Wyjaśnij kategorie MSS i MSTS- dlaczego są malejące.
Konsument jest suwerennym podmiotem gosp., podejmującym decyzje odnośnie konsumpcji w oparciu o własne preferencje oraz istniejące ograniczenia obiektywne, w postaci dochodu konsumenta oraz cen rynkowych kupowanych dóbr. Celem konsumenta jest osiągnięcie maksymalnego, w ramach danych możliwości, zadowolenia z konsumpcji dóbr.
W teorii konsumenta zakłada się, iż jest on podmiotem racjonalnym i opiera proces podejmowania decyzji na zasadzie optymalizacji. Dokonując wyborów konsument dąży do osiągnięcia maksymalnych korzyści z konsumpcji dóbr.
(w nawiązaniu do pytania 8, ten sam wstęp może być wykorzystany, ponieważ MSS jest rozwinięciem krzywej obojętności, a poza tym ten sam dział)
Krzywa obojętności wskazuje wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które dają konsumentowi takie samo zadowolenie. Negatywne nachylenie oznacza, że zwiększając konsumpcję jednego dobra należy zrezygnować / ograniczyć konsumpcję drugiego dobra. Między dwoma dobrami istnieje stosunek substytucyjności.
Analiza krzywej obojętności konsumenta pozawala określić rozmiary substytucji jednego dobra przez drugie. Miernikiem efektu substytucyjności dobra X przez dobro Y jest MSSxy (marginalna stopa substytucji).
MSSxy- określa, jaką ilość dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę, w sytuacji kiedy konsument pozostajena tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji.
Obserwacja:
Początkowo konsument jest skłonny poświęcić większą ilość dobra X za powiększenie konsumpcji Y, później jednak akceptuje coraz mniejsze ilości dobra X, które jest skłonny poświęcić dla zwiększenia konsumpcji dobra Y o kolejną, dodatkowa jednostkę.
Przy niższym poziomie konsumpcji dobra X konsument jest skłonny poświęcić większą dodatkowych jednostek dobra Y w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę. Przy wyższym poziomie konsumpcji dobra X, konsument jest skłonny poświęcić mniej dodatkowych jednostek dobra Y, w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę.
MSS a krzywa obojętności: w danym punkcie krzywej obojętności MSS przyjmuje wartości
-1 * (-deltaY/DX) = deltaY/deltaX
Cechą każdej krzywej obojętności jest malejąca MSS. Wynika to ze zmian użyteczności marginalnej konsumpcji każdego z produktów. Wraz ze wzrostem konsumpcji dobra X użyteczność dodatkowo konsumowanej jednostki jest coraz mniejsza. Równocześnie konsumpcja dobra Y zmniejsza się. Użyteczność każdej redukowanej jednostki w konsumpcji dobra Y rośnie. W rezultacie, zwiększając konsumpcję dobra X konsument jest skłonny zrezygnować z coraz mniejszych ilości dobra Y w zamian za powiększenie konsumpcji dobra X o dodatkową jednostkę. Rys. str. 102.
Celem producenta jest maksymalizacja zysku. Producent podejmuje decyzje w ramach danej technologii produkcji, danych środków którymi dysponuje oraz cen rynkowych czynników produkcji. Producent kieruje się zasadą optymalizacji, czyli poszukiwania najlepszej relacji między nakładami na produkcję i efektami produkcji. Optimum produkcji znajduje się w punkcie zrównoważenia relacji cen czynników z marginalną stopą technicznej substytucji.
Stosunek, zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie, nazywa się marginalną stopą technicznej substytucji MSTS
- delta K / delta L = MSTS = PM l / PM k
Ponieważ izokwanta produkcji jest wypukła w stosunku do początku układu, dlatego mamy do czynienia ze zjawiskiem malejącej marginalnej stopy technicznej substytucji. Zjawisko to ma bardzo ważne znaczenie ekonomiczne.
Malejąca MSTS oznacza, że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz większą ilość czynnika pracy, zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.
W miarę wzrostu L i spadku K coraz trudniej jest zastępować kapitał przez pracę, ponieważ w rezultacie ciągłego zwiększania czynnika pracy, jego produkt marginalny (PM l) zmniejsza się w stosunku do produktu marginalnego kapitału (PM k )
Malejąca MSTS jest zjawiskiem symetrycznym, tzn. MSTS l/k maleje zawsze kiedy maleje MSTS k/l. Rys. str. 162
Główna różnica pomiędzy MSS a MSTS polega na tym że MSS odnosi się do decyzji konsumenta a MSTS producenta.
Funkcja produkcji w krótkim czasie. Prawo malejących przychodów.
Produkcja polega na przetwarzaniu zasobów, w celu wytworzenia produktów i usług. Zasoby są łączone ze sobą w procesie produkcji w sposób umożliwiający otrzymanie określonego dobra. Sposób łączenia ze sobą różnorodnych zasobów zależy od stosowanej technologii produkcji. /jakie zasoby i w jakich proporcjach muszą być połączone w celu produkcji danego dobra/
Kryterium ekonomiczne procesu produkcyjnego oparte jest nie o technologie produkcji- która stanowi dla producenta jedynie konieczny środek, ale na zasadzie optymalizacji.
Fazy produkcji:
1) zakup czynników produkcji- płacenie cen rynkowych, które są dla producenta nakładami; nakłady przedsiębiorstwa wyrażone w pieniądzu to koszty produkcji; kapitał występuje w formie pieniężnej;
2) produkcja dóbr; kapitał występuje w formie rzeczowej, w postaci surowców, maszyn, pracowników itp.
3) sprzedaż wytworzonych dóbr; kapitał ponownie przybiera postać pieniężną
Jeżeli koszt > przychód - to strata
Koszt = przychód - zysk wynosi zero
Koszt < przychód - to zysk z działalności produkcyjnej
Zadanie producenta polega na takim wyborze kombinacji nakładów na produkcję i efektów z produkcji, aby różnica miedzy nakładami i przychodami była dodatnia i możliwie maksymalna.
Teoria produkcji jest analizą relacji, jakie występują między nakładem czynników i osiąganym z tego nakładu produktem.
Funkcję produkcji możemy uprościć i opisywać jako jednoczynnikową jednak najczęściej spotyka się ją jako funkcję dwuwartościową:
Q = F (L, K) L- zasób pracy (siła robocza) K- kapitał
Czynniki produkcji dzieli się na stałe i zmienne.
Okres krótki- nie jest związany z określeniem kalendarzowym; jest to taki okres, w którym nie zmienia się technologia produkcji. Przedsiębiorstwo wytwarza dany produkt za pomocą tej samej technologii niezależnie od tego, czy będzie to trwać miesiąc, rok, czy też kilka lat. W krótkim okresie technologia produkcji jest dana.
Produkcja w krótkim okresie:
Założenia i uproszczenia- analiza produkcji jednoczynnikowa rozpatruje się zależność między nakładem jednego czynnika zmiennego a wielkością produkcji zakładając że inne czynniki są stałe, niezmienne.
- istnieje tylko jeden czynnik zmienny
- istnieje tylko jeden czynnik stały
technologia produkcji jest dana
czynniki produkcji mogą łączyć się z sobą w różnych proporcjach
produkt jest jednorodny
Zgodnie z założeniem wielkość produkcji zmienia się w wyniku zmian nakładu na siłe roboczą, przy czym technologia produkcji oraz wielkość nakładu czynnika stałego pozostają niezmienione.
Produkcja jest tym większa im, ceteris paribus, zwiększa się czynnik zmienny. (np. siła robocza)
PC- rys str. 148 /produkcja cąłkowita/
Produkt przeciętny otrzymujemy dzieląc wielkość produkcji całkowitej przez liczbę pracowników.
PPl = PC / L
PPl oznacza wielkość produkcji, przypadającą w danym okresie na jednego pracownika.
PMl - jak zmienia się PC pod wpływem zmiany liczby pracujących (zasobu siły roboczej) o jednostkę.
Zależność pomiędzy PP i PM- początkowo obie wielkości rosną i w pewnym momencie po uzyskaniu maksimum zaczynają spadać. PM z początku rośnie szybciej od PP a potem po przecięciu się (PP=PM) zaczyna gwałtowniej spadać. Od momentu przecięcie się z PM , PP również zaczyna spadać.
PM > PP - zawsze gdy PP rośnie
PM < PP - zawsze gdy PP spada
Prawo malejących przychodów- zwiększając nakład czynnika zmiennego (przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe), osiągamy taki punkt, po przekroczeniu którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji. Produkcyjność kolejnego czynnika zmiennego zmniejsza się- PM maleje.
Prawo malejących przychodów mówi że niemożliwe jest ciągłe dodawanie czynników zmiennych do jednego lub kilku czynników stałych i osiąganie nieustannie coraz większej produkcyjności.
Etapy produkcji:
nakład czynnika zmiennego rośnie od 0 do takiej wielkości, dla której PP jest max. W etapie 1 PP rośnie.
Stanowi go taki przedział nakładu czynnika zmiennego, w ramach którego PP spada; również PM spada, lecz pozostaje ciągle dodatni
PP ciągle spada; PM przybiera wartości ujemne - spada również PC.
Producent w celu maksymalizacji zysku będzie produkował w 2 etapie produkcji ponieważ w 1 etapie każdy kolejny pracownik dostarcza przedsiębiorcy zysk a w 3 etapie PC spada.
3. Istota i rodzaje gier strategicznych.
Odnosi się do oligopolu gdzie przedsiębiorstwa konkurują ze sobą korzystając z bogatego wachlarza narzędzi cenowych i niecenowych.
Ponieważ liczna przedsiębiorstw jest na tyle niewielka, każde z nich jest na tyle silne ekonomicznie że potrafi zareagować w odpowiedni sposób na poczynania konkurentów.
Każdy model oligopolu prowadzi od innego rozwiązania optimum ekonomicznego. Żaden nie wyjaśnia w pełni procesu podejmowania decyzji, ponieważ żaden nie stanowi ogólnej teorii oligopolu.
J.V. Neuman i O. Morgenstern - 1944- „Teoria gier i zachowań ekonomicznych”
Konkurujące przedsiębiorstwa można potraktować jako graczy. Każda z firm wyznacza sobie cel (np. opanowanie 40% rynku krajowego) i może to osiągnąć korzystając z wielu odmiennych instrumentów.
Osiągnięcie celu przy wykorzystaniu danej strategii byłoby stosunkowo proste gdyby nie fakt że decyzja jednego przedsiębiorstwa pociąga za sobą kontr decyzję przedsiębiorstwa drugiego. Przedsiębiorstwo podejmując swoją decyzje nie zna strategii konkurenta.
Powstaje zatem problem w jaki sposób wybrać strategię optymalną. Rozwiązaniem tego problemu jest teoria gier strategicznych.
Zobrazowaniem różnych strategii przedsiębiorstwa i reakcji na te decyzje innego przedsiębiorstwa jest macierz wygranych.
Wyróżniamy dwa rodzaje gier: o sumie zerowej i o sumie różnej od zera.
Najprostszy przypadek to gra o sumie zerowej- wygrana jednego gracza pociąga przegraną innego. Przykład: rynek duopolu; aby jeden przedsiębiorca mógł osiągnąć większy zysk może to jedynie uczynić kosztem drugiego.
Zasada maksiminu- spośród minimalnych (najgorszych) rezultatów stosowanych strategii firma wybiera rezultat maksymalny.
Zasada minimaksu- spośród maksymalnych wielkości firma wybiera wielkość minimalną.
Równowaga rynkowa występuje wówczas gdy kombinacja strategii i efektów jest preferowana jednocześnie przez obie firmy.
Strategie dające wynik preferowany jednocześnie przez obie firmy noszą nazwę strategii dominujących lub strategii czystych.
Gra o sumie różnej od zera- korzyść jednego gracza nie oznacza identycznej straty dla drugiego gracza.
Strategie maksiminy / minimaksu prowadzą do rozwiązań optymalnych w grach o sumie zerowej. W grze o sumie różnej od zera, strategie te nie muszą prowadzić do rozw. Opt.
4. Konkurencja oligopolistyczna
Oligopol składa się z niewielkiej liczby przedsiębiorstw, które opanowały rynek danego produktu. Na rynku oligopolistycznym istnieje silna współzależność pomiędzy przedsiębiorstwami. Cechą oligopolu jest względna stabilność cen, konkurencja przybiera głównie charakter niecenowy. Przedsiębiorstwa oligopolu zawierają czasami pomiędzy sobą umowy, dotyczące podziału produkcji, rynków zbytu i zysku monopolowego.
Założenia:
produkty zróżnicowane lub jednorodne (np. rynek samochodowy- niby ten sam produkt ale jednak wszystkie są zróżnicowane, pozostają bliskimi substytutami
niewielka liczba sprzedających i wielu kupujących
ograniczony dostęp do rynku (wysokie cenowo bariery wejścia)
pełna informacja o rynku
Najczęściej prezentowane modele oligopoli to: (choć istnieje ich znacznie więcej)
A) model załamanej krzywej popytu P. Sweezy'ego
Ceny są w miarę stałe, nawet przy zmiana kosztów produkcji nie znajduje bezpośredniego odbicia w zmianach cen producentów oligopolistycznych.
Model ten polega na założeniu, że jeśli jedno z przedsiębiorstw podnosi cenę na swoje produkty, pozostali producenci nie reagują podwyższeniem cen swoich produktów- bądź zwiększają je ale w mniejszym stopniu, w nadziei przyciągnięciu kupujących którzy zrezygnowali z produktów firmy zwiększającej cenę. Jeżeli natomiast jeden z oligopolistów swoja cenę obniża reszta również to robi aby nie stracić klientów. Oznacza to, że krzywa popytu przedsiębiorstwa traci ciągłość, w rezultacie czego także krzywa przychodu marginalnego staje się nieciągła.
Rys. str. 279 + opis rysunku i co po kolei analizujemy
After all: krzywa popytu przedsiębiorstwa oligopolistycznego przybiera postać załamanej krzywej dED. Należy zauważyć, że odcinek dE krzywej popytu jest bardziej elastyczny, aniżeli odcinek ED.
Krzywa PM (przychód marginalny) traci swoją ciągłość w punkcie załamania E. Krzywa PM1 odpowiada krzywej popytu dd, natomiast PM2 krzywej popytu DD.
Załamanie się krzywej popytu i wynikająca stąd nieciągłość krzywej PM sprawiają, że cena maksymalizująca zysk przedsiębiorstwa pozostaje stała. W granicach nieciągłego odcinka krzywej PM przedsiębiorstwo nie reaguje na wzrost kosztów marginalnych.
Czyli aby cena i wielkość produkcji maksymalizowały zysk przedsiębiorstwa krzywe rosnące KM muszą przecinać PM a granicach ich nieciągłości- wtedy jest ok.
B) przywództwo cenowe
Ogólnie wyróżnia się dwa rodzaje przywództwa cenowego: przywództwo cenowe przedsiębiorstwa dominującego oraz przywództwo cenowe przedsiębiorstwa o niższych kosztach.
a) przywództwo cenowe przedsiębiorstwa dominującego
występuje ono wówczas gdy znaczący udział jednego przedsiębiorstwa w całej gałęzi pozwala mu kontrolować ceny. Pozostałe przedsiębiorstwa są stosunkowo małe. Przedsiębiorstwo dominujące ustala cenę sprzedaży produktu i pozwala pozostałym przedsiębiorstwom sprzedawać po ustalonej cenie takie ilości, jakie zdolne są one sprzedać. Pozostałe ilości sprzedaje przedsiębiorstwo dominujące.
Rys. str. 281 + opis
b) przywództwo cenowe przedsiębiorstwa o niższych kosztach
Zgodnie z inną teorią modelową cenę wyznacza przedsiębiorstwo posiadające niższe koszty produkcji. Pozostałe przedsiębiorstwa oligopolu sprzedają swoje produkty po wyznaczonej cenie rynkowej; zyskowność tych przedsiębiorstw zależy od różnicy między ich kosztami produkcji, a kosztami przedsiębiorstwa wyznaczającego cenę.
Narzędzia konkurencji:
Jak napisałem powyżej, konkurencja przybiera charakter niecenowy. Narzędziami tej konkurencji są m.in. jakość produktów, reklama, marki produktów itp.
Liczne nauki o zarządzaniu przedsiębiorstwem zajmują się szczegółowo technikami poprawy jakości produktów, technikami reklamy, technikami efektywnej dystrybucji towarów itp.
5. Istota i rodzaje dyskryminacji cenowej.
Dyskryminacja cenowa występuje w monopolu. Monopol pełny poszukuje takiej wielkości produkcji lub ceny sprzedaży, które przy danych kosztach maksymalizują jego zysk.
Założenia:
produkty jednorodne lub zróżnicowane, na rynku nie istnieją bliskie substytuty
brak możliwości wejścia do działalności opanowanej przez monopol pełny- uwarunkowania techniczne, ekonomiczne lun administracyjno-prawne. Również np. ochrona patentowa ogranicza możliwości produkcji danego dobra przez inne przedsiębiorstwa; dodatkowo możliwość poniesienia ogromnych nakładów i kosztów początkowych
jeden sprzedający i wielu kupujących
doskonała informacja o rynku
Przedsiębiorstwo działające na rynku zmonopolizowanym posiada możliwość różnicowania cen, w zależności od rodzaju kupujących lub ich reakcji na zmiany cen.
Dyskryminacja cenowa ma miejsce wówczas, gdy:
ten sam produkt jest (produkt o równych kosztach) sprzedawany jest po różnych cenach dla różnych odbiorców (konsumentów)
produkty i różnych kosztach sprzedawane są tym samym odbiorcom (konsumentom) po identycznych cenach
różnice cen dla kupujących nie są proporcjonalne do różnic kosztów wytwarzania
Aby móc stosować dyskryminację cenową muszą być spełnione warunki:
przedsiębiorstwo musi mieć pozycje monopolistyczną
musi być zdolne do dzielenia popytu na segmenty, charakteryzującymi się różnymi elastycznościami
transfer (odsprzedaż) produktów między grupami kupujących jest niemożliwy bądź trudny do zrealizowania
Rodzaje dyskryminacji cenowej: str. 248-9
I stopnia- dyskryminacja doskonała- polega na tym że każdy konsument płaci swoją cenę za dany produkt
Zwiększa ona przychód ze sprzedaży a także wielkość produkcji i sprzedaży
II stopnia- firma stosuje różne kategorie cen; konsumenci płacą różne ceny w zależności od kategorii do której należą lun którą wybrali, np. podział na grupy w zależności od ilości zużywania gazu ziemnego.
Efekt tej dyskryminacji jest mniejszy aniżeli dyskryminacji doskonałej.
III stopnia- zależy od zdolności przedsiębiorstwa do podzielenia konsumentów (rynków) na grupy (segmenty) w zależności od elastyczności popytu. Różnice w elastycznościach stanowią warunek konieczny.
Monopol stosujący dyskryminację cenową zmierza do tego, aby przychód marginalny zrównał się z kosztami marginalnymi na wszystkich rynkach, na których sprzedaje swój produkt.
Monopol stosujący dyskryminacje cenowa sprzedaje ten sam produkt po cenie wyższej na rynku, na którym popyt jest stosunkowo sztywny oraz po cenie niższej na rynku o popycie bardziej elastycznym.
7. Jakie czynniki decydują o optimum konsumenta i producenta.
Konsument jest podmiotem racjonalnym.
Uwzględniając swoje preferencje, dotyczące kombinacji dóbr możliwych do osiągnięcia ze względu na posiadane zasoby, konsument poszukuje sytuacji optymalnej, która umożliwi mu osiągnięcie maksymalnych korzyści z konsumpcji.
Sytuacja taka oznacza równowagę konsumenta- konsument nie jest wówczas zainteresowany zmianą osiągniętej kombinacji konsumowanych dóbr.
Zgodnie z zasadą nienasyconości konsument zawsze chciałby znajdować się na możliwie najwyższej krzywej obojętności. Równocześnie napotyka on na ograniczenia w postaci dochodu oraz cen rynkowych konsumowanych dóbr, wyznaczanych przez linię budzetową.
Punkt, w którym konsument maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji, znajduje się na najwyższej krzywej obojętności możliwej do osiągnięcia przy danych ograniczeniach. Jest to punkt styczności linii budżetowej z krzywą obojętności.
Punkt optimum konsumenta charakteryzuje się tym, że MSS równa się stosunkowi cen dobra X do dobra Y.
MSSxy= Px / Py
Zrównanie się obydwu wielkości następuje tylko w punkcie styczności danej linii budżetowej konsumenta z najwyżej położoną krzywą obojętności. Warunek styczności oznacza, że konsument dostosowuje swoją konsumpcję dóbr X i Y w taki sposób, aby stopa, zgodnie z którą jest skłonny zastąpić X przez Y (preferencje konsumenta), była równa stopie, która faktycznie umożliwia dokonanie takiej substytucji (relacja cen dóbr).
Przedsiębiorca podejmują decyzje produkcyjne, ma do swojej dyspozycji informacje dotyczące technologii produkcji oraz informacje o cenach czynników produkcji. Producent jest podmiotem racjonalnym i dąży do maksymalizacji swojego dochodu.
Optymalna kombinacja czynników znajduje się w punkcie styczności linii jednakowego kosztu z możliwie najwyżej położoną izokwantą produkcji. Jest to punkt równowagi przedsiębiorstwa, w którym osiąga ono maksymalna produkcję przy danym koszcie całkowitym.
MSTS= Pm l / Pm k = w / r
MSTS- informuje producenta o możliwościach technicznych jakie ma do dyspozycji, natomiast relatywne ceny czynników produkcji są informacją rynkowa, którą producent musi wziąć pod uwagę. Jeżeli MSTS nie jest = w/r to oznacza że producent może polepszyć swoją sytuację zmieniając kombinacje nakładu czynników.
Punkt optimum z punktu widzenia zasady najmniejszego kosztu:
Pm l / w = Pm k / r
W punkcie równowagi produkcji, stosunek produktu marginalnego pracy do ceny czynnika pracy jest równy stosunkowi produktu marginalnego kapitału, do ceny czynnika kapitału. Oznacza to, że równowaga zachodzi wówczas, kiedy ostatnia złotówka, wydana na zakup czynnika pracy, daje dodatkowo taka samą wielkość produkcji, jak ostatnia złotówka wydana na zakup czynnika kapitału. Taka kombinacja nakładów czynnika pracy i kapitału jest najmniej kosztowna.
8. Rola preferencji w decyzjach konsumenta.
Wstęp z pytania 1.
Użyteczność jest sumą zadowolenia, jaką osiąga indywidualny konsument z konsumowania lub posiadania danego dobra. Ma charakter subiektywny i jest kategorią abstrakcyjną.
Mikroekonomia traktuje użyteczność nie jako konkretną wielkość liczbową, lecz jako kategorię porządkową.
W swoich wyborach konsument dąży do maksymalizacji użyteczności ,czyli do wybrania takiej kombinacji konsumowanych dóbr, która daje mu możliwie największe zadowolenie.
UC- użyteczność całkowita- jest sumą użyteczności konsumowanej ilości produkty lub usługi.
UM- użyteczność marginalna wyraża zadowolenie konsumenta ze zmiany konsumpcji danego dobra o kolejną, dodatkową jednostkę.
UC wzrasta w miarę zwiększania ilości konsumowanego dobra. Wzrost UC jest jednak coraz wolniejszy. W pewnym momencie, po osiągnięciu znacznej ilości konsumowanego dobra, może wystąpić spadek UC. Dzieje się tak dlatego że w miarę zwiększania konsumpcji, użyteczność każdej dodatkowo konsumowanej jednostki dobra jest coraz mniejsza.
Prawo malejącej UC mówi, że zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest znacznie większe, aniżeli z kolejnej, drugiej jednostki. W rezultacie przyrosty zadowolenia z konsumpcji mierzone jako UM zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Zależność ta jest odwracalna.
UM (x) / UM (y) = P (x) / P (y)
System preferencji konsumenta- podstawą wyborów konsumenta jest uporządkowany system preferencji, odnośnie kombinacji konsumowanych dóbr. Dla uproszczenia założymy, iż konsumpcja dotyczy dwóch dóbr, dobra X i Y.
Założenia na których opiera się teoria wyboru konsumenta:
założenie kompletności preferencji (dokonując wyboru konsument może określić swoje preferencje względem obu dóbr; jest zdolny określić które kombinacje produktów preferuje
założenie przechodniości preferencji - wybory konsumenta między różnymi kombinacjami są przechodnie
założenie nienasyconości zadowolenia konsumenta- zawsze woli on więcej niż mniej; woli kombinacje dające mu większe zadowolenie aniżeli mniejsze
Do UC i UM rysunki. Krzywa obojętności opisana w punkcie 1.
Cechy krzywych obojętności:
mają nachylenie negatywne
nie mogą się przecinać
są wypukłe w stosunku do początku układu
jest ich nieskończenie wiele
9. Warunki optymalizacji zysku
A) przedsiębiorstwa w konkurencji doskonałej
Rynek doskonale konkurencyjny charakteryzuje się tym że żaden z kupujących i sprzedających nie ma wpływu na cenę. Cena jest wypadkową oferty wszystkich producentów i zapotrzebowania wszystkich odbiorców na dany koszt.
Producent działający w warunkach doskonalej konkurencji dostosowuje wielkość produkcji w taki sposób aby przy danej cenie rynkowej i danych kosztach produkcji osiągnąć zysk maksymalny. Równowaga przedsiębiorstwa związana jest z kształtowaniem się sytuacji gałęzi przemysłu, do której należą wszyscy producenci wytwarzający dany produkt.
Założenia:
produkty jednorodne
pełna mobilność czynników produkcji
duża liczba sprzedających i kupujących
doskonała informacja o rynku
Kryterium optymalizacji odnosi się zarówno do maksymalizacji zysku dodatniego jak i do minimalizacji zysku ujemnego (straty) przedsiębiorstwa.
Zysk jest to różnica pomiędzy PC a KC. Producent będzie dążył do takiego wyboru rozmiarów produkcji które maksymalizują zysk.
Zysk osiąga maksimum jeżeli PM = KM i KM jest rosnący
Zysk osiąga minimum miejscowe jeżeli PM = KM i KM jest malejący
Przedsiębiorstwo znajduje się w stanie równowagi jeśli przy danych kosztach produkcji i danej cenie rynkowej wytwarza wielkość produkcji maksymalizującą zysk.
Równowaga rynkowa w krótkim okresie:
Punkt równowagi rynkowej znajduje się zarówno na krzywej popytu rynkowego jak i na krzywej podaży rynkowej a wielkość zgłaszanego popytu jest równa wielkości oferowanej produktu. W punkcie równowagi następuje maksymalizacja zadowolenia wszystkich konsumentów oraz maksymalizacja zysków wszystkich przedsiębiorców.
Równowaga w długim okresie:
Gałąź przemysłu znajduje się w punkcie równowagi długookresowej wówczas, kiedy wszystkie przedsiębiorstwa wchodzące w skład gałęzi osiągają równowagę w długim okresie.
Przedsiębiorstwo osiąga równowagę, maksymalizację zysku w długim okresie, dostosowując swoją wielkość tak, aby PM (PM=P) równał się KM w długim i w krótkim okresie.
Gałąź przemysłu osiąga równowagę w długim okresie w punkcie zrównania się ceny rynkowej z minimum długookresowej krzywej KCP.
B) przedsiębiorstwo w monopolu
Założenia: (powyżej- przy okazji dyskryminacji cenowej)
Biorąc pod uwagę koszty produkcji oraz kształtowanie się przychodów, monopol poszukuje optymalnej kombinacji między ceną i wielkością sprzedaży, tzn. takiej kombinacji która maksymalizuje zysk monopolu w krótkim okresie.
Warunek maksymalizacji zysku:
Warunek konieczny- PM = KM
Warunki wystarczające- KM rosnący lub KM malejący lecz wolniej aniżeli PM.
Cenę monopolową wyznacza punkt przecięcia się krzywej popytu z wielkością produkcji maksymalizującej zysk monopolu.
Zysk obliczam na podstawie przecięcie się PM z KM i tą wielkość produkcji Q odnoszę do PP- wtenczas ustala mi się cena na rynku. Następnie przy wielkości produkcji Q patrzę jak kształtuje się krzywa KCP i ustalam wielkość (cenę) KCP dla tego Q. Różnica to zysk.
W przypadku monopolu nie istnieje jedyna zależność pomiędzy ceną, a oferowaną ilością produkcji- nie istnieje więc krzywa podaży monopolu w krótkim okresie.
11. Próg rentowności
założenia powyżej- przy konkurencji doskonałej
Istnieją dwa charakterystyczne punkty kształtowania się zysku przedsiębiorstwa działającego na rynku doskonale konkurencyjnym.
Biorąc pod uwagę krzywe kosztów przeciętnych i marginalnych możemy wskazać cenę opłacalności przedsiębiorstwa. Cena ta, wraz z kosztami produkcji wyznacza graniczny punkt opłacalności, nazywany również progiem rentowności. Rys. str. 220
Próg rentowności charakteryzuje się następującymi właściwościami: KCP = minimum = P = PM = KM. Jednocześnie jest to punkt równowagi przedsiębiorstwa, w którym przedsiębiorstwo osiąga zysk zerowy (PC = KC).
Analiza progu rentowności jest podstawą przy podejmowaniu decyzji o zapoczątkowaniu procesu produkcyjnego. Kluczowe jest aby każdy przedsiębiorca ustalił wielkość sprzedaży, przy danych kosztach produkcji przy której istnienie jego zakładu ma jakikolwiek sens. Ma to ogromne znaczenie dla konstrukcji biznes planu. Zdecydowana większość przedsięwzięć przynosi z początku straty- nowa firma, brak zaufania, uczenie się rynku, spóźniona reakcja konsumentów itp.
Przedsiębiorca powinien przewidzieć jaka wielkość produkcji bądź sprzedaży doprowadzi do likwidacji straty i pojawienia się zysku dodatniego.
Analiza progu rentowności udzieli uwzględnia współzależności pomiędzy ilością wyprodukowanych i sprzedanych dóbr, kosztami ich wytwarzania oraz zyskiem przedsiębiorstwa. Tyczy się ona krótkiego okresu.
W analizie progu rentowności kwestia maksymalnego zysku schodzi na dalszy plan. Najważniejsze jest znalezienie takiej wielkości produkcji i sprzedaży, która zrównuje koszty z przychodami. Oznacza to bowiem, że działalność gosp. Przestaje przynosić straty, a każda dodatkowa jednostka sprzedanego produktu generuje zysk.
Szereg założeń upraszczających:
działalność przedsiębiorstwa odbywa się w okresie krótkim- więc koszty dzieli się na stałe i zmienne
koszty produkcji traktuje się jako explicite 9ujmowane w księgowości), nie uwzględnia się implicite; wyjątek; można włączyć do analizy minimalny zysk pożądany- odpowiednik zysku normalnego
zakłada się że zmiany kosztów i przychodów ze sprzedaży mają charakter liniowy
liniowość zmian KC oznacza że KZP oraz KM są stałe. Założenie stałości tych kosztów jest realne w ramach stosunkowo niewielkich przedziałów zmienności produkcji
liniowość zmian PC oznacza, że sprzedaż odbywa się na rynku doskonale konkurencyjnym. Po obowiązującej cenie rynkowej.
Dzięki powyższym założeniom można wszystko przedstawić w formie graficznej.
Konsekwencją tego że KC i PC są liniowe jest to że istnieje tylko jeden punkt przecięcia się tych krzywych.
Wyznaczenie progu rentowności polega na znalezieniu wielkości produkcji Q dla ktorej zysk jest zerowy. Sytuacja taka ma miejsce gdy KC = PC
Stąd wielkość produkcji w progu rentowności wynosi:
Q= KSC / p - KZP
Przykład i rysunki str. 230-1
Wzrost (spadek) KZP podnosi (obniża), ceteris paribus, próg rentowności.
Wzrost (spadek) KSP prowadzi, ceteris paribus, do podniesienia (obniżenia) progu rentowności.
Wzrost (spadek) ceny sprzedaży przyczynia się, ceteris paribus, do obniżenia (podniesienia) progu rentowności.
Jeżeli elastyczność cenowa popytu Ep > 1, wówczas: spadek (wzrost) ceny produktu prowadzi, ceteris paribus, do obniżenia (podniesienia) progu rentowności.
Jeżeli Ep < 1, wówczas; spadek (wzrost) ceny prowadzi, ceteris paribus, do podniesienia (obniżenia) progu rentowności.
W analizie progu rentowności można uwzględnić także wielkość zysku, którą przedsiębiorca zamierza osiągnąć niezależnie od rozmiarów produkcji. Planowany zysk staje się wówczas wielkością stałą, podobnie jak koszty stałe całkowite.
Włączają tę korektę:
Q= KSC + wyznaczony zysk / P- KZP
12. Ekonomiczne i rachunkowe ujęcie kosztów produkcji.
Koszty produkcji są istotnym elementem podejmowania racjonalnych decyzji producenta. Znajomość kształtowania się krzywych kosztów produkcji w krótkim i długim okresie, umożliwia określenie optymalnych rozmiarów produkcji, a także optymalnej wielkości przedsiębiorstwa. Koszty produkcji, a zwłaszcza koszty przeciętne i marginalne, porównywane z cena sprzedaży produktu, wyznaczają wielkość produkcji maksymalizującej zysk producenta, zarówno w warunkach rynku konkurencyjnego jak i zmonopolizowanego.
Czynniki wykorzystywane do produkcji są dla producenta kosztami. Ich wielkość wynika z pomnożenia ilości kupowanych czynników przez ich cenę wyrażoną w pieniądzu. Tak rozumiane koszty to koszty rachunkowe. Jeżeli jakiś zasób czynnika produkcji nie jest bezpośrednio wyceniony w postaci ceny zakupu, nie jest on traktowany jako koszt.
Przykład tabela str. 178 - jeżeli jako koszty na papierze zrezygnuje się z usług pracowników a samemu zacznie się brać czynny udział w procesie produkcyjnym - koszty rachunkowe spadną. Jednak z ekonomicznego punktu widzenia pozostaną one niezmienione ponieważ ekonomicznie liczy się również prace wykonywaną przez samego właściciela jako taką.
Rezygnując z innego zajęcia właściciel nie uzyskał potencjalnej ilości przychodu.
Ekonomista posługuje się kategorią kosztów ekonomicznych. Koszty ekonomiczne to wartość wszystkich zasobów 9czynników) użytych do produkcji. Wartość tę wyznacza koszt najlepszego, alternatywnego zastosowania zasobów (nakładów na czynniki).
Koszty rachunkowe odzwierciedlające widoczne wydatki pieniężne na zakup czynników produkcji nazywane są często kosztami explicite. Natomiast koszty alternatywnego zastosowania zasobów (które są traktowane jako wydatki firmy) określa się mianem kosztów implicite.
Należy zauważyć, iż w ujęciu ekonomicznym również część zysku traktowana jest jako koszt. Zysk ten nazywany jest zyskiem normalnym. Przedsiębiorca angażuje w przedsięwzięcie gosp. swoje zdolności umiejętności, czyli swój talent i przedsiębiorczość. Jest ona uznawana za jedne z kosztów produkcji. W zamian za to przedsiębiorca musi otrzymać pewne wynagrodzenie minimalne, które skłaniać go będzie do kontynuowania przedsięwzięcia- przedsiębiorca musi otrzymać zysk normalny.
Zysk ten jest kosztem implicite związanym z alternatywnym zastosowaniem talentu (czynnika) przedsiębiorczości. Jeżeli przedsiębiorca nie uzyska zysku normalnego z prowadzonej działalności, wówczas przeniesie swoje wysiłki na inną działalność. Może również zaprzestać bycia przedsiębiorcą i zaangażować się jako pracownik najemny.
Koszty ekonomiczne to wszystkie koszty implicite i explicite, łącznie z zyskiem normalnym, niezbędnym do zatrzymania zasobów w danej działalności gosp.
Rachunkowe i ekonomiczne ujęcie kosztów znajduje swoje odzwierciedlenie w rozumieniu zysku z działalności gosp.
Zysk rachunkowy- różnica między całkowitymi przychodami ze sprzedaży produktów lub usług i kosztami explicite (kosztami rachunkowymi)
Zysk ekonomiczny jest różnicą między całkowitymi przychodami a wszystkimi kosztami (explicite i implicite) lub różnicą między przychodami i kosztami alternatywnymi nakładów.
Zysk ekonomiczny- z alternatywnego zastosowania czynników produkcji może być ujemny pomimo tego że zysk rachunkowy będzie dodatni. Oznacza to że przedsiębiorca postępuje nieefektywnie i nieracjonalnie nie maksymalizuje on swojego zysku.