Dominika Dziadkiewicz semestr I gr. B Technik usług kosmetycznych

Profilaktyka i zwalczanie chorób zakaźnych

Udział chorób zakaźnych w ogólnej chorobowości

Udział chorób zakaźnych w ogólnej umieralności i chorobowości znacznie zmniejszył się w ostatnich dziesięcioleciach. W latach międzywojennych w Polsce choroby zakaźne były odpowiedzialne za przeszło 20 % ogólnej umieralności. W ostatnich kilkudziesięciu latach sytuacja epidemiologiczna niektórych chorób zakaźnych, zwłaszcza takich jak: malaria, dur brzuszny, krztusiec, dur plamisty, poliomyelitis, uległa w Polsce zasadniczej poprawie.

Jednak w wielu miejscach na świecie choroby takie jak malaria i gruźlica spowodowały śmiercionośny nawrót. W tym samym czasie w wielu krajach, po wielu latach niewystępowania pojawiły się ponownie takie choroby jak: dżuma, gorączka Dengue, błonica, żółta gorączka i cholera, stanowiąc zagrożenie dla zdrowia publicznego.

W ciągu ostatnich lat zidentyfikowano powyżej 30 nowych, wysoko infekcyjnych chorób, a wśród nich wysoko zakaźną gorączkę krwotoczną typu Ebola; zakażenie HIV/AIDS; wirusowe zapalenie wątroby typu „C” oraz zagrożenie wywołane wirusem ptasiej grypy. Dla wielu spośród tych chorób nie ma skutecznych leków i nie ma szczepionki.

Do najskuteczniejszych środków zapobiegawczych i sposobów zwalczania chorób zakaźnych należą szczepienia ochronne. Sposób ten, wprowadzono do praktyki przez Jennera ponad 200 lat temu przez wynalezienie szczepionki przeciw ospie prawdziwej, doprowadził do ostatecznego sukcesu w postaci eradykacji tej choroby na świecie w 1979 r. Dzięki szczepieniom zlikwidowano w Polsce w XX wieku m.in. niebezpieczeństwo błonicy, poliomyelitis i duru brzusznego.

Etiologia chorób zakaźnych

Organizm człowieka styka się ze środowiskiem zawierającym ogromną liczbę różnorodnych potencjalnie zakaźnych patogenów. Powszechnie stosowany jest podział na:

• choroby bakteryjne,

• choroby wirusowe,

• grzybice,

• riketsjozy,

• choroby pionowe (zakaźne encefalopatie gąbczaste - TSE),

• jadzice – choroby wywołane przez jady.

Substancje wytwarzane przez w/w drobnoustroje to najczęściej toksyny (endotoksyny, egzotoksyny) wydzielane przez drobnoustroje lub wyzwolone w następstwie ich rozpadu, mogą namnażać się w organizmie ludzkim i działać chorobotwórczo.

Patogeny chorobotwórcze mogą się dostać do naszego organizmu poprzez spożycie zakażonej żywności, wody; poprzez kontakt z chorym człowiekiem, nosicielem lub wdychanie powietrza w którym mogą być rozpylone niebezpieczne drobnoustroje. Nieodzownym warunkiem zakażenia jest wrażliwość ustroju, a warunkiem szerzenia się choroby zakaźnej – wrażliwość populacji ludzkiej. Za pomocą badań epidemiologicznych ustalono, że częstość zachorowań w populacji zakażonej wynosi np. dla odry 98 %, dla krztuśca 70 %, a dla błonicy 20 %. W populacji ludzi, którzy pierwszy raz w życiu ulegli zakażeniu tymi chorobami, na odrę zachorują prawie wszyscy, na krztusiec większość, a na błonicę co piąta osoba.

Najprostszym i najbardziej bezpośrednim sposobem udowodnienia etiologii jest wykrycie zarazka. Natomiast szczegółowa znajomość jednostek i zespołów chorobowych potrzebna jest w celu ustalenia jaki materiał, kiedy i w jaki sposób należy pobrać do badań diagnostycznych.

Rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych

W epidemiologii szczególne znaczenie ma ocena rozpowszechniania chorób, która umożliwia poznanie przyczyn oraz czynników mających wpływ na przebieg częstości występowania chorób oraz wartość środków zapobiegawczych i leczniczych.

Do powstania choroby zakaźnej potrzebne są trzy różne ogniwa ściśle ze sobą powiązane tj.:

1. rezerwuar lub źródło zakażenia,

2. drogi szerzenia się zakażenia,

3. wrażliwy na zakażenie organizm.

Najczęstszym rezerwuarem jak i źródłem zakażenia jest nosiciel lub chory człowiek, względnie zwierzę, a rzadziej materia nieożywiona (gleba), artykuły spożywcze (mleko, mięso i inne).

Najważniejsze drogi zakażenia to zakażenie przez kontakt bezpośredni – kontakt osoby chorej z osobą zdrową oraz kontakt pośredni – przez przedmioty, zanieczyszczoną wydalinami wodę, glebę, wody ściekowe.

Najczęstszą przyczyną zakażenia drogą pokarmową są produkty spożywcze (jaja, mleko, mięso, jarzyny, owoce i inne) zanieczyszczone drobnoustrojami chorobotwórczymi. Sprawcami zanieczyszczenia produktów spożywczych są ludzie chorzy, ozdrowieńcy lub nosiciele zatrudnieni przy ich przygotowaniu lub zakażone środowisko zewnętrzne (zakażona woda, gleba itp.). Ponieważ powstawanie chorób szerzących się drogą pokarmową (np. dur brzuszny, czerwonka bakteryjna, robaczyce i inne) zależy od warunków sanitarnych i spełniania podstawowych zasad higieny, choroby te zostały nazwane chorobami „brudnych rąk”.

Przyjmuje się, że około ¼ wszystkich chorób dla drobnoustrojów chorobotwórczych stanowi układ oddechowy. Wydalane na zewnątrz, w czasie kaszlu lub mówienia drobnoustroje, wydostają się wraz z kropelkami śliny lub plwociny na odległość do 2 m, następnie osiadają na przedmiotach czy też pyłkach kurzu. W takich przypadkach mówimy o zakażeniu drogą kropelkową lub pyłową. Szczególnie istotną rolę odgrywa zakażenie kropelkowe ze względu na łatwość rozprzestrzeniania się. Typowym przykładem jest grypa, ale także gruźlica, krztusiec, ospa, odra i inne choroby wirusowe.

Poprzez uszkodzenie skóry powstają choroby przyranne (np. tężec, róża) oraz choroby których przenosicielami są stawonogi (komary, kleszcze i inne), które są odpowiedzialne za zachorowania na malarię, tularemię, boreliozę i inne.

Zakażenia parenteralne – termin ten stosowany jest do określenia zakażenia przez naruszenie ciągłości tkanek. Do tej grupy chorób zalicza się m.in. zakażenie wirusem „B” i „C” wirusowego zapalenia wątroby oraz zakażenie wirusem HIV.

Zapobieganie chorobom zakaźnym Medycyna zapobiegawcza (zwana profilaktyką) jest to zespół przedsięwzięć skierowanych na zmniejszenie rozprzestrzeniania choroby wśród ludności przez skracanie długości jej trwania. W zakres ten wchodzi izolacja i leczenie zakażenia tj. chorych ludzi lub zwierząt.

Realizacja zadań profilaktycznych odbywa się poprzez ciągłą obserwację sytuacji zdrowotnej społeczeństwa, wykonywaną w znacznym zakresie przez stacje sanitarno-epidemiologiczne.

Prawidłowo działający system zgłoszeń i rejestracji chorób zakaźnych powinien zapewniać szybkie i dokładne rozeznanie w sytuacji epidemiologicznej tych chorób. Na potrzeby nadzoru epidemiologicznego Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny – Zakład Epidemiologii w grudniu 2007 r. zdefiniował przypadki chorób zakaźnych, celem ujednolicenia zgłaszalności i zapewnienia porównywalności danych zbieranych w ramach nadzoru epidemiologicznego w Polsce oraz we Wspólnocie Europejskiej. Stosowanie tych definicji dotyczy przede wszystkim klasyfikowania i rejestracji zachorowań przez stacje sanitarno-epidemiologiczne oraz sporządzania przez te placówki oficjalnych sprawozdań na formularzu Mz-56, w systemie dwutygodniowym, kwartalnym i rocznym. Na podstawie analizy dokumentacji medycznej i wyników analiz można wnioskować o podjęciu czynności profilaktycznych w przypadku zagrożenia epidemiologicznego.

Wykaz chorób zakaźnych i zakażeń objętych obowiązkiem zgłaszania ujęty jest w załączniku Nr 1 Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach.

Podstawowym elementem w likwidacji zakażeń są działania higieniczno-sanitarne, takie jak:

• higiena osobista, higiena „mikrośrodowiskowa życia” (higiena ubrania i mieszkania itp.), która likwiduje lub hamuje patogenne działanie licznych czynników chorobotwórczych,

• higiena żywienia i żywności, w tym wytwarzanie, transport, magazynowanie i przygotowanie żywności,

• higiena wody, dbałość o wodociągi lub studnie,

• usuwanie i niszczenie odpadów, śmieci i wód ściekowych,

• nadzór nad przestrzeganiem przepisów epidemiczno-sanitarnych przez zobowiązane do tego osoby i instytucje, zakłady wytwórcze i przetwórnie oraz gospodarstwa rolne.

Odpowiednia polityka zdrowotna dotycząca przepisów sanitarnych, diagnostyki i szczepień profilaktycznych prowadzi do opanowania wielu problemów związanych z chorobami zakaźnymi.