1. Dokumentacja szkoleniowa do zajęć na szczeblu pluton/drużyna

W szkoleniu wojsk elementem decydującym o właściwym przeprowadzeniu wcześniej zaplanowanych zajęć jest przygotowanie dokumentacji szkoleniowej.

Dokumentami szkoleniowymi nazywamy opracowania pisemne i graficzne określające merytoryczną i metodyczną stronę zajęcia. Obejmują one między innymi opracowania metodyczne, instrukcje, regulaminy, konspekty, plany - konspekty, plany pracy, pomoce szkoleniowe.

Dokumentacja szkoleniowa obowiązuje zarówno organizatora - kierownika zajęć, jak i instruktorów -- bezpośrednio szkolących żołnierzy na punktach nauczania.

Opracowanie dokumentacji jest formą indywidualnego przygotowania się osób funkcyjnych, które będą uczestniczyć w realizacji procesu szkolenia. Dokumentacja ta spełnia funkcje:

1. utylitarną - praktyczną mającą charakter użyteczny /pomoc dydaktyczna w aspekcie szkoleniowo - metodycznym/.

2. ewaluacyjną - umożliwiającą antycypowanie przyszłego stanu rzeczy jako możliwego, a zarazem pożądanego do osiągnięcia.

Istotą opracowywania dokumentacji szkoleniowej jest takie profesjonalne przygotowanie zajęć pod względem organizacyjnym, merytorycznym i metodycznym, aby organizator /kierownik/ zajęć /szkolenia/ oraz ich realizatorzy /kierownik i  instruktorzy/ w sposób jednoznaczny rozumieli swoją rolę oraz wiedzieli czego, w jaki sposób i w jakim zakresie uczyć szkolonych. Powinni również wiedzieć, przy pomocy jakich środków szkoleniowo - metodycznych - uwzględniając czynniki czasowo - przestrzenne i zachowanie optymalnych środków bezpieczeństwa - zrealizować poszczególne zagadnienia szkoleniowe, osiągając tym samym zakładane cele szkoleniowe.

Wynika z tego, że dokumentacja szkoleniowa spełnia także funkcję dydaktyczną, gdyż ujmuje zaplanowane z odpowiednim wyprzedzeniem, świadome czynności szkolących i szkolonych, związane ze szkoleniem, przebiegiem /realizacją/ szkolenia, doborem odpowiednich treści /zagadnień szkoleniowych/, form, metod i środków dydaktycznych oraz warunków organizacyjno - środowiskowych /bazy szkoleniowej i zabezpieczenia materiałowego) tego szkolenia.

Na podstawie powyższych uogólnień można stwierdzić, iż dokumentacja szkoleniowa spełnia kluczową rolę w zakresie planowania, organizacji oraz realizacji szkolenia żołnierzy /pododdziałów/ i jest odzwierciedleniem przyjętej przez organizatora /kierownika/ zajęć strategii szkolenia.

Dlatego też osoby bezpośrednio odpowiedzialne za realizację procesu szkolenia żołnierzy /pododdziałów/ powinni priorytetowo traktować problematykę związaną z przygotowaniem i opracowaniem tej dokumentacji.

Dowódca plutonu lub drużyny (załogi) będzie najczęściej wykonawcą następujących dokumentów szkoleniowych: konspektu, planu - konspektu lub planu pracy.

Pierwsze dwa dokumenty wykonują kierownicy /organizatorzy/ zajęć, natomiast plan pracy wykonuje instruktor. Najczęściej jest to dowódca drużyny (załogi), który w czasie zajęć spełnia rolę instruktora, ale może to być inny, dobrze wyszkolony i przygotowany przez kierownika zajęcia żołnierz. Należy również pamiętać, że plan pracy instruktora może opracować np. dowódca plutonu, ale wówczas kierownikiem zajęć jest jego przełożony, który opracowuje konspekt lub
plan- konspekt.

Konspekt stanowi bardzo szczegółowy projekt lub scenariusz zajęcia wyrażający stronę organizacyjną oraz model metodycznego jego prowadzenia. Jego treść powinna być dostosowana do specyfiki przedmiotu, formy i metod, jakimi będzie prowadzone zajęcie.

Jego układ dotyczący przebiegu zajęć może być wykonany w formie tabelarycznej lub opisowej i powinien w sposób wyraźny i jednoznaczny odzwierciedlać przedsięwzięcia dowódcy (kierownika zajęć) oraz stosowane przez niego środki, a także planowane lub przewidywane czynności żołnierzy (podwładnych), zmierzające do osiągnięcia zamierzonych celów szkoleniowych. Konspekt powinni opracowywać (lub korzystać z takiego opracowania) dowódcy
o małym stażu i doświadczeniu dydaktycznym.

Konspekt może mieć różny układ, w zależności od miejsca realizacji zajęcia (teren, sala), ale powinien zawierać:

• numer tematu i jego treść zgodnie z programem szkolenia;

• cel zajęć (cele);

• zagadnienia szkoleniowe i czas przewidywany na ich zrealizowanie
  (w zależności od potrzeb z podziałem na poszczególne punkty nauczania
  i z podziałem na kolejne dni szkoleniowe);

• formę zajęć;

• metodę lub metody;

• czas - ogólna ilość czasu zgodnie z diagramem szkolenia;

• miejsce lub rejon prowadzenia zajęcia;

• literaturę dotyczącą tematu (obowiązującą i uzupełniającą);

• pomoce szkoleniowe (mapy, szkice, schematy);

• zabezpieczenie materiałowo-techniczne (środki i sprzęt materiałowo-techniczny, środki pozoracji pola walki);

• wyposażenie szkolonych;

• wskazówki organizacyjno-metodyczne;

• warunki bezpieczeństwa i przepisy o ochronie środowiska;

• wprowadzenie w sytuacje taktyczną (sytuacja wyjściowa na pierwszy dzień walki);

• sposób pozorowania pola walki (co lub kogo pozoruje użyty środek /środki/ pozoracji pola walki /makiety, figury, urządzenia/;

• przebieg zajęcia (rozliczenie czasu i treść poszczególnych części):

• część wstępna;

• część główna;

• część końcowa.

• plan przebiegu zajęcia i sytuację taktyczną - w formie załącznika.

Przebieg zajęcia w planie - konspekcie może być przedstawiony w formie opisowej z elementami graficznymi (np.: schemat organizacji zajęcia na zrealizowanie danego tematu z podziałem na kolejne dni) lub w formie tabelarycznej, w której ujmuje się:

• kolejność realizacji poszczególnych części zajęcia i zagadnień (liczbę porządkową);

• treść poszczególnych części zajęcia, zagadnień szkoleniowych i czas potrzebny na ich zrealizowanie;

• czynności kierownika zajęć (instruktora);

• czynności szkolonych;

• czynności pozoracji: siły i środki, sposoby działania, sygnały.

UWAGA: W przypadku gdy kierownik zajęć - dowódca plutonu prowadzi szkolenie na zasadniczym punkcie nauczania, to w części tabelarycznej opracowuje tylko zagadnienia ze swojego punktu nauczania.

Dodatkowo konspekt może zawierać:

• rozkaz bojowy, zarządzenie bojowe;

• schemat sytuacji tarczowej;

• zbiór norm szkoleniowych;

• sposób postępowania na wypadek ogłoszenia alarmu w czasie zajęć;

• treść instruktażu do zajęć (dla doświadczonego dowódcy do przeprowadzenia instruktażu wystarczy dobrze opracowany konspekt);

• inne dane według uznania dowódcy.

Plan-konspekt w przeciwieństwie do konspektu - jest dokumentem bardziej ogólnym. Wykonuje się go do realizacji tematów i zajęć, których przeprowadzenie zarówno pod względem organizacyjnym jak i merytorycznym nie przedstawia większych trudności. Opracowują go zazwyczaj profesjonaliści, którzy doskonale znają tematykę realizowanych zajęć i zagadnień. Wiedzą również, jak należy rozwiązywać pojawiające się problemy. Nie oznacza to, że dokument ten powinien być opracowany w sposób pobieżny i nieprzemyślany. Wręcz przeciwnie. Powinien być on ogólniejszy, ale opracowany w sposób bardzo „przejrzysty” /czytelny/ i jednoznaczny /schematyczny/ tak, aby w sposób zrozumiały ukazywał najistotniejsze przedsięwzięcia i zadania przewidziane do zrealizowania przez organizatora /kierownika/ i szkolonych w czasie zajęć programowych. Nieprzestrzeganie powyższych zasad prowadzić może do „nadmiernej” rutyny opracowującego dany dokument i wówczas plan - konspekt może być nieprzydatny do zajęć, a co gorsze - może nie zawierać istotnych treści, np. związanych z przepisami bezpieczeństwa czy wskazówkami organizacyjno - metodycznymi itp., które są niezbędne.

Układ planu-konspektu zawiera w większości te same elementy, które ujmuje się w konspekcie. Zasadnicza różnica wynika w sposobie opracowania części głównej (zasadniczej) zajęcia. Treści poszczególnych zagadnień i problemów w nich rozpatrywanych przedstawia się mniej szczegółowo, stosując uogólnienia (hasła), którymi wywołuje się określone sytuacje dydaktyczne. Również czynności dowódcy (kierownika zajęć, instruktora) i czynności szkolonych pod względem merytorycznym przedstawia się w większym stopniu uogólnienia. Plan-konspekt powinni opracowywać tylko dowódcy o większym stażu i doświadczeniu dydaktycznym, np. dowódcy, którzy przynajmniej raz prowadzili szkolenie w danym etapie szkolenia. Decyzję dotyczącą zezwolenia na opracowywanie planów-konspektów do zajęć podejmuje bezpośredni przełożony.

Forma ww. dokumentów, tj. konspektu i planu - konspektu jest zazwyczaj taka sama, a różnica dotyczy zakresu ujętych treści. Układ konspektu (planu konspektu) do zajęć praktycznych - załącznik 1.

Opracowując dokumentację do zajęć praktycznych, należy wyeksponować najbardziej istotne szczegóły, a wykonywane przez szkolonych czynności praktyczne można przedstawić w sposób tabelaryczny. Przy tym należy uwzględnić tzw. czynniki czasowo - przestrzenne /schematy organizacji z rozbiciem czasowym itp./.

Bardzo ważnym „zabiegiem” przy opracowywaniu tego typu dokumentacji jest z jednej strony uwzględnienie określonych elementów szkoleniowo-metodycznych dotyczących danej specjalności wojskowej, a z drugiej - stałe aktualizowanie przekazywanych treści. W związku z powyższym istotną rolę odgrywają różnego rodzaju kursy instruktorsko - metodyczne, np. przed rozpoczęciem nowego cyklu szkoleniowego w danym pododdziale. Poprzez ustalenie jednolitości i jednoznaczności w wykonywaniu ww. dokumentów wpływa się na poprawną realizację zajęć, co bezpośrednio przekłada się na poziom szkolenia.

Plan pracy przygotowują - zgodnie z wcześniej udzielonym przez kierownika zajęć instruktażem - instruktorzy /dowódcy drużyn/. Jest on opracowywany w sposób bardzo szczegółowy i oprócz nazwy zagadnienia oraz czasu realizacji zawiera dane dotyczące zabezpieczenia materiałowo - technicznego oraz warunków bezpieczeństwa, a także rozpisane w sposób szczegółowy czynności zarówno prowadzącego szkolenie /instruktora/ na punkcie nauczania, jak i szkolących się słuchaczy /żołnierzy/ ujętych w formie tabelarycznej. Czynności te opisane są zgodnie z tokiem zajęć /część wstępna, główna i końcowa/ oraz zgodnie z tzw. „podstawowym lub problemowym modelem nauczania (instruowania)”, wg którego dany instruktor szkoli słuchaczy /żołnierzy/. Istotą każdego planu pracy jest jego wysoki poziom uszczegółowienia, tzn. że w sposób jednoznaczny określa kto, jak, kiedy i na jakie komendy realizuje nakazane czynności, kiedy przerywa ćwiczenie i przystępuje do następnych czynności itp. Takie przygotowanie dokumentu sprawia, że może on być wykorzystany - po krótkim zapoznaniu się z jego treścią - przez każdego, dobrze wyszkolonego podoficera np. kiedy dany instruktor jest nieobecny /podróż służbowa, choroba, itp./ Zapewnia to właściwą realizację zajęć bez konieczności np. łączenia grup czy przekładania zajęć na inny termin.

Instruktor, przygotowując się do praktycznej realizacji zagadnienia, musi przeznaczyć odpowiednią ilość czasu na przyswojenie sobie określonych treści oraz przemyślenie i przećwiczenie wszystkich czynności, jakie będzie realizował na punkcie nauczania w ramach zajęć programowych.

Instruktor powinien, w sposób kompetentny i profesjonalny, opracować plan pracy do prowadzenia zagadnienia na punkcie nauczania. Służą temu szczegółowe wytyczne, których podczas instruktażu udzielił kierownik /prowadzący/ zajęcia.

Układ planu pracy - załącznik 2.

• Czynności kierownika zajęć i instruktora przed zajęciami

1. Instruktaż do zajęć taktycznych

Instruktaż do zajęć taktycznych jest najprostszą formą działalności szkoleniowej, stosowana na wszystkich szczeblach dowodzenia. Powinien on odzwierciedlać modelowy przykład realizacji zajęć.

Sposób prowadzenia i stopień szczegółowości instruktażu zależą między innymi od:

• tematu, celu, czasu i przyjętej przez kierownika organizacji przygotowywanych zajęć;

• doświadczenia prowadzącego (kierownika zajęć);

• poziomu wiedzy i umiejętności metodycznych uczestników (instruktorów);

• zakresu wiedzy i umiejętności jakie mają być opanowane przez szkolonych;

• możliwości materiałowo-technicznego zabezpieczenia zajęć;

• przydzielonej bazy szkoleniowej;

• wytycznych przełożonych.

Instruktażu do zajęć (ćwiczeń) udzielają zazwyczaj kierownicy zajęć (przełożeni) z reguły w miejscu, w którym będzie się odbywać szkolenie /w miarę możliwości z takim sprzętem, wyposażeniem i pomocami szkoleniowymi jakie przewidziane są na danym zajęciu (punkcie nauczania)/. Ponadto instruktaż powinien być przeprowadzony z takim wyprzedzeniem czasowym, aby instruowani mogli gruntownie się do nich przygotować.

Celem instruktażu jest:

• udzielenie wskazówek dotyczących organizacji zajęć, metod i form ich prowadzenia;

• wydanie wytycznych w zakresie przygotowania bazy szkoleniowej

• pokazanie sposobu wykonania najtrudniejszych zagadnień szkoleniowych;

• sprawdzenie umiejętności uczestników instruktażu.

Większa część czasu przeznaczona na instruktaż powinna być wykorzystana na ustalenia organizacyjne, wykazanie roli i określenie zadań, jakie mają do spełnienia uczestnicy instruktażu /instruktorzy/, sprawdzenie ich umiejętności merytorycznych i metodycznych /znajomości norm szkoleniowych, komend oraz praktycznego realizowania najistotniejszych zagadnień/.

Zgodnie z obowiązującymi programami szkolenia nie ma ściśle wyznaczonego terminu m.in. na przygotowanie szkolenia na następny tydzień /okres/, a w tym i na instruktaż.

W związku z powyższym instruktaż zawsze powinien być przeprowadzony co najmniej dzień przed zajęciami. Ponadto może on być prowadzony bezpośrednio po zajęciach /jeżeli są one realizowane w tym samym rejonie lub w pobliżu/ lub w czasie ostatniej godziny poprzedzających zajęć. Optymalnym wydaje się pierwszy sposób - w czasie pozalekcyjnym - który jednak wiąże się z dodatkowym obciążeniem.
W drugiej sytuacji jest on możliwy do zrealizowania wówczas, gdy na jego przeprowadzenie potrzeba niewiele czasu. Wyłączenie bowiem wszystkich dowódców drużyn /instruktorów/ wiąże się z przerwaniem szkolenia, które bez ich udziału nie może być prowadzone.

Chcąc skrócić czas prowadzenia instruktażu w terenie można jego część wstępną zrealizować wcześniej. Wówczas osoby uczestniczące w instruktażu /dowódcy drużyn (instruktorzy)/, na podstawie tygodniowego planu zajęć lub wytycznych przełożonego /kierownika zajęć/ zapoznają się z tematem, treścią poszczególnych zagadnień, organizacją oraz zabezpieczeniem materiałowo-technicznym i samodzielnie przygotowują się do prowadzenia zajęć. W takiej sytuacji prowadzący instruktaż /kierownik zajęć/ może przeprowadzić instruktaż w terenie ograniczając się tylko do niezbędnych przedsięwzięć.

Sposób prowadzenia oraz zakres tematyczny instruktaży może być różny
i w decydującej mierze zależy od ilości posiadanego czasu, celu i formy przygotowanych zajęć (ćwiczeń), treści zagadnień, umiejętności instruktorsko-metodycznych uczestników instruktażu, doświadczenia prowadzącego zajęcia oraz szczebla organizacyjnego na którym są prowadzone. Instruktaż do zajęć (ćwiczeń) może być realizowany sposobem dyrektywnym lub kolegialnym:

1. Przygotowanie zajęcia taktycznego przez kierownika zajęć

Dobre przygotowanie i odpowiednie zabezpieczenie zajęcia uzależnione jest od szczegółowej znajomości celów i treści nauczania, bogatej wiedzy teoretycznej oraz wysokich umiejętności organizatorskich i metodycznych kierownika zajęć.

Proces przygotowania zajęć taktycznych rozpoczyna się od momentu zapoznania się dowódcy drużyny (załogi), plutonu z diagramem szkolenia, planem szkolenia i po otrzymaniu wytycznych (instruktażu) od przełożonego. Bez względu na formę i metodę prowadzenia zajęcia algorytm przygotowania zajęć powinien obejmować następujące przedsięwzięcia:

1. osobiste przygotowanie się kierownika zajęć:

• zapoznanie się z treścią tematu, analiza wytycznych przełożonych i celu zajęć;

• przestudiowanie odpowiedniej literatury;

• ustalenie ogólnej koncepcji przeprowadzenia zajęcia (przedstawienie koncepcji zajęć przełożonym na ich żądanie w terminie przez nich określonym) - przykładowy układ meldunku koncepcji zajęć - załącznik 3 ;

• określenie szczegółowych celów i zagadnień szkoleniowych;

• przyjęcie najskuteczniejszej formy i metody szkolenia;

• wybór rejonu prowadzenia zajęcia;

• rekonesans rejonu zajęć (szczególnie w sytuacji, gdy będą prowadzić zajęcie w tym rejonie po raz pierwszy);

• opracowanie planu - konspektu (konspektu) oraz pomocy dydaktycznych (szkiców, tabel itp.).

przygotowanie rejonu zajęć:

• określenie obiektów szkoleniowych do wykorzystania w czasie zajęć;

• określenie prac w rejonie zajęcia, które należy wykonać przed lub
  w czasie zajęcia;

• ustalenie niezbędnych próśb do przełożonego w zakresie pomocy
  w przygotowaniu rejonu zajęcia (np. wystawienia pola tarczowego);

• określenie sposobu pozorowania pola walki i działań przeciwnika;

• sprawdzenie bezpośrednio przed zajęciami, czy miejsce zajęć zostało przygotowane zgodnie z wytycznymi.

• przygotowanie zabezpieczenia materiałowo - technicznego :

• określenie ilości sprzętu bojowego i materiałowo - technicznego do wykorzystania podczas zajęć oraz podział na poszczególne punkty nauczania - tylko wtedy, gdy zajęcie będzie realizowane na kilku punktach nauczania;

• złożenie propozycji punktu do rozkazu dziennego o zajęciu (tylko
  w przypadku zajęć praktycznych z wykorzystaniem środków pozoracji pola walki i sprzętu bojowego);

• złożenie odpowiednich zapotrzebowań (asygnat) na środki materiałowo-techniczne;

• pobranie z odpowiednim wyprzedzeniem sprzętu z magazynu pododdziału i magazynów oddziałowych (sprawdzenie pobrania sprzętu przez wyznaczone osoby funkcyjne pododdziału).

• przygotowanie dowódców drużyn (instruktorów) - tylko wtedy, gdy zajęcie będzie realizowane na kilku punktach nauczania:

• zapoznanie instruktorów z tematem zajęć, ich celem, przerabianymi zagadnieniami i ich zadaniami w trakcie zajęć;

• określenie zadań związanych z właściwym przygotowaniem zajęć (m.in. wyznaczenie odpowiedzialnych za przygotowanie rejonu zajęć, pobranie sprzętu itp.);

• osobiste przygotowanie się instruktorów;

• udział w instruktażu.

• przygotowanie szkolonych:

• podanie treści tematu oraz celu zajęcia;

• określenie zakresu przygotowania się ich do zajęć oraz indywidualnego wyposażenia;

• sprawdzenie stopnia gotowości szkolonych do zajęć.

• Czynności kierownika i instruktora w dniu zajęć

1. Czynności kierownika zajęć z plutonem/drużyną

W dniu zajęć kierownik ma do wykonania szereg czynności, jednak ich ilość będzie częściowo zależeć m.in. od tego czy są to zajęcia teoretyczne czy praktyczne w terenie.

Rozpatrując problematykę zajęć praktycznych w terenie należy podkreślić,
że kierownik zajęć musi wykonać następujące czynności:

1. przed wyjazdem na zajęcia:

• po przybyciu do PST podpisuje i pobiera rozkazy wyjazdów dla sprzętu wykorzystywanego w trakcie zajęć;

• pobiera środki pozoracji pola walki (od szefa pododdziału);

• po przybyciu pododdziału - przyjmuje meldunek;

• dokonuje przejrzenia broni;

• sprawdza wygląd zewnętrzny, ilość środków materiałowo-technicznych oraz przygotowanie się żołnierzy do zajęć;

• omawia warunki bezpieczeństwa związane z przemieszczeniem się do rejonu rozpoczęcia zajęć uwzględniając warunki atmosferyczne, porę doby, przepisy ruchu drogowego, zasady eksploatacji wojskowych pojazdów mechanicznych oraz posługiwanie się środkami pozoracji pola walki w czasie doskonalenia zagadnień podczas przemarszu;

• omawia organizację przemieszczenia - w ramach którego doskonali zasady wykonywania marszu;

• przyjmuje meldunek o gotowości do marszu, stawia rozkaz (podaje komendę) do rozpoczęcia marszu;

• obserwuje i czuwa nad właściwym działaniem podwładnych, regulacji ruchu oraz ruchem pojazdu(ów);

• utrzymuje łączność ze szkolonymi doskonaląc między innymi pracę na radiostacji (lub sygnałami wzrokowymi) np. w przekazywaniu zadań
  i przyjmuje meldunki o sytuacji taktycznej (czynność ta dotyczy realizacji zajęć na szczeblu plutonu).

• w rejonie rozpoczęcia zajęcia:

• organizuje rozmieszczenie sprzętu w terenie;

• zarządza zbiórkę pododdziału;

• omawia działanie w czasie marszu;

• podaje temat i cel zajęć;

• zadaje pytania kontrolne związane z tematem zajęć;

• omawia warunki bezpieczeństwa, których należy przestrzegać w trakcie zajęć, ponadto w zależności od miejsca ich prowadzenia, pory roku i doby omawia również w niezbędnym zakresie problematykę ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;

• omawia organizację zajęć (jeżeli są organizowane punkty nauczania wskazuje, podaje sposób zmian i określa czas szkolenia na tych punktach);

• omawia sposób pozorowania pola walki i działań przeciwnika (ustalenie sygnałów);

• wprowadza w sytuację taktyczną - sytuację wyjściową na pierwszy dzień walki (w miarę potrzeb i posiadanego czasu może przeprowadzić orientację topograficzną i taktyczną);

• przekazuje ostateczne ustalenia dla dowódców drużyn (instruktorów) - jeżeli są organizowane punkty nauczania;

• rozpoczyna szkolenie, jeżeli zajęcia są realizowane na punktach nauczania nakazuje rozprowadzić drużyny na punkty nauczania i podaje sygnał (komendę) do rozpoczęcia szkolenia poszczególnych zagadnień.

• w trakcie prowadzenia zajęć:

• samodzielnie

• szkoli drużynę (pluton) realizując poszczególne zagadnienia według przyjętego modelu;

• kieruje pozoracją;

• egzekwuje przestrzeganie warunków bezpieczeństwa;

• na bieżąco usuwa błędy i nie dopuszcza do utrwalania niewłaściwych nawyków;

• decyduje o czasie realizacji poszczególnych zagadnień (danego etapu), przerw oraz czasie zakończenia zajęć w danym dniu szkoleniowym.

• na punktach nauczania:

• prowadzi szkolenie drużyny (załogi) według przyjętego modelu instruowania - zajęcie, w którym prowadzi punktu nauczania;

• wymaga przestrzegania zasad bojowego zachowania przez cały stan osobowy biorący udział w zajęciach;

• kieruje centralnie pozoracją i czasem szkolenia na poszczególnych punktach nauczania;

• nadzoruje przestrzeganie przyjętych form i metod szkolenia;

• sprawdza i ocenia metodyczną oraz merytoryczną stronę szkolenia na punktach nauczania;

• pomaga instruktorom w szkoleniu żołnierzy (pododdziałów) słabo przyswajających nowe wiadomości i umiejętności;

• zwraca uwagę na właściwe wykorzystanie terenu;

• egzekwuje przestrzeganie warunków bezpieczeństwa;

• na bieżąco usuwa błędy i nie dopuszcza do utrwalania niewłaściwych nawyków.

• w trakcie zakończenia zajęcia:

• zarządza zbiórkę, sprawdza obecność oraz stan sprzętu, który był używany na zajęciach;

• dokonuje przejrzenia broni i wyposażenie szkolonych oraz rozlicza środki pozoracji pola walki;

• przypomina temat zajęć;

• omawia działanie szkolonych i osiągnięcie zakładanych celów szkoleniowych;

• podaje ocenę zbiorową lub oceny indywidualne szkolonych
  (w zależności od okresu szkolenia) wskazuje najlepiej i najsłabiej ćwiczących;

• stawia zadania związane z usunięciem niedociągnięć;

• podaje temat i termin kolejnych zajęć;

• stawia zadania i omawia warunki bezpieczeństwa na czas powrotu do PST;

• kieruje marszem pododdziału doskonaląc zagadnienia słabo opanowane.

• po powrocie z zajęć w PST:

• ustawia pojazd(y)/sprzęt w miejscu obsługi lub parkowania;

• zarządza zbiórkę i organizuje obsługę sprzętu;

• sprawdza sposób wypełnienia przez kierowców rozkazów wyjazdu oraz podpisuje je;

• zarządza zbiórkę i przyjmuje meldunki o wykonaniu zadań;

• organizuje powrót do rejonu zakwaterowania.

• po powrocie z zajęć w rejonie zakwaterowania:

• organizuje obsługę wyposażenia osobistego żołnierzy;

• rozlicza środki pozoracji pola walki (przekazanie szefowi pododdziału do rozliczenia w oddziałowym magazynie środków bojowych);

• dopilnowuje zdania broni do magazynu i wyposażenia do miejsc jego przechowywania;

• składa meldunek przełożonemu o powrocie z zajęć.

1. Ocena i ewidencja zajęć taktycznych

W trakcie realizacji szkolenia przeprowadza się cykliczne sprawdzenia zakresu opanowanej wiedzy i umiejętności (kadry i pododdziałów), pozwalające ocenić stopień wyszkolenia indywidualnego żołnierzy i zespołowego pododdziału
w zakresie rozwiązywania kompleksowych zadań, wynikających ze zrealizowanej problematyki szkoleniowej. Przedmiotowy tematyczny zakres egzaminów oraz strzelań i ćwiczeń (zajęć) taktycznych podlegających ocenie po zakończeniu okresu (cyklu) szkolenia zawarty jest w programach szkolenia.

Na szczeblu drużyna (załoga) - pluton po zakończeniu szkolenia przeprowadza się sprawdzenia w zakresie wyszkolenia zespołowego obejmujące m.in.: ćwiczenia w kierowaniu ogniem oraz praktyczny sprawdzian wyszkolenia taktycznego oraz z taktyki rodzajów wojsk w ramach wykonania zadania bojowego w składzie drużyny (załogi) i plutonu.

Kryteria oceny dowódcy drużyny(załogi), plutonu i pododdziałów z zakresu szkolenia taktycznego zawarto w załączniku 4 i 5.

---