HARTOWNIK

Kto to jest hartownik?

Jest to pracownik obsługujący urządzenia do obróbki cieplno-chemicznej metali (piece, wanny itd.), poprawiającej fizyczne i chemiczne właściwości przedmiotów metalowych przez ich hartowanie,  utwardzanie, wyżarzanie i inne procesy.

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?

Hartownicy pracują w środowisku gorącym, co może być powodem problemów zdrowotnych związanych z zespołem przegrzania a także poparzeń. Podczas hartowania wydzielają się toksyczne gazy i dymy a ich stężenie może być niebezpieczne dla zdrowia pracowników. Hartownicy często przenoszą ciężkie ładunki i wykonują czynności powtarzalne. Może to powodować urazy i dolegliwości bólowe wynikające z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego. W pracy hartownika istnieje ryzyko związane z nagłym uwolnieniem sprężonych gazów spowodowane uszkodzeniem butli w wyniku upuszczenia lub wady produkcyjnej (błędu fabrycznego).

Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia

Czynniki mogące powodować wypadki	Śliskie lub nieuporządkowane nawierzchnie - możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia i upadku
	Ciężkie przedmioty - możliwość urazów stóp w przypadku upuszczenia
	Gorące przedmioty i części metalowe, gorący olej stosowany podczas hartowania w oleju - możliwość poparzeń
	Wysokie stężenie tlenków azotu w powietrzu w wyniku przegrzania wanien do odpuszczania zawierających stopione sole azotanowe - możliwość powstania obrzęku płuc przy nagłym wzroście ich stężenia
	Roztopiony azotan - możliwość poparzeń i urazów w wyniku pożaru lub wybuchu
	Wysokie stężenie tlenku węgla - możliwość ostrych zatruć oraz śmierci w wyniku porażenia ośrodka oddechowego
	Cyjanek sodu używany w procesie cyjanowania, w wyniku reakcji z kwasami wydziela się bardzo toksyczny cjanowodór - możliwość ostrych, w tym śmiertelnych zatruć
	Obecny w środowisku pracy amoniak, wodór i tlenek węgla – możliwość poparzeń i urazów na skutek  pożaru
	Nie usunięte resztki smaru, farby lub oleju na obrabianych częściach - możliwość poparzenia i uszkodzenia wzroku
Czynniki fizyczne	Nadmierny hałas - możliwość uszkodzenia słuchu
	Pola elektromagnetyczne pochodzące od pieców indukcyjnych – możliwość różnych dolegliwości zdrowotnych
Czynniki chemiczne i pyły	Akroleina uwalniania jako produkt degradacji termicznej z kąpieli olejowej podczas hartowania - możliwość uszkodzenia błon śluzowych i skóry oraz działania toksycznego na płód
	Oleje w kąpielach hartowniczych - możliwość przewlekłych stanów zapalnych skóry
	Tlenek węgla i inne produkty spalania - możliwość bólów i zawrotów głowy, a także innych skutków zdrowotnych
	Tlenki azotu i amoniak - możliwość podrażnienia oczu i dróg oddechowych
	Sprężone gazy nagle uwolnione na skutek występowania wad fabrycznych przewodów, butli - możliwość urazów
	Ołów podczas pracy z kąpielami do odpuszczania zawierającymi stopiony ołów - możliwość przewlekłego zatrucia w wyniku kumulacji związków ołowiu w organizmie
Czynniki biologiczne	Brak zagrożeń właściwych dla wykonywanego zawodu
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Praca w godzinach nocnych - możliwość stresu psychicznego, zaburzeń rytmu biologicznego i obniżonej zdolności do pracy
	Niezadowolenie z pracy związane ze środowiskiem pracy (brud, smary, nieprzyjemne zapachy itd.) - możliwość stresu psychicznego
	Ręczny transport przedmiotów, wykonywanie czynności powtarzalnych - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego

Działania profilaktyczne

	Należy stosować obuwie ochronne ze spodami przeciwpoślizgowymi.
	Należy zainstalować skuteczną wentylację wywiewną i klimatyzację w celu zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza i stresowi cieplnemu. W razie potrzeby dodać miejscową wentylację wywiewną.
	Należy zainstalować urządzenia monitorujące tlenek węgla. Należy opuścić pomieszczenie, postawić znak ostrzegawczy i powiadomić przełożonego, jeśli stężenie tlenku węgla osiąga lub przekracza poziom zagrożenia.
	Należy ustawić stężenie mieszanki powietrzno-paliwowej. Należy utrzymywać  piec w dobrym stanie w celu uniknięcia wydzielania niebezpiecznych gazów do strefy oddychania.
	Należy zainstalować urządzenia monitorujące cyjanowodór. Należy opuścić pomieszczenie, postawić znak ostrzegawczy i powiadomić przełożonego, jeśli stężenie cyjanowodoru osiąga lub przekracza poziom zagrożenia.
	Należy stosować rękawice termoizolacyjne podczas pracy w kontakcie gorącymi częściami.
	Należy stosować środki ochrony oczu w celu ochrony przed pryskającymi ciekłymi solami.
	Należy stosować ochronniki słuchu.
	Należy poddawać się okresowym badaniom lekarskim i monitoringowi biologicznemu  na obecność niebezpiecznych metali, na które hartownicy mogą być narażeni.
	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenia.

Informacje szczegółowe

Synonimy	Hutnik, kowal, piecowy w kuźni.
Definicja i/lub opis zawodu	Nadzoruje pracę pieców hartowniczych, wanien i urządzeń hartowniczych w celu  zmiany fizycznych i chemicznych  właściwości części metalowych  przy zastosowaniu metod  kontrolowanego ogrzewania i chłodzenia, jak hartowanie, odpuszczanie, wyżarzanie, nawęglanie. Nadzoruje i reguluje temperaturę i czas cyklu grzewczego  oraz rodzaj i temperaturę wanien w celu osiągnięcia określonej twardości, wytrzymałości i plastyczności części, przy zastosowaniu standardowych kart obróbki cieplnej i wykorzystaniu wiedzy o metodach, technologii i urządzeniach do obróbki cieplnej oraz właściwości metali. Ustawia regulatory pieca i obserwuje termometr w celu osiągnięcia wymaganej temperatury. Załadowuje części do pieca, wyjmuje je po upływie wymaganego czasu i zanurza w kąpieli wodnej, olejowej, solnej itd. lub pozwala im ostygnąć na powietrzu. Może pracować jako hartownik elementów ciężkich, poprawiający właściwości dużych wyrobów hutniczych, hartownik narzędziowy, zajmujący się drobnymi narzędziami przemysłowymi, hartownik prętów, hartownik indukcyjny, obsługujący piec elektryczny, czy wreszcie konserwować urządzenia hartownicze. Obsługuje urządzenia dźwigowe podczas załadowywania wsadów do pieców, wanien oraz wyjmowania z nich.
Zawody pokrewne	Kowal, frezer, technik-hutnik, kowal wyrobów złotniczych, piecowy w kuźni, pracownik obsługujący piec do wyżarzania, pracownik przeprowadzający hartowanie indukcyjne, operator maszyny do wyżarzania płomieniowego, pracownik obsługujący piec do odpuszczania, pracownik obsługujący/załadowujący piec do hartowania płomieniowego, kontroler twardości, operator maszyny indukcyjnej.
Wykonywane czynności	Badanie twardości, chłodzenie części, nadzorowanie procesów, obserwowanie przyrządów pomiarowych, obsługiwanie urządzeń i pieców, podejmowanie decyzji (określanie temperatury, czasu cyklu grzewczego), podnoszenie, przenoszenie części, przenoszenie materiałów (surowców, półfabrykatów i gotowych wyrobów), ustawianie regulatorów, załadowywanie/rozładowywanie pieca.
Podstawowy stosowany sprzęt	Rodzaj sprzętu zależy od specyficznego rodzaju procesu hartowania. Do głównych rodzajów sprzętu należą: retorty, płaszcze aluminiowane, kosze do ładowania części do pieca, wentylatory do przewietrzania, chwytak metalowy pręt z hakiem do wyciągania tac z pieca, podnośniki, dźwigi mechaniczne (do opuszczania/podnoszenia pionowych regałów w piecach wgłębnych), piec indukcyjny, wentylacja wywiewna miejscowa (do emisji z pieców i kąpieli chłodzących), hydrauliczne stoły podnośne na kółkach (do przemieszczania tac do/z pieców poziomych), wanny do chłodzenia, regały i tace (do ładowania części do pieca), odblaskowe osłony twarzy, obuwie ochronne z osłoną.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Zakłady produkujące części maszyn, przemysł hutniczy, zakłady usługowe obróbki cieplnej.