Tezy dotyczące nierówności w podziale dochodów.

• nierówności w podziale dochodów odzwierciedlają energię i talent, motywację oraz inwestycje w kwalifikacje. Nierówności są niezbędne, aby motywować ludzi do większej aktywności, co w rezultacie zwiększa efektywność gospodarczą.

• nierówności tworzą konflikty, które nie sprzyjają stabilnemu rozwojowi gospodarki Pewna skala nierówności jest niezbędną do efektywnego funkcjonowania społeczeństwa, wymaga to spełnienia kilku warunków.

1. Efektywne działanie gospodarki jako skutek nierówności dochodowych jest możliwe w społeczeństwach, w których każda jednostka ma na starcie równe szanse, pn. jednakowy dostęp do wykształcenia.

2. Nierówności są efektywne wtedy, gdy dotyczą przede wszystkim bieżących dochodów, a nie są wynikiem grupowych przywilejów oraz ograniczana dostępu do dóbr podstawowych.

3. Są efektywne wtedy, gdy nierówne dochody są wynikiem jasnych oraz akceptowanych zasad ich uzyskiwania. Nierówności w podziale dochodów mogą być efektywne wtedy, gdy nie są zbyt duże i nie utrudniają integracji społecznej,

4. Narastanie akceptowalnych społecznie nierówności nie powinno być też zbyt dynamiczne.

Dwa aspekty nierówności w podziale dochodów:

1. Podmiotowy podział dochodów.

2. Funkcjonalny podział dochodów.

Ruch okrężny dochodów i wydatków

Ogólne zasady funkcjonowania rynków czynników produkcji są zbliżone do tych, jakie obowiązują na rynkach produktów i usługo konsumpcyjnych. Czynniki produkcji - praca, ziemia i kapitał - są, podobne jak produkty, przedmiotem transakcji kupna i sprzedaży. Podmioty gospodarcze dążą do optymalizacji korzyści z działalności i konkurują między sobą, np. starają się kupić to czego potrzebuj ą jak najtaniej, a sprzedać produkty i usługi jak najdrożej. Jednakże na rynkach produktów przedsiębiorstwa sprzedają produkty, a gospodarstwa domowe kupują je, podczas gdy na rynkach czynników produkcji przedsiębiorstwa kupują czynniki produkcji, a gospodarstwa domowe sprzedają je. Te relacje przedstawia poniższy rysunek.




















Wydatki Dochody

przedsiębiorstw przedsiębiorstw

Usługi czynników Produkty

produkcji




Usługi czynników Produkty

produkcji

Dochody Wydatki

gospodarstw gospodarstw

domowych domowych

Schemat ruchu okrężnego dochodów i wydatków




















KONSEKWENCJE SPOŁECZNE I EKONOMICZNE BEZROBOCIA

Do najważniejszych konsekwencji bezrobocia ponoszonych przez całe społeczeństwo zalicza się:

• duże koszty świadczeń na rzecz osób bezrobotnych, które obciążają budżety państw i samorządów lokalnych i często powodują wzrost podatków,

• obniżenie popytu na towary i usługi,

• poczucie zagrożenia utratą pracy osób zatrudnionych,

• bierność polityczna osób bezrobotnych.

Najgroźniejsze konsekwencje w funkcjonowaniu osób bezrobotnych i ich rodzin to przede wszystkim:

• pogorszenie standardu życia, ubóstwo,

• poczucie obniżenia, niepewność - i dwuznaczności - statusu społecznego,

• izolacja społeczna,

• problemy z zagospodarowaniem czasu wolnego,

• konflikty i napięcia w rodzinie,

• dyskomfort psychiczny, poczucie bezsilności, beznadziejności,

ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu politycznym, społecznym, kulturalnym.

Przy dłuższym okresie pozostawania bez pracy rozpoczyna się proces destrukcji. Wyraża się on brakiem kontaktu z kolegami, izolacją społeczną, brakiem zaufania
do samego siebie, niskimi dochodami, stresem w rodzinie, spadkiem kondycji intelektualnej i duchowej, pogorszeniem zdrowia psychicznego i fizycznego, bardziej ograniczonym dostępem do rynku mieszkaniowego, mniejszymi możliwościami transportu, niewystarczającym stopniem mobilności zawodowej i zwiększonymi trudnościami znalezieniem nowej pracy.

Z ekonomicznego punktu widzenia główną stratą dla społeczeństwa wynikającą
z bezrobocia jest strata produktu narodowego brutto. Okresy, w których poziom bezrobocia jest wysoki, to okresy, w których faktyczny poziom PNB spada poniżej jego poziomu potencjalnego.

Związki poziomu bezrobocia i poziomu rozwoju gospodarczego regionu mają charakter sprzężeń zwrotnych. Gospodarka nie generuje wystarczającej liczy miejsc pracy, co zwiększa bezrobocie, a z drugiej strony wysokie bezrobocie ogranicza rozwój gospodarki. Wysoki poziom bezrobocia jest równoznaczny z niskim poziomem dochodów ludności, co z kolei oznacza małą siłę nabywczą gospodarstw domowych i tym samym niski popyt na towary i usługi. Niski poziom dochodów powoduje redukowanie potrzeb osobistych i potrzeb gospodarstw domowych do najbardziej niezbędnych. Wydatki na zakupy dóbr i usług podstawowych praktycznie wykluczają możliwość zakupu dóbr wyższego rzędu.

Zjawisko bezrobocia nie jest bez znaczenia dla skuteczności polityki antyinflacyjnej. Wyższe bezrobocie oznacza osłabienie pozycji pracowników i związków zawodowych w przetargach płacowych z pracodawcami i w związku z tym pociąga za sobą zazwyczaj zmniejszenie presji na wzrost płac, co zgodnie z tradycyjnymi teoriami inflacji prowadzi do osłabienia procesów inflacyjnych.

Zasoby siły roboczej

Potencjał rynku pracy wyznacza współczynnik aktywności zawodowej, będący stosunkiem liczby osób aktywnych zawodowo do liczby osób w wieku produkcyjnym w danym kraju wyrażony w procentach.

Nie wszyscy spośród aktywnych zawodowo znajdują zatrudnienie. Część z nich to bezrobotni. Mianem zatrudnionych określa się ludzi najmujących się do pracy bądź wykonujących ją na własny rachunek (np. przedsiębiorcy rolnicy).

RYNEK FINANSOWY

Sukces gospodarki kraju, a także przedsiębiorców i gospodarstw domowych, w dużej mierze zależy od dobrego funkcjonowania systemu finansowego. Gospodarka rynkowa opiera się na pieniądzu, a system finansowy umożliwia przepływ pieniędzy między uczestnikami gospodarki - gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami, budżetem państwa, bankami oraz innymi podmiotami.

Rynki finansowe są to miejsca, gdzie są sprzedawane i kupowane instrumenty finansowe, czyli papiery wartościowe, za pomocą których reguluje się zobowiązania między różnymi podmiotami. W zależności od okresu w którym muszą być wykupione, instrumenty finansowe dzieli się na: krótko-, średnio-, i długoterminowe.

Wyróżnia się następujące rodzaje rynków finansowych:

• rynek pieniężny, na którym obraca się instrumentami krótko- i średnioterminowymi. Celem rynku pieniężnego jest zapewnienie pełnego zaopatrzenia podmiotów w pieniądze na cele bieżącego funkcjonowania;

• rynek kredytowy, którego instrumentem finansowym jest kredyt bankowy. Dla pożyczkobiorców, którzy nie mają dostępu do rynku pieniężnego i kapitałowego, rynek kredytowy jest miejscem, gdzie pozyskują fundusze potrzebne na cele inwestycyjne i obrotowe (np. zakup surowców);

• rynek kapitałowy, na którym operacje prowadzone są za pomocą ins-trumentów długoterminowych. Celem rynku kapitałowego jest zaopatrzenie przedsiębiorstw i gospodarstw w pieniądze przeznaczone na cele inwestycyjne.

Rynek kapitałowy dzieli się na pierwotny i wtórny. Na rynku pierwotnym przedmiotem obrotu są nowe emisje papierów wartościowych, sprzedawane dotychczasowym lub nowym inwestorom bezpośrednio przez spółkę. Na rynku wtórnym są sprzedawane i kupowane papiery już wcześniej nabyte na rynku pierwotnym. Najważniejszą częścią rynku wtórnego jest giełda papierów wartościowych.

RYNEK KAPITAŁU RZECZOWEGO

Na rynku kapitału rzeczowego handluje się usługami i zasobami maszyn, urządzeń technicznych, budynków i budowli. Podaż kapitału rzeczowego oznacza:

• podaż usług dóbr kapitałowych dla gospodarstw domowych (np. usługi wynajętego mieszkania), producentów (np. usługi wynajętej obrabiarki) i Państwa (np. usługi wynajętego biurowca),

• podaż samych tych dóbr (mieszkanie, obrabiarka, biurowiec).

Można założyć, że ilość usług kapitału zmienia się proporcjonalnie dla ilości dóbr kapitałowych (np. więcej maszyn świadczy więcej, a mniej maszyn - mniej usług produkcyjnych).

W krótkim okresie podaż wielu dóbr kapitałowych jest mało wrażliwa na zmiany ceny. Natomiast w długim okresie cenowa elastyczność podaży kapitału jest bardzo duża.

RYNEK ZIEMI

Jeżeli zgłaszający popyt na ziemię decyduje się ją zakupić, to bierze pod uwagę dwie wielkości: rentę gruntową, a więc opłatę za użytkowanie danego areału ziemi w określonym czasie oraz stopę oprocentowania depozytów. Cenę zakupu ziemi (jej rynkową wartość) można ustalić według następującego wzoru:




gdzie: c_z - cena ziemi; R_g - renta gruntowa uzyskana przez właściciela ziemi w danym czasie; r - stopa procentowa.

Z powyższego wzoru wynika, że im wyższa jest renta gruntowa, a więc dochód z dzierżawy ziemi, oraz im niższa jest stopa procentowa (depozyty bankowe są tutaj traktowane jako alternatywy dla kupna ziemi), tym wyższa jest cena ziemi.

Makroekonomia i problemy makroekonomiczne

Makroekonomia jest nauką o gospodarce rozumianej jako całość, zajmuje się badaniem zjawisk ekonomicznych zachodzących w całej gospodarce kraju oraz bada łączne efekty zakupów, dokonywanych przez wszystkie gospodarstwa domowe. Z tego powodu ekonomistów, zajmujących się makroekonomią, interesują gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa oraz państwo, ale tylko pod warunkiem, że będą analizowane ich zbiorcze zachowania na rynku, bez zagłębiania się w motywy indywidualnych decyzji. Makroekonomia stara się wyjaśnić, jak oraz dlaczego z upływem czasu gospodarka się rozwija i podlega zmianom. Zatem głównym przedmiotem zainteresowań makroekonomii jest równowaga całej gospodarki, wzrost gospodarczy oraz wahania poziomu aktywności gospodarczej.

Makroekonomiści szukają odpowiedzi na pytania:

- Jak zrównoważyć popyt i podaż na wszystkich rynkach gospodarki?

- Jak zwiększyć bogactwo społeczeństwa?

- Dlaczego występuje nierównomierny rozwój gospodarki?

Z tego obszaru zainteresowania wyłaniają się główne problemy, które stara się rozwiązać makroekonomia.





Opisując zjawiska makroekonomiczne, posługujemy się już pojęciami, np.: ceną, popytem, podażą. Jednak wielkości te w makroekonomii mają charakter zagregowany (łączny). Na wszystkie zjawiska ekonomiczne w makroekonomii patrzymy globalnie.

Gospodarki państw stale zmieniają się wskutek działania wielu czynników. W celu wyjaśnienia, w jaki sposób gospodarka się rozwija i dlaczego podlega okresowym wahaniom, makroekonomista buduje model. Dlatego też często mówi się, że rozważana makroekonomiczne maja charakter modelowy. Model ekonomiczny to uproszczony opis gospodarki (lub jej części), wyrażony w formie słów, wykresów i równań. Ma on charakter uproszczony, bo nie uwzględnia zjawisk i cech mało istotnych dla całości zagadnienia. Za pomocą modelu ekonomiści starają się zrozumieć, co się dzieje w rzeczywistości, w jaki sposób uczestnicy gospodarki oddziałują na siebie poprzez różne zmienne czynniki, np. popyt.

Agregacja

Makrowielkości są agregatami powstałymi dzięki połączeniu odpowiednich wielkości mikroekonomicznych. Łączenia wielkości mikroekonomicznych w celu otrzymania makrowielkości gospodarczych nazywa się agregacją.

Wielkości gospodarcze dzielimy na dwie grupy:

- występujące w postaci zasobów,

- występujące w postaci strumieni.

Zasoby określają nagromadzony stan danej wielkości w określonym momencie. Natomiast strumienie ukazują wartości pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś przedziale czasu. Przykładami makrowielkości w postaci zasobów są: zatrudnienie, bezrobocie i majątek produkcyjny, w postaci strumieni są: produkcja, dochód, wydatki, sprzedaż, inwestycje. Zmiany wielkości ekonomicznych w postaci zasobów uzależnione są od rozmiarów ich strumieni ekonomicznych. Na przykład rozmiary zatrudnienia (zasób) zmieniają się w określonym kierunku w zależności od relacji między strumieniami przyjęć do pracy i odejść z pracy; natomiast zmiany wielkości bezrobocia (zasób) zależą od strumieni napływu osób do stanu bezrobocia i odpływu ze stanu bezrobocia.

Przy dokonywaniu agregacji należy przestrzegać kilku zasad. Po pierwsze, należy agregować wielkości jednorodne. Po drugie , przy agregowaniu zasobów jest ważne, aby wielkości ekonomiczne dotyczyły tego samego momentu. Po trzecie, przy agregowaniu strumieni należy brać pod uwagę wielkości dotyczące tego samego okresu.

Agregacja wielkości ekonomicznych wymaga przyjęcia odpowiednich jednostek pomiaru:

• Mierzenie makrowielkości gospodarczych w jednostkach naturalnych ma ograniczony zakres - jest możliwe tylko w odniesieniu do niektórych kategorii, np. zatrudnienia i bezrobocia, które można mierzyć w osobach.

• Mierzenie wielkości agregatowych w jednostkach pieniężnych: wyodrębniamy nominalne i realne wartości (pieniężne) agregatów.

Ruch okrężny strumieniami pieniężnymi w gospodarce: dopływy i odpływy. Dopływy: inwestycje (I), wydatki rządowe (G), eksport (Ex); odpływy: oszczędności (S) podatki (T), import (Im)





PUNKTY 27 i 28

Agregatowy popyt to łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się zakupić w danych warunkach i czasie.

Agregatowa podaż oznacza łączną ilość towarów, jaką producenci decydują się wytworzyć w danych warunkach i czasie oraz dostarczyć na rynek. Termin w „danych warunkach” należy rozumieć jako dane czynniki determinujące agregatowy popyt i agregatową podaż.

Agregatowa podaż zależy przede wszystkim od trzech czynników: od zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania, od ogólnego poziomu cen towarów oraz kosztów produkcji ponoszonych przy wytwarzaniu towarów. Wielkość zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania wyznaczają rozmiary agregatowej podaży, odpowiadające poziomowi produkcji potencjalnej. Im większe są te zasoby oraz im wyższa jest efektywność ich wykorzystania, tym wyższe są rozmiary agregatowej podaży. Przy danych zasobach czynników produkcji wielkość agregatowej podaży zależy przede wszystkim od ogólnego poziomu cen oraz od kosztów produkcji. Agregatowa podaż jest rosnącą funkcją ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją kosztów produkcji.

Faktyczne rozmiary produkcji (dochodu narodowego) ustalają się w wyniku wzajemnego oddziaływania agregatowego popytu i agregatowej podaży.

Do wyznaczania rozmiarów dochodu narodowego wykorzystuje się krzywe agregatowej popytu i agregatowej podaży. Krzywa agregatowego popytu ukazuje zależność agregatowego popytu od ogólnego poziomu cen towarów (pozostałe czynniki determinujące agregatowy popyt są niezmienne). Innymi słowy, krzywa ta określa łączne ilości towarów, jakie nabywcy decydują się zakupić przy poszczególnych poziomach ich cen. Krzywa agregatowej podaży określa zależność agregatowej podaży od ogólnego poziomu cen (przy założeniu niezmienności pozostałych determinantów agregatowej podaży). Inaczej mówiąc, krzywa ta określa łączne ilości towarów, jakie producenci decydują się wytworzyć i dostarczyć na rynek przy różnych poziomach cen.

Krzywa agregatowej podaży i agregatowego popytu - stanowisko kompromisowe.

Poziom cen







AP_d

AP_p


0

Y_p

Dochód narodowy

Kształt krzywej agregatowej podaży wywołuje dosyć ostre spory w teorii ekonomii. Wyodrębnić można dwa krańcowe stanowiska: ekstremalne stanowisko neoklasyczne, zakładające pionową krzywą agregatowej podaży oraz ekstremalne stanowisko keynesistowskie, zakładając poziomy przebieg krzywej w typowej sytuacji gospodarczej. Wyróżnić można również stanowisko kompromisowe.

Według stanowiska kompromisowego, krzywa agregatowej podaży ma kształt z krzywą APd.

Zgodnie z ekstremalnym stanowiskiem neoklasycznym, krzywa agregatowej podaży jest pionowa (prosta APd) i odpowiada poziomej produkcji potencjalnej (Yp)

Taki kształt krzywej wynika z neoklasycznego przekonania o doskonałej giętkości cen.

POPYT GLOBALNY

W takim modelu popyt globalny jest sumą popytu konsumpcyjnego gospodarstw domowych oraz pobytu inwestycyjnego przedsiębiorstw. Można to zapisać w postaci równania:

AD = C + I

w którym: AD - popyt globalny, C - popyt konsumpcyjny, I - popyt inwestycyjny.

ARGUMENTY ZA EKONOMICZNĄ ROLĄ PAŃSTWA

Ważniejsze argumenty za ekonomiczną rolą państwa wiążą się zwykle z takimi czynnikami jak:

• konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-prawnej;

• niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce, związane z monopolizacją gospodarki i innymi czynnikami, prowadzące do nieprawidłowej alokacji zasobów gospodarczych oraz obniżania poziomu dobrobytu społeczeństwa;

• występowanie negatywnych efektów zewnętrznych w zakresie produkcji i konsumpcji;

• istnienie dóbr publicznych;

• istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub korzystnych społecznie;

• występowanie takich zjawisk, jak duże wahania aktywności gospodarczej, bezrobocie, niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych oraz inflacja;

• istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, niedołężnych, upośledzonych i chorych;

• powstanie zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie, różnic dochodowych i majątkowych.

Argumenty przeciw ekonomicznej roli państwa

Ważniejsze argumenty przeciw aktywnej roli państwa w gospodarce związane są m.in. z takimi czynnikami jak:

• pojawienie się stanów nierównowagi na rynku;

• zniekształcone informacje;

• zmniejszona elastyczność systemu gospodarczego;

• wysokie koszty interwencjonizmu;

• osłabienie bodźców związanych z rynkiem;

• niereprezentatywność państwa (rządu).

Realny i regulacyjny aspekt roli państwa w gospodarce

Wyodrębnia się dwa aspekty ekonomicznej roli państwa: aspekt realny i aspekt regulacyjny.

• Aspekt realny ekonomicznej roli państwa wyraża się głównie w tym, że różne agendy, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe prowadzą określoną działalność gospodarczą. Jest on zdeterminowany zwłaszcza zakresem działalności publicznej w danym kraju.

• Aspekt regulacyjny ekonomicznej roli państwa wyraża się przede wszystkim we wpływie państwa na działalność innych podmiotów gospodarczych.. Państwo oddziałuje na przebieg procesów gospodarczych ustanawiając pewne instytucje i normy prawne wyznaczające stosunkowo trwałe reguły prowadzenia działalności gospodarczej oraz dokonując różnego typu bieżących interwencji w funkcjonowaniu innych podmiotów gospodarczych, w szczególności przedsiębiorstw.

Rynki produktów

Rynki czynników produkcji

Gospodarstwa domowe

Przedsiębiorstwa

Ludność aktywna zawodowo

(zasoby siły roboczej)

Ludność bierna

zawodowo

Zatrudnieni

Bezrobotni

Jak ograniczyć inflację?

Jak zyskać na wymianie gospodarczej?

Czy państwo powinno się angażować w gospodarkę

Makroekonomia

Ludność w wieku produkcyjnym

Jak ograniczyć bezrobocie?

Jak osiągnąć wzrost gospodarczy?

Przedsiębiorstwa

Wydatki na dobra i usługi

Sektor

bankowy

Państwo

Zagranica

Gospodarstwa

domowe

I

I

S

S

T

G

T

G

Ex

Im

Im

Ex

Dochody czynników produkcji

---