Organy występujące w spółce kapitałowej:
Zarząd – powoływany maksymalnie na 5 lat, reprezentujący spółkę na zewnątrz i prowadzący jej sprawy;
Rada nadzorcza – wykonująca stały nadzór nad zarządem, składa się z minimum 3 członków, w spółkach publicznych – minimum 5 osób, powoływanych i odwoływanych przez zgromadzenie akcjonariuszy;
Walne zgromadzenie- najwyższy z organów spółki akcyjnej, służący realizacji uprawnień akcjonariuszy do kierowania działalnością spółki .
Organy występujące w spółdzielni:
Walne zgromadzenie- najwyższy z organów spółdzielni, służący do realizacji uprawnień spółdzielców do kierowania działalnością spółdzielni
Rada nadzorcza – wykonuje stały nadzór nad działaniami spółdzielni
Zarząd- zgromadzenie członków, reprezentujących spółdzielnie i prowadząc jej interesy
Zebranie spółdzielców (członków spółdzielni)
Organy występujące w przedsiębiorstwie państwowym:
Ogólne zebrania pracowników- występują w niej wszyscy pracownicy przedsiębiorstwa, na zebraniach dyskutuję się o wszystkich sprawach dotyczących firmę itp.
Rada pracownicza- reprezentacja grona pracowników którzy występują w imieniu wszystkich pracowników tzw. związki zawodowe, informowani są oni bezpośrednio przez najwyższą izbę kierowniczą o sytuacji w przedsiębiorstwie, przyszłych planach oraz zarządzaniem w sprawach kadr
Dyrektor-najwyższy pracownik przedsiębiorstwa, osoba kierująca całym przedsiębiorstwem
Aspekty prawne
Prawo gospodarcze (zwane także handlowym) obejmuje swoim zakresem zespół norm regulujących status prawny przedsiębiorców oraz stosunki prawne z ich udziałem związane a prowadzoną przez nich działalnością.
Kształtowanie się prawa gospodarczego.
Średniowieczne normy prawa zawarte były w statutach rynkowych, był to zbiór reguł i obowiązków. W XIX w. dziedzina ta stała się prawem przedsiębiorców, czyli tych którzy uprawiali jakąkolwiek działalność gospodarczą. Pierwszą próbę skodyfikowania prawa handlowego podjęto w Niemczech wydając w 1794r. powszechne pruskie prawo krajowe. Następnie:
1861 r. - wydano w Niemczech samodzielny kodeks handlowy
1897 r. - zastąpienie tego kodeksu nowym kodeksem handlowym
1807r. - francuski kodeks handlowy – uznany za pierwszą pełną kodyfikację prawa handlowego
W Polsce okresu międzywojennego obowiązywały początkowo cztery odrębne ustawodawstwa handlowe (kodeks francuski z 1807 r., kodeks niemiecki z 1897 r., austriacki kodeks handlowy z 1861 r. oraz przepisy rosyjskiego prawa handlowego). W czerwcu 1934 r. został wydany polski kodeks handlowy, który wchodząc w życie z dniem 1 lipca 1934 r. uchylił obowiązujące dotąd obce przepisy prawne.
Metody regulacji.
Prawo gospodarcze nie wykształciło swojej własnej metody regulacji:
metoda cywilistyczna (cywilno-prawna) – polega na tym, że strony stosunków prawnych regulowanych tą metodą pozostają jako równorzędni partnerzy.
metoda administracyjno-prawna – polega na tym, że strony tych stosunków prawnych zostają w relacji nadrzędności i podrzędności.
W warunkach gospodarki rynkowej korzysta się głównie z metody cywilistycznej. Korzysta się z niej w Polsce.
Współczesny ustawodawca nie zdecydował się na ujednolicenie systemu prawnego. Mamy tutaj do czynienia ze zjawiskiem pluralizmu źródeł prawa.(istnieje w Polsce szereg aktów prawnych, które stosunki prawno-gospodarcze obejmują) Od 1934 r. nie ma jednego kodeksu handlowego czy gospodarczego.
Pozakodeksowe źródła prawa gospodarczego.
Grupa I – są to akty normatywne, które regulują status prawny przedsiębiorcy. Przykłady:
ustawa z 2004 r. – o swobodzie działalności gospodarczej,
ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
ustawa.... – o przedsiębiorstwach handlowych
ustawa 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze
Grupa II – akty odnoszące się do pewnych dziedzin stosunków gospodarczych.
ustawa 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe
ustawa z 1 grudnia 1961 r. – Kodeks morski
ustawa z 2001 r. – Prawo własności przemysłowej
Grupa III – akty, które mają kompleksowy charakter – z jednej strony regulują status prawny określonej grupy przedsiębiorców, a z drugiej stosunki prawne z udziałem tej grupy.
ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe
ustawa z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej
ustawa z 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi
Prawo gospodarcze obejmuje dwa obszary regulacji:
sferę statyczną,
sferę dynamiczną.
II. Przedsiębiorcy
Osoba przedsiębiorcy stanowi oś prawa gospodarczego. Definicję zawiera art. 431 k. c. i art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna bądź ułomna osoba prawna, która w imieniu własnym i na własny rachunek, w sposób zorganizowany i ciągły, w celach zarobkowych prowadzi działalność wytwórczą, usługową, handlową, budowlaną lub polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i eksploatacji zasobów naturalnych.
Na tą definicję składają się dwa elementy:
element podmiotowy,
element przedmiotowy.
Podmiotowość gospodarczą (możność bycia przedsiębiorcą) mają trzy kategorie osób: osoba fizyczna, osoba prawna lub ułomna osoba prawna.
Osoba fizyczna.
Definicję osoby fizycznej należy wyprowadzić z przepisów kodeksu cywilnego. Elementem istotnym dla oceny, czy osoba fizyczna może być przedsiębiorcą, jest zdolność do czynności prawnych tej osoby.
Przedsiębiorcami, co do zasady, zostają osoby fizyczne pełnoletnie, które nie zostały ograniczone w swojej zdolności do czynności prawnych. Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Zdolność do czynności prawnych, to zdolność do tego, aby z pomocą czynności prawnych nabywać prawa lub zaciągać zobowiązania. Zdolność do czynności prawnej polega przede wszystkim na działaniu, na możliwości kształtowania stosunków prawnych. Mówiąc po prostu kupno np. gazety jest przykładem takiej czynności. Płacąc za nią nabywamy prawo jej posiadania.
Osoba prawna.
Osoba prawna to wyodrębniona strukturalnie i majątkowo jednostka organizacyjna realizująca pewne cele, której ustawodawca nadał osobowość prawną.
Podział osób prawnych:
osoba typu fundacyjnego (fundacje, przedsiębiorstwa państwowe)
osoby typu korporacyjnego (spółdzielnie, spółki akcyjne, spółki z o. o.)
Istnieją osoby prawne:
- które ze swej istoty muszą być przedsiębiorstwami, są to przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielnie.
- którym prawo zezwala na prowadzenie działalności gospodarczej ale ich do niej nie obliguje, są to spółki z o. o., spółki akcyjne, stowarzyszenia, związki zawodowe.
- którym prawo zabrania prowadzenia działalności zarobkowej i nie mają statusu przedsiębiorcy, są to jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa), Skarb Państwa, partie polityczne.
Ułomne osoby prawne.
Mogą powstawać bez majątku, co odróżnia je od osób prawnych (które do swojego powstania muszą mieć majątek), mają atrybuty prawne: zdolność prawna i zdolność do czynności prawnej, ale nie posiadają osobowości prawnej.
Ułomne osoby prawne:
handlowe spółki osobowe (np. jawne, partnerskie, komandytowe)
wspólnoty mieszkaniowe (status przedsiębiorcy mają wtedy, gdy prowadzą działalność gospodarczą)