umiejętności. Ten sam mechanizm pozwala także na powrót niektórych funkcji mózgu po udarze. Wydaje się, że można wzmagać te procesy w różny sposób i dzięki temu nie tylko poprawiać rokowanie chorych, ale także komfort ich życia. Właśnie tym się zajmujemy" - mówi prof. Kossut,
Plastyczność to właściwość układu nerwowego, która leży u podstaw jego zdolności do adaptacji, zmienności, samonaprawy, a wreszcie uczenia się i pamięci. Jest to powszechna cecha neuronów, znajdowana na wszystkich piętrach układu nerwowego. Wśród rozmaitych jej przejawów wyróżniamy plastyczność rozwojową, plastyczność pouszkodzeniową (kompensacyjną) dorosłego mózgu, plastyczność wywołaną wzmożonym doświadczeniem czuciowym lub ruchowym oraz plastyczność związaną z uczeniem się i pamięcią.
I. Plastyczność kompensacyjna
Czyli inaczej pouszkodzeniową. Właśnie dzięki plastyczności mimo uszkodzeń w układzie nerwowym funkcjonowanie mózgu nie musi być zaburzone.
Afazja to całkowita lub częściowa utrata umiejętności posługiwania się językiem. Występuje zwykle po urazach czaszki, udarach mózgu (przerwaniu dopływu krwi do pewnych okolic mózgu), przebytych chorobach nowotworowych.
Afazja u kobiet- szybkie przeniesienie ośrodka mowy do drugiej półkuli mózgu, dzięki czemu kobiety znacznie szybciej po urazach mogą nauczyć się na nowo mówić.
Afazja u mężczyzn- dysfunkcje przekazywane są do okolicznych ośrodków, nie ma przeniesienia do drugiej półkuli przez co mężczyznom trudniej na nowo nauczyć się mowy, ale za to szybciej uczą się form zastępczych w porozumiewaniu się (np. językiem migowym)
Plastyczność ważna jest przy trwałych defektach lub wadach rozwojowych , ponieważ przyczynia się do kształtowania zdolności specjalnych (np. osoby upośledzone szybko liczą, mają wyczulone zmysły, nadzwyczajne poczucie rytmu, itp.)
Zacks „Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem”
Opisuje w swoich badaniach umiarkowanie upośledzonych bliźniaków (umarkowane upośledzenie charakteryzuje się : niemożność nauczenia się czytania, pisania; niesamodzielnością czyli potrzeba jest pełna obsługa). Obserwował zabawy tych chłopców. Ledwo posługiwali się paroma słowami, ale podczas zabawy zaśmiewali się do rozpuku gdy jeden wymieniał jakaś cyfrę a drugi podawał inną. Zacks długo zastanawiał się nad sensem tego zjawiska. Przez to, że był także matematykiem zauważył, że chłopcy przy zabawie posługiwali się ciągiem arytmetycznym. Liczby nie były do policzenia w pamięci przez normalnego człowieka, a dzieci bez zastanowienia rzucały poprawne ciągi. Zacks włączył się do ich zabawy korzystając z tablic arytmetycznych. Gdy podawał zgodną liczbę dzieci się śmiały, gdy natomiast popełniał błąd chłopcy nie reagowali.
Nie wszystkie urazy można skompensować, a na pewno już nie takie jak podczas wypadnięcia centrum sterowania ośrodkiem układu nerwowego.
Zakres plastyczności zależy od wieku. Im większa plastyczność tym większa możliwość kompensacji. Jeżeli uraz pojawi się przez zakończeniem melinizacji to straty nie są do skompensowanie.
II. Plastyczność rozwojowa
W czasie rozwoju postępuje proces kodowania, utrwalania tych połączeń, które najczęściej są używane.
Formy aktywności podstawy dla zapisów mózgu: -praca, -zabawa, -uczenie się.
W zależności od etapu rozwojowego różne będą formy aktywności . Dla dorosłych praca, a dla dzieci zabawa. Jeżeli nie jest zachowana ta zasada, czyli nie pozwala się dzieciom bawić, to zaburza rozwój plastyczności.
Teoria przepływu
Jest to naukowy hit. Zajmuje się analizą w której idzie o wskazanie jakiego typu zadanie najlepiej przyczynia się do optymalnego rozwoju człowieka. Pokazuje od strony operacyjnej wartości plastycznej.
III. Plastyczność wywołana doświadczeniem czuciowym lub ruchowym.
Zgodnie z ogólną zasadą plastyczności podnosi się znaczenie ruchu i emocji.
Cechy:
1.transmisja tego co na zewnątrz do procesów psychicznych (wewnątrz)
- pierwsze doświadczenia: wczesne stymulacje związane z wczesną opieką noworodka. Z zewnątrz pobierane są informacje o temperaturze, o pokarmie, itp.
- Okres niemowlęcy: pojawiają się nowe aktywności ruchowe. Wtedy dzieci się wiercą i kręcą
Homunculus jest to obraz nas samych zakodowany i zapisany w naszej psychice (zapisywane w części kory ruchowo-czuciowej). Te doświadczenia ruchowe, które się zapiszą w formie homunculusa będą podstawą szybkości realizacji działań.
Czynności ruchowe to integracja i koordynacja ogólnej całej budowy ciała.
Bóle fantomowe są konsekwencją plastyczności bo w mózgu pozostaje zapis amputowanej części ciała.
Czynnikiem uruchamiającym jest przede wszystkim emocja mówiąca nam o nadchodzącym niebezpieczeństwie, zagrożeniu.
Tutaj plastyczność jest ważna z powodu konieczności automatycznego i szybkiego podjęcia działania.
IV. Tożsamość osoby/organizmu
Określa stopień plastyczności ze względu na rodzaj i ilość doświadczeń indywidualnie przeżytych. Jest tu chemicznie zakodowany system struktur połączeń mózgowych. Swoiste typowanie trybu doświadczeń.
Procesy poznawcze
Zbiór procesów które pełnią funkcje przede wszystkim gromadzenia i przetwarzania informacji w formie reprezentacji poznawczych świata oraz siebie
Reprezentacje poznawcze to takie jednostki funkcjonalne które pozwalają na organizację swojego zachowania. Poziomy reprezentacji poznawczych:
1.bieżące (faktograficzne)- poprzez procesy poznawcze zachodzi integracja obrazu z działaniem
2.automatyczny- to takie reprezentacje które obejmują zapisy wcześniejszych doświadczeń i z nich wydobywa się te części które w danym momencie są najbardziej potrzebne.
3.eprezentacja III-ego rzędu zawierają informacje, które z różnych powodów zostały zepchnięte poza świadomość. Mają charakter skryptowy. Dla tworzenia szczególnie ważną rolę odgrywają wczesne doświadczenia (do ok. 3 r. ż) w formie schematów reagowania poznawczego (zautomatyzowanego)
PROCESY POZNAWCZE CZŁOWIEKA
Proces psychiczny człowieka to sekwencja zmian zachodzących w przebiegu aktywności motoryczno-intelektualnej człowieka, zmiany w psychice wyniku oddziaływania bodźców na zmysły i mózg, a determinujące poznawanie rzeczywistości i regulujące stosunek człowieka do otoczenia. Procesy psychiczne to: 1.myslenie 2.uwaga 3.pamięć 4.inteligencja (inteligencja emocjonalna)
MYŚLENIE
Jest to proces służący przetwarzaniu informacji. To aktywny proces poznawczy odzwierciedlający ogólne cechy i stosunki między róznymi elementami rzeczywistości, zmierzający do rozwiązywania określonych problemów (zadań, zagadnień). Jest to proces, którego nie mozna wyłaczyć. Możemy porównać myślenie do przetwarzania inf w programie komputerowym. Różnica jest tylko taka ,że program komputerowy mozemy wyłączyć i włczyć kiedy nam sie podoba a myslenie nie możemy właczać i wyłączac.
Wyróżniamy:
1) Myslenie ukierunkowane- polega na ,, kierowaniu”. Poddaje się naszym celom , przetwarzanie inf jest zgodne z celami , zadaniami, problemami.
2 )Myślenie nieukierunkowane- osoba nie integruje w kierunku tego myślenia(jak śpimy tez myslimy). Przetwarzanie inf przez nas nie jest kontrolowane.
Procesy myślenia:
1.analiza, 2.synteza , 3.uogólnianie, 4 abstrahowanie, 5 porównywanie, 6klasyfikowanie, 7.wnioskowanie
Z myśleniem zwiazana :jest mowa, rozwój ruchowy.
Etapy myślenia :
1.) myslenie przedoperacyjne- gdy system pojęć nie jest jeszcze systemem pozwalającym na odtwarzanie obrazu rzeczywistości.
2) faza obrazowa- trwa do okresu szkolnego, dziecko przetwarza inf, takie które można eksploatowac miarą (musi dotknąc, poczuć). Obraz siebie i obraz innych rzeczy ma charakter konkretny.
3.) myślenie pojęciowe- trwa podczas końca młodszego wieku szkolnego. Intensywnie rozwijaja sie operacje myślowe. Przetwarzanie opiera sie na porównywaniu, na alnalizie. Pojawia sie tzw. Myslenie abstrakcyjne (wymaga od osoby wytwarzania pojęć i posługiwania sie nimi do przetwarzania inf. Wytwarza bazę do logiki. Proces abstrachowania jest nieskonczony. Im osoba jest bardziej twórcza tym proces ten sie bardziej rozwija.
Nieprawidłowości w myśleniu mozna zauważyc w nieprawidłowościach mówienia. Myślenie jest podstawa rozwiązywania problemów.
UWAGA
Jest to proces psychiczny, sam z siebie nie pełni zadnej funkcji, nie jest on samodzielny. Żaden proces poznawczy nie może funkcjonowac bez uwagi. Uwaga to skierowanie świadomości na jakiś przedmiot lub zjawisko świata zewnętrznego i wewnętrznego. Uwaga ma charakter selektywny, jeżeli człowiek zwraca ją na jeden przedmiot lub zjawisko, to tym samym odwraca uwagę od innych. Procesy uwagi przyczepiają sie tak jakby sie do procesów poznawczych i one dopiero w tym związku zaczynaja pełnic swoje funkcje poznawcze, np. jezeli nie będzie uwagi na danej treści, nie bedziemy mogli przetworzyc informacji i nie bedziemy mogli zapamietac.Proces ten jako czynnik sprawczy mozliwy jest do badania kiedy uruchamia sie aktywny proces poznawczy. Badanie uwagi jest skomplikowane. Uwaga mozna powiedziec ze jest aktywatorem z układami. Cechy uwagi: - czas w jakim możemy być aktywni pozanwczo- możemy myślec bardzo intensywnie kiedy skupiamy sie na czymś, gdy np uczymy się dużo czas zapamiętywania jest krótszy, ale kiedy uczymy sie zbyt duzo, przeciązamy nasz umysł i wtedy hamuje się nasza uwaga. - przezutność- to sprawność dzięki której mamy mozliwość dostęp do procesów poznawczych. Możemy przezucic sie na druga formę. - zakres - właściwość polegajaca na tym, że uwaga jednocześnie może przyczepiać sie do róznych procesów psych. Na ogół zwraca nasza uwage to co jest wyróżniające. Uwaga zwiazana jest z emocjami. Zakres przezutności bedzie sie podporzadkowywać do sytuacji.
PAMIĘĆ Jest jednym z zasadniczych procesów psychicznych. Leży u podstaw wszystkich innych procesów psychicznych i bez niej nie możliwe byłoby w ogóle życie psychiczne.
Pamięć to proces psychiczny polegający na zapamiętaniu, przechowywaniu (pamiętaniu) i odtwarzaniu materiału (zmysłowego, wyobrażeniowego lub myślowego). Fazy pamięci: 1)Zapamietywanie- inaczej kodowanie inf, polega na zapamietywaniu inf znaczących dla bieżącego funkcjonowania osoby. Inaczej zapamiętujemy inf związane z naszymi emocjami oraz z tymi, które potrzebne sa dla naszego bezpieczeństwa i więzi, a inaczej tez które sa związane z doświadczeniami. Nasza pamięc koduje wszystko co przeżyjemy. 2) Przechowywanie- zwiazane jset z tworzeniem tak jakby biblioteki inf, które są kodowane i chodowane w mózgu. Zbiór który pózniej może byc wyświetlany 3) Odtwarzanie- mozna je porównac do ogromnej biblioteki o wielu piętrach. Na każde piętro możemy dostac się kluczem. Gdy dostajemy sie na pietro dostajemy się do katalogu, danym hasłem możemy dowiedzieć się gdzie to jest i uzyskać informację.Genialność całej pamięci polega natym, że wsztskie pietra sie przenikają. Rodzaje pamięci: 1) Krótkotrwała- informacje sa zapamietywane, przechowywane i odtwarzane są tylko na tyle ile potrzebne jest to do bieżących spraw. 2) Długotrwała- informacje, które mają większe znaczenie będą kierowane nieco głebiej. Czas przechowywania i dostepność do inf to owe klucze. Mamy tu doczynienia z tzw. pamięcią procesualną. Procesy pamięci sa wazne dla: prawników, dla leczenia, dla procesów inteligencji
INTELIGENCJA Od łac.inteligentia-bystrość, szybkość pojmowania;ma 2 znaczenia:-rodzaj szczególnej sprawności umysłowej,-nazwa warstwy społecznej(dawniej). INTELIGENCJA wg PWN:Zespół zdolności umysłowych umożliwiających jednostce sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz skuteczne zachowanie się wobec nowych zadań i sytuacji. Inteligencaj ma dwie twarze: 1) ineligencja „A”- jest to ta część inteligencji, w której podstawowe znaczenie przypisuje się czynnikom wrodzonym 2) inteligencja „B”- jest to ta część sprawności umysłu związana z aktywnością własną (jako nabyta) czynnik „G”- mówi o inteligencji „general” czyli ogólnej, która bedzie związana z funkcjonowaniem bilogicznym, oraz ze sprawnością ośrodkowego układu nerwowego. Istnieje także: 1) inteligencja nabyta- sprawność umysłu zwiazana z uczeniem sie, z rozwiązywaniem problemów 2) inteligencja krystaliczna- odzwierciedla czynnik G i inteligencje A
Wykorzystywanie potencjału inteligencji to nie to samo co nasza praca, o nim najmniej decyduje nasza intencja. Najbardziej istotne czynniki to: równowaga i inteligencja procesów życiowych każdego człowieka.
Inteligencja w rozumieniu pomiaru psychologicznego Psychologowie pobieraja próbki zachowania psych, które sa określone dla stopni poziomu umysłowego.
Istnieje także inteligencja: 1)werbalna- myslenie artmetyczne, rozumienie sytuacji społ, słownik 2) pozawerbalna, czyli czynnościowa- analizuje sie jak przebiegaja procesy myslowe w rozwiazywaniu problemów bez uzycia języka - rozróznianie szczegółów istotnych i nieistotnych - umiejetność wyszukiwania braków i róznic - analogie
IQ- iloraz inteligencji; jest złożeniem tych danych aktywności umysłu, jest on odnoszony do parametru wieku. 7 rodzajów inteligencji: 1.logiczno-matemat., 2. językowa 3. przestrzenna 4. muzyczna 5. koordynacja ruchu 6. interpersonalna 7.emocjonalna Typy inteligencji : -abstrakcyjna - umiejętność analizowania danych, które da się zawrzeć w formie znaków i symboli. - werbalna -zdolność formułowania wypowiedzi, szybkie znajdowanie słów , dobre rozw. testu pisemnego i ustnego. - społeczna- zdolność przystosowania się i wpływania środowisko społeczne. -twórcza - zdolność do generowania nowych pojęć lub ich nieoczekiwanych połączeń. -emocjonalna - umiejętność radzenia sobie ze swoimi emocjami, nazywanie ich, oraz zauważania i wpływania na emocje innych.
UCZENIE SIĘ Uczenie się - jedno z podstawowych pojęć psychologii - to proces zdobywania wiadomości, umiejętności i nawyków (sprawności), prowadzący do stałych zmian w zachowaniu uczącego się - ucznia. Uczenie można rozpatrywać jako czynność (pojedynczą, krótkotrwałą) lub jako proces (zbiór czynności posobnych i/lub równoległych, długotrwały): 1.czynność - wtedy gdy chcemy sobie coś przyswoić np. wiersz, 2.proces - to układy czynności. O tym czy dana czynność lub proces zachodzi wnioskujemy na podstawie zaobserwowanych zmian - uczenie więc jest procesem nabywania doświadczeń wyrażające się modyfikacją zachowania. Uczenie się może mieć charakter zamierzony jak i niezamierzony. W pedagogice uczenie się odnoszone jest do czynności ucznia. Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań, zdolności. Efektem uczenia się jest wyuczenie się. Sposoby uczenia się: - uczenie pamięciowe - jego celem jest zapamiętanie układów wiadomości lub czynności tak, by można je było powtarzać w sposób bezbłędny - podstawowa czynność to powtórzenia; odnoszą się do tego trzy prawa: - postawa czynna powoduje lepsze efekty niż postawa bierna, -zapamiętanie początku i końca materiału wymaga mniej powtórzeń niż zapamiętanie środka, -czas potrzebny do wyuczenia się określonego materiału jest wprost proporcjonalny do kwadratu długości szeregu. - uczenie się przez rozwiązywanie problemów - gdy podmiot spotyka się z sytuacją nową, trudną, gdy zadanie nie może być rozwiązane przy pomocy posiadanej wiedzy. Uczeń informacje musi sam wytworzyć. - uczenie się przez próby i błędy - wtedy gdy podmiot znajduje się w jakiejś nowej sytuacji, rozpatruje nowy układ zależności, po to by lepiej przystosować się do życia. Jest to nieekonomiczny sposób uczenia się, stosowany tam gdzie zawodzą inne. Podstawowe prawo odnoszące się do tej formy uczenia się to prawo efektu Thorndike: wśród wielu wykonywanych czynności, najsilniej utrwalają się te po których następuje efekt w postaci nagrody. - uczenie się przez wgląd (zrozumienie) - odkrywanie organizacji materiału, nadawanie mu jakiejś struktury. Chodzi o wniknięcie w istotę rzeczy, zobaczenie powiązań między elementami, wniknięcie w terminy wchodzące w zakres działania. - uczenie się sensoryczne - polega na wytwarzaniu odruchów warunkowych. - uczenie się przez naśladownictwo. - uczenie się uboczne (mimowolne) - następuje przy okazji wykonywania jakichś czynności. Uczenie się, proces zdobywania i gromadzenia doświadczeń, w wyniku czego powstają nowe formy zachowania się i działania lub następuje modyfikacja zachowań i działań wcześniej nabytych. Wskutek uczenia się opanowany zostaje cały system wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, przekonań. Terminu uczenie się używa się zarówno w znaczeniu wąskim - dla określenia świadomego i zamierzonego zdobywania wiadomości i umiejętności, jak i w znaczeniu szerokim - dla określenia zarówno uczenia się zamierzonego, jak i nie zamierzonego (mimowolnego). Istnieje wiele teorii wyjaśniających zjawisko uczenia się. Współcześnie wyodrębnia się dwie ich grupy:
1) teorie koneksjonistyczne, przyjmujące, że podstawą uczenia się są różnego typu połączenia między bodźcami i reakcjami (np. teorie I.P. Pawłowa, B.F. Skinnera, L. Thorndike'a),
2) teorie poznawcze, wyjaśniające uczenie się jako zmianę schematów poznawczych (np. teorie K. Lewina, E.Ch. Tolmana).
We współczesnej psychologii amerykańskiej procesy uczenia się uznawane są za główną dziedzinę badań psychologicznych. W zależności od przyjętych kryteriów rozróżnia się wiele rodzajów i form uczenia się. W związku z rodzajem motywacji i nastawienia wyodrębnia się:
1) uczenie się umyślne, ukierunkowane na zdobycie wiedzy, umiejętności, sprawności itp.,
2) uczenie się mimowolne (uboczne), nie zamierzone.
Zależnie od przyjętych sposobów i technik wyróżnia się:
1) uczenie się pamięciowe (mechaniczne) metodą biernego powtarzania,
2) uczenie się przez zrozumienie (wgląd), wniknięcie w istotę zagadnienia, sens opanowywanego materiału,
3) uczenie się sensoryczne (spostrzeżeniowe, percepcyjne), polegające na wytwarzaniu się odruchów warunkowych pod wpływem wzmacniania określonych doświadczeń,
4) uczenie się metodą prób i błędów (porażek i sukcesów), występujące najczęściej u dzieci i zwierząt oraz w sytuacjach, gdy brak jest wskazówek, jak rozwiązać zadanie przejawia się w szukaniu, próbowaniu i eliminowaniu czynności zbędnych, ćwiczeniu się w czynnościach skutecznych, prowadzących do celu,
5) uczenie się przez naśladownictwo, czyli intencjonalne wykonywanie przez osobę uczącą się czynności, które przedtem wykonywał ktoś inny,
6) uczenie się przez działanie, tzn. wykorzystywanie opanowanej wiedzy do rozwiązywania zadań praktycznych,
7) uczenie się przez przeżywanie, co oznacza kształtowanie stosunku do określonych wartości moralnych, społecznych, estetycznych i innych. Efekty uczenia się zależą od właściwości psychofizycznych ucznia, przede wszystkim od zdolności zapamiętywania oraz od koncentracji i trwałości uwagi. Od sytuacji uczenia się (struktura i rodzaj przyswajanych treści, lokal i jego urządzenie, stan organizmu uczącego się itp.)
MOTYWACJA Motywacja - stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania, to wzbudzony potrzebą zespół procesów psychicznych i fizjologicznych określający podłoże ludzkich zachowań i ich zmian.
Procesy motywacyjne ukierunkowują zachowanie jednostki na osiągnięcie określonych, istotnych dla niej stanów rzeczy, kierują wykonywaniem pewnych czynności tak, aby prowadziły do zamierzonych wyników (zmiana warunków zewnętrznych, zmiana we własnej osobie, zmiana własnego położenia). Jeśli człowiek jest świadomy wyniku wykonywanych czynności wówczas ten wynik będzie nazywany celem. Proces motywacyjny składa się z zespołu pojedynczych motywów. Motywem nazwać zaś można przeżycie pobudzające człowieka do działania lub powstrzymujące go, lub przeszkadzające jego wykonaniu.
Proces motywacyjny :
- wzbudzanie energii;
- ukierunkowywanie wysiłku na cel;
- zorganizowanie reakcji w zintegrowany wzorzec;
- kontynuowanie czynności, dopóki warunki, które ją zapoczątkowały nie ulegną zmianie - pobudzenie emocjonalne - uczucia dodatnie (w przypadku realizacji zamierzeń) lub ujemne (w przypadku niespełnienia) Według psychologa Janusza Reykowskiego napięcie motywacyjne pojawia się gdy podmiot dostrzeże stan rzeczy, który mógłby zredukować napięcie, a także gdy wytwarza się u niego przeświadczenie, że wartość gratyfikacji da się osiągnąć. Wzrost motywacji może wynikać ze wzrostu, do pewnego poziomu, prawdopodobieństwa sukcesu lub porażki w działaniu mającym na celu osiągnięcie wyniku. Motywacja będzie miała maksymalne natężenie, gdy prawdopodobieństwo sukcesu i porażki będzie równe. Poziom motywacji zależy też od wysiłku i ryzyka związanego z daną czynnością. Początkowy wzrost wysiłku i ryzyka zwiększa motywację jednostki, przy ich dalszym wzroście proces ten osiąga optymalny poziom, następnie malejąc aż do wartości ujemnych Rodzaje motywacji
- wewnętrzna - aktywizacja następuje gdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb - zewnętrzna - polega na wzbudzeniu potrzeb przez stosowanie kar i nagród, informowaniu o możliwościach zawartych w różnego rodzaju sytuacjach i manipulowaniu tymi możliwościami
Funkcje emocji w zachowaniu człowieka.
a) dostarczanie informacji:
- o rezultatach nieświadomej oceny sytuacji istotnej dla nas, co może wpłynąć na decyzję o działaniu
- o tym, jakie obiekty są dla nas pożądane, a które nie. Pomaga to budować hierarchię wartości
b) programowanie działania: o charakterze behawioralnym, oraz funkcja motywacyjna - emocja motywuje do działania
c) mobilizacja zasobów: dzięki zmianom w poziomie aktywacji decydują o zasobach energetycznych
d) komunikacja: informują o tym co czujemy, co wpływa na zachowanie innych wobec nas
e) emocja jako cel sam w sobie: człowiek świadomie dąży do przeżywania emocji atrakcyjnych dla niego.
STRES
Stres jest definiowany w psychologii jako dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji (stresorem), charakteryzująca się brakiem równowagi. Podejmowanie zachowań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi.
Trzy typy reakcji na stres:
1.)Dystres jest reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka, pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora.
2.)Eustres to stres mobilizujący pozytywnie do działania.
3.)Neustres to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych bywa on eustresowy lub dystresowy
Radzenie sobie ze stresem (coping) to poznawcze i behawioralne wysiłki skierowane na opanowanie, zredukowanie lub tolerowanie zewnętrznych lub wewnętrznych żądań.
Biologia stresu Stres wiąże się zwykle z nasileniem wydzielania kortykotropiny przez przysadkę mózgową. Wysoki poziom tego hormonu pobudza korę nadnerczy powodując intensywną produkcję glikokortykoidów - naturalnych sterydów, które podnoszą wydajność organizmu i pozwalają na przystosowanie się do warunków stresowych. Fazy stresu: Wg Selye'go stres przebiega w następujących fazach:
1. Faza alarmowa. Początkowa, alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacja.
2.Faza mobilizacji. Występuje pełna mobilizacja i wykorzystanie potencjalnych możliwości jednostki. - Stadium szoku.
- Stadium przeciwdziałania szokowi. Jednostka podejmuje wysiłki obronne.
3.Faza przystosowania (odporności). Organizm nauczył się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem. 4.Faza wyczerpania. Uogólnione pobudzenie całego organizmu, co prowadzi do przewlekłego stresu, bądź nawet do śmierci.
Objawy ostrego stresu: pobudzenie emocjonalne, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, przyspieszenie oddechu, suchość w ustach, "gęsia skórka", wzrost stężenia cukru we krwi;
OSOBOWOŚĆ Osobowość to wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności).Osobowość jest także definiowana jako charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno - przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje.Osobowość kształtowana jest przez całe życie, szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości poprzez wpływ bodźców zewnętrznych w procesie socjalizacji, a także własnej aktywności jednostki. Istotną rolę odgrywają tu również wrodzone cechy biofizyczne. Teorie osobowości 1)Psychodynamiczne : Teoria freudowska - w procesie kształtowania osobowości kładzie nacisk na doświadczenie zdobyte w dzieciństwie, popędy biologiczne oraz stosunki z rodzicami; (zobacz też psychoanalityczna teoria osobowości); Teorie neopsychoanalityczne - podkreślają znaczenie podstawowych popędów oraz interakcji społecznych w kształtowaniu osobowości jednostki. Przedstawiciele: Carl Jung, Alfred Adler, Harry Stack Sullivan, Karen Horney, Erik Erikson; 2) Teorie pola - traktują organizm jako całość, kładąc nacisk na dążenie jednostki do zaspokojenia podstawowego popędu jakim jest popęd samorealizacji. Przedstawiciele: Kurt Goldstein; 3)Teorie czynnikowe - przedstawiają osobowość jako zbiór cech lub charakterystycznych sposobów zachowania, odczuwania, reagowania. Przedstawiciele: Joy Paul Guilford, Raymond Cattell, Hans Eysenck; 4) Teorie uczenia się - podkreślają czynniki sytuacyjne wywołujące określone zachowania oraz warunki wzmacniające owe zachowania. Przedstawiciele: John Dollard, Neal Miller - Teoria uczenia się społecznego - zwraca uwagę na społeczny aspekt kształtowania się osobowości, tj. bodźce i wzmocnienia społeczne. Przedstawiciele: Albert Bandura; 5) Teorie humanistyczne - Abraham Maslow, Carl Rogers, Frederick Perls, Kazimierz Dąbrowski; 6) Teorie systemowe - Milton Erickson, Oscar Ichazo (systemowa teoria osobowości). Osobowość jest terminem niezwykle trudnym do zdefiniowania, a podejście do osobowości różni się w zależności od stanowiska teoretycznego. Ogólnie można powiedzieć, że osobowość to charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno - przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje.
Ogólne teorie osobowości: 1. teorie typów: zakładają, że każda jednostka reprezentuje swoistą równowagę podstawowych elementów zgodnych z typem osobowości. Przykładem takiej teorii jest konstytucjonalna teoria Sheldona, mówiąca, że typy budowy ciała związane są z rozwojem osobowości. 2. teorie cech: opisują osobowość jako zespół charakterystycznych dla danego człowieka cech. Cecha to względnie stała, charakterystyczna dla jednostki, zgeneralizowana tendencja do określonych zachowań, przejawiająca się w różnych sytuacjach. Przykładem takich teorii są m.in.: teorie Allporta, Cattella czy też Eysencka. Jedną z najbardziej znanych jest teoria Wielkiej Piątki, wyznaczająca pięć głównych cech, występujących z różnym natężeniem i w różnych konfiguracjach u każdego człowieka. Cechy te to: neurotyczność, ekstrawersja, otwartość na doświadczenia, ugodowość i sumienność.
3.teorie psychodynamiczne i psychoanalityczne: klasyczne teorie Freuda i Junga, czy późniejsze: Adlera, Fromma, Horney. Na ogół kładą nacisk na czynniki rozwojowe przy założeniu, że osobowość dorosłego człowieka rozwija się w czasie, w zależnośći od stopnia intergracji czynników. Ważne są tu podejścia motywacyjne. Ponadto w klasycznym podejściu psychoanalitycznym Freuda, kładzie się nacisk na rolę procesów nieświadomych, konfliktów i centralną rolę popędów w rozwoju osobowości. Freud wyznaczył także trzy struktury psychiczne osobowości: id, ego i superego. 4. podejście behawioralne: nie powstały konkretne behawioralne teorie osobowości, ale pod wpływem rozwoju behawioryzmu, naukowcy zaczęli się przyglądać osobowości z perspektywy środowiska: na ile zależy ona od stałości środowiska i otrzymywanych wzmocnień. 5. teorie humanistyczne: w przypoadku teorii humanistycznych istnieje trudność w empirycznym weryfikowaniu wprowadzonych pojęć. Autorzy tacy, jak Abraham Maslow czy Carl Rogers opierali się głównie na fenomenologii (najważniejsze są subiektywne doświadczenia jednostki), holizmie i naturalnym dążeniu do samorealizacji. 6. poznawcze podejście do osobowości: osoba traktowana jest tu jako pewna całość, teorie koncentrują się na pojęciu JA (obrazie własnej osoby), które odpowiedzialne jest za nadawanie sensu doświadczeniom. Osobowość jest traktowana jako system wiedzy osobistej, wykorzystywanej przy interpretacji doświadczeń i sterowaniu zachowaniem; jest to wiedza naturalna (potoczna, intuicyjna), gorąca (silnie związana z emocjami), często słabo uświadamiana, o charakterze pragamatycznym.
TEMPERAMENT Temperament - podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania. Cechy te występują już we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy fizjologiczne, temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania (i starzenia się) oraz niektórych czynników środowiskowych. (Regulacyjna teoria temperamentu Strelau) Temperament - zespół dziedziczonych cech osobowości, zdeterminowanych genetycznie i ujawniających się już w pierwszym roku życia człowieka. Tak rozumiany temperament stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju osobowości. (Buss i Plomin) Badaniami temperamentu zajmowali się m.in. Hipokrates, Iwan Pawłow, Jan Strelau, Hans Eysenck Arnold Buss i Robert Plomin. Temperament w teorii Pawłowa Według teorii Pawłowa temperament odpowiada typowi układu nerwowego, który charakteryzują cz tery podstawowe właściwości: - SPP - siła procesu pobudzenia; na poziomie zachowania funkcjonalna wydolność komórki nerwowej znajduje wyraz w reakcjach na silną lub długotrwałą stymulację; im silniejszy układ nerwowy, tym mniejsza jest wartość procesu pobudzenia -hamowanie ochronne (pozaokresowe) - rodzaj hamowania bezwarunkowego, służącego ochronie OUN przed przeciążeniem (zob. habituacja) - SPH - siła procesu hamowania; łatwość, z jaką UN tworzy warunkowe reakcje hamulcowe (wygaszanie, różnicowanie, opóźnianie), przejawia się gdy zachodzi konieczność odraczania reakcji, hamowania pobudzeń, by stworzyć miejsce adekwatnie działającym bodźcom - RWN - równowaga procesów nerwowych; stosunek procesów pobudzenia do procesów hamowania - RPN - ruchliwość procesów nerwowych; zdolność UN do szybkiej zmiany procesów pobudzenia i hamowania Typy wyższej czynności nerwowej wg Iwanowa-Smoleńskiego 1.typ ruchliwy - związki pobudzenia i hamowania tworzą się łatwo i szybko 2.typ powolny - związki pobudzenia i hamowania tworzą się powoli 3.typ pobudliwy - pobudzenie tworzy się szybko, hamowanie powoli 4.typ hamulcowy - pobudzenie tworzy się powoli, hamowanie szybko Typologii temperamentów wg. Hipokratesa TYP MELANCHOLICZNY-to osoba o pesymistycznym, lękowym, negatywnym podejściu do przyszłości, życia, samego siebie, a także codziennych spraw.Melancholik cechuje się temperamentem reprezentującym słaby układ nerwowy (wg teorii Pawłowa). Według Hipokratesa dominującym narządem w organizmie melancholika jest śledziona, a dominującym "humorem" - tzw. czarna żółć.Osoba taka często popada w stany ruminacji, ma trudności z podejmowaniem decyzji, brakuje jej wiary w siebie. Melancholik jest wrażliwy na krytykę swojej osoby, obraźliwy, nerwowy i skłonny do zadumy, spokojny, wyciszony, powściągliwy, mało elastyczny w zachowaniu. Lubi marzyć, oddawać się zadumie TYP CHOLERYCZNY- Choleryk- przeciwieństwo flegmatyka, typ pobudliwy, przejawiający tendencje do ciągłego niezadowolenia i agresji. Charakteryzuje go silne przeżywanie emocji oraz duża energia życiowa i aktywność. Cholerycy bywają uparci, a ich reakcje na bodźce są szybkie i często nieprzemyślane, bywają też zakompleksieni. Są nastawieni na działania i kierowanie. Wzbudzają wśród ludzi zaufanie i respekt, częśto pracują dla potrzeb grupy. Są szybcy w działaniu, preferują pracę, którą mogą sami zorganizować. Lubią przewodzić i organizować pracę innym. Gdy ktoś się z nim nie zgodzi,denerwuje się,krzyczy,staje sie agresywny.Według Hipokratesa dominującym narządem w organizmie choleryka jest wątroba, a dominującym "humorem" - żółć. TYP SANGWINICZNY-(np. Wioletta Ś. i Agnieszka M.) Sangwinik to osoba o optymistycznym podejściu do życia, otwarta na relacje interpersonalne, towarzyska, beztroska. Lubi być w centrum zainteresowania, władcza i dominująca, czasem dumna i spoglądająca na innych "z góry". Jest emocjonalna i spontaniczna, ma duże poczucie humoru, potrafi przyciągać do siebie ludzi. Tryska energią i entuzjazmem, jest twórcza, lubi komplementy, szybko przeprasza.Sangwinik cechuje się temperamentem reprezentującym silny, zrównoważony i ruchliwy układ nerwowy (wg teorii Pawłowa). Według Hipokratesa dominującym narządem w organizmie sangwinika jest serce, a dominującym "humorem" - krew. TYP FLEGMATYCZNY- Flegmatyk to osoba : o wysokim poziomie samokontroli ,zrównoważona ,emocjonalnie, łagodna ,solidna ,w relacjach interpersonalnych najczęściej nieufna i chłodna dyplomatyczna , pojednawcza ,cierpliwa , cicha dowcipna ,potrafiąca poświęcić dużo czasu sprawie czy człowiekowi ,lubiąca obserwować ludzi ,potrafiąca współczuć ,preferująca pracę nie wymagającą pośpiechu i tempa potrafiąca słuchać Flegmatyk cechuje się temperamentem reprezentującym silny, zrównoważony i bezwładny układ nerwowy (wg teorii Pawłowa). Według Hipokratesa dominującym narządem w organizmie flegmatyka jest mózg, a dominującym "humorem" - śluz.
ZACHOWANIA SPOŁECZNE LUDZI
Koncepcje pojmowania jednostki ludzkiej:
1. k. abstrakcjonistyczną (Simml, Wiese) - nie ma żadnej charakterystyki jednostki jedynie przyjmuje się, jednostka jest podmiotem działań i zachowań i analizuje się różne formy, w jakich życie społeczne tych jednostek występuje (stosunki społeczne, grupy społeczne, procesy społeczne. Koncepcja ta abstrahuje od postaw ludzi czy motywów ich działania)
2. k. naturalistyczną - jednostka ludzka jest przedstawicielem gatunku, który reaguje na bodźce zewnętrzne poprzez odpowiednie zachowania
3. k. realistyczną (Arystoteles) - jednostka ludzka jest istotą społeczną. 3 założenia:
- jednostka nie mogłaby rozwinąć swych cech specyficznie ludzkich, gdyby znajdowała się poza ludzkim środowiskiem społecznym.
- człowiek nie jest czymś danym, gotowym ostatecznie określonym
- jednostka tworzy różne rodzaje i formy życia zbiorowego
Jednostka a społeczeństwo:
- teorie linearne (jeden stały kierunek rozwoju ludzkich dziejów, polegający na realizowaniu coraz większej wolności jednostki lub odwrotnie)
- teorie cykliczne (dzieje ludzkie polegają na zmiennym, powtarzającym się przechodzeniu społeczeństw ze stanów indywidualizmu do stanów kolektywizmu, wspólności czy też socjalizacji)
- teoria Hegla - rozwój historyczny, zdążający od stanu braku wolności dla jednostki poprzez stany wolności dla jednego, wolnosci dla kilku od stanu wolności dla wszystkich ludzi
- teoria Kazimierza Kellesa - Krauza - socjologiczne prawo retrospeksji społecznej, głoszące, iż rozwój społeczny toczy się według dwóch antagonistycznych zasad, które obracają koło dialektycznego nastepstwa: indywidualizmu, socjalizmu, czyli przewagi interesó jednostki nad interesami społeczeństwa w jednym okresie, a przewagi interesów społeczncyh nad jednostkowymi w następnym okresie dziejowym.
- teoria Poppera - główny nurt dziejowy współżycia ludzkiego to wysiłki zmierzające do stworzenia „społeczeństwa otwartego”, służącego jednostce i jej wolności, w moejsce społeczeństwa „zamkniętego”, totalnego.
Trzy teorie na temat stosunku jednostki do społeczeństwa.
1. Organistyczna (Platon, Spencer) - społeczeństwo jest pierwotne w stosunku do człowieka, jest organizmem i decyduje o naturze, o istocie swej części, jaką jest człowieka. Społeczeństwo uznali za rzeczywistość pierwotną, a jednostkę ludzką za część i wytwór społeczeństwa. Osoba ludzka spełnia jedynie funkcje względem organizmu. Prowadziło do totalitarnych teorii.
2. Mechanicystyczna, atomistyczna czy też nominalistyczna, umowy społecznej (Demokryt, Spencer, Hobbes, Locke, Rousseau) - istnieją jedynie rzeczy jednostkowe, zaś całości systemy są jedynie tworami umysłu ludzkiego. Społeczność jest tworem myśli ludzkiej, jest to nazwa, której nie odpowiada żaden desygnat w świecie rzeczywistości. Społeczność oznacza wykonywanie przez ludzi zgodnie z zawartą umową pewnych czynności podobnych lub uzupełniających się. Dobro powszechne jest sumą dóbr największej liczby jednostek.
3. Funkcjonalna (Sorokin, św. Tomasz i Augustyn) - społeczeństwo nie jest bytem substancjalnym, ale są nim jedynie osoby ludzkie, które społeczeństwo czy społeczeństwa tworzą. Społeczności ludzkie istnieją realnie, są całościami odrębnymi od osób które je tworzą. Społeczność jest bytem przypadłościowym, realnym i polega na powiązaniu uzależnieniu się zespołem stosunków podporządkowania i współpracy przez osoby daną społeczność tworzące. Owo połączenie dokonuje się dla osiągnięcia określonego dobra. Społeczeństwo ma charakter więzi duchowej. Jej zadaniem jest osiąganie dobra wspólnego dla wszystkich. Realizacja dóbr jednostkowych następuje za pośrednictwem dobra wspólnego. Osoba ludzka jest autonomiczna i wyrasta ponad zbiorowość, z drugiej zaś strony jest w pewnym zakresie podporządkowana społeczności.
Prawa osoby ludzkiej i dobro wspólne.
Droga do określenia praw i osoby ludzkiej może być dwojaka, nazwijmy je drogami analizy dedukcyjnej (do ustalenia praw osoby dochodzi się w drodze analizy i rozumowania) i opisu empirycznego (obserwacja praktyki społecznej, opis i usystematyzowanie uprawnień jakich żądały dla człowieka różne ruchy społeczne i polityczne).
Jan XXIII „Pacem in terris” 1963 - podstawą praw człowieka jest godność osoby ludzkiej. Uporządkował prawa na trzy grupy: prawa wolnościowe, prawa społeczne i prawa solidarnościowe.
Wyznaczniki społeczeństwa humanistycznego - prawo do bytu, prawo do życia, prawo do rozwoju (Wielka Karta Swobód, Bill of Right, Konstytucja 3 Maja, Deklaracja praw człowieka i obywatela z Francji 1789 r., Deklaracja niepodległości US, Międzynarodowa deklaracja praw człowieka uchwalona przez Międzynarodowy Instytut Prawa dnia 12 października 1929 oraz Międzynarodowa deklaracja praw człowieka proklamowana przez zgromadzenie ONZ 10 grudnia 1948.
Określenie zjawiska społecznego.
Spór między psychologizmem (Tarde) i socjologizmem (Durkheim) w ich poglądach na temat tzw. elementarnego faktu społecznego.
Tarde - fakty społeczne to stany psychiczne jednostki, wywoływane oddziaływanie dwóch czy więcej jednostek na siebie. Zjawiska społeczne jako zjawiska z natury psychiczne, polegające na wzajemnym oddziałwyaniu na siebie umysłów jednostek, i odrzucał istnienie swoistej rzeczywistości społecznej.
Durkheim - społeczeństwo to całość i uznaje pierwotność społeczeństwa w stosunku do jednostki. Społeczeństwo determinuje wszystkie dziedziny życia i aktywności ludzkiej, gdyż stanowi rzeczywistość sui generis, nieredukowalną do jakichkolwiek swych elementów składowych i niesprowadzalną do poziomu jednostkowego. Zjawiska określane należące do sfery psychicznej tj. ludzkie sądy, opinie, normy są uwarunkowane społecznie i wytwarzane przez życie zbiorowe ludzi. Nic, co jest ludzkie nie jest niespołeczne. „Faktem społecznym jest każdy sposób działania ustalony lub nie, który może wywrzeć na jednostkę przymus z zewnątrz. Faktem społecznym jest sposób działania powszechny w obrębie danego społeczeństwa, mający istnienie własne, niezależne od swych przejawów w jednostkach. Społeczeństwo to byt pierwotny. D. nie neguje wewnętrznego doświadczenia działającej jednostki czyli psychicznego aspektu zjawiska społecznego, ale odmawia mu kreatywnego, twórczego charakteru.
Rodzaje zjawisk społecznych.
Rodzaje zjawisk społecznych Znaniecki nazywał „układami względnie osobowymi”. Rodzaje: osobowość, styczności społeczne, działania - interakcje społeczne, stosunki społeczne, grupy społeczne.
Osobowość:
Proces socjalizacji - ogól świadomych n niezamierzonych oddziaływań wpływających na kształtowanie się osobowości jednostki.
Postawa - trwały układ dyspozycji jednostki do określonego zachowania się wobec danego przedmiotu postawy. Komponenty: poznawczy - trwałe poglądy jednostki na dany przedmiot postawy. emocjonalny - trwałe uczucia s stosunku do przedmiotu postawy. behawioralny - trwałe dążności względem danego przedmiotu.
Styczności społeczne (bezpośrednie lub pośrednie):
Świadomość jednego partnera, jednostki czy grupy społecznej o istnieniu drugiego partnera, uzewnętrznioną za pomocą jakiegoś narzędzia styczności możliwości wzajemnego oddziaływania (podjęcia interakcji).
Interakcje społeczne:
Świadome działanie jednostki lub grupy skierowane do innych podmiotów życia społecznego, zmierzające do wywarcia wpływu na osobowość czy zachowanie drugiego partnera.
Stosunek społeczny:
Unormowany system interakcji czy świadczeń między partnerami, wykonywanych na podstawie wzajemnych uprawnień i obowiązków między partnerami. 3 elementy składają się na każdy stosunek społeczny: podstawa - źródło zależności (Szczepański dzieli źródła na zależności strukturalno - funkcjonalne tj. wynikające ze struktury i funkcjonowania społeczeństwa, i zależności tzw. intencjonalne, tj. zawisłe wyłączenie od własnych zamierzeń jednostek czy grup) układ wzajemnych uprawnień i obowiązków (czy wzajemnych oczekiwań) oraz pewien system regulowanych wzajemnych czynności, wykonywanych przez partnerów.
-0