Adam Mickiewicz
Dziady cz. III
Posł. J. Wieczerskiej-Zabłockiej
Jest to poemat o nadziejach i męczeństwie młodzieży. Pisany w 1832 roku w Dreźnie - stąd jego nazwa - Dziady drezdeńskie.
Adam Mickiewicz został aresztowany w październiku 1823 roku.
Po procesie pięć lat przebywał na zesłaniu w Rosji.
W późniejszym czasie odbywał podróże po Europie Zachodniej skąd chciał się przedostać do powstania w Polsce. Dotarł tylko do Wielkopolski, skąd wyjechał do Drezna. Pisane w tym czasie przez poetę utwory pomijają fakt bycia więźniem bazyliańskiej celi. Przyczyną była z jednej strony obawa dalszych represji i cenzury oraz fakt, iż poetyka romantyczna (podobnie jak klasyczna!) nie pokazywała w jaki sposób opiewać społeczne wydarzenia o charakterze aktualnym.
Mickiewicz uważał, że napisanie Dziadów części III umożliwił mu fakt, że miał czas aby dobrze poznać środowisko rosyjskie,
utwory poety z okresu filomackiego miały na celu kształtowanie postaw obywatelskich, miały doskonalić tożsamość narodową, dopiero pobyt w Rosji uświadomił Mickiewiczowi, że potęga caratu jest demoniczna. Następuje ewolucja duchowa Mickiewicza od żądzy piekielnej zemsty po cierpliwą nadzieję w Bogu (ks. Piotr) - Bóg jest potężny i współczujący zarazem, człowiek powinien być wobec Niego pokorny i ufny.
Na podstawie ewolucji myślowej Mickiewicza można nakreślić ewolucję jego bohaterów:
Gustaw (Dziady cz. IV) - Konrad Wallenrod - Konrad (Dziady cz. III) - ks. Piotr (jego idea zrodziła się już po klęsce powstania listopadowego)
W Dziadach części III dramat rozgrywa się między gronem szlachetnych młodych idealistów a bezwzględnym i cynicznym aparatem ucisku, w wymiarze metafizycznym. Sprawa filomatów jest przykładem sprawy narodu wcielającego idee wolności i sprawiedliwości, wydanego w ręce despotycznych oprawców.
Polska to naród sprawiedliwy, który przez własną mękę i trud odzyska wolność dla siebie i świata - idea mesjanizmu zawarta w Widzeniu ks. Piotra.
Działalność Filomatów tylko w początkowym okresie miała charakter literacko-naukowy ( i do takiej działalności przyznawali się w śledztwie).
Ich działalność została potępiona głównie ze względu na fakt, iż związek miał charakter tajny. Prezesem towarzystwa był Józef Jeżowski. Hasło związku - doskonalenie charakterów.
Jesienią 1820 roku postał Związek Filaretów, jego zawołanie to OJCZYZNA NAUKA CNOTA
W 1822 roku miał już ponad 200 członków - oprócz pracy naukowej i literackiej tworzył przemówienia programowe i okolicznościowe; głównym celem była działalność na rzecz dobra narodu, obrony polskości, przygotowanie młodych Polaków do walki o niepodległość. Główne kierunki działań: samokształcenie, pomoc w nauce, prace przygotowawcze do podniesienia poziomu oświaty, dźwignięcia gospodarki państwowej, przygotowanie młodych do pracy w sądownictwie, pracy naukowej na Uniwersytecie.
Proces wileński unicestwił dorobek myślowy i organizacyjny prac filomackich, ale duch związku przeniknął do następnych pokoleń.
Adam pisząc Dziady część III zrezygnował z klasycznych oraz romantycznych zasad kompozycji dramatu, obok scen misteryjnych umieścił sceny pamfletowo - komediowe czy wręcz operetkowe, obok liryki - partie epickie.
Stworzył nowy stereotyp heroizmu narodowego - bohater „boju bez chwały”