Pomiary wymiarów wewnętrznych (otworów)
	I. Cel ćwiczenia : Zapoznanie się z metodami pomiarów otworów oraz stosowaniem przyrządów służących do  tych pomiarów. II. Wyposażenie : Suwmiarka uniwersalna MAUa Mikrometr wewnętrzny szczękowy MMWd/A Mikrometry zewnętrzne MMZb / A; MMZh / A Głębokościomierz mikrometryczny MMSd ; MMSe Średnicówka mikrometryczna MMWa ; MMWe Średnicówka czujnikowa Kulki łożyskowe o różnych średnicach Komplet płytek wzorcowych Uchwyt do płytek Para wkładek płasko - równoległych Para wkładek płasko - walcowych Sprawdziany do otworów : - jednograniczny jednostronny łopatkowy MSDb - jednograniczny jednostronny prętowy MSEb - dwugraniczny dwustronny tłoczkowy MSLa   III. Wiadomości uzupełniające : 1. Pomiar otworu suwmiarką - uniwersalną : dokonuje się pomiaru średnic na głębokość do 15 mm - jednostronną : dokonuje się pomiarów otworów o średnicach większych od 10 mm 2. Pomiar otworu mikrometrem wewnętrznym szczękowym. Mikrometrem szczękowym mierzy się otwory o średnicach 5 - 30 mm i 30 - 55 mm. Graniczny błąd wskazań mikrometrów szczękowych wynosi ± 4 µm i ± 3 µm 3. Pomiar otworów za pomocą klinów i mikrometru : rys. 1.0 Kliny do pomiaru średnic otworu charakteryzują się jednakowymi kątami pochylenia  płaszczyzn, dzięki czemu przeciwległe powierzchnie cylindryczne zachowują równoległość  przy przesuwaniu klinów względem siebie.  Parę klinów po włożeniu w otwór mierzony należy przesunąć wzajemnie tak, by właściwe  pod względem nacisku zetknięcie ich powierzchni cylindrycznych z powierzchniami otworu. Mikrometrem dokonujemy pomiaru szerokości wystających końców klinów, których  wymiar będzie odpowiadał średnicy mierzonego otworu. Błąd graniczny pomiaru tą metodą  wynosi ± 5 − 8 µm. 4. Pomiar średnic otworów za pomocą kulek . rys. 1.1   W celu wyznaczenia średnicy otworu należy zmierzyć średnicę kulek d1 i d2mikrometrem.  Wysokość A i B mierzymy głębokościomierzem . Wymiar M jest ich różnicą. Średnicę  otworu odlicza się w/g wzoru : d = (d1 + d2 )/ 2 +Mx ( d1+ d2- M) 5. Pomiar średnic otworów średnicówką mikrometryczną : Metodą tą dokonuje się pomiarów średnic otworów większych (50 - 200 mm ).  Średnicówkę ustawia się w mierzonym otworze tak, aby w płaszczyźnie przekroju  poprzecznego wymiar największy. W celu prawidłowego usytuowania średnicówki w  płaszczyźnie przekroju poprzecznego otworu należy narzędzie pomiarowe jednym końcem  stopniowo przemieszczać zachowując to położenie, w którym będzie możliwe maksymalne  odkręcenie bębna mikrometrycznego, a więc uzyskanie wymiaru największego. Graniczny  błąd wskazania wynosi ± 8€µm. rys. 1.2 6. Pomiar otworu średnicówką czujnikową : Średnicówkę czujnikową ustawia się na wymiar nominalny w uchwycie ze stosem płytek  wzorcowych lub w otworze pierścienia wzorcowego. Następnie średnicówkę wkłada się do  mierzonego otworu i odczytuje wskazania czujnika. rys. 1.3 Średnicę otworu D oblicza się jako sumę wymiaru nominalnego N i różnicę wskazań  czujnika O1 i O2 : D = N+ ( O1i O2 ) O1 - wskazanie czujnika przy wymiarze nominalnym O2 - wskazanie czujnika przy pomiarze średnicy otworu IV. Przebieg ćwiczenia. 1. Przygotowanie ćwiczenia. - Sprawdzić stan przyrządów pomiarowych, oczyścić powierzchnie pomiarowe narzędzi  oraz powierzchnie przedmiotów przeznaczone do mierzenia. Sprawdzić punkty zerowe  mikrometrów. 2. Pomiar średnic otworów. - Zmierzyć średnice otworów suwmiarką uniwersalną - jw. średnicówką mikrometryczną - jw. mikrometrem wewnętrznym szczękowym - Zmierzyć średnice z użyciem klinów pomiarowych; zsunąć kliny do przylegania w otworze,  zewnętrzne zaokrąglone powierzchnie klinów zmierzyć mikrometrem - Zmierzyć średnice płytkami wzorcowymi długości. Zestawić w uchwycie płytki wraz z  wkładkami płasko - walcowymi na wymiar otworu (zmierzyć uprzednio mikrometrem  szczękowym) i sprawdzić, jak wchodzi w dany otwór - Wykonać pomiar średnicy jednego otworu za pośrednictwem kulek; zmierzyć średnice  wybranych kulek, zmierzyć wysokość zestawu głębokościomierzem mikrometrycznym - Wykonać pomiar i sprawdzenie otworu średnicówką czujnikową. Wymiar zmierzyć  mikrometrem szczękowym, nastawić średnicówkę na ten wymiar, a następnie - wykonując  ruchy wahadłowe w otworze - wyznaczyć odchyłkę (wartość odchyłki odczytywać przy  najmniejszym wskazaniu czujnika) zmieniając oś pomiaru w płaszczyźnie poprzecznej  otworu - sprawdzić owalność. Przesuwając miejsce pomiaru wzdłuż osi otworu sprawdzić  błędy walcowości otworu (stożkowość, baryłkowatość, siodłowość). Podać wyniki  sprawdzenia wymiaru oraz wartości owalności i błędów walcowości. Wszystkie wyniki  wpisać do karty pomiarowej. 3. Opis czynności po zakończeniu ćwiczenia. Przyrządy pomiarowe i przedmioty pomiaru oczyścić i zakonserwować, a następnie ułożyć  w przeznaczonych na nie miejscach. V. Uwagi do sprawozdania. - Zestawić wyniki wszystkich pomiarów oraz różnice między wynikami otrzymanymi w  poszczególnych pomiarach - Podać własne wnioski i spostrzeżenia. Wzorcowa tabela wyników.   Lp. Przyrządy pomiarowe Przedmiot mierzony (poł I) Przedmiot mierzony (poł II) 1. suwmiarka     2. mikroskop warsztatowy     3. kulki łożyskowe     4. mikrometr wew. szczękowy     5. średnicówka mikrometryczna     VI. Pytania kontrolne. - Ile jest klas dokładności wykonania wałków i otworów ? - Na czym polega tolerowanie symbolowe ? Zmień tolerowanie symbolowe na liczbowe  (np. 50f, 30 HG, 80 s6, 25 c6, 60 e7) - W jaki sposób wykonujemy pomiar średnicy wewnętrznej metodą pośrednią za pomocą  kulek? - Objaśnij sposób pomiaru średnicówką czujnikową. - Jakie znasz, oraz jak się posługujemy przyrządami mikrometrycznymi do średnic  wewnętrznych ? - Jakie znasz sprawdziany do otworów oraz jak się nimi posługujemy ?