Makroekonomia- zajmuje się problemami ekonomicznymi w znaczeniu globalnym. Zajmuje się popytem i podażą, gospodarką, PKB, PNB, produkcją, zatrudnieniem, bezrobociem, inflacją, budżetem państwa, wahaniami koniunkturalnymi. Bada produkcję.
Gospodarka światowa rozwija się na poziomie 2% rocznie. Makroekonomia rozwinęła się po recesji 1920-21 r. Zmiany w gospodarce następują się nie regularnie. Kolejne lata 30 po II wojnie światowej lata 50-te. Do lat 50 gospodarka Ameryk bardzo chłonna była.
Recesja- spadek wzrostu gospodarczego poniżej trendu, okres w gospodarce, który się charakteryzuje spadkiem produkcji poniżej trendu.
Inflacja- stopa inflacji jest uzależniona od stóp %. Inflacja rośnie, kiedy PKB rośnie, a spada, gdy zaczyna się recesja. Jest to związane z podażą pieniądza. W roku 90 inflacja w Polsce przewyższała 700%.
Wzrost i fluktuacje:
W przeważającej liczbie lat gospodarka wykazuje wzrost. Długookresowa ścieżka wzrostu gospodarki zależy od przyrostu ludności, akumulacji kapitału i postępu technicznego.
Gospodarka przechodzi przez recesje, ożywienia i inne wahania w nieregularnych ostępach czasu. Recesje są okresami słabnącej aktywności gospodarczej; ożywienia są to okresy wzrostu powyżej średniej występujące po recesji.
Fizyczny wolumen produkcji- mierzony realnym PKB - kurczy się w czasie recesji i powiększa w okresie ożywienia.
Zatrudnienie zmienia się w ścisłym związku z produkcją. Recesje są okresami utraty miejsc pracy, czyli rosnącego bezrobocia.
W okresie międzywojennym miały miejsce dwa bardzo znaczące spadki produkcji. Po II wojnie światowej nadal występowały recesje. Spadek aktywności gospodarczej na początku lat 80 był największy od czasu wielkiego kryzysu. Recesja, która zaczęła się w 1990 r była mniej dotkliwa.
Ogólnie rzecz biorąc inflacja wzrasta przed recesją i obniża się w jej następstwie.
Stopy procentowe osiągają szczyt z reguły bezpośrednio przed początkiem, a potem w czasie jej trwania znacznie się obniżają.
Ekonomiści posługują się modelem długookresowego wzrostu w badaniach nad ogólnym trendem gospodarki, rosnącym z upływem czasu.
W modelu wzrostu poziom [produktu jest wyznaczony przez siłę roboczą, kapitał i technologiczne know- how; gospodarka wzrasta w miarę jak tych czynników przybywa.
Ścieżka produktu wyprowadzona z modelu wzrostu nazywa się potencjalnym produktem krajowym brutto.
Gospodarka przeżywa boomy i recesje, w ciągu których faktyczny produkt krajowy brutto kształtuje się odpowiednio powyżej lub poniżej potencjalnego; te odchylenia od produktu potencjalnego mają charakter przejściowy.
Ważną przyczyną tego, że powrót gospodarki do jej poziomu potencjalnego wymaga czasu, jest powolne dostosowywanie się cen i płac.
Produkcja i zatrudnienie powiększają się i kurczą w nieregularnych przedziałach czasu.
Inne mierniki stanu gospodarki, takie jak stopy procentowe i inflacja, zmieniają się w ślad za tymi fluktuacjami.
Celem makroekonomii jest rozwinięcie modelu pozwalających zrozumieć wyznaczniki zarówno krótkookresowych fluktuacji, jak i długookresowego wzrostu gospodarczego. Umożliwi to sformułowanie polityki fiskalnej, pieniężnej i innych rodzajów polityki państwa, promujących wzrost i ograniczających wahania gospodarcze.
Według modelu długookresowego wzrostu produkcja jest określana tylko przez warunki podażowe; produkcja znajduje się zawsze na poziomie potencjalnym. Model zakładający elastyczne ceny ma trudności z wyjaśnieniem krótkookresowych spadków produkcji, ale całkiem dobrze opisuje długookresowy wzrost.
Model fluktuacji gospodarczych ze sztywnymi cenami głosi, że produkcja nie musi być równa potencjalnemu produktowi. Zmiany wydatków odzwierciedlają się w produkcie w bardzo krótkich okresach.
Proces dopasowywania cen opisuje przejście od okresu krótkiego do długiego. Ceny spadają, gdy produkcja kształtuje się poniżej potencjalnego produktu krajowego brutto, a rosną, gdy go przewyższa. Dostosowywanie cen przesuwa gospodarkę w kierunku potencjalnego produktu krajowego brutto.
Ekonomiści różnią się w poglądach co do tego, czy państwo powinno próbować wpływać na gospodarkę poprzez zmiany sowich wydatków i podaży pieniądza.
PKB- produkt krajowy brutto- jest to strumień nowych produktów w ciągu roku, mierzony w walucie.
Realny PKB- w celu porównania wyników z kilku lat natrafiamy na problem niestabilności waluty jako miary, siły nabywczej szczególnie kiedy występuje wysoka inflacja.
3 sposoby mierzenia PKB:
- sumowanie wydatków na dobra i usługi
Y= C+I+G+X
Y- PKB
C- konsumpcja
I- inwestycje
G- zakupy państwowe
X- eksport netto.
Konsumpcja- wydatki gosp. Domowych
- dobra konsumpcyjne trwałego użytku
- dobra konsumpcyjne- nietrwałego użytku
Inwestycje- suma wydatków przeds. Na fabryki, maszyny, wyposażenie i zapasy oraz wydatków gosp. Domowych na zakup mieszkań.
- inwestycje w kapitał trwały:
inwest. Mieszkaniowe- wydatki na budowę dom ów i mieszkań
inwest. Nie mieszkaniowe- wydatki na budowę i wyposażenie itd.
inwest. W zapasy- zamiana wielkości zapasów przechowywanych przez przeds.
Zakupy państwowe- suma wszystkich wydatków rządowych, samorządowych i lokalnych
Import i eksport- większość gospodarek światowych charakteryzuje się szeroką wymianą gospodarczą z innymi krajami.
Gospodarki otwarte- PKB musi odzwierciedlać te transakcje.
- sumowanie wartości produkcji dóbr i usług- wartość dodana.
Aby zapowiedz kilkakrotnemu liczeniu tych samych pozycji oraz aby każdej gałęzi gospodarki można było przyporządkować część PKB, wprowadzono pojęcie wartości dodanej.
Wartość dodana przedstawia rzeczywistą różnicę między przychodami tego przedsiębiorstwa pochodzącymi ze sprzedaży jego produktów, a sumą jaką musi ona zapłacić innym przedsiębiorstwom za użyte przez siebie dobra pośrednie.
- sumowanie dochodów
PKB równa się sumie wszystkich dochodów- w postaci wynagrodzeń czynszów, odsetek lub zysku.
Oszczędności i inwestycje.
Oszczędności- wartość dochodu pomniejszana o wartość konsumpcji. Oszczędności muszą być równe inwestycjom S=I
oszczędności prywatne= dochodowi rozporządzalnemu pomniejszonemu o konsumpcję
Sp+ (Y+V+F+N-T)-C
oszczędności państwa= dochód państwa pomniejszony o wydatki na dobra i usługi
Sg=(T-F-N)-G
Oszczędnościami państwa nazwywamy takie nadwyżki budżetowe lub deficytem budżetowym.
F-transfery 2 sektora państwowego do sektora prywatnego
N- odsetki od długu publicznego
T- podatki
V- dochody z czynników produkcji i płynności transferowe z zagranicy
Y- PKB
C- konsumpcja
I-inwestycje
G- zakupy państwowe
X-eksport netto
Inflacja- stopa inflacji to procetowa zmiana ogólnego poziomu cen w kolejnych okresach
2 sposoby mierzenia poziomu cen:
konstruowanie indeksów cen
obliczanie deflatorów
Indeksy cen-indeks cen jest stodunkiem ceny koszyk adóbr i usług w różnych latach do ceny tego koszyka w roku poprzednim. Indeks cen towarów konsumpcyjnych- koszt utrzymania przeciętnej rodziny.
Deflatory- deflator cen PKB to stosunek realnego PKB do nominalnego PKB.
Istnieją 3 sposoby mierzenia PKB poprzez sumowanie wydatków produkcji lub dochodu. Na wydatki składają się: konsumpcja, inwestycje, zakupy państwowe oraz eksport netto. Na produkcję składają się wartości dobrze wytwarzane przez poszczególne gałęzie gospodarki. Składnikami są: płace, zyski oraz odsteki.
Realny PKB jest to fizyczna wielkość prdukcji obliczana po uwzględnieniu wzrostu cen. Od zakończenia II wojny światowej realny PKB wzrasta przeciętnie 3 % rocznie choć przy znacznych wahaniach. Potencjalny PKB nazywamy produkt realny obluczony po wyeliminowaniu wpływu fluktuacji gospodarczych. Nominalny PKB nazywamy PKB bez uwzględniania poprawek dotyczących inflacji i fluktuacji gosp.
Wartością dodaną przez przedsiębiorstwa nazywamy różnicę pomiędzy przychodami przedsiębiortswa a wartością zakpupionych przez nie dóbr i usług w innych przedsiębiortswach.. Wartość dodana jest wkładem przedsiębiorstw w PKB. Z kolei PKB całej gospodarki jest sumą wrtości dodanych wytworzonych przez wszytskich producentów.
Amortyzacja jest to utrata wartości kapitału na skutek jego zużycia. Inwetsycje netto są to oinwestycje brutto pomniejszone o amortyzację.
Pojęcie dochodu i produkcji są równoważne, wszystkie wartości dodane są czyimś dochodem. W rachunk. Narodowej istanieją rózne wymiany dochodu.
Dochodem narodowym jest PKB pomniejszone o amortyzację oraz podatki od sprzedaży i akcyzę skorygowany o płatności netto z tytułu własnośći czynników produkcji.
Dochodem osobistym nazywamy dochód narodowy pomniejszonym o składniki na ubezpieczenie społeczne i nierozdzielne zyski spółek akcyjnych oraz powiększony o płatności transferowe i odsetki wypłacane konsumentom przez państwo.
Dochodem rozporządzalnym nazywamy dochód osobisty po odjęciu podatku narodowego.
Rachunki transkacji międzynarodowych skłądają się z rachunku obrotów bierzących i rachunku obrotów kapitałowych. Ich suma wynosi 0 z dokładnością do błędu statystycznego. Mówimy o nadwyżce rachunku obrotów bierzących, kiedy USA eksportują więcej niż importują. W takim przypadku mamy również doczynienia z deficytem na rachunku obrotów kapitałowych: następnie odpływ kapitału, ponieważ USA pożyczają swój kapitał reszcie świata, importując mniej niż wynosi wartość eksportu.
Finanse publiczne:
są rozległą dziedziną, która traktuje o publicznych zasobach piniężnych. Stosując kryterium własności i podległości do finansów publicznych należałoby zaliczyć finanse wszytskich jednostek, które stanowią własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, a także podmioty, które podlegają władzy państowej i samorządowej
w myśl ustawy o finansach publicznych sektor finansów publicznych tworzą podmioty, które prowadzą publiczną działalność finansową. Zalicza się do nich:
organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki
jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych
fundusze celowe
państwowe szkoły wyższe
jednostki badawczo- rozwojowe
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
państwowe lub samorządowe instytucje kultury
ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze
Kasa Chorych (NFZ)
Polska Akademia Nauk oraz tworzone przez nią jednostki organizacyjne
państowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
W ujęciu segmentowym system finansów publicznych tworzą:
budżet państwa
budżet jednostek samorządu terytorialnego
jednostki pozabudżetowe samorządu terytorialnego
jednostki pozabudżetowe państwa
państowe fundusze celowe
fundusze celowe jednostek samorządu terytorialnego
Kasy Chorych/ NFZ
pozostałe jednostki sektora finansów publicznych
Dochody Publiczne:
przymusowe - podatki, grzywny
dobrowolne- pożyczki, darowizny
nieodpłatne- podatki
odpłatne- na konkretne świadczenia
Wydatki publiczne- z ekonomicznego punktu widzenia istotne znaczenie na podział wydatków przeprowadzany w związku z określoną fazą podziału dochodu narodowego. Zgodnie z tym kryterium dzielimy na:
rzeczywiste
bieżące (konsumpcyjne)
inwestycyjne
redystrybucyjne (transfery)
zewnętrzne
wewnętrzne
Wydatki:
dotacje i subwencje
świadczenia na rzecz osób fizycznych
wydatki budżetowe jednostek budźetowych
rozliczenia z bankami
obsługa długu publicznego
wydatki majątkowe
Budżet państwa:
jest podstawowym segmentem systemu finansów publicznych
podstawowy plan finansowy obejmujący dochody i wydatki państwa, uchwalany na okres roku budżetowego
fundusz scentralizowanych środków pieniężnych gromadzonych i rozdzielanychw ciągu roku, w związku z realizacją zadań państwa
akt normatywny najwyższej rangi uchwalony w formie ustawy.
Fundusze celowe:
tworzone są dla finansowania zadań publicznych, są wyodrębnione z budżetu Wyróżniamy:
ZUS
KRUS
Wzrost goospodarczy- przysrost produkcji rok do roku.
Model długookresowego wzrostu gospodarczego opisuje w stanie równowagi.
Model ten nie opisuje zjawisk krótkookresowych na rynku- boomów i recesji.
Wzrost kapitału zależy od:
kapitału
siły roboczej
technologie
Siła robocza- to nie cała ludność, tylko poszczególne osoby- do wykonywania pracy . Ktoś produkcję musi wykonać. Ma zasadniczy wpływ na wzrost gospodarczy. Najważniejszy czynnik wzrostu gospodarczego.
Pomimo równowagi na rynku pracy występuje bezrobocie naturalne. Niedostosowanie się podaży pracy do popytu. Y= F(N, K, A)
N- pierwszy czynnik produkcji
K- kapitał
Kapitał- wartościowe odzwierciedlenie majątku trwałego i obrotowego rozumiany jako suma majątku, który wypracowuje produkcja. Przyrost kapitału określają inwestycje netto. Wzrost kapitału powoduje wzrost produkcji- a to powoduje wzrost gospodarczy.
Technologia- A- wszystko to co wpływa na wydajność pracy oraz pożytku z kapitału. Technologia odnosi się do tych dwóch poprzednich czynników. Forma organizacji firma- ważna rzecz przy technologii. Organizacja firmy- w sposób zarządzania wpływa na technologię.
Aby podnieść poziom życia należy:
zwiększyć wydatki na oświatę
wprowadzić ulgi podatkowe
mniejsze stopy procentowe jako zachęta do inwestycji
3 grupy sposobów
polityka pobudzania wzrostu gospodarczego
inwestycje w edukację
badania naukowe
polityka pobudzania inwestycji
kierowanie podatku w inwestycje
pobudzanie podaży pracy.
MODEL WZROSTU SOLOWA
Jak zachowuje się gospodarka w toku stałego wzrostu z upływem czasu?
Zależności między wzrostem siły roboczej, wzrpostem kapitału i postępem technicznym.
Y=F(N, K, A)
Funkcja produkcji= funkcja 3 czynników N=siła robocza K= kapitał A-technologia.
W modelu gospodarki zamkniętej liczba inwestycji zależy od oszczędności.
Zrównoważony wzrost i oszczędności w najbardziej uproszczonym modelu- gospodarka zamknięta, a technologia się nie zmienia S=I. Każdego roku siła robocza zwiększa się o n razy (n- stała stopa wzrostu siły roboczej)
1%rocznie, n=0,01. Zmiana zasobu kapitału= inwestycjom netto, a kapitał także rośnie w tempie n, czyli musi przyrastać o nK.
Aby utrzymać się naścieżce wzrostu inwestycje netto muszą każdego roku równać się nK, gdzie nK= inwest. zrównoważonego wzrostu.
Drugi element analizy Solowa są oszczędności. Zależy od:
części dochodu narodowego, którą jest oszczędzanie
poziomu dochodu narodowego
s=stopa oszczędności, dochód= produkcji (przy założ.) większość oszczędności w gospodarce= sY, oszczędności- sY- inwestycje netto w gospodarce.
Założenie pomocnicze;stałe przychody skali, czyli jeżeli w zakresie siły roboczej i kapitału zachodzą proporcjonalne zmiany, to przy stałych przychodach i niezmieniających się technologiom, produkcja zmienia się w tej samej proporcji Y=F(K,N,A). Możemy podzielić K,N,Y przez dowolną liczbę, funkcja nadal będzie miała zastosowanie. Dzielimy funkcję przez N, co oznacza, że produkcja jest produkcją na robotnika Y/N, a kapitał jest kapitałem na robotnika K/N
Y/N= F(K/N, 1, A)
PKB per capita poziom życia w danej gospodarce zależy od kapitału na 1 robotnika K/N (przy założeniu, że technologia jest stała).
n K/N
pokazuje inwestycje, niezbędnych potrzbnych do utrzymania wzrostu kapitału; jaką musimy mieć topę inwestycji.
Wykres Solowa pokazuje wielkość oszczędności na robotnika w gospodarce (linia krzywa) i wielkość inwestycji na robotnika, niezbędne do utrzymania zawrostu zasobu kapitału w tym samym tempie, w jakim rośnie siłą robocza (linia prosta). Stan stacjonalny znajduje się na przecięciu tych linii, gdzie oszczędności generują akurat tyle inwestycji, ile potrzeba do pozostawania na ścieżce zrównoważonego wzrostu. Jeżeli kapitał na robotnika wynosi mniej niż w stanie stacjonarnym, to inwestycje przewyższają wielkość niezbędną do zrównoważonego wzrostu, tak iż kapitał na robotnika wzrasta. Gospodarka zmierza zatem do stanu stacjonalrnego.
Produkcja na robotnika zależy od kapitału na robotnika, ponieważ założenie było takie, że technologia= const.
Rzeczywiste inwetycje mogą być większe / mniejsze od inwest. zrównoważnoego wzrostu. Linia prosta ilustruje wniosek, co do inwestycji netto niezbędnych do utrzymania wzrostu kapitału w tym samym tempie, w jakim rośnie siła robocza. Całkowite inwestycje netto wynoszą nK, więc ich wielkość na robotnika wynosi nK/N
Linia krzywa ilustruje wniosek, co do oszczędności na robotnikach. Całość oszcz. wynosi sF(K, N, A) zatem oszczędności na robotnika wynoszą sF(K N, A/N) czyli sF(KN, 1, A).
Punkt przecięcia się linii inwestycji i krzywej oszczędności jest punktem stanu stacjonarnego. W tym punkcie rzeczwista wielkość inwestycji określana przez oszczędności jest dokładnie wielkością potrzebną, do utrzymania wzrostu kapitału w samym tempie, w jakim rosną nakłady pracy.
Solow dowiódł, że proces wzrostu jest stabilny. Bez względu na to z jakiego punktu startuje, gospodarka z biegiem czasu zbliża się, będzie do tego samego stanu stacjonarnego, stacjonarnego zasobem kapitału, rosnącym w tym tempie, co siła robocza.
Decydujące znaczenie dla tempa wzrostu gospodarki ma wzrost tempa zasobu kapitału.
Wzrost stopy oszczędności spowodował by przejście do wyższego poziomu ścieżki zrównoważonego wzrostu.
Wzrost gosp. Nie zmieni się długofalowo, a jedynie przesunie się na następną ścieżkę.
Oszczędności krótookresowe zwiększają tempo wzrostu, a długookresowe nie zwiększają tempa wzrostu.
Wyższa stopa oszczędności od 2000 prowadzi do wyższego poziomu realnego produktu. W okresie przejściowym wzorst jest szybszy. Stopy wzrostu na dawnej i nowej ścieżce zrówn.wzrostu są takie same.
Wpływ oszczędności na wzrost gospodarczy: jeżeli stopa oszczędności nagle zwiększy się i utrzymuje na wyższym poziomie kapitał będzie rósł szybciej niż siła robocza, a w związku z malejącą produktywnością kapitału wzrośnie współczynnik kapitałochłonności.
Występuje jednak okres przejściowy w ciągu, którego stopa wzrostu gosp. Jest wyższa od stopy wzrostu zrównoważonego. Po tym okeresie stopa wzrostu gospodarcezgo powraca do stopy zrównoważonego wzrostu. Tym samym, zgodnie z modelem Solowa, zwiększone oszczędności są korzystne dla gospodarki, przez to że podnoszą poziom przyszłego PKB, ale nie przez to, że zwiększają długookresową stopę wzrostu.
Jedynym czynnikiem, majlejącym znaczenie dla tempa wzrostu gospodarki jest wzrost nakładów pracy. Gospodarstwa, które oszczędzają więcej niż w dłuższym okresie nie rosną szybciej.
Pełne zatrudnienie a potencjalne PKB
model wzrostu zakłada, że gospodarka znajduje się się w sytuacji pełnego zatrudnienia
potencjalny PKB definiujemy jako wielkość produkcji uzyskanej przy pełnym zatrudnieniu
w celu określenia potencjalnego PKB musimy wyliczyć poziom N odpowiadający pełnmemu zatrudnieniu
zakładamy, że poziom technologii A i poziom kapitału K są dane
w-płaca nominalna
w/p- płaca realna
N-liczba zatrudnionych
L-cały zasób siły roboczej
DN- popyt na pracę
SN- podaż pracy
V- stan bezrobocia
V*- bezrobocie naturalne
N*- liczba zatrudnionych w stanie równowagi
As- krzywa podaży krótkookresowej
AD- krzywa popytu
LAS- krzywa podaży długookresowej
Y- poziom prosukcji
P- poziom cen
Równowaga na rynku pracy
Funkcja popytu na pracę pokazuje poziom zatrudnienia, który przedsiębiorstwa wybierają przez zrównanie płacy realnej z krańcowym produktem pracy.
Popyt na pracę
I zasadą mikroekonomii jest twiedzenie, że w warunkach konkurencji na rynku maksymalizujące zysk przedsiębiorstwo wybierze taki poziom zatrudnienia, przy którym krańcowy produkt pracy jest równy płacy realnej.
Gdyby zatrudnienie w przedzsiębiorstwie było poniżej płacy realnej, to krańcowy produkt pracy przewyższałby płacę realną, tak iż istaniałaby możliwość osiągnięcia wyższego zysku
przedsiębiorstwo mogłoby zatrudnić robotnikaza płacę realną W wytworzyć większą produkcję określoną przez krańcowy produkt pracy, sprzedać ja po cenie P i osiągnąć zysk
przedsiębiorstwa będą wykorzystywać okazję do osiągnięcia zysku do momentu, a dodatkowe zatrudnienie obniży krańcowy produkt pracy do poziomu płacy realnej
funkcja popytu na pracę jest ujemną funcją płacy realnej.
Funkcja podaży pracy
Funkcja podaży siły roboczej przedstawia rozmiar pracy oferowanej na rynku przy różnych poziomach płący realnej.
Podaż pracy:
podaż pracy jest określona przez decyzję poszczególnych robotników dotyczące ilości czasu, którą chcą przeznaczyć na pracę
płaca realna jest miarą bodźców do pracy
wyższa płaca rośnie sytuacja materialna się poprawia
zamożniejsi ludzie wolą więcej czasu spędzać w domu
stały wzrost płący prowadzi do spadku podaży siły roboczej
W modelu z doskolnale elstycznymi płacami i cenami punkt przecięcia się krzywych popytu i podaży siły roboczej wyznacza płacę realną (w*)
Bezrobocie naturalne V*=L*-N*
Jeżeli wydajność pracy wzrasta to obniża się koszty. Przesuwa krzywą popytu na pracę.
rośnie liczba zatrudnionych osób (z No do N1)
wzrosną też płace relane ( z w*o do w*1)
zmienia się także struktura pracy
Wzrost liczby ludności robotników powoduje, że:
przesunięcie krzywej SN w prawo
powoduje to większą liczbę zatrudnionych ( z No do N1)
spadek płacy realnej( z w*o do w*1)
PODSUMOWANIE:
potencjalny PKB jest to poziom realnego PKB, gdy siła robocza jest w pełni zatrudniona. Cena i płace dostosowywały sie w taki soosób, że na rynkach występuje równowaga
czynnikami wyznaczającymi wilekość potencjalnego PKB są: siłą robocza i jej gotowość do pracy, wyrażone przez krzywą podaży pracy, zasób kapitału i technologia w danej gospodarce
na rynku siły roboczej płaca realna dostosowuje się do poziomu potrzebnego do utrzymania rynku w równowadze. Pełne zatrudnienie jest wspólną wartością podaży pracy i popytu na pracę po zrównaniu ich z sobą przez płacę realną
gdy rynek siły roboczej jest w stanie równowagi nadal istenieje pewne bezrobocie- naturalna stopa bezrobocia.
Teoria endogenicznego (wewnętrznego) wzrostu:
jeżeli nie ma postępu technicznego to stopa produkcji zależy tylko od stopy wzrostu nakłądów pracy. A wzrost nakładów pracy w ostatecznym rozrachnuku zależy od wzrostu ludności, który jest egzogeniczny
jeżeli stopa oszczędności podnosi się, długookresowy wzrost nie ulega zmianie- pozostaje równy stopie wzrostu nakładów pracy
Funkcja produkcji dla technologii:
wzrost technologii A zwiększa wielko.ść produkcji wytworzoną przy tym samym nakładzie pracy i kapitału.
Y = F(N, K, A)
N, K- const.
Jak A rośnie to zwiększa się. Analogicznie do funkcji produkcji dla produktu, możemy wyrazić funkcję produkcji technologii:
ΔA= T (NA, KA, A)- funkcja produkcji dla technologii
NA<N, KA<K
NA- nakłady pracy przeznaczone na zdobywanie nowej technologii
KA- kapitał
A-- technologia- od tych 3 czynników zależy funckja [produkcji technologii.
Postęp technologiczny- jest funkcją endogeniczną - bo wynika sama z siebie.
Równianie to wykazuje bezpośrednio, że technologia jest zmienną endogeniczną. Sama technlogia A także przyczynia się do wzrostu nowej technologii ΔA.
Otwarta-(dostępna) można je poprawić, udoskonalić, np Linux
Zamknięta - to taka, gdzie klucz do techologii nie jest dostępny dla pozostałych (np. Microsoft)
Podwyższenie tempa długookresowego wzrostu
Czy stopa wzrostu technologii a zatem i stopa wzrostu produkcji może zostać podwyższona na stałe, czy też można ją podwyższyć tylko podczas okresu przejściowego?
Załóżmy:
ΔA= cNAA, gdzie c jest współczynnikiem
ΔA/A= cNA
stopa wzrostu technologii zależy od liczby pracowników w dziale produkcji technologii
stąd zwiększenie udziału pracowników badawczych podwyższa stopę wzrostu produkcji ΔA/A
ponieważ ΔA/A występują także w formule wzrostu produkcji podwyższony to również stopę produkcji
wzrost inwestycji na badania naukowe spowoduje trwałe zwiększenie stopy wzrostu produkcji, a nie tylko na okres przejściowy.
Podsumowanie:
teoria endogenicznego wzrostu zmierza do stworzenia jasno sprecyzowanej teorii technologii. Jest 1 z prostszych sposobów opisania, w jaki sposób technologia zależy od nakładówpracy, kapitału i technologii.
Jeżeli technologia nie wykazuje malejących przychodów w wytwarzaniu przyrostu technologii, to poświęcienie zwiększonych zasobów na poprawę technologii podwyższy stopę wzrostu produkcji w długim okresie.
Według teorii endogenicznego wzrostu, polityka gospodarcza może podwyższyć stopę wzrostu na stałe. W ramach neoklasycznego modelu wzrostu trwałe podwyższenie stopy wzrostu może mieć miejsce tylko w okresie przejściowym
Zwiększenie jakiegoś z czynników T= (NA, KA, N) nie ma wpływu na pozostałe.
Systerm podatkowy a wzrost gospodarczy.
Wpływ fiskalizmu na wzrost gospodarczy
Wyniki badań dotyczących wpływu poziomu fiskalizmu na tempo wzrostu w krajach UE.
Poziom fiskalizmu scharakteryzowano za pomocą relacji sumy dochodów podatkowych i parapodatkowych do PKB. Najwyższy poziom fisalizmu mają kraje skandynawskie: Szwecja, Dania.
Na podstawie przeprowadzonego badania można stwiedzić, że państwa charakteryzujące się wyższym poziomem fiskalizmu wykazuje niższe tempo wzrostu gospodarczego.
Poziom fiskalizmu podzielono na:
podatek dochodowy
podatki pośrednie
Podatek dochodowy:
Średni udział podatków dochodowych we wpływach fisalnych i średnioroczne tempo wzrostu gosp- Dania.
Udział podatków dochodowych w sumie wpływów fiskalnych nie ma istotnego wpływu na tempo wzrostu gosp, zarówno w krótkim jak i długim okresie.
Podatki pośrednie- VAT, akcyzowe- średni udział podatków pośrednich - Portugalia, Irlandia, Grecja.
Związek udziału podatków pośrednich w dochodach fiskalnych z dynamiką PKB jest silnie związany, jest silniejszy niż zależność pomiędzy poziomem fiskalizmu a tempem wzrostu gospodarczego.
Wpływ wysokości ubezpieczeń społecznych na wzrost gospodarczy:
Francja
Holandia
Niemcy
Hiszpania
Teza o negatywnym wpływie wysokiego poziomu obciążeń z tytułu z ubezpieczeń społecznych na wzrost gospodarczy nie może zostać w pełni potwiedzona.
Daniny obciążające dochody z pracy:
Niemcy
Szwecja
Finlandia
Wysoki poziom obciążeń dochodów z pracy ma ujemny wpływ na dynamikę wzrostu gospodarczego.
Obciążenie dochodów z pracy a poziom bezrobocia w UE
Obliczono opóźnienie wpłwu zmian obciążeń dochodów z pracy na poziom bezrobocia
Szwecja
Niemcy
Włochy
Badając zależność pomiędzy średnim rocznym poziomem bezrobocia w krajach Wspólnoty a średnim rocznym udziałem danin obciążających dochody z pracy we wpływach fiskalnych można zauważyć, że zależność ta jest najsilniejsza przy założeniu 3- letniego opóźnienia reakcji stopy bezrobocia- przy tym założeniu współczynnik korelacji wynosi rx,y=0,94.
Czy w Polsce istanoiej nadmierny fiskalizm?
Nie znajduje potwiedzenia pogląd, iż w Polsce , w porównaniu do innych krajów panuje nadmierny fiskalizm globalny.
W Polsce w ciągu ostatnich lat fiskalizm się zmiejszył. Najwyższy byl w latach 1993-1994.
W Polsce nie stwierdzono zależności między poziomem wydatków sektora finansów publicznych a dynamiką PKB, o czym świadczy współczynnik Pearsona między tymi zmiennymi równy r= -0,25
Do największych bolączek naszego systemu podatkowego hamującego rozwój przedsiębiorstwa należy zaliczyć:
brak bezpieczeństwa prawnego dotyczącego stosowania i interpretacji przepisów podatkowych
znaczny poziom tworzenia PKB przez szarą strefę, tj. Z ominięciem systemu fiskalnego
zbyt dużu fiskalizm jednostkowy przedsiębiorców opodatkowanych progresywnie n podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
zbyt pasywny system podatkowy nie wspomagający popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego na dobvra wytwarzane w kraju.
Pozafiskalne bariery ograniczające rozwój przedsiębiorczości:
Głęboka diagnoza naszego systemu gospodarczego pozwala na wskazanie następujących pozafiskalnych barier hamujących wzrost gospodarczy:
niestabilne reguły prowadzenia działalnośći gospodarczej, zła jakość prawa, brak praktycznie skutecznych metod wyegzekwowania powszechnie obowiązującego wykładu prawa zwłaszcza w zakresie prawa podatkowego
zbyt słaba ochrona wierzycieli w dochodzeniu roszczeń cywilno- prawnych
nadmierne zbiurokratyzowanie procedury zakładania firm, zbyt duży zakres reglamentowania naszego życia gospodarczego
niedostatecznie wykorzystywane efekty mnożnikowe (zupełnym, nieporozumieniem jest pasywna polityka państwa w dziedzinie motoryzacji i budownictwa)
izauryzacja polskiego ładu korporacyjnego, hipokryzja w relacji, rachunek ekonomiczny- ochrona zdrowia i życia- zakaz reklamy produktów legalnie dostępnych oraz nienajlepszy klimat dla inwestorów zagranicznych
niesprzyjający klimat inwestycyjny
Fluktuacje gospodarcze
Jakie mechanizmy nie są wyjaśniane przez długookresowe teorie wzrostu?- boomy i recesje.
Jakie siły wytrącają gospodarkę?
polityka fiskalna (zmiany w polityce fiskalnej)
polityka pieniężna (zmiany w polityce pieniężnej)
wojny jakie następują co jakiś czas - wydatki rządowe- podwyższanie krajowego popytu łącznego- powstaje boom.
Spontaniczne zmiany w konsumpcji i inwestycjach
eksport netto
zmiany na rynkach surowców
Krzywa łącznego popytu:
Przy danym poziomie cen na osi pionowej krzywa AD wskazuje ilość produkcji, na którą jest zapotrzebowanie w gospodarce. Wyższy poziom cen odpowiada niższej produkcji, a niższy poziom cen odpowiada wyższej produkcji. ( w przypadku recsji - rośnie bezrobocie. Jest to główny problem gospodarki).
Recesja:
Podczas recesji krzywa przesuwa się w prawo. Producenci sprzedają 2X produktów muszą ograniczyć zatrudnienie.
Wstrząs cenowy:
Wzrost cen przesuwa gospodarkę do punktu na krzywej AD, w którym produkcja jest mniejsza.
Krzywa łącznego popytu:
w modelu krótkookresowym popyt określa produkcję; przedsiębiorstwa dostarczają produkcję w ilości, której przy danych cenach domagają się odbiorcy
krzywa łącznego popytu pokazuje poziom produkcji odpowiadający różnym poziomom cen, łącznie z isniejącym poziomem cen
wszelkie wydarzenia, które przesuwają krzywą łącznego popytu, wytrącają gospodarkę ze stanu równowagi. Przesunięcie krzywej łącznego popytu może wystąpić również w wyniku zmiany polityki fisklanej i pieniężnej, konsumpcji, inwestycjii zakupów zagranicznych
ceny okazują się bardziej sztywne niż produkcja. Ceny są niewrażliwe.