Działalność komorników sądowych reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji. W związku z art.1 komornikiem sądowym zwanym dalej komornikiem, jest funkcjonariusz publiczny działający przy sądzie rejonowym.

Komornik sądowy nie jest tradycyjnie zaliczany do organów pomocy prawnej. Jest funkcjonariuszem publicznym, który wykonuje czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych oraz inne czynności przekazane na podstawie odrębnych przepisów, w szczególności :

1. wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz o zabezpieczenie roszczeń;

2) wykonywanie innych tytułów wykonawczych wydanych na podstawie odrębnych przepisów oraz tytułów egzekucyjnych, które zgodnie z odrębnymi przepisami podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności;

3) sporządzanie protokołu stanu faktycznego przed wszczęciem procesu sądowego lub przed wydaniem orzeczenia na zarządzenie sądu lub prokuratora.

Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 22 października 2002 roku decydujące o statusie komornika jest to, że ustawa powierza mu- jako funkcjonariuszowi publicznemu- realizację określonych zadań państwa m.in. w zakresie wykonywania orzeczeń sądowych. Forma i sposób realizacji tych zadań uregulowane sa w normach o charakterze publicznoprawnym, realizując powierzone mu przez ustawę zadanie, działa jako organ pozostający wobec stron w stosunku nadrzędnym, a nie równorzędnym.

Zgodnie z art. 3 ustawy Przy wykonywaniu czynności komornik podlega tylko ustawom oraz orzeczeniom sądu i prezesowi sądu rejonowego, przy którym działa.

2. Prezes sądu rejonowego, przy którym działa komornik, sprawuje nadzór nad jego działalnością, a w szczególności:

1) ocenia szybkość, sprawność i rzetelność postępowania poprzez badanie, czy w konkretnych sprawach nie zachodzi nieuzasadniona przewlekłość w podejmowaniu czynności;

2) kontroluje prawidłowość prowadzenia biurowości i rachunkowości kancelarii komorniczej;

3) bada kulturę pracy, w tym przestrzeganie wyznaczonych terminów czynności i przyjmowania interesantów oraz utrzymywanie kancelarii komorniczej na poziomie odpowiednim do godności urzędu i posiadanych środków;

4) zawiadamia sąd o potrzebie wydania komornikowi zarządzeń w trybie art. 759 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego.

Komornik ulega wyłączeniu zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego o wyłączeniu sędziego i jest obowiązany postępować zgodnie z przepisami prawa, złożonym ślubowaniem i zasadami etyki zawodowej oraz podnosić kwalifikacje zawodowe. Zasady działalności komorniczej oraz zasady etyki zawodowej komornika uregulowane są w „kodeksie etyki zawodowej komornika” z dnia 8 lutego 2012r. Zasady etyki zawodowej komornika sądowego wynikają z uniwersalnych norm etycznych oraz zasad etyki zawodowej prawników przyjętych w Unii Europejskiej i przystosowanych do zawodu komornika. Po powołaniu jest zobowiązany w czasie najbliższego walnego zgromadzenia Izby komorniczej złożyć następujące przyrzeczenie:

„Oświadczam, ze zapoznałem się z treścią kodeksu etyki zawodowej komornika sądowego i uroczyście przyrzekam przestrzegać jego postanowienia”

Komornik prowadzi kancelarię komorniczą i używa okrągłej pieczęci urzędowej z godłem państwa, zawierającej w otoku jego funkcje, sąd rejonowy, przy którym działa, imię i nazwisko oraz siedzibę kancelarii. Działa on na obszarze swojego rewiru komorniczego, którym jest obszar właściwości sądu rejonowego., a w wyjątkowych przypadkach dwóch lub kilku sądów rejonowych. Komornika wiąże tajemnica zawodowa obejmująca okoliczności sprawy, o których dowiedział się ze względu na wykonywanie czynności komorniczych. Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje , gdy komornik składa zeznania przed sądem w charakterze świadka.

W związku z brzmieniem art. 11 ustawy, komornika powołuje Minister Sprawiedliwości na wniosek zainteresowanego, zaś organy samorządu komorniczego czuwają nad pozyskiwaniem do tego zawodu najlepszych i najbardziej doświadczonych pracowników i utrzymywaniem przez komorników wysokich standardów moralnych oraz bronią środowisko przed atakami na jego godność i niezależność.

Kandydaci na stanowisko komornika musza spełniać warunki przewidziane w artykule 10. Ustawy:

Na stanowisko komornika może zostać powołana osoba, która:

1) posiada obywatelstwo polskie;

2) ma pełną zdolność do czynności prawnych;

3) posiada nieposzlakowaną opinię;

4) nie była karana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;

5) nie jest podejrzana o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;

6) ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł magistra prawa lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;
7) jest zdolna ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków komornika;

8) odbyła aplikację komorniczą;

9) złożyła egzamin komorniczy;

10) pracowała w charakterze asesora komorniczego co najmniej 2 lata;

11) ukończyła 26 lat.

Aplikacja komornicza trwa dwa lata i ma na celu zapoznanie aplikanta komorniczego z całokształtem pracy komornika. Aplikanta zatrudnia komornik. Komornik ma obowiązek zatrudnić co najmniej jednego aplikanta w okresie 3 lat. Aplikant komorniczy po upływie roku od dnia rozpoczęcia aplikacji komorniczej może być upoważniony przez komornika do samodzielnego wykonywania określonych czynności egzekucyjnych.

Swoje czynności komornik może wykonywać w dni robocze i soboty w godzinach od 7 do 21. Na wykonanie czynności w dni ustawowo wolne od pracy lub w godzinach nocnych musi uzyskać zgodę prezesa sądu rejonowego. Jeżeli czynności komornik rozpoczął przed godziną 21, może je prowadzić w dalszym ciągu bez zgody, o której mowa powyżej, jeżeli ich przerwanie może znacznie utrudnić egzekucję.

Komornik przestał otrzymywać miesięczne wynagrodzenie ze środków budżetowych i utrzymuje się z wynagrodzenia prowizyjnego pobieranego z uzyskanych opłat egzekucyjnych. Komornikowi nie wolno podejmować dodatkowego zajęcia lub zatrudnienia, któryby przeszkadzało w pełnieniu obowiązków. Dodatkowe zatrudnienie komornik może podjąć za zgodą Prezesa właściwego sądu apelacyjnego i rady Izby komorniczej.

Rozdział 7 poświęcony jest opłatom egzekucyjnym i tak np.:

• W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

• W przypadku egzekucji wierzytelności z rachunku bankowego, wynagrodzenia za pracę, świadczenia z ubezpieczenia społecznego jak również wypłacanych na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zasiłku dla bezrobotnych, dodatku aktywizacyjnego, stypendium oraz dodatku szkoleniowego, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 8% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego

• Art. 50. Za egzekucję odebrania rzeczy komornik pobiera opłatę stałą w wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

• Art. 51. 1. Opłata stała wynosi 40% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za:

1) wprowadzenie w posiadanie nieruchomości i usunięcie z niej ruchomości; w przypadku przedsiębiorstw handlowych i przemysłowych opłatę pobiera się od każdej izby składającej się na pomieszczenie przedsiębiorstwa;

2) wprowadzenie zarządcy w zarząd nieruchomości lub przedsiębiorstwa oraz za wprowadzenie dozorcy w dozór nieruchomości;

3) opróżnienie lokalu z rzeczy lub osób, z tym że odrębną opłatę pobiera się od każdej izby

• Art. 53. Za dokonanie spisu inwentarza albo innego spisu majątku pobiera się stałą opłatę w wysokości 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą rozpoczętą godzinę.

• Art. 53a. 1. Opłatę stałą w wysokości 2% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego komornik pobiera od wierzyciela w przypadku otrzymania zlecenia poszukiwania majątku dłużnika (…)

2. W razie odnalezienia majątku dłużnika w trybie określonym w ust. 1 komornik pobiera opłatę stałą w wysokości 5% szacunkowej wartości tego majątku, nie więcej jednak niż 100% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Art. 64 Nadzór zwierzchni nad działalnością komorników i działalnością samorządu komorniczego sprawuje Minister Sprawiedliwości. Nadzór ten nie może wkraczać w działania podlegające nadzorowi sądu.

Art. 65.Krajowa Rada Komornicza sprawuje nadzór nad komornikami niezależnie od nadzoru sprawowanego przez Ministra Sprawiedliwości i prezesów sądów- Przedmiotem nadzoru, jest terminowość, rzetelność i skuteczność postępowania egzekucyjnego.

Art. 66. Komornik jest obowiązany złożyć przed dniem 1 lutego każdego roku roczne sprawozdanie ze swojej działalności.

Komornicy tworzą Samorząd komorniczy, który obejmuje:

1. Krajowy Zjazd Komorników- jest to najwyższa władza samorządu komorniczego

2. Krajowa Rada Komornicza- jest reprezentantem komorników

3. Walne Zgromadzenie komorników izb komorniczych

4. Izby komornicze- tworzą je komornicy prowadzący kancelarię w okręgu sądu apelacyjnego.

Kadencja władz samorządu komorniczego trwa 4 lata.