UNIWERSYTET WARMIŃSKO - MAZURSKI W OLSZTYNIE

MIĘDZYNARODOWE UGRUPOWANIA GOSPODARCZE

Olsztyn 2003

SPIS TREŚCI

Wstęp............................................................................................................3

Rozdział I. Międzynarodowy Fundusz Walutowy ..................................4

1.1. Geneza - Bretton Woods …………………………………………..4

1.2. Zadania MFW...................................................................................4

1.3. Organy MFW....................................................................................7

1.4. Działalność MFW.............................................................................8

1.5. Współpraca z innymi organizacjami...............................................10

Rozdział II. Polska w MFW......................................................................11

Rozdział III. Bank Światowy....................................................................14

3.1. Geneza i cele Banku Światowego...................................................14

3.2. Zadania banku.................................................................................14

3.3. Organy Banku Światowego.............................................................15

3.4. Działalność Banku Światowego......................................................16

3.5. Polska a Bank Światowy.................................................................18

3.6. Instytucje wewnętrzne Banku Światowego.....................................22

3.7. Grupa Banku Światowego...............................................................23

Rozdział IV. Światowa Organizacja Handlu..........................................25

4.1. Geneza.............................................................................................25

4.2. Zasady działania i funkcje GATT/WTO.........................................25

4.3. Organy WTO...................................................................................27

4.4. Rundy negocjacyjne........................................................................28

4.4.1. Runda Katarska....................................................................30

Podsumowanie...........................................................................................32

Bibliografia.................................................................................................33

WSTĘP

Przedmiotem badań są międzynarodowe organizacje gospodarcze, które panują nad współczesną gospodarką światową.

Praca ma na celu przedstawienie trzech najważniejszych międzynarodowych ugrupowań gospodarczych: Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku Światowego oraz Światowej Organizacji Handlu.

Na pracę składają się cztery rozdziały, w których opisane zostały poszczególne międzynarodowe ugrupowania.

Rozdział I przedstawia genezę oraz zadania Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a także zawiera organy Funduszu i ukazuje współpracujące z nim inne organizacje.

W Rozdziale II opisana jest współpraca Polski z Międzynarodowym Funduszem Walutowym.

Na Rozdział III składa się geneza, zadania i cele powstania Banku Światowego. Rozdział ten zawiera również opis głównej działalności Banku, jego organy, a także instytucje wewnętrzne. Opisano tu też współpracę Banku Światowego z Polską.

Ostatni rozdział zawiera genezę i zasady działania oraz funkcje Światowej Organizacji Handlu (wcześniejszego Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu). Rozdział IV zawiera ponadto organy WTO, a także przedstawia tematykę poszczególnych rund negocjacyjnych Światowej Organizacji Handlu.

W pracy wykorzystano następujące metody badawcze:

• metodę opisową,

• metodę analizy danych liczbowych,

• metodę analizy porównawczej,

• metodę graficzną.

Informacje wykorzystane w pracy pochodzą przede wszystkim z podręczników dotyczących międzynarodowych stosunków gospodarczych, a także literatury naukowej oraz prasy codziennej.

ROZDZIAŁ I. MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY

1. GENEZA - BRETTON WOODS

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund) ma siedzibę w Waszyngtonie. Został utworzony 27 grudnia 1945 r. po ratyfikacji układów z Bretton Woods przez 29 spośród 44. państw uczestniczących w konferencji, w tym i Polskę. Konferencja w Bretton Woods była przygotowywana ponad 3 lata. Już w 1941 r. personel Skarbu Amerykańskiego opracował memoriał na temat problemów monetarnych i finansowych, zalecający założenie międzynarodowego funduszu i międzynarodowego banku. W roku 1942 na życzenie prezydenta Roosevelta została wyłoniona komisja reprezentująca niektóre amerykańskie ministerstwa. Powierzono jej opracowanie stosownej propozycji. W roku 1943 propozycję dotyczącą funduszu przedstawiono ministrom finansów Narodów Zjednoczonych i to zapoczątkowało dwustronne dyskusje z udziałem przedstawicieli ok. 30 państw. Doprowadziły one w kwietniu 1944 r. do opracowania wspólnego projektu dotyczącego MFW. W ten sposób utorowana została droga do Konferencji Monetarnej i Finansowej Narodów Zjednoczonych, zwołanej do Bretton Woods przez prezydenta Roosevelta w lipcu 1944 r.

Chociaż wojna jeszcze trwała, mężowie stanu w krajach alianckich wybiegali myślą naprzód, w kierunku gospodarczych potrzeb powojennego świata. Żywili nadzieję zaprojektowania takiego międzynarodowego systemu walutowego, który sprzyjałby pełnemu zatrudnieniu, pozwalając poszczególnym krajom na osiągnięcie równowagi zewnętrznej bez nakładania restrykcji na wymianę międzynarodową.

Polska, która była członkiem pierwotnym, 14 marca 1950 r. wystąpiła z MFW. Starania o ponowne przyjęcie podjęła w 1957 r., jednak zakończyły się one niepowodzeniem. Kolejny wniosek, o przyjęcie do MFW, Polska złożyła 10 listopada 1981 r. i została przyjęta w czerwcu 1986 r. Obecnie MFW posiada 182 członków.

2. ZADANIA MFW

W artykule I układów sformułowano 6 zadań, które miał realizować MFW:

1. popieranie międzynarodowej współpracy monetarnej w trybie konsultacji i kooperacji w zakresie międzynarodowych zagadnień walutowych;

2. wspieranie rozwoju i zrównoważonego wzrostu wymiany międzynarodowej, a przez to popieranie i utrzymywanie wysokiego poziomu zatrudnienia i realnego dochodu oraz wspomaganie rozwoju zasobów produkcyjnych;

3. przyczynianie się do stabilizacji systemu walutowego, utrzymywanie uporządkowanych stosunków walutowych wśród państw członkowskich i unikanie konkurencyjnej deprecjacji walut;

4. pomoc w stworzeniu multilateralnego systemu regulowania bieżących należności z tytułu transakcji między członkami i eliminowaniu restrykcji dewizowych hamujących wzrost handlu światowego;

5. stwarzanie zaufania między członkami za pomocą przekazywanych im środków (przy odpowiednim zabezpieczeniu) przeznaczonych do korygowania bilansów płatniczych;

6. dzięki działaniom już wymienionym skracanie czasu trwania oraz zmniejszanie nierównowagi międzynarodowych bilansów płatniczych państw członkowskich.

Artykuły porozumienia w sprawie MFW formułowano pod silnym wpływem fatalnych doświadczeń okresu międzywojennego, który przyniósł brak stabilności w poziomie cen, bezrobocie oraz międzynarodową dezintegrację gospodarczą. Porozumienie zmierzało do uniknięcia podobnych wydarzeń przez połączenie dyscypliny z elastycznością. Głównym czynnikiem dyscyplinującym w kierowaniu układem pieniężnym było żądanie, aby kursy walutowe były stałe w stosunku do dolara, który z kolei powiązany był ze złotem. Doświadczenia okresu wojennego przekonały twórców Funduszu, że zmienne kursy walutowe stanowią przyczynę spekulacyjnej niestabilności i są szkodliwe dla wymiany międzynarodowej. Porozumienie w sprawie MFW usiłowało wprowadzić elastyczność pozwalającą krajom na osiągnięcie w uporządkowany sposób równowagi zewnętrznej bez potrzeby poświęcania celów wewnętrznych lub stałych kursów walutowych.

Z początkiem października 1994 r. odbyło się w Madrycie doroczne spotkanie MFW i Banku Światowego. Miało ono jubileuszowy charakter, ponieważ upłynęło pół wieku od utworzenia MFW. W trakcie sesji plenarnej potwierdzono trafność wyboru celów statutowych i sformułowano cztery problemy globalne, do których rozwiązania MFW musi się przyczynić:

1. wysokie bezrobocie w większości uprzemysłowionych państw, którego poziom jest najwyższy od czasu kryzysu z lat 30.,

2. spadek skłonności do oszczędzania w większości uprzemysłowionych państw i związany z tym wzrost deficytów fiskalnych, co daje w efekcie wysokie stopy procentowe; równocześnie obserwuje się w niektórych państwach nadmierne zadłużenie publiczne, zagrażające stabilizacji finansowej i gospodarczej,

3. niezadowalająca sytuacja ekonomiczna wielu krajów rozwijających się i w rezultacie skrajne ubóstwo milionów ludzi,

4. komplikacje związane ze zmianami ustrojowymi i gospodarczymi w krajach, które zdecydowały się przejść od gospodarki planowej do gospodarki wolnorynkowej.

Rozwiązanie tych problemów wymaga podjęcia wielu działań i przez władze MFW, i przez poszczególne kraje. Działania mają różnorodny charakter i odmienne są możliwości ich wdrożenia. Dyrektor Generalny MFW ujął je w sześciu grupach:

1. należy prowadzić walkę z inflacją; zaostrzenie rygorów polityki monetarnej i wzrost wartości pieniądza przynosi bowiem pozytywne skutki,

2. trzeba stworzyć sprzyjające warunki do kumulacji wkładów oszczędnościowych i utrzymania dyscypliny finansowej oraz ograniczyć wydatki i subsydia,

3. bezwzględnie trzeba likwidować bezrobocie będące ogromnym hamulcem rozwoju ekonomicznego (w Europie ma ono charakter strukturalny); środkami, które należy zastosować, są m.in. płynność zatrudnienia, redukcja kosztów nie związanych z pracą, liberalizacja zatrudnienia, przeszkalanie pracowników,

4. należy wspierać wszelkimi metodami wzrost wymiany handlowej; priorytetem stało się w związku z tym ratyfikowanie porozumień Rundy Urugwajskiej i liberalizacja wymiany w ramach Światowej Organizacji Handlu (World Trade Organization - WTO),

5. niezbędne jest przeprowadzenie reform wspierających rozwój gospodarczy; wiele krajów Europy Środkowo-Wschodniej, Azji, Ameryki Południowej zdecydowało się wprowadzić zmiany, które przyniosły widoczne efekty (w tym samym czasie, kiedy w Japonii odnotowano recesję); MFW wspomaga te państwa, udzielając im pomocy finansowej, technicznej i doradczej,

6. konieczna jest intensyfikacja współpracy i większa solidarność globalna.

Zadaniem MFW jest finansowe wspieranie wyżej wymienionych poczynań w różnych formach, np. bezpośrednie kojarzenie określonych kredytobiorców i kredytodawców, czy udzielanie łącznych pożyczek na zbieżne zadania realizowane w różnych krajach. Niezmiennym priorytetem, choć jednocześnie trudnym do realizacji, pozostaje stabilizacja kursów walutowych. Jest to niezbędny warunek umocnienia międzynarodowego systemu monetarnego. W sytuacji nasilających się tendencji integracyjnych rola kursów wymiennych jeszcze bardziej wzrasta. Minione pół wieku nie było pod tym względem okresem łatwym. Najpierw nastąpiło odejście od systemu zdominowanego przez dolar amerykański, a później upłynnienie kursów. Obecnie główny wysiłek sprowadza się do promowania i wspierania współpracy między kluczowymi uczestnikami światowego rynku walutowego.

1. ORGANY MFW

Organem zarządzającym MFW jest Rada Gubernatorów. Gubernatorem jest z reguły minister finansów danego kraju członkowskiego, a jego zastępcą - prezes banku centralnego tego kraju. Rada Gubernatorów ma następujące uprawnienia statutowe:

• ustalanie warunków przyjmowania i przyjmowanie nowych członków,

• zawieranie porozumień o współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi,

• uchwalanie zmian w kwotach udziałowych członków,

• zatwierdzanie rocznych sprawozdań z działalności MFW,

• ustalanie zasad podziału zysku i jego rozdysponowanie,

• wykluczanie członków,

• decydowanie o ewentualnej likwidacji MFW.

Rada Gubernatorów jest organem uchwałodawczym i decyduje o podstawowych sprawach związanych z działalnością MFW. Decyzje podejmowane są na corocznych sesjach. Ponadto Rada Gubernatorów może się zbierać na żądanie co najmniej 15 krajów mających więcej niż 25 % głosów w MFW, wnikających z wielkości kwot udziałowych.

Kolejnym organem MFW jest Rada Administracyjna (Rada Dyrektorów Wykonawczych). Składa się ona z 22 Dyrektorów. Sześciu z nich jest mianowanych, pozostali są wybierani w głosowaniu. Dyrektorzy mianowani pochodzą z krajów o najwyższych kwotach udziałowych: Arabii Saudyjskiej, Francji, Japonii, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Dyrektorzy wybieralni pochodzą z krajów dysponujących niższymi kwotami udziałowymi.

Na czele Rady Administracyjnej stoi Dyrektor Generalny, wybierany na 5 lat. Jego zastępcą jest tradycyjnie przedstawiciel Stanów Zjednoczonych. Rada odpowiada za bieżącą działalność MFW, a decyzje podejmuje większością głosów. Dotyczą one umów kredytowych i nadzoru nad ich realizacją, kwestii zadłużania międzynarodowego, zmian kwot udziałowych oraz spraw zleconych przez Radę Gubernatorów.

Rada Gubernatorów i Rada Administracyjna korzystają z pomocy organów doradczych. Są nimi Komitet Tymczasowy i Komitet Rozwoju.

Komitet Tymczasowy dostarcza Radzie Gubernatorów informacji na temat: adaptacji międzynarodowego systemu walutowego, płynności międzynarodowej sprzyjającej prawidłowemu funkcjonowaniu gospodarki międzynarodowej, zagrożeń dla funkcjonowania międzynarodowego systemu walutowego oraz poprawek do statutu MFW. Komitet składa się z 22 gubernatorów, a każdy z nich ma 7 współpracowników pochodzących z krajów, których interesy reprezentuje dany gubernator.

Komitet Rozwoju zajmuje się transferem zasobów rzeczowych do krajów rozwijających się oraz, wszelkimi sprawami dotyczącymi pomocy dla tych krajów. Jest on komitetem ministerialnym, połączonym z Radą Gubernatorów Banku Światowego i MFW. W skład tego gremium wchodzi 22 przedstawicieli Banku Światowego, z których każdy może sobie dobrać 7 współpracowników.

Umowa założycielska MFW przewiduje możliwość powołania przez Radę Gubernatorów - Kolegium. Miałoby ono nadzorować zarządzanie oraz ewolucję międzynarodowego systemu walutowego. Rada Gubernatorów przekazałaby Kolegium część kompetencji w zakresie podejmowania decyzji w sprawach wymagających kwalifikowanej większości głosów.

Operacyjną działalnością MFW zajmuje się 17 departamentów i 10 wyodrębnionych jednostek. Do głównych departamentów należą: regionalny, techniczny, banków centralnych, finansów publicznych i prawny. W sumie MFW zatrudnia około 2 tys. pracowników, z blisko 100 krajów.

1.4. DZIAŁALNOŚĆ MFW

Działalność MFW wpływa na poszerzenie zakresu międzynarodowej współpracy gospodarczej i rozwoju handlu światowego. Wkłady państw członkowskich są głównym źródłem puli pożyczkowej. W 1996 roku wynosiła 143,3 mld SDR (Od 1969 roku MFW posiada swoją jednostkę rozrachunkową SDR Special Drawing Rights). Skład koszyka SDR to obecnie: dolar amerykański, euro (Niemcy), jen, euro (Francja), funt brytyjski. Państwo dysponuje w MFW tzw. „głosem ważonym". Członek ma przypisanych 250 głosów, a za każde 100 tyś. SDR wnoszone do kapitału zakładowego Funduszu, otrzymuje dodatkowy głos. Wysokość kwoty jest ustalana w oparciu o wskaźniki importu, eksportu, rezerwy złota, walut wymienialnych, wartość bilansu obrotów bieżących i inne. Najwięcej wnoszą Stany Zjednoczone, co daje im około 18% głosów. MFW czerpie środki także z Rachunku Wydatków Specjalnych.

Podstawowa działalność MFW sprowadza się do udzielania państwom członkowskim kredytów dla wyrównania chwilowych zakłóceń równowagi ich bilansu płatniczego przez umożliwienie im zakupu waluty innego państwa członkowskiego za własną walutę. Kredyty są udzielane w ramach tzw. rachunku ogólnego oraz szeregu stałych i tymczasowych tzw. ułatwień kredytowych. Warunki kredytu uzyskiwanego w ramach poszczególnych systemów różnią się nieco od siebie. Po upływie terminu, na jaki udzielono kredytu, państwo powinno wykupić swą walutę z MFW za walutę wymienialną lub złoto. Podstawowe kredyty udzielane są w ramach tzw. rachunku ogólnego, na podstawie dwóch głównych zasad: wzrost zasobów finansowych danego członka w MFW nie może być większy niż 25 proc. rocznie, a w ogóle nie może przekroczyć 200 proc. Oznacza to, że państwo członkowskie może zaciągnąć kredyt w MFW w walucie innego członka w wysokości nie większej niż 125 proc. jego udziału w kapitale zakładowym MFW, ponieważ 75 proc. tego udziału wpłaca ono we własnej walucie. Zakup waluty w ramach tzw. rachunku ogólnego dokonywany jest w ramach 5 transz (rezerwowej i 4 kredytowych), każdej w wysokości 25 proc. udziału w MFW w dowolnej walucie. Jedynym warunkiem jest, by środki te były przeznaczone na potrzeby związane z równoważeniem ich bilansu płatniczego.

Obecnie Indonezja objęta jest programem pomocowym MFW, w jego ramach dostaje kredyty stabilizujące sytuację finansową państwa. W tym roku wygasa porozumienie, na mocy którego kraj miał zagwarantowane od Funduszu 5 mld dolarów. Władze Indonezji chcą uniezależnić się od MFW, ponieważ pozwoliłoby to im na swobodniejsze gospodarowanie, ponieważ pomoc finansowa z Funduszu wiąże się z wypełnianiem surowych kryteriów makroekonomicznych. Powodem zerwania współpracy z MFW mogą być zaplanowane na przyszły rok wybory parlamentarne. Ponadto Indonezja stara się o 2,65 mld dolarów od Banku Światowego i Grupy Konsultacyjnej dla Indonezji.

Argentyna ustaliła z MFW odroczenie spłaty 6,6 mld dolarów, które musiałaby oddać w pierwszej połowie tego roku, spłaciła też 1 mld dolarów długów. W zamian za możliwość odroczenia spłaty zadłużenia Argentyna zobowiązała się dostosować się do zaleceń gospodarczych MFW: ma utrzymywać dyscyplinę budżetową, nie dodrukowywać pieniędzy, aby nie pobudzić wzrostu cen, a zamrożone depozyty bankowe będą mogły zostać odmrożone dopiero wówczas, gdy zostaną zastosowane środki marnujące wzrost cen, który mógłby po tym wydarzeniu nastąpić.

1.5. WSPÓŁPRACA Z INNYMI ORGANIZACJAMI

Przy wykonywaniu swych zadań statutowych MFW współpracuje zarówno z afiliowaną grupą Banku Światowego, jak i z innymi organizacjami wśród których jedno z czołowych miejsc zajmował GATT (Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu), a obecnie WTO. Przy tym zarówno GATT, jak i WTO powstały na mocy porozumienia międzypaństwowego. Polska podpisała Akt Końcowy Rundy Urugwajskiej i Sejm przyjął na początku lutego 1995 r. ustawę ratyfikującą porozumienie ustanawiające WTO. Wstępując do WTO, Polska musiała, po raz pierwszy na tak dużą skalę, ustalić maksymalne stawki ceł, które można zmieniać już tylko w jednym kierunku, tzn. - obniżać je. Postanowienia Rundy Urugwajskiej objęły także, będący uprzednio poza regulacjami GATT, handel towarami rolnymi i tekstyliami.

Zasadnicze znaczenie dla importerów i eksporterów ma znajomość relacji pomiędzy postanowieniami Rundy Urugwajskiej a istniejącymi już wcześniej porozumieniami z UE (Unią Europejską), EFTA (Europejską Strefą Wolnego Handlu) i CEFTA (Środkowoeuropejską Strefą Wolnego Handlu). Każde z nich przewiduje bowiem własny terminarz liberalizacji handlu, szybszy niż zakłada to WTO. Postanowienia WTO nie odnoszą się jednak do naszych obrotów z UE, EFTA i CEFTA, ponieważ pozostają w mocy wcześniej zawarte układy.

Współpraca MFW z WTO jest więc w pełni uzasadniona merytorycznie. Obie organizacje stawiają sobie za zadanie liberalizację obrotów handlowych i ich zwiększenie. O ile jednak dla WTO jest to celem samym sobie, o tyle z punktu widzenia MFW postęp w handlu zagranicznym przyczynia się do poprawy globalnej sytuacji finansowej.

ROZDZIAŁ II. POLSKA W MFW

Problem członkostwa Polski w MFW należy rozpatrywać w szerszym kontekście, związanym z naszą przynależnością do byłych państw socjalistycznych i RWPG. Wśród 44 założycieli MFW były początkowo Czechosłowacja, ZSRR i Polska. Lata następne przyniosły jednak krytykę poczynań MFW przez te państwa i decyzje o wystąpieniu. Polska opuściła MFW 14 marca 1950 r., argumentując, że został on podporządkowany rządowi amerykańskiemu. Czechosłowacja została usunięta w 1954 r. za to, że bez opinii MFW zmieniła parytet korony i odmówiła przedłożenia informacji gospodarczych i finansowych, czego wymaga statut MFW. ZSRR nie ratyfikował układów.

Zmiana negatywnej oceny MFW ze strony byłych państw socjalistycznych zaczęła się w 1972 r., kiedy Rumunia zgłosiła akces i stała się pełnoprawnym członkiem MFW. W państwach zachodnich zastanawiano się wówczas, czy inne państwa członkowskie RWPG pójdą w ślady Rumunii, i przypuszczano, że będzie to wymagało kolektywnych uzgodnień ZSRR z pozostałymi partnerami. Na początku lat 80. Polska i Węgry złożyły wnioski o przyjęcie ich w poczet członków MFW. Różne były powody zgłoszeń. Polska ze względu na stan swego zadłużenia zagranicznego potrzebowała szybkiej pomocy na dużą skalę. Węgry nie musiały korzystać z pożyczek, a pomoc zamierzały wykorzystać głównie do umocnienia pozycji swego pieniądza i rozszerzenia wymiany handlowej. W połowie lat 80. około 50 % węgierskiego handlu zagranicznego przypadało na kraje zachodnie.

Wniosek Polski o przyjęcie do MFW dowodził, że docenione zostały korzyści płynące z przynależności do największej międzynarodowej organizacji zajmującej się finansami. Wniosek został też podyktowany naglącą potrzebą obsługi ogromnego zadłużenia. Polska wystąpiła o przyjęcie do MFW 10 listopada 1981 r. Wówczas rozpoczęto właśnie poważne rozmowy na temat rozłożenia spłaty długów zagranicznych Polski. Wierzyciele byli zainteresowani akceptacją polskiego wniosku, ponieważ zwiększyłoby to dostęp do kredytów dewizowych i lepsze wywiązywanie się z przyjętych zobowiązań. Podobne stanowisko zajęły rządy krajów zachodnich, z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych. Polska ponownie została przyjęta do MFW w 1986 r., a tak długi okres oczekiwania od momentu złożenia wniosku należy wiązać z wprowadzeniem stanu wojennego 13 grudnia 1981 r.

W roku 1989 prace misji MFW w Polsce koncentrowały się na uzgadnianiu programu stabilizacyjnego rządu, który w postaci programu dostosowawczego miał być wsparty kredytem. W grudniu 1989 r. Został wystosowany do MFW list intencyjny. Uzgodniony program dostosowywawczy stał się podstawą uzyskania przez Polskę promesy kredytowej w wysokości około 710 mln dolarów. Kredyt miał być przyznany w transzach: 1) do 15 maja 1990 r.; 2) do 15 sierpnia 1990 r.; 3) do 15 lutego 1991 r. (do 28 lutego 1991 r. Z kwoty tej nie wykorzystano ok. 240 mln. Wykorzystanie kolejnej transzy uzależniono od pozytywnej oceny przez MFW realizacji warunków przyznania promesy. Polskę zobowiązano do składania sprawozdań za okresy kwartalne, zawierających informację o wykonaniu odpowiednich wskaźników dotyczących: poziomu płac, rozmiarów kredytu bankowego, zmian aktywów krajowych i zagranicznych, systemu bankowego, deficytu budżetowego.

Znaczenie porozumień z MFW wykracza poza pomoc uzyskaną bezpośrednio z tej instytucji. Porozumienie z 1990 r. Umożliwiło Polsce dostęp do innych form zagranicznej pomocy:

• kredytów Banku Światowego i Europejskiego Banku Inwestycyjnego;

• funduszu stabilizacyjnego w kwocie l mld dolarów, postawionego do dyspozycji Polski, aby umożliwić wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotego;

• umowy o restrukturyzacji zadłużenia wobec Klubu Paryskiego stanowiącej, że w okresie realizacji porozumienia Polska nie będzie płacić rządom klubu należnych rat i odsetek.

Kolejne porozumienie z MFW zawarte w kwietniu 1991 r. dotyczyło 3-letniego programu dostosowawczego na okres 1991-1993 (Extended Fund Facility - EFF). Na porozumienie to składały się: memorandum dotyczące polityki ekonomicznej i przekształceń strukturalnych gospodarki w latach 1991—1993; list intencyjny prezentujący program finansowy rządu na 1991 r.; wniosek o dostęp do Compensatory and Contingency Fund Facility (CCFF), który umożliwiłby finansowanie ze środków MFW w razie wzrostu cen na importowane surowce energetyczne.

Pakiet finansowy udostępniony Polsce w ramach porozumień z 1991 r. wynosił około 2,5 mld dolarów. Zgodnie z założeniami MFW 1/4 pierwszych sześciu transz kredytowych miała być przeznaczona na finansowanie redukcji zadłużenia wobec banków komercyjnych po zawarciu porozumienia z Klubem Londyńskim.

Dzięki porozumieniu z MFW z 1991 r. Polska uzyskała większy dostęp do kredytów międzynarodowych instytucji finansowych, m.in.: Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowej Korporacji Finansowej oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Ponadto możliwe stało się zawarcie porozumienia z Klubem Paryskim o redukcji i reorganizacji zadłużenia wobec państw wierzycielskich. Przedłużono nam też działanie funduszu stabilizacyjnego.

Niestety, również w przypadku porozumienia z MFW z 1991 r. wykorzystano tylko część obiecanych funduszy. Polska nie była w stanie osiągnąć ustalonych kryteriów wykonawczych. MFW stawia wymogi przewyższające możliwości polskie gospodarki. W czerwcu 1991 r. przekroczone zostały pułapy deficytu budżetowego oraz kredytu zaciągniętego przez budżet państwa w systemie bankowym. Rezerwy dewizowe także nie osiągnęły wymaganego poziomu. I chociaż jedna z głównych przyczyn takiej sytuacji miała charakter zewnętrzny (załamanie się eksportu do krajów dawnego ZSRR), to jednak wypłaty kolejnych transz kredytu EFF zostały zawieszone. Do czerwca 1991 r. Polska uzyskała pomoc finansową (na wzmocnienie rezerw walutowych) w wysokości zaledwie około 20% przewidzianych programem środków. Z powodu kryzysu rządowego i opóźnienia nowelizacji budżetu nie można było uzgodnić zmodyfikowanych kryteriów wykonawczych na drugie półrocze 1991 r. Dopiero po przyjęciu przez Sejm ustawy budżetowej rozpoczęły się prace nad uzgodnieniem nowego programu gospodarczego.

Polska prowadzi na bieżąco negocjacje z MFW i zawiera z nim porozumienia. Przykładem może być list intencyjny z grudnia 1992 r. Od porozumienia z MFW w tym przypadku zależało, czy będziemy mogli liczyć na około 700 mln dolarów nowych pożyczek (pod warunkiem dotrzymania kryteriów wykonawczych). Minister finansów stwierdził przy okazji, że bez porozumienia z MFW nie będzie można wykorzystać dotychczasowych ani uzyskać nowych kredytów z Banku Światowego. W zawartym wcześniej wstępnym porozumieniu była mowa o 1,2 mld dolarów, a Polska liczyła na dalszą pomoc na tzw. dostosowanie strukturalne. Chodziło o pieniądze z funduszu stabilizacyjnego oraz wynegocjowanie dalszej redukcji zadłużenia zagranicznego.

Porozumienia Polski z MFW w latach 1989-1992 były różnie oceniane. Niektórzy krytykowali zbytnie - ich zdaniem - podporządkowanie się polskiego rządu zaleceniom MFW. Bezdyskusyjnym faktem jest jednak to, że dzięki MFW udało się Polsce uporządkować system pieniężny, opanować galopującą inflację oraz zmniejszyć dławiący ciężar zadłużenia.

25 lutego 2003 r. do Polski przybyła misja Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Jak poinformowało Ministerstwo Finansów, celem pobytu misji MWF było zapoznanie się z aktualną sytuacją gospodarki Polski, z planami w zakresie polityki gospodarczej, budżetowej i monetarnej oraz zebranie odpowiednich danych statystycznych do corocznego raportu Funduszu o Polsce. Raport MFW zawiera opis sytuacji makroekonomicznej w kraju i prognozy ekspertów na temat rozwoju gospodarki. Raport jest następnie omawiany przez zarząd MFW i publikowany. Misja, której przewodniczy Susan Schadler, zastępca dyrektora departamentu Europa MFW, odbędzie szereg spotkań z kierownictwami resortów, NBP, czołowymi ekonomistami oraz instytucjami finansowymi i inwestorami zagranicznymi.

ROZDZIAŁ III. BANK ŚWIATOWY

3.1. GENEZA I CELE BANKU ŚWIATOWEGO

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, potocznie Bank Światowy (BŚ, ang. International Bank for Reconstruction and Development - IBRD), utworzony został w lipcu 1944 r. w Bretton Woods na konferencji Narodów Zjednoczonych. Siedziba Banku znajduje się w Waszyngtonie. A językiem roboczym jest angielski. Umowa założycielska weszła w życie 27 grudnia 1945 r., kiedy to ratyfikowało ją 28 państw, których wkłady stanowiły ponad 65 proc. kapitału zakładowego. Działalność podjął 25 czerwca 1946 r.

Cele banku określono w artykule I układów w sposób następujący:

• pomoc w odbudowie i rozwoju państw członkowskich poprzez: ułatwianie inwestycji, łącznie z odbudową przedsiębiorstw zniszczonych podczas wojny i przystosowaniem produkcyjnych możliwości do celów pokojowych oraz pobudzanie postępu gospodarczego w krajach mniej rozwiniętych,

• popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych za pomocą gwarancji labo udziałów w pożyczkach i innych lokatach, dokonywanych przez prywatnych inwestorów; jeśli zaś nie dysponowano kapitałem prywatnym na odpowiednich warunkach, bank miał prawo uzupełniać prywatne środki na inwestycje poprzez dofinansowywanie na dogodnych warunkach z własnego kapitału i zgromadzonych funduszów oraz z innych własnych środków,

• popieranie długofalowego zrównoważonego wzrostu międzynarodowej wymiany i utrzymywanie równowagi bilansów płatniczych przez zachęcanie do międzynarodowych inwestycji, mających na celu rozwijanie zasobów produkcyjnych członków, co spowodowałoby podniesienie stopy życiowej i polepszenie warunków pracy w krajach członkowskich,

• koordynowanie własnych pożyczek ze środkami uzyskanymi z organizacji międzynarodowych oraz dbanie o rozwój i finansowanie przedsiębiorstw lokalnych ze źródeł zagranicznych.

3.2. ZADANIA BANKU

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju pomyślany został jako instytucja koordynująca i kontrolująca działalność inwestycyjną w skali światowej, a tym samym gwarantująca możliwie najlepsze efekty gospodarcze, przyczyniające się (przez oddziaływanie na inwestycje) do zrównoważonego i bezkonfliktowego wzrostu wymiany międzynarodowej. Bank pośredniczy między finansowymi monopolami wypożyczającymi swe kapitały a członkami korzystającymi z tych pożyczek. Zgodnie ze statutem bank oddziałuje na kierunki i charakter cyrkulacji kapitału prywatnego. Własne zasoby angażuje natomiast tylko w te inwestycje, które nie zdołają przyciągnąć prywatnego kapitału z powodu np. długiego cyklu inwestycyjnego czy niskiej rentowności. Szczególnie ważne dla rozwoju gospodarczego inwestycje w dziedzinie np. transportu, łączności, rolnictwa, leśnictwa, gospodarki wodnej, oświaty mogą liczyć na pomoc banku, gdyż ich pomyślny rozwój stwarza jednocześnie warunki do napływu kapitału prywatnego.

3.3. ORGANY BANKU ŚWIATOWEGO

Struktura organizacyjna Banku Światowego jest taka sama jak MFW. Obejmuje ona: Radę Gubernatorów, Dyrekcję Banku, departamenty funkcjonalne i operacyjne.

Rada Gubernatorów wybierana jest na 5 lat, zbiera się raz w roku i podejmuje tylko najważniejsze decyzje. Jej członkami są przedstawiciele krajów członkowskich, z zasady ministrowie finansów każdego kraju.

Rada ustala ogólną politykę BŚ i może podejmować decyzje we wszystkich sprawach BŚ. Jest uprawniona do delegowania Dyrektorom Wykonawczym części swych kompetencji. Do jej wyłącznej kompetencji należy:

• przyjmowanie nowych członków i ustalanie warunków ich przyjęcia,

• zawieszanie w prawach członkowskich,

• zwiększanie lub zmniejszanie kapitału zakładowego,

• zawieszanie na stałe operacji BŚ,

• dzielenie czystego dochodu i jego aktywów,

• zawieranie porozumień o współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi.

Każdy członek dysponuje w Radzie 250 głosami plus 1 głos za każdą posiadaną akcję kapitału zakładowego BŚ. Podjęcie decyzji w większości spraw wymaga zwykłej większości głosów, w nielicznych najważniejszych sprawach, wymaga większości głosów gubernatorów dysponujących większością wszystkich głosów, a nawet 3/5 gubernatorów dysponujących większością 4/5 wszystkich głosów. Quorum Rady stanowi większość gubernatorów dysponujących co najmniej 2/3 wszystkich głosów.

Dyrekcję banku stanowią Prezes i 21 Dyrektorów Wykonawczych. Kraje posiadające największą liczbę głosów wybierają sześciu rektorów. Są oni wybierani lub mianowani na 2 lata. Dyrektorzy Wykonawczy decyzje podejmują zwykłą większością głosów. Dyrektorzy Wykonawczy zbierają się tak często, jak wymaga tego sytuacja. Bieżące sprawy BŚ prowadzi Prezes, wybierany i odwoływany przez Dyrektorów Wykonawczych, którzy także nadzorują jego działalność. Funkcji tej nie może pełnić gubernator i dyrektor. Prezes kieruje też pracami personelu BŚ, przewodniczy posiedzeniom, nie ma on prawa głosowania, posiada natomiast głos decydujący w przypadku równego podziału głosów.

Działalność jest prowadzona za pośrednictwem 55 departamentów operacyjnych lub funkcjonalnych. Departamenty operacyjne koncentrują swoją działalność na regionach geograficznych (np. Afryka Zachodnia; Afryka Wschodnia i Południowa; Europa, Bliski Wschód i Afryka Północna; Azja Wschodnia i Pacyfik; Azja Południowa; Ameryka, Łacińska i Karaiby). Departamenty funkcjonalne zajmują się finansami, usługami prawnymi i ekonomicznymi. W ten sposób występuje podwójna kontrola wykorzystania pożyczek banku, ponieważ każdą inwestycję nadzoruje dwu pracowników departamentów: zajmującego się daną dziedziną gospodarki i określonym regionem geograficznym.

Rada Doradcza, składa się z 7 członków wybieranych przez Radę Gubernatorów, wybieranych spośród specjalistów z dziedziny bankowości, przemysłu, rolnictwa, handlu. Służy ona radzeniu organom BŚ w sprawach jego ogólnej polityki. Ma biura w Nowym Jorku, Paryżu, Londynie, Genewie; misje w Tokio, Nairobi, Bangkoku, Abidżanie; zaś przedstawicielstwa w 45 stolicach krajów rozwijających się.

3.4. DZIAŁALNOŚĆ BANKU ŚWIATOWEGO

Głównym celem BŚ jest wspieranie rozwoju gospodarki rynkowej przy jednoczesnym zwalczaniu ubóstwa. Pożyczki i kredyty są także przeznaczane na finansowanie zmian struktury gospodarczej, służących jej stabilizacji i podnoszeniu efektywności. BŚ finansuje również pomoc techniczną i doradztwo. IBRD, prowadzi również analityczne prace badawcze na temat stanu gospodarek określonych krajów i całej gospodarki światowej. Karta BŚ (zw. Artykułami Porozumienia) określa warunki i zasady członkostwa. Jedynie członkowie MFW mogą uzyskać członkostwo BŚ. Obecnie BŚ ma 181 członków. Wkład kapitałowy wnoszony przez nich jest zróżnicowany. Największym udziałowcem są Stany Zjednoczone (17%). Państwa nie otrzymują dywidend od swoich wkładów; są one przeznaczane na wsparcie Międzynarodowej Agencji Rozwoju. Źródłem funduszy oprócz kapitału udziałowców, zatrzymywanych zysków są środki zdobywane przez BŚ na międzynarodowych rynkach kapitałowych (np. BŚ sprzedaje obligacje funduszom emerytalnym, firmom ubezpieczeniowym, korporacjom, innym bankom, osobom prywatnym). Zdobyte przez BŚ środki osiągają w ciągu roku wartość ok. 15-17 mld USD. Kredyty BŚ wymagają gwarancji rządowych. Środki uzyskiwane z BŚ to kredyty długoterminowe na 15-20 lat, przeważnie o pięcioletniej karencji. Oprocentowanie jest ustalane co 6 miesięcy (w oparciu o średnią kosztów uzyskania). Od 1989 wynosi ok. 7%. Kredyty Banku są dodatkowo obłożone commitment free, czyli opłatą pobieraną od niewykorzystanej części kredytu i która wynosi od 1989 roku 0,25%. Reguły wykorzystania takiego kredytu nie są ścisłe - rząd może go częściowo przeznaczyć na wsparcie budżetu lub deficytu bilansu płatniczego. Wówczas jest to kredyt o charakterze finansowym. Otrzymanie kolejnej części jest uwarunkowane spełnianiem postawionych warunków. Kredyty BŚ mogą mieć charakter celowy - wtedy są przeznaczane na duże projekty infrastrukturalne lub produkcyjne. Kredyty pośrednie są dostępne w postaci linii kredytowych; pożyczkobiorcą jest wówczas bank pośredniczący, a ostatecznym odbiorcą jest realizator małego projektu. Procedura przyznawania środków BŚ jest złożona. Zazwyczaj składa się z 6 etapów:

1. identyfikacja - rząd ubiegający się o pożyczkę, wstępnie przedstawia projekt (wyjątkowo stroną prezentującą może być przedstawiciel BŚ);

2. przygotowanie - zainteresowana strona musi zbadać aspekt techniczny, ekonomiczny, społeczny i środowiskowy projektu (często pomaga w tym BŚ);

3. oszacowanie - na tym etapie BŚ dokonuje własnego oszacowania projektu. Służą temu zespoły pracowników BŚ i konsultantów zwane misjami. Misja bada walor techniczny, instytucjonalny, ekonomiczny i finansowy projektu. Rocznie BŚ przeprowadza 150-200 misji oceniających na miejscu warunki realizacji projektu (istnieją także Stałe Misje, np. Misja BŚ w Polsce);

4. negocjacje i przedłożenie Radzie - BŚ przedstawia raport, który staje się podstawą do negocjacji z pożyczkobiorcą. Po negocjacjach, z uwzględnionymi poprawkami, raport oraz dokumenty pożyczkowe przedstawiane są do zaakceptowania Radzie Dyrektorów Wykonawczych;

5. realizacja i nadzór - BŚ sprawdza przebieg realizacji projektu, sposoby wykorzystania uzyskanych środków;

6. ocena - po zakończeniu realizacji projektu Departament Oceny Operacji BŚ dokonuje porównania kosztów, korzyści i efektywności projektu.

Bank Światowy wspólnie z kilkoma wysoko rozwiniętymi krajami oraz międzynarodowymi instytucjami finansowymi tworzą konsorcja, których celem jest wspólne finansowanie większych programów rozwoju gospodarczego oraz udzielanie pomocy technicznej. BŚ postanowił w swej działalności udzielać priorytetu z jednej strony 17 najbardziej zadłużonym krajom świata, z drugiej zaś przedsięwzięciom służącym „ulżeniu ubóstwu”, tj. umożliwiającym ubogim warstwom dostęp do oświaty, służby zdrowia, zapewniającym im zdrową żywność, wreszcie służącym poprawie sytuacji materialnej i społecznej kobiet. BŚ jest organizacją wyspecjalizowaną ONZ. Współpracuje z innymi organizacjami na podstawie porozumienia zawartego między nimi 15 sierpnia 1947 r., które weszło w życie 15 września 1947 r. Współpracuje między innymi z FAO (Afro-Azjatycka Organizacja Odbudowy Rolnictwa), IMF (Międzynarodowy Fundusz Walutowy), IFC (Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe), WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) i innymi ważnymi międzynarodowymi organizacjami gospodarczymi i finansowymi.

3.5. POLSKA A BANK ŚWIATOWY

Z pożyczek sektorowych przyznanych Polsce z Banku Światowego na uwagę zasługuje pożyczka dla rolnictwa. W roku 1990 wyasygnowano 600 mln dolarów z rozłożeniem na 3 lata. Z kwoty tej wykorzystano (do końca stycznia 1993 r.) tylko 200 mln. Pożyczka przeznaczona na rozwój eksportu w wysokości 100 mln dolarów wypłacona została tylko w połowie. Z drugiej linii (także 100 mln dolarów), która miała wesprzeć rolnictwo, a zwłaszcza przebudowę obsługujących go instytucji, nie przyznano ani jednej pożyczki. Trzecia transza, opiewająca na 300 mln dolarów, dzięki której miały być finansowane programy dostosowawcze w rolnictwie oraz rozbudowa jego infrastruktury, pozostała wyłącznie na papierze.

Na początku 1990 r. (po dwuletnich negocjacjach) uruchomiono pożyczkę w wysokości 260 mln dolarów na sfinansowanie kosztów dewizowych rozwoju eksportu przemysłowego oraz 100 mln dolarów na rozwój eksportu rolno-spożywczego i poprawę efektywności przedsiębiorstw przetwórstwa rolno-spożywczego. Pożyczkobiorcą jest NBP, który odpożycza zainteresowanym inwestorom środki uzyskane z Banku Światowego. Do końca 1992 r. z pierwszej pożyczki wykorzystano około 16%, z drugiej około 56,5%.

Ważna była też pożyczka na modernizację transportu kolejowego uruchomiona we wrześniu 1990 r. Z kwoty 145 mln dolarów PKP wykorzystały około 24%. Ponadto uzyskały pożyczkę wspomagającą z Europejskiego Banku Inwestycyjnego na sumę około 25 mln dolarów.

W listopadzie 1990 r. uruchomiono pożyczki dla Przedsiębiorstwa Górnictwa Naftowego i Gazu na zwiększenie wydobycia gazu ziemnego. Z kwoty 250 ml dolarów około 1/3 została wykorzystana do końca 1992 r. Projekt ten został dofinansowany przez Europejski Bank Inwestycyjny na około 60 mln dolarów. Jedną z największych pożyczek, 300 mln dolarów, przeznaczono na przekształcenia strukturalne gospodarki. Warunkiem jej uzyskania było opracowanie listu intencyjnego zbliżonego do uzgodnionego z MFW. Pożyczka została wykorzystana w całości i to przed końcem 1991 r. W odróżnieniu od innych pożyczek banku środki z tej pożyczki mogą finansować import dowolnych dóbr i usług, co nadaje jej charakter kredytu finansowego.

W sierpniu 1991 r. Została uruchomiona pożyczka na 120 mln dolarów na unowocześnienie sieci telekomunikacyjnej, w tym m.in. rozbudowę pojemności central lokalnych, finansowanie zakupu i instalowania urządzeń telekomunikacyjnych, łącznie ze stacjami naziemnymi Eutelsat. Również i ten projekt dofinansowuje Europejski Bank Inwestycyjny pożyczką w wysokości około 110 mln dolarów. Poważną pożyczką uzyskaną z Banku Światowego jest 280 mln dolarów przeznaczone na prywatyzację i restrukturyzację gospodarki oraz stymulowanie wzrostu konkurencyjności przemysłu. Połowę tej kwoty postawiono do dyspozycji rządu. Pozostałe 140 mln dolarów rząd dopożyczył Polskiemu Bankowi Rozwoju na linię kredytową do celów restrukturyzacji. Do końca 1992 r. wykorzystano około 27% pożyczki.

Ministerstwo Finansów otrzymało pożyczkę w kwocie 200 mln dolarów na rozwój sektora finansowego, w tym 150 mln dolarów na program przekształceń strukturalnych (przy czym połowa tej sumy przeznaczona jest na obsługę redukcji zadłużenia), a pozostała kwota (50 mln dolarów) na pomoc techniczną dla banków. W roku 1992 zostało wykorzystane około 38% tej pożyczki.

Bardzo poważną pomoc (285 mln dolarów) przyznał bank na rozwój ciepłownictwa w Polsce. Z pożyczki tej 190 mln dolarów przejęły na modernizację wojewódzkie przedsiębiorstwa energetyki cieplnej w kilu największych miastach w Polsce. W kredytowaniu współuczestniczy Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, który wspomógł projekt o 50 mln dolarów. W roku 1992 wykorzystano około 17% tej pożyczki. Do końca 1992 r. nie rozpoczęło się wykorzystywanie pożyczki 130 mln dolarów na restrukturyzację służby zdrowia, podpisanej w lipcu 1992 r. W odniesieniu do pożyczek na rozwój instytucji finansowych i prywatyzację część przyznanych środków przeznaczono na finansowanie kosztów redukcji zadłużenia wobec Klubu Londyńskiego po osiągnięciu z nim
porozumienia.

Źródło: opracowanie własne

Stan wykorzystania pożyczek Banku Światowego od początku kształtował się poniżej oczekiwań. W końcu 1992 r. najwięcej pieniędzy wykorzystano na eksport rolny (56%), zarządzanie środowiskiem (41%), unowocześnienie ciepłownictwa (47%) i na rzecz instytucji finansowych (38%). O wiele dalej znalazły się: promocja zatrudnienia (5%) czy rozwój eksportu przemysłowego (15%). Natomiast w tym samym czasie stan zerowy wykorzystania środków odnotowały usługi zdrowotne i projekt rozwoju sektora prywatnego (Wykres 1). O tak niskim wykorzystaniu przyznanych kredytów zadecydowało wiele czynników. Była to m.in. zła koniunktura gospodarcza w latach 1990-1991, wysoka inflacja, duży stopień ryzyka, dłuższy w rolnictwie niż w innych dziedzinach gospodarki okres zwrotu kapitału. Ważną przeszkodą w wykorzystaniu pożyczek były rozliczne ograniczenia w ich uzyskaniu, konieczność zakupu za granicą maszyn i urządzeń, niemożność finansowania z pożyczek zakupu ziemi lub budynków, konieczność posiadania 20% wkładu własnego, obowiązek sporządzania biznes planu.

Bardzo poważnym ograniczeniem okazało się też pośrednictwo polskich banków, które zobowiązane były do dołożenia z własnych środków kolejnych 20% udzielanej pożyczki. Najbardziej zniechęcający i trudny do spełnienia okazał się właśnie ten warunek. Banki domagały się bowiem zabezpieczeń i gwarancji na pożyczane sumy. Czynnikiem decydującym o przyznawaniu pożyczek jest ocena rzetelności kredytobiorcy i jego programu inwestycyjnego, jaki ma być owymi pożyczkami finansowany. Te oceny w odniesieniu do Polski też nie zawsze były pozytywne. Do niewielkiego wykorzystania oferowanych przez bank pożyczek przyczyniło się uruchomienie przez EWG tańszych pożyczek oraz preferencyjne pożyczki dla rolnictwa zaproponowane przez polskie banki.

W roku 1993 wygasła linia EWG. Poza tym zapowiedziano odejście od warunku 20% wkładu ze środków własnych banków pośredniczących. Ponadto warunek przedkładania studiów wykonalności projektów inwestycyjnych i biznes planów miał być przestrzegany tylko przy dużych pożyczkach (około 0,5 mln dolarów). Wobec inwestorów mniejszych, ubiegających się o pożyczki rzędu 10 tys. dolarów, bank miał być bardziej elastyczny i nie wymagać rozbudowanych analiz. Z pożyczek Banku Światowego nie można wprawdzie finansować zakupów ziemi i budynków, natomiast ich dzierżawcy (m.in. majątku PGR-ów) mogą już z takich pożyczek korzystać.

Z dużym zainteresowaniem przyjęto pożyczkę w wysokości 300 mln dolarów, z której 80 mln miało być przeznaczonych na rozwój telekomunikacji wsi, reszta zaś wykorzystana m.in. przez samorządy do rozbudowy infrastruktury albo przez spółki pracownicze w PGR-ach, jeśli przedstawią wiarygodne programy działania. Środki te jednak nie będą trafiać bezpośrednio do zainteresowanych. Jest to pożyczka udzielona Ministerstwu Finansów, które po zamianie dolarów na złotówki pieniądze te udostępni resortowi rolnictwa na pożyczki z Funduszu Rozwoju Wsi i Rolnictwa. Bank Światowy uruchamia kolejne linie na dofinansowanie programu prywatyzacji PGR-ów oraz poprawę gospodarki leśnej i zalesiania.

Wykorzystanie kredytów Banku Światowego w Polsce z początkiem lat 90. przebiegało z dużymi oporami. W grudniu 1992 r. okazało się, że z około 2,35 mld dolarów, z których Polska mogłaby skorzystać, wykorzystano niecałe 700 mln. Według opinii ekspertów Banku Światowego jedną z przyczyn niewielkiego wykorzystania przez Polskę pożyczek był brak ośrodka analizującego i koordynującego przyznawanie i wykorzystywanie pożyczek. Zdaniem tych ekspertów mogłoby dojść do sytuacji ograniczenia przez Bank Światowy środków finansowych przyznawanych Polsce. Centralny Urząd Planowania, który zatwierdza wnioski kredytowe, zaapelował o przyspieszenie załatwiania spraw proceduralnych. W praktyce banku dotychczas nie zdarzyło się jeszcze, aby przyznane sumy zostały pomniejszone.

Z kwoty 2,35 mld dolarów 2 mld zostały przyznane Polsce na 12-14 lat. Część tych pieniędzy przyznano na masową reprywatyzację, która jeszcze z początkiem 1993 r. nie osiągnęła należytego tempa, więc nie można jej było udzielić finansowego wsparcia. W końcu grudnia 1992 r. podpisano umowę o 200 mln dolarów pożyczki na rozwój budownictwa, a zwłaszcza na stworzenie instytucji kredytu hipotecznego i indywidualne budownictwo mieszkaniowe.

Rok później przygotowano zasady udzielania pożyczek na restrukturyzację finansową banków i przedsiębiorstw w wysokości 450 mln dolarów i projekt rozwoju leśnictwa na sumę 146 mln dolarów z możliwością dofinansowania przez Europejski Bank Inwestycyjny w wysokości 20 mln. Pożyczki Banku Światowego dla Polski od początku 1990 r. wyniosły ponad 3,9 mld dolarów. W tym czasie udzielonych zostało 21 pożyczek.

3.6. INSTYTUCJE WEWNĘTRZNE BANKU ŚWIATOWEGO

Termin Bank Światowy odnosi się również do trzech instytucji, które są powiązane ze sobą pod względem organizacyjnym, ale są niezależne finansowo. Łącznie określa się je mianem Grupy Banku Światowego.

• Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (International Development Association, IDA), powstała w 1960 roku, skupia obecnie 161 państw. IDA udziela niskoprocentowych pożyczek najuboższym krajom świata (okres spłat pożyczek wynosi 30-40 lat z dziesięcioletnim okresem karencji). Środki IDA pochodzą z dywidend BŚ i spłat kredytów IDA.

• Agencja Międzynarodowych Gwarancji Inwestycyjnych (Multilateral lnvestment Guarantee Agency, MIGA), powstała w 1988 roku, skupia 152 państwa. Wspiera inwestycje prywatne w krajach rozwijających się oraz ubezpieczenia inwestycji od ryzyka ekonomicznego Wspiera doradztwem rządy zabiegające o inwestycje prywatne. Rocznie gwarancje MIGA sięgają 2 mld USD.

• Międzynarodowa Korporacja Finansowa (International Finance Corporation, IFC), powstała w 1956 roku, skupia 174 państwa. Wspiera rozwój gospodarczy państw rozwijających się poprzez udzielanie bezpośrednich pożyczek dla sektora prywatnego. Nie są wymagane gwarancje rządowe (w przeciwieństwie do pożyczek BŚ). Rocznie Korporacja udziela pożyczek o wartości 2 mld USD. IFC ma także prawo do udziałów kapitałowych (do 30%) w przedsiębiorstwach, którym udziela pożyczek. IFC tworzy także konsorcja udzielające pożyczek.

3.7. GRUPA BANKU ŚWIATOWEGO

W celu wypełnienia statutowych zadań Grupa Banku Światowego (tj. Bank Światowy wraz z omówionymi powyżej instytucjami) koordynuje swoje poczynania z MFW. Nadrzędnym celem grupy pozostaje udzielanie pożyczek w celu zredukowania biedy i poprawy warunków życia poprzez wspieranie rozwoju i inwestowanie w rozwój potencjału ludzkiego. W latach 1992 - 1994 liczba członków banku powiększyła się ze 155 do 178 krajów. Zwiększyły się również zadania banku, udzielającego pomocy na tak różnorodne cele, jak prywatyzacja, przemiany strukturalne w krajach dawnego ZSRR czy walka z głodem i chorobami w państwach saharyjskich. Bank nie tylko dysponuje pieniędzmi, ale i globalnym doświadczeniem finansowym. Dwudziestu pięciu byłych klientów banku odnotowało tak znaczną poprawę, że nie korzystają już z jego pomocy. Prezes banku stwierdził w czasie sesji plenarnej w 1995 r.: „Osiągamy największy sukces wtedy, kiedy przestajemy już być potrzebni". Wówczas też sformułowano sześć najważniejszych obecnie zadań banku:

1. musi on być bardziej selektywny; pomoc ma mieć charakter zindywidualizowany, uwzględniający konkretne potrzeby i wpływ na niewykorzystanie środków,

2. musi pogłębiać się współpraca z kredytobiorcami i rozszerzać współpraca z sektorem prywatnym, z czym wiąże się wzrost aktywności Międzynarodowej Korporacji Finansowej i Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycji,

3. stosunki z klientami mają kluczowe znaczenie i decydują o sukcesie przedsięwzięcia, a więc bank musi dostosowywać swoją politykę do zmian priorytetów klientów, np. w latach 1991-1994 kwoty przyznane przez bank na oświatę i ochronę zdrowia podwoiły się, a na ochronę środowiska zwiększyły się dziesięciokrotnie; Grupa Banku Światowego udzielała w latach 90. około 25 mld dolarów pożyczek rocznie dla sektora prywatnego,

4. sukces jest wymierny dzięki rezultatom, toteż bank dąży do zwiększenia swych wpływów w sferze projektowania, zarządzania i nadzoru nad finansowanymi przedsięwzięciami,

5. bezwzględnym nakazem jest racjonalizacja kosztów; bank oczekuje tego od swych klientów i odnotowuje w tym względzie poprawę.

6. znakomite zarządzanie finansami jest warunkiem dopływu środków do banku; musi on pozyskiwać fundusze na rynku finansowym na najbardziej korzystnych warunkach; w tym celu rozwijana jest niezależna kontrola, doskonalony personel oraz rozszerzane są gwarancje.

ROZDZIAŁ IV. ŚWIATOWA ORGANIZACJA HANDLU

4.1. GENEZA

Głównym forum liberalizacji handlu międzynarodowego w całym okresie powojennym był Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (General Agreement of Tariffs and Trade - GATT). Wszedł on w życie 1 stycznia 1948 r. Układ ten powstał jako rozwiązanie tymczasowe, mające służyć powołaniu Międzynarodowej Organizacji Handlu. Organizacja ta miała być obok wcześniej utworzonych MFW i Banku Światowego (w 1944 r.) - trzecią instytucją międzynarodową ułatwiającą współpracę gospodarczą między krajami. GATT przetrwał tylko do połowy lat 90-tych. Pełnił on funkcję umowy wielostronnej, nakładającej na sygnatariuszy określone prawa i obowiązki, a jednocześnie funkcję organizacji międzynarodowej, pod auspicjami której podejmowano konkretne inicjatywy i działania w sferze polityki handlowej. Głównym celem GATT była stopniowa obniżka stawek celnych i osłabienie innych barier w handlu międzynarodowym (liberalizacja handlu) oraz eliminowanie dyskryminacji i przyczynienie się w ten sposób do rozwoju handlu międzynarodowego.

Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization - WTO) utworzona została na podstawie porozumienia uzgodnionego wstępnie 15 grudnia 1993 r., a podpisanego 15 kwietnia 1994 r. w Marakeszu przez 117 państw. Sekretarzem generalnym Światowej Organizacji Handlu jest obecnie Supachai Panitchpakdi. W deklaracji ministerialnej z Punta del Este, ogłaszającej rozpoczęcie Rundy Urugwajskiej, nie wspomina się o utworzeniu WTO. Sugestia kanadyjska z 1990 r., aby stworzyć Wielostronną Organizację Handlu (Multilateral Trade Organization - MTO), poparta potem przez UE, była więc czymś w rodzaju niespodzianki. Propozycję tą uzasadniono chęcią utworzenia jednolitych ram instytucjonalnych dla handlu światowego. Miałyby one obejmować zmodyfikowany GATT oraz bliźniacze organy zajmujące się usługami (GATS) i prawami własności intelektualnej (TRIPs), a także wszelkie inne umowy i porozumienia zawarte pod auspicjami Rundy Urugwajskiej.

4.2. ZASADY DZIAŁANIA I FUNKCJE GATT / WTO

GATT był oparty na kilku podstawowych zasadach, które tworzyły swego rodzaju kodeks dobrego postępowania w handlu międzynarodowym i były podporządkowane realizacji zadań Układu. Zasady te przejęła Światowa Organizacja Handlu (WTO).

Podstawową zasadą jest niedyskryminacja i równość traktowania. Znajdują one wyraz w bezwarunkowej klauzuli największego uprzywilejowania (KNU) obowiązującej w stosunkach między stronami Układu Ogólnego. Jej istotą jest równość traktowania zagranicznych partnerów: nie można przyznać szczególnych korzyści jednemu partnerowi i tylko jemu, ponieważ wszyscy mają do nich jednakowe prawa. Jednocześnie nie można dyskryminować jakiegokolwiek członka porozumienia w stosunkach handlowych. Należy udzielić mu wszystkich przywilejów, jakie uzyskali inni członkowie GATT (WTO).

Najważniejszym dopuszczalnym odstępstwem od KNU jest możliwość tworzenia stref wolnego handlu i unii celnych. Z tą pierwszą ściśle wiąże się zasada wzajemności tj. równości korzyści i koncesji. Zgodnie z tą zasadą żaden członek GATT (WTO) nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek celnych ani też do udzielania innych koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów od partnera. Podczas rokowań następuje więc wymiana koncesji uznanych przez partnerów za równoważne. Głównym wyjątkiem od tej zasady, sankcjonowanym przez Układ Ogólny, są różnego rodzaju jednostronne preferencje krajów rozwiniętych przyznawane towarom z krajów rozwijających się, w tym zwłaszcza tzw. System GSP - Generalized System of Preferences (Powszechny System Preferencji Celnych). Polegają one najczęściej na zastosowaniu niższych stawek celnych w imporcie z krajów rozwijających się, niż z krajów pozostałych.

Trzecią ważną zasadą jest możliwość interwencji w handlu (np. w celu ochrony rodzimego przemysłu) w zasadzie jedynie za pośrednictwem stawek celnych, a nie za pomocą innych instrumentów polityki handlowej. Cła zostały uznane za w zasadzie jedyny dozwolony środek interwencji państwa w handlu, ze względu na to, że wpływają na poziom ceny i tym samym na popyt, a więc nie naruszają zasadniczo mechanizmów rynkowych. Podstawowym wyjątkiem od tej zasady jest możliwość stosowania ograniczeń ilościowych w celu ochrony bilansu płatniczego, ochrony zdrowia obywateli, zapewnienie bezpieczeństwa itp.

Kolejną zasadą jest tzw. klauzula narodowa. Zgodnie z nią produkt importowany nie powinien być traktowany mniej korzystnie niż analogiczne produkty pochodzenia krajowego. Zasada ta dotyczy w szczególności obciążeń podatkowych, a także innych przepisów i wymagań w zakresie sprzedaży, zakupu, przewozu, dystrybucji i użytkowania tych towarów na rynku wewnętrznym.

Strony GATT (WTO) akceptują też określone procedury działania w przypadku nieprzestrzegania tych zasad lub innych zobowiązań Układu i pojawienia się konfliktów między partnerami. Procedury konsultacji i rozstrzygania sporów stanowią istotny element całego systemu handlowego GATT.

Podstawowe funkcje jakie GATT pełnił w okresie powojennym można ująć następująco:

• stworzenie i nadzorowanie systemu zasad w handlu, ułatwiających jego prowadzenie i zapewniających jego uczestnikom stabilność warunków wymiany;

• prowadzenie rokowań w sprawie redukcji ceł i zniesienia innych utrudnień w rozwoju handlu międzynarodowego oraz hamowanie tendencji protekcjonistycznych;

• dokonywanie oceny sytuacji w handlu światowym i poszukiwanie sposobów usunięcia przeszkód krępujących jego rozwój;

• rozstrzyganie sporów dotyczących wykonywania zobowiązań przez innych członków Układu Ogólnego;

• okresowa modyfikacja przepisów i procedur Układu w celu dostosowania ich do zmian w gospodarce światowej.

WTO pełni szereg funkcji: ma ułatwić wdrożenie i działanie wielostronnych umów handlowych, stanowić forum do negocjacji, zarządzać mechanizmem rozstrzygania sporów, zapewnić wielostronny nadzór nad polityką handlową oraz współpracować z Bankiem Światowym i MFW w celu osiągnięcia większej spójności globalnej polityki gospodarczej.

4.3. ORGANY WTO

Na czele WTO stoi konferencja ministerialna wszystkich krajów członkowskich, zwoływana nie rzadziej niż co 2 lata. W okresach między spotkaniami konferencji ministrów - odpowiedzialnej za wykonywanie funkcji WTO - organizacją kieruje Rada Generalna na poziomie wyższych funkcjonariuszy. Rada Generalna spotyka się około 12 razy w roku. Rada przekształca się w razie potrzeby w organ orzekający w sprawie sporów handlowych (Dispute Settlement Body - DSB) lub oceniający politykę handlową krajów członkowskich (Trade Policy Review Body - TPRB). Rady Pomocnicze działają pod ogólnym kierownictwem Rady Generalnej. Są nimi: Rada ds. Handlu Towarami, Rada ds. Usług oraz Rada ds. Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej. Osobne komitety zajmują się interesami krajów rozwijających się (Komitet ds. Handlu i Rozwoju), nadzorem restrykcji handlowych podejmowanych w celu ochrony bilansu płatniczego (Komitet ds. Bilansu Płatniczego), nadzorem nad regionalnymi porozumieniami handlowymi, powiązaniem handlu ze środowiskiem naturalnym oraz finansami i administracją WTO. Dodatkowe komisje i grupy robocze zajmują się sprawami podlegającymi układom GATT, GATS i TRIPS. W roku 2000, pod auspicjami WTO, działało około 40 rad, komitetów, podkomitetów, organów, stałych grup i doraźnych grup roboczych - jest to ponad dwukrotnie więcej niż w ramach dawnego GATT.

4.4. RUNDY NEGOCJACYJNE

Głównym instrumentem liberalizacji handlu międzynarodowego, prowadzonej na forum GATT, były odbywające się co kilka lat negocjacje handlowe, nazywane rundami.

Tab. Rundy rokowań handlowych w latach 1947-2000.

Nazwa rundy lub miejsce spotkania	Czas trwania i liczba stron	Tematyka i tryb	Wyniki
Genewa	1947, 23 kraje	Cła: negocjowanie towar za towar metodą ofertową	Koncesje dotyczące 45 tys. pozycji taryfowych
Annecy	1949, 29 krajów	Cła: negocjowanie towar za towar metodą ofertową	5 tys. koncesji taryfowych, 9 akcesji
Torquay	1950-1951, 32 kraje	Cła: negocjowanie towar za towar metodą ofertową	8,7 tys. koncesji taryfowych, 4 akcesje
Genewa	1955-1956, 33 kraje	Cła: negocjowanie towar za towar metodą ofertową	Umiarkowane obniżki
Runda Dillona	1960-1960, 39 krajów	Cła: negocjowanie towar za towar metodą ofertową + motywowane częściowo potrzebą przywrócenia równowagi ustępstw po utworzeniu EWG	4,4 tys. wymienionych koncesji, odrzucono propozycję EWG w sprawie 20% liniowych cięć ceł na art. przemysłowe
Runda Kennediego	1963-1967, 74 kraje	Cła: metoda formuły (liniowa obniżka) oraz rozmowy towar za towar. Środki pozataryfowe: antydumping i wycena celna	Przeciętne cła obniżono o 35 %, ponad 33 tys. pozycji celnych uległo konsolidacji, porozumienie o wycenie celnej i antydumpingu
Runda Tokijska	1973-1979, 99 krajów	Cła: metoda formuły z wyjątkami Środki pozataryfowe: antydumping, wycena celna, subsydia i cło wyrównawcze, zamówienia rządowe, licencje importowe, standardy produktów, środki ochronne, specjalne i zróżnicowane traktowanie krajów rozwijających się	Przeciętne cła obniżono od 1/3 do 6% dla importu art. przemysłowych z krajów OECD; uzgodniono dobrowolne kodeksy postępowania dla wszystkich zagadnień pozataryfowych oprócz środków ochronnych
Runda Urugwajska	1986-1994, 103 kraje w 1986 r., 117 krajów na koniec 1993 r.,	Cła: metoda formuły oraz negocjacje towar za towar. Środki pozataryfowe: wszystkie zagadnienia z Rundy Tokijskiej + usługi, prawa własności intelektualnej, inspekcje przedspedycyjne, reguły określania pochodzenia, polityka inwestycyjna związana z handlem, rozstrzyganie sporów, przejrzystość i nadzór nad polityką handlową	Przeciętne cła kolejny raz zredukowano przeciętnie o 1/3. Rolnictwo, tekstylia i odzież poddano regułom, utworzono WTO, nowe porozumienie w sprawie usług i handlowych aspektów praw własności intelektualnej, większość kodeksów Rundy Tokijskiej rozciągnięto na wszystkich członków WTO

Źródło: Hoekman B., Kostecki M.M., Ekonomia ..., Op. Cit , s. 104.

W wyniku Rundy Urugwajskiej i utworzenia WTO powstał system jednolitych reguł w międzynarodowym obrocie gospodarczym. Warunkiem uczestnictwa w WTO jest bowiem przyjęcie wszystkich porozumień Rundy (zawartych na ponad 500 stronach) albo też odrzucenie ich. Polska przystąpiła do WTO 1 lipca 1995 r., po zakończeniu procedury ratyfikacji wszystkich uzgodnień Rundy Urugwajskiej. Przynależność Polski do wielostronnego systemu współpracy międzynarodowej w ramach WTO oznacza udział w procesie stopniowej liberalizacji handlu i innych dziedzin wymiany, jak też zwiększenie stabilności i przewidywalności zagranicznej polityki ekonomicznej w Polsce.

4.4.1. RUNDA KATARSKA

16 lutego 2003 roku odbyło się spotkanie 22 ministrów handlu krajów członkowskich WTO w Tokio, w celu osiągnięcia porozumienia w kluczowych kwestiach hamujących negocjacje o liberalizacji handlu prowadzonego przez WTO od ponad roku w ramach rundy Katarskiej ministrowie dyskutowali nad:

• tempem redukcji barier w handlu towarami rolnymi,

• zakresem liberalizacji sektora usług,

• udostępnieniem tanich leków bez patentów krajom biednym,

• zapewnienie słabo rozwiniętym gospodarkom specjalnych warunków w handlu międzynarodowym.

Negocjacje w sprawie liberalizacji handlu mają się zakończyć 31 marca. W Tokio dyskutowano przede wszystkim nad dokumentem, który zawiera propozycje porozumienia, przygotowanych przez zespół głównego negocjatora WTO Stuarta Harbinsona (tzw. plan Harbinsona). Zakłada on przede wszystkim redukcję ceł na towary rolne średnio o połowę, a także zupełną eliminację subsydiów eksportowych dla rolników. Obecnie cło na towary rolne na świecie wynosi średnio aż 90 proc. 20 krajów odrzuciło propozycję jednocześnie żądając nowego dokumentu z innymi ustaleniami. Ministrowie nie znaleźli też wspólnego języka w kwestii, która dla WTO jest obecnie jedną z najważniejszych - udostępnienie tanich leków bez patentów krajom biednym.

Podczas szczytu w Doho w listopadzie 2001 roku WTO założyła plan zakończenia rundy rozmów o liberalizacji handlu do 1 stycznia 2005 roku. Poprzednia runda negocjacji (Urugwajska) trwała 9 lat. Jest jeszcze jeden powód, dla którego runda Katarska może być zagrożona - po raz pierwszy kraje biedne zjednoczyły wysiłki w WTO (miedzy innymi Kenia, Maroko) i zaciekle walczą o swoje interesy. Na początek domagają się dostępu do rynków rolnych krajów bogatych i tanich leków - jeżeli bogaci nie spełnią ich żądań, grożą zerwaniem rozmów. Dla WTO, której wszystkie decyzje podejmowane są na zasadzie konsensusu, oznaczałoby to koniec rozmów, utratę prestiżu, a w najgorszym wypadku - koniec całej organizacji. Liczy ona na jeszcze jedno spotkanie ministerialne - we wrześniu - z udziałem wszystkich krajów w Cancun w Meksyku. Ma ono zmniejszyć różnicę między krajami i zdecydować o być albo nie być WTO.

Najwięcej emocji budzą propozycje liberalizacji handlu artykułami rolnymi. Australia, która przewodniczy Grupie Cairnesa (17 krajów eksportujących żywność), żąda całkowitej eliminacji dopłat eksportowych do żywności i otwarcia rynków rolnych. Australię wspiera w pewnym stopniu USA. Przeciwko takiemu rozwiązaniu protestują między innymi Unia Europejska, która subsydiuje farmerów i ograniczyła dostęp zagranicznej żywności do swoich rynków, a także Japonia i Korea, które prowadzą podobną politykę handlową. Przeciwko otwieraniu rynków dla towarów rolnych protestowali japońscy i koreańscy rolnicy (14 luty 2003) wspomagani przez aktywistów organizacji pozarządowych. Domagali się oni, aby nie dyskryminować, w handlu międzynarodowym, krajów biedniejszych i jak najszybszego udostępnienia tanich leków bez patentów krajom najsłabiej rozwiniętym. Unia Europejska wydaje najwięcej w świecie na pomoc dla rolnictwa, w 2002 roku było to ponad 100 mld dolarów. Amerykanie chcą całkowitego zniesienia subsydiów eksportowych w ciągu pięciu lat, likwidacji państwowych organizacji handlowych, redukcji wszystkich stawek celnych na wszystkie produkty rolne do poziomu 25 proc. w ciągu pięciu lat. Chcą również ograniczyć subsydia bezpośrednie wypłacane rolnikom - do 5 proc. całkowitej wartości produkcji rolnej danego kraju.

Negocjacje o redukcji ochrony rynków rolnych na forum WTO mają się zacząć 31 marca br. Kolejny problem dyskutowany w Tokio to udostępnienie tanich leków bez patentów krajom biednym. Sprzeciwia się temu USA, gdzie lobby farmaceutyczne boi się, że obrót tanimi lekami bez patentów (tzw. genetykami) spowoduje zalew rynku podróbkami. Rozmowy o lekach urosły do rangi jednego z najważniejszych problemów WTO. Wśród 145 członków WTO jest 30 krajów klasyfikowanych jako biedne. Jeżeli nie będzie porozumienia w tej sprawie, kraje biedne mogą zerwać negocjacje o liberalizacji handlu.

PODSUMOWANIE

W XX wieku stosunki międzypaństwowe uległy globalizacji. Po II wojnie światowej powstał projekt stworzenia nowego, ogólnoświatowego ładu gospodarczego, przygotowany przez administrację amerykańską. Plan zakładał stworzenie:

• organizacji zajmującej się regulacjami z zakresu handlu światowego (trudności z utworzeniem Międzynarodowej Organizacji Handlu sprawiły, że przez blisko 50 lat tę funkcję sprawował Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu (GATT), a od 1995 Światowa Organizacja Handlu),

• Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju zwanego Bankiem Światowym,

• Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

W rozbudowanej formie istnieją one do chwili obecnej, powstały także nowe, często regionalne organizacje, skupiające państwa o podobnych potrzebach i możliwościach.

Stopniowo eliminowane są granice ekonomiczne między krajami. Stosunki handlowe między różnymi gospodarkami narodowymi odznaczają się podobną swobodą jak istniejące na rynkach wewnętrznych. Ogranicza się bariery dyskryminacyjne. Silne związki istniejące pomiędzy gospodarkami państw Europy Zachodniej rozciągają się na kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Oznacza to konieczność dostosowania ich systemów gospodarczych i prawnych do wymogów wspólnotowych, zaakceptowania zasad współpracy międzynarodowej oraz przygotowania się do zmagań na silnie konkurencyjnym rynku. Nagrodą będzie możliwość korzystania z wielu przywilejów i szansa przyspieszenia rozwoju. Reprezentacja wspólnotowa bierze udział w pracach organizacji międzynarodowych, np. Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Światowej Organizacji Handlu. Od początku lat 90. ma w nich też swoje miejsce Polska. Praca w tych znacznych organizacjach międzynarodowych ułatwia osiągnięcie głównego celu polskiej racji stanu - członkostwa w Unii Europejskiej.

BIBLIOGRAFIA

Budnikowski A., Kawecka - Wyrzykowska E., (red.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 2000.

Doliwa-Klepacki Z.M., Encyklopedia organizacji międzynarodowych, Wydawnictwo 69, Warszawa 1997.

Głuchowski J., Międzynarodowe stosunki finansowe, PWE, Warszawa 1997.

Handlowanie na krawędzi, Gazeta Wyborcza, Nr 39/2003.

Hoekman B., Kostecki M.M., Ekonomia światowego systemu handlu. WTO: zasady i mechanizmy działania, Wyd. Akademii Ekonimicznej, Wrocław 2002.

Indonezja krzywo patrzy na MFW. Czy stać ich na „nie”, Gazeta Wyborcza, Nr18/2003.

Krugman P.R., Obstfeld M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

Kuźnicz M., Negocjacje bez cienia porozumienia, Gazeta Wyborcza, Nr 40/2003.

Łabędzka A. M., Fiodorow J., Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze. Leksykon integracji gospodarczej, www.rcie.lodz.pl/broszury.html

Misja MFW w Polsce, Gazeta Prawna, Nr 39/2003 r.

Spłaty przełożone, miliard oddany, Gazeta Wyborcza,. Nr 15/2003.

Głuchowski J., Międzynarodowe stosunki finansowe, PWE, Warszawa 1997, s. 11.

Krugman P.R., Obstfeld M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2001, s. 217.

Doliwa-Klepacki Z.M., Encyklopedia organizacji międzynarodowych, Wydawnictwo 69, Warszawa 1997, s.380.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s.12.

Krugman P.R., Obstfeld M., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 218 - 219.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 21 - 22.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 17 - 18.

Doliwa-Klepacki Z.M., Encyklopedia .., Op. Cit., s.380.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 18.

Łabędzka A. M., Fiodorow J., Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze. Leksykon integracji gospodarczej, www.rcie.lodz.pl/broszury.html

Doliwa-Klepacki Z.M., Encyklopedia ..., Op. Cit. s.380 - 381

Indonezja krzywo patrzy na MFW. Czy stać ich na „nie”, Gazeta Wyborcza,. Nr18/2003, s.18.

Spłaty przełożone, miliard oddany, Gazeta Wyborcza,. Nr 15/2003, s.27.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 22 - 24.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 23 - 27.

Misja MFW w Polsce, Gazeta Prawna, Nr 39/2003 r., s. 1.

Doliwa-Klepacki Z.M., Encyklopedia..., s.374 - 375.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 28 - 29.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 29.

Ibidem, s. 30.

Doliwa-Klepacki Z.M., Encyklopedia..., Op. Cit. s.374 - 375.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 30.

Doliwa-Klepacki Z.M., Encyklopedia..., Op. Cit. s. 375.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 30 - 31.

Doliwa-Klepacki Z.M., Encyklopedia..., Op. Cit. s. 375.

Łabędzka A. M., Fiodorow J., Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze. Leksykon integracji gospodarczej, www.rcie.lodz.pl/broszury.html

Doliwa-Klepacki Z.M., Encyklopedia ...,Op. Cit., s.375.

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 34 - 38.

Łabędzka A. M., Fiodorow J., Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze. Leksykon integracji gospodarczej, www.rcie.lodz.pl/broszury.html

Głuchowski J., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 45 - 46.

Budnikowski A., Kawecka - Wyrzykowska E., (pod. red.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 2000, s. 265

Krugman P.R., Obstfeld M., Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 217.

Hoekman B., Kostecki M.M., Ekonomia światowego systemu handlu. WTO: zasady i mechanizmy działania, Wyd. Akademii Ekonimicznej, Wrocław 2002, s.59.

Budnikowski A., Kawecka - Wyrzykowska E., (red.), Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 266 - 268.

Hoekman B., Kostecki M.M., Ekonomia ..., Op. Cit , s.61.

Hoekman B., Kostecki M.M., Ekonomia ..., Op. Cit, s. 60 - 61.

Budnikowski A., Kawecka - Wyrzykowska E., (red.), Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 268.

Budnikowski A., Kawecka - Wyrzykowska E., (red.), Międzynarodowe ..., Op. Cit., s. 271.

Kuźnicz M., Negocjacje bez cienia porozumienia, Gazeta Wyborcza, Nr 40/2003, s. 24.

Handlowanie na krawędzi, Gazeta Wyborcza, Nr 39/2003, s. 28.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

2

---