Aceton (propanon, dimetyloketon, propan-2-on, dwumetyloketon)- organiczny związek chemiczny z grupy ketonów, najprostszy keton alifatyczny o wzorze C₃H₆O występujący w stanie ciekłym. Ma ostry, charakterystyczny zapach. Miesza się w każdych proporcjach z wodą, etanolem, eterami i innymi ketonami o niskiej masie cząsteczkowej.

Właściwości fizyczne:

• Stan skupienia: bezbarwna ciecz

• Gęstość: 0,7844 g/cm3

• Zapach: ostry, charakterystyczny, przypominający fermentujące owoce

• Temp. top.: / temp. wrz. : − 94,9 ^oC / 56,2 ^oC

• Palność: skrajnie łatwopalny, opary tworzą z powietrzem mieszaninę wybuchową.

- Wodne roztwory acetonu są palne w stężeniach powyżej 5 %.

- Pary są cięższe od powietrza i gromadzą się przy powierzchni ziemi oraz w dolnych partiach pomieszczeń.

- Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować.

- Środki gaśnicze: proszki gaśnicze, dwutlenek węgla, piany odporne na alkohol, woda – prądy rozproszone.

• Lepkość: 0,32 mP (20 ^oC)

• Moment dipolowy: 2,91 D

• Temperatura zapłonu: − 20 ^oC

• Temperatura samozapłonu: 465 ^oC

• Granice palności w powietrzu: 2,15% − 13,00 % (25 ^oC)

• Prężność par: 181,72 mmHg (233 hPa)(20 ^oC), 360 hPa (30 ^oC)

Zastosowanie:

• Ze względu na swe właściwości stosowany jest powszechnie jako rozpuszczalnik farb i lakierów.

• Ponieważ dobrze rozpuszcza nitrocelulozę, acetylocelulozę, żywice i tłuszcze stosuje się go do wyrobu filmów, sztucznej skóry i sztucznego jedwabiu, cementów organicznych, w przemyśle gumowym, celulozowym a także w przemyśle farmaceutycznym jako ekstraktor.

• Rozpuszcza większość miękkich tworzyw sztucznych, lakiery, tłuszcze, oleje (nawet nagar silnikowy).

• Stosuje się go przy produkcji leków, barwników, farb, lakierów i środków czyszczących.

• Niegdyś był powszechnie stosowany jako zmywacz do paznokci lub składnik zmywacza, jednak ze względu na jego szkodliwość aktualnie nie wolno w Polsce produkować zmywaczy na bazie acetonu.

• Aceton jest dobrym rozpuszczalnikiem acetylenu i z tego powodu używa się go do absorpcji acetylenu w butlach ciśnieniowych.

Zastosowanie w chemii:

• Jest powszechnie stosowanym rozpuszczalnikiem organicznym o dużej polarności.

• Aceton może być wykorzystywany jako prekursor do produkcji narkotyków i w związku z tym obrót nim jest w Polsce ograniczony.

• Substrat w licznych syntezach organicznych.

• Stanowi też ważny surowiec lub półprodukt w syntezie szeregu ważnych substancji takich jak chloroaceton, bromoaceton, chloroform, jodoform, sulfonal, izopren, pinakon, tlenek mezytylu, tworzywa sztuczne z estrów kwasu metakrylowego.

Koncepcje otrzymywania:

1. Przemysłowa - produkuje się go najczęściej metodą kumenową przy okazji otrzymywania fenolu; metoda kumenowa to wieloetapowa metoda otrzymywania fenolu i acetonu z benzenu i propenu (propylenu). Nazwa tej metody pochodzi od kumenu (izopropylobenzenu), który jest produktem pośrednim.

Etapy procesu:

1. Alkilowanie benzenu

Alkilacja benzenu propenem w temperaturze 250 °C pod ciśnieniem 30 atmosfer w obecności kwasu Lewisa.

1. Utlenianie kumenu

Powstały kumen jest utleniany w temperaturze 90-120 °C pod ciśnieniem 5 atmosfer, w słabo zasadowym środowisku w obecności inicjatora rodnikowego, który odłącza wodór od kumenu, tworząc w tej sposób rodnik kumylowy.

Do rodnika kumylowego przyłącza się tlen, tworząc rodnik nadtlenkowy, który następnie przyłączając wodór z innej cząsteczki kumenu przekształca się w wodoronadtlenek kumenu.

1. Rozkład wodoronadtlenku kumenu:

Kwasowa hydroliza otrzymanego wodoronadtlenku kumylu w temperaturze około 60 °C według poniższego mechanizmu:

1. Laboratoryjna – sucha destylacja z octanu wapnia.