K O L O K W I U M 1

1. Podział procesów geologicznych.

• Wewnętrzne /skało-, morfotwórcze/

• Magmowe

• Plutonizm

• Wulkanizm

• Ruchy skorupy ziemskiej

• Transgresja

• Regresja - cofanie się morza
  

• Lądotwórcze

• Górotwórcze

• Trzęsienia ziemi

• Metamorfizm

• Deformacje/ruchy/ tektoniczne

• Zewnętrzne

• Wietrzenie - rozpad lub rozkład skał pod wpływem czynników zewnętrznych

• Wietrzenie mechaniczne

• Wietrzenie chemiczne

• Działalność lodowca

• Erozja

• Transport

• akumulacja

• Działalność rzek

• Erozja

• Transport

• Akumulacja

• Działalność wód opadowych

• Zmywanie /ablacja/ deszczowe

• Działalność wiatru

• Deflacja

• Korozja

• Akumulacja

• Działalność jezior

• Transformacja brzegowa

• Akumulacja jeziorna

• Działalność mórz

• Niszcząca

• Akumulacyjna

• Powierzchniowe ruchy masowe

• Spływy

• Zsuwy

• Obrywy

2. Objaśnić pojęcia: czynnik, proces, zjawisko geologiczne i podać ich przykłady.

Proces geologiczny - naturalna przemiana w litosferze i na jej powierzchni.

Czynnik geologiczny - czynnik powodujący proces

Zjawisko geologiczne - wywołane przez proces

Czynnik proces zjawisko

Płynąca woda erozja dolina rzeczna

Wiatr eoliczny wydma

Wędrująca magma wulkanizm stożek wulkaniczny

3. Ruchy lądotwórcze

Ruchy lądotwórcze - to powolne ruchy pionowe /wznoszące lub obniżające/ kontynentów lub ich części. Prawdopodobnie są bezpośrednią przyczyną zakłóceń równowagi mas skalnych w obrębie litosfery.

4. Ruchy górotwórcze

Ruchy górotwórcze - to pionowe i poziome ruchy skorupy ziemskiej objawiające się na znacznym obszarze litosfery i powodujące tworzenie się nowych łańcuchów górskich.

Istnieje wiele teorii tłumaczących powstawanie gór:

*hipoteza A. Wegenera - w wyniku wędrówki kontynentów

*teoria geosynklin - osady morskie osadzają się w zagłębieniach litosfery /geosynklinach/ z jednoczesnym obniżaniem dna. Nagromadzone grube serie osadów płytkomorskich następnie ulegają pofałdowaniu i ponasuwaniu się na siebie.

*teoria tektoniki płytowej - skorupa ziemska składa się ze sztywnych płyt przesuwających się wraz z kontynentami . Na granicy przesuwających się względem siebie płyt powstają olbrzymie naciski powodujące zagniecenia i pofałdowania osadów morskich i doprowadzające do utworzenia łańcuchów górskich

Najmłodsza orogeneza - alpejska - Karpaty, Himalaje, Andy, Kordyliery

5. Przyczyny trzęsień ziemi

Trzęsienie ziemi - gwałtowne i krótkotrwałe drgania skorupy ziemskiej wywołane przesunięciami mas skalnych w litosferze.

*trzęsienia tektoniczne - na obszarach młodych gór, na liniach dużych uskoków. Na tych obszarach odbywają się niewielkie ruchy, a masy skalne mogą ulegać gwałtownym przemieszczeniom, najczęściej wzdłuż istniejących spękań. Kierunek przemieszczeń może być poziomy lub pionowy. Jest to najsilniejszy rodzaj.

*trzęsienia wulkaniczne - towarzyszą wybuchom wulkanów i są związane z wędrówką magmy w skorupie ziemskiej. Mają mały zasięg i są mniej niebezpieczne niż tektoniczne.

*trzęsienia zapadowe - powstają w wyniku zarywania się stropów jaskiń krasowych i wyrobisk górniczych. Mają zasięg lokalny i niewielką intensywność drgań. W górnictwie nazywane tąpnięciami.

6. Ognisko /hipocentrum/ i epicentrum trzęsienia ziemi; objaśnić opisowo i rysunkiem.

1. epicentrum - bezpośrednio nad hipocentrum, miejsce na powierzchni o najsilniejszych wstrząsach

2. hipocentrum - miejsce z którego rozchodzą się we wszystkich kierunkach fale sejsmiczne

3. uskok

7. Proces metamorfizmu

Metamorfizm - proces zachodzący w głębi skorupy ziemskiej i polegający na przeobrażeniu skał pod wpływem oddziaływania na nie wysokich temperatur i ciśnień. Przyczyną powstawania metamorfizmu są intruzje magmatyczne i ruchy skorupy ziemskiej.

*kontaktowy/termiczny - magma wdziera się w górne warstwy skorupy i oddziałuje wysoką temperaturą na skały znajdujące się w pobliżu.

*dynamiczny - wywołany głównie wzrostem ciśnienia, które spowodowane jest ruchami skorupy ziemskiej

*regionalny/termodynamiczny - wywołany przez wysoką temperaturę i ciśnienie. Wyróżnione 3 strefy wg głębokości:

+płytka - 6-10km, 100-300^oC, ciśnienie jednokierunkowe 0.16-0.27MPa

+pośrednia - 300-500^oC powoduje częściowe przekrystalizowanie skał, ciśnienie jednokierunkowe 0.27-0.54MPa powstają skały o teksturze łupkowej i gnejsowej

+głęboka - do 800^oC, ciśnienie hydrostatyczne, całkowite przekrystalizowanie skał.

8. Denudacja

Den uncja - jest to ciągły proces erozyjny polegający na przemieszczaniu okruchów skalnych (efektów dezintegracji blokowej i ziarnowej) z terenów wyżynnych na nizinne, powodujące wyrównanie terenu.

9.Miąższość rzeczywista i pozorna warstwy /rysunek/.

Warstwa - forma występowania określonego rodzaju skały osadowej na ogół o jednakowej miąższości na znacznej przestrzeni. Od góry ograniczona S T R O P E M a od dołu S P Ą G I E M.

Miąższość rzeczywista - odległość miedzy stropem a spągiem mierzona prostopadle do nich.

Miąższość pozorna - miąższość jaką obserwujemy w wyniku przecięcia warstwy powierzchnią terenu lub odkrywki /tj. powierzchnią nieprostopadłą do stropu i spągu.

17. Składniki opisu warunków geologiczno-inżynierskich terenu.

*charakterystyka rzeźby terenu

*rodzaj gruntów /skał/ występujących do głębokości zależnej przede wszystkim od rodzaju, wielkości i przeznaczenia konstrukcji

*wiek i geneza tych gruntów

*przestrzenne rozmieszczenie gruntów w strefie, która powinna być rozpoznana

*cechy geotechniczne gruntów w ww. strefie

*warunki hydrogeologiczne i hydrologiczne

*współcześnie działające na danym terenie procesy geologiczne.

18. Rodzaje wietrzenia chemicznego z przykładami reakcji chemicznych.

Proces kaolinizacji

2KAlSi₃O₈ + 2H₂O + CO₂ H₂Al₂Si₂O₈∙H₂O + K₂CO₃ + 4SiO₂

Ortoklaz kaolinit krzemionka

Proces krasu

CaCO₃ + CO₂ + H₂OCa(HCO₃)₂

19. Czynniki powodujące wietrzenie mechaniczne i skutki tego procesu.

*insolacja /nasłonecznienie/ - pod wpływem zmian temperatury /noc-dzień/ powierzchnia skał kurczy się i rozszerza.

Rozpad ziarnisty - skały zbudowane z różnych minerałów o różnych właściwościach termicznych

Łuszczenie /eksfoliacja/ - w skałach warstwowych ciepło jest lepiej przewodzone równolegle do włókien, w wyniku czego powstają naprężenia

*zamarzająca woda -

*organizmy -

*mechaniczne działanie soli - klimat pustynny, gdy woda podziemna w wyniku podciągania kapilarnego znajdzie się w strefie powierzchniowej paruje a sole w niej zawarte krystalizują.

20. Znaczenie procesu wietrzenia skał dla budowli inżynierskich

Wpływ na konstrukcje kamienne - obiekty zabytkowe. Trwałość zależna od odporności na wietrzenie i od warunków lokalnych, w jakich usytuowana jest budowla.

Wpływ na kruszywo - gdy wietrzenie kruszywa rozpoczęło się w momencie umieszczenia go w masie betonowej lub asfaltowej, co może prowadzić do znacznego spadku wytrzymałości.

Wietrzenie szczególnie niebezpieczne :

*zamróz

*agresja chemiczna zw. Siarki

21. Proces krasu - rodzaje, etapy rozwoju, skutki, zagrożenia dla budowli inżynierskich

*formy powierzchniowe

+leje krasowe

+studnie krasowe

+żłobki krasowe

+ostańce krasowe

*formy podziemne

+kominy krasowe

+jaskinie i komory krasowe

@ etapy rozwoju

>>stadium młode - nieliczne, małe formy krasowe; słabo rozwinięta sieć wód powierzchniowych, wody podziemne występują na różnych, często znacznych głębokościach i brak jest więzi hydraulicznej miedzy nimi.

>> stadium dojrzałe - formy krasowe osiągają maksymalne rozmiary; sieć wód powierzchniowych nadal słabo rozwinięta, wody podziemne tworzą wyrównany system;

>> stadium starcze - formy krasowe zmniejszają się poprzez zapadanie stropów, wypełnianie zwietrzeliną i innym materiałem; liczne cieki powierzchniowe, nieliczne jeziora, wody podziemne zalegają blisko powierzchni terenu

@ zagrożenia dla budowli inżynierskich

Możliwość zawalenia stropu nad kawerną krasową w wyniku obciążenia go konstrukcją.

Nierównomierne osiadanie obiektów spowodowana nierówną powierzchnią skrasowiałych powierzchniowo skał.

22. Profil zwietrzelinowy /rysunek + objaśnienia stref profilu/

a) humus

b) glina zwietrzelinowa z rumoszem

c) rumosz zagliniony

d) rumosz niezorientowany

e) rumosz zorientowany

f) skała in situ

23. Na czy polega ruch i działalność niszcząca lodowców.

>> Ruch lodowców zachodzi głównie pod wpływem sił ciężkości dzięki zdolności uplastyczniania się lodu. Prędkość ruchu zależy od masy lodu, temperatury oraz kąta pochylenia. Podczas ruchu uplastycznia się tylko dolna partia lodu, natomiast górna zachowuje się jak ciało sztywne. W tej sztywnej części lodowca dzięki działaniu sił rozciągających powstają szczeliny o różnych kierunkach i głębokościach. W czasie ruchu lodowca w jego dolnej części zmienia się ciśnienie zależne od ukształtowania terenu. Gdy lodowiec pokonuje wzniesienia, ciśnienie wzrasta, lód się topi; natomiast podczas spływania ciśnienie maleje i znajdująca się na dole woda ponownie zamarza. Jest to zjawisko R E G E L A C J I. Ułatwia ono zarówno ruch lodowca jak również umożliwia transport materiału skalnego.

>> działalność niszcząca

• Egzaracja - pod wpływem nacisków lodowca podłoże skalne ulega erozji. Oderwane okruchy podczas ruchu lodowca są dalej rozdrabniane aż do frakcji iłowej. Większe okruchy stają się otoczakami. Transport lodowcowy nie ma możliwości segregacji wg frakcji

• Cyrki polodowcowe - powstają na miejscu dawnych pól firnowych, często wypełnione wodą, tworzą jeziora cyrkowe

• Doliny U-kształtne - głębokie o stromych zboczach i płaskich dnach. W przekroju `U'

• Doliny zawieszone - doliny który dno położone wyżej niż dno doliny głównej. Powstały w miejscu połączenia 2óch jęzorów lodowcowych.

24. Podział osadów lodowcowych wg E. Rühle

• Osady lodowcowe /glacjalne/

• Osady typowo lodowcowe /glacjalne/

• Osady wodnolodowcowe

• Osady rzeczno-lodowcowe /fluwioglacjalne/

• Osady jeziorno-lodowcowe /limnoglacjalne/

25. Rozmieszczenie form geomorficznych akumulacji lodowcowej jednego zlodowacenia /rysunek z objaśnieniami/

26. Powstawanie poszczególnych form geomorficznych akumulacji lodowcowej i skały w nich występujące.

>>morena czołowa - powstaje podczas postoju czoła lodowca. W skład wchodzą wszystkie frakcje z przewagą piaskowej i żwirowej. Rzadko może pojawić się glina zwałowa.

>>morena spiętrzona - w pobliżu moreny czołowej po jej północnej stronie. Powstaje w wyniku niewielkich oscylacji lodowca.

>>morena denna - powstaje podczas wycofywania się lodowca. Zbudowana przede wszystkim z gliny zwałowej, w której skład wchodzą wszystkie frakcje.

>>ozy - powstają w wyniku erozji wód znajdujących się pod lodowcem i akumulacji wyerodowanego materiału w sąsiedztwie. Zbudowane głównie z frakcji żwirowej i piaskowej, dość dobrze przesortowanej i warstwowane. Zewnętrzna część ozów otulona gliną zwałową.

>>sandry - na południe od moren czołowych, w formie stożków usypanych przez wody spływające spod lodowca. Zbudowane głównie z piasków wyselekcjonowanych wg frakcji i warstwowanych. Im dalej od moreny czołowej tym frakcje drobniejsze.

>>kemy - pagórki i wały kemów powstają w obniżeniach lub szczelinach lodowca, a także między bryłami martwego lodu. Do tych zagłębień wody spływające z powierzchni lodu nanoszą materiał o różnej frakcji /od pyłowej do żwirów/. Tarasy powstają dzięki zmywaniu z brył martwego lodu materiału skalnego i osadzaniu go po bokach bryły lodu. Warstwy mają zwykle tą samą frakcję.

>> pradoliny - zostały wyżłobione w okresach postojów lodowców przez wielkie rzeki powstałe z połączenia potoków lodowców z rzekami płynącymi z południa. Na dole osady gruboziarniste, im wyżej tym drobniejsze. Można spotkać namuły, torfy, płaty kredy łąkowej a nawet gliny zwałowej.

27. Zlodowacenia na obszarze Polski

Czwartorzęd - Plejstocen

Zlodowacenie najstarsze

Interglacjał podlaski

Zlodowacenie południowo-polskie - cała Polska z wyjątkiem Karpat i Sudetów

Interglacjał wielki

Zlodowacenie środkowo-polskie - do Sudetów oraz ograniczone Katowice - Kielce - Lublin

Interglacjał eemski

Zlodowacenie północno-polskie - Zielona Góra - Poznań - Płock - Olsztyn

---