1.Budowa komórki bakterii
Procaryota , czyli organizmy bezjądrowe ,są organizmami jednokomórkowymi i mimo ,że budowa ich jest bardzo prosta , to pozwala spełniać wszystkie czynności życiowe. Do Procaryota zaliczamy sinice i bakterie.Kształt komorki jest mało zróżnicowany , najczęściej kulisty ,pałeczkowaty lub przybiera postać spiralnie wygiętego walca ; bardzo rzadko jest nieregularny . Kształt komórce nadaje ściana komórkowa, zbudowana ze specyficznego związku – mukopeptydu , występującego tylko u Procaryota.Wnętrze komórki osłonięte jest błoną cytoplazmatyczną i wraz z nią stanowi protoplast . Błona cytoplazmatyczna zbudowana jest z białek i lipidów . Błona ta spełnia ważne funkcje związane z wydalaniem i pobieraniem różnych substancji przez komórkę . Procaryota nie ma jąda komórkowego organelli komórkowych , takich jak mitochondria i plastydy

2.Organella charakterystyczne dla komórki zwierzęcej i roślinnej :
- Błona komórkowa
- Jądro komórkowe
- Cytoplazmatyczny system wakuolarny
- Siateczka śródplazmatyczna (ER)
- Aparat Goldiego
- Lizosomy
- Rybosomy
- Cytoplazma podstawowa
- Mitochondrium

Organella ,które występują w komórce roślinnej , a nie ma ich w komórce zwierzęcej to:
- Ściana komórkowa
- Plastydy : -Chloroplasty
- Kukoplasty
- Chromotydy

3. Gatunek– grupa organizmów zdolnych do krzyżowania się w przyrodzie, będących w izolacji rozrodczej wobec innych gatunków

4. Izolacja - ograniczenie lub całkowity brak kontaktów między populacjami tego samego gatunku. Przyczyną izolacji są tzw. bariery ekologiczne lub geograficzne.

5.Izolacja postzygotyczna- zjawisko polegające na tym, że mimo zapłodnienia nie dochodzi do rozwoju zarodka lub rozwój ten jest zaburzony. Jako i.p. określa się także barierę międzygatunkową polegającą na tym, że osobniki potomne (mieszańce) są bezpłodne.

6. Izolacja prezygotyczna — rodzaj izolacji, w której nie dochodzi do zapłodnienia: należą tu zarówno i. geograficzna jak i większość rodzajów i. rozrodczej.

7. specjacja allopatryczna- zachodzi w przypadku izolacji geogr. populacji w stosunku od populacji macierzystej, uniemozliwia to przeplyw genow miedzy osobnikami pozostajacymi po dwoch stronach bariery, np. wypietrzenie lancucha gorskiego, zmiana przebiegu koryta rzecznego

8. specjacja to proces biologiczny, w wyniku którego powstają nowe gatunki organizmów. Zachodzi na skutek wytworzenia się bariery rozrodczej pomiędzy wyjściowymi populacjami, czyli zaistnieniu zjawiska, które uniemożliwia między nimi wymianę genów

9. specjacja sympatryczna- proces powstawania nowych gatunkow w wyniku tworzenia Se barier rozrodczych w obrebie jednej populacj b bez udzialu izolacj geogr.

10. Tempo ewolucji -jest to szybkość przebiegu ewolucji. Czas przekształecenia sie jednego gatunku w drugi lub zwyższe jednostki systematyczne, a wiec predkosc, z jaka zachodza zmiany ewolucyjne w liniach rozwojowych

11. Makroewolucja – ewolucja na poziomie powyżej gatunku. Prowadzi ona do zróżnicowania na poziomie nowych rodzajów, rodzin i wyższych jednostek systematycznych. Ze względu na pojawienie się izolacji rozrodczej jest nieodwracalna. Makroewolucja jest wypadkową licznych procesów mikroewolucyjnych. Trwa w stosunkowo długim czasie

12. Mikroewolucja – procesy polegające na różnicowaniu genetycznym wewnątrz populacji powodowane przez mutacje, dryf genetyczny i selekcję naturalną warunkowaną lokalnymi czynnikami środowiska Proces mikroewolucji zachodzić może w stosunkowo krótkim czasie (kilkudziesięciu pokoleń)

13. Radiacja adaptacyjna-gwałtowna radiacja ewolucyjna polegająca na rozprzestrzenieniu się jednolitej grupy organizmów o wspólnym pochodzeniu do różnych nisz ekologicznych przy jednoczesnym zróżnicowaniu cech u form potomnych

14. Wymieranie, ekstynkcja – proces zanikania gatunków lub innej grupy taksonomicznej. Najczęściej naturalny proces związany z istnieniem życia na Ziemi i towarzyszący jego istnieniu od samego początku. W skali milionów lat szacuje się tempo wymierania gatunków na zaniknięcie jednego gatunku co rok do pięciu lat.

15. Klasyfikacja biologiczna – szeregowanie organizmów w uporządkowany sposób według zasad systematyki biologicznej. Wynikiem tego procesu jest hierarchiczny układ systematyczny prezentujący aktualny w danym okresie stan wiedzy o podobieństwie i pochodzeniu organizmów.

16. Określeniem zespołu zasad oraz praktycznym ich wykorzystaniem przy klasyfikowaniu organizmów zajmuje się dział systematyki nazywany taksonomią.

17. Takson, dowolna jednostka systematyczna organizmów, występująca w danym systemie klasyfikacyjnym, na tyle odrębna, że może zostać zaliczona do konkretnej kategorii systematycznej: podgatunku, gatunku, rodzaju, rodziny

18. Najwyższa grupa taksonomiczna – gromada, Najniższa grupa taksonomiczna – odmiana.

19. System odzwierciedlający rzeczywiste pokrewieństwo organizmów określany jest jako system naturalny, w odróżnieniu od systemu sztucznego, który porządkuje organizmy na podstawie dowolnie wybranych cech (np. koloru kwiatów, form życiowych roślin, sposobu poruszania się zwierząt).

20. Wiciowce - pierwotniaki, zazwyczaj jednojądrowe haplonty. Poruszają się przy pomocy wici, rozmnażają się przez podział podłużny, posiadają chloroplasty i na świetle przeprowadzają fotosyntezę, a przetrzymywane w ciemności pobierają materię organicznąWiele wiciowców wywołuje choroby u zwierząt i u człowieka. Np. świdrowiec gambijski - śpiączkę afrykańską, rzęsistek pochwowy - zapalenie układu moczowo-płciowego, lamblia jelitowa - schorzenia przewodu pokarmowego.

21. Korzenionóżki- gromada pierwotniaków, należą do niej zarówno osobniki jedno-, jak i wielojądrowe. Komórka pokryta jest cienką, elastyczną błoną komórkową. Wytwarza tzw. nibynóżki, które pełnią funkcję organelli ruchu. Rozmnażają się przez podział komórki. Duże znaczenie odgrywa Entamoeba histolytica, która wywołuje dyzenterię. Korzenionóżki skorupkowe odegrały rolę w procesach skałotwórczych (otwornice), tworząc grube warstwy wapieni, kredy, zielonego piaskowca.

22. Orzęski -charakteryzuje obecność rzęsek pokrywających powierzchnię ciała i stanowiących zarazem narząd ruchu, służący również do zdobywania pokarmu. Drugą cechą wyróżniającą orzęski jest obecność jądra generatywnego wegetatywnego (jądro komórkowe), rozmnażają się bezpłciowo, na drodze podziału lub pączkowania, bądź płciowo w drodze tzw. koniugacji.

23. Sporowce -typ protistów obejmujący jednokomórkowe organizmy pasożytnicze, nie posiadające organelli ruchu ani też wodniczek tętniących. W górnej części komórki występuje zespół organelli umożliwiający im wnikanie do komórek gospodarzy, tzw. aparat apikalny. Wytwarzają formy przetrwalnikowe zwane sporami, zakażające kolejnych żywicieli. Najbardziej znane to zarodziec malarii (wywołujący malarię), toksoplazma (wywołująca toksoplazmozę).

24. wiciowce roślinne -grupa jednokomórkowych organizmów eukariotycznych; budowa zróżnicowana, posiadają chromatofory; zaliczane do różnych jednostek systematycznych, m.in. złotowiciowców, bruzdnic i zielenic.

25. Bruzdnice -glony zaliczane niegdyś do gromady tobołków, jedna z grup Protista. Większość bruzdnic to organizmy jednokomórkowe, choć czasami można spotkać je w postaci kolonii. Bruzdnice często posiadają pancerzyk składający się z płytek celulozowych oraz dwie wici. Większość bruzdnic rozmnaża się bezpłciowo.

26. Zielenice -typ roślin obejmujący ok. 10 000 gatunków roślin o zróżnicowanej budowie - od mikroskopowych jednokomórkowych do dużych form wielokomórkowych. Cechy wspólne: występowanie chlorofilu a i b, materiałem zapasowym jest skrobia, a ściany komórkowe zbudowane są głównie z celulozy. Rozmnażanie generatywne różnorodne, czasem połączone z przemianą pokoleń. Rozmnażanie wegetatywne bardzo częste.

27. Okrzemki – występują w środowisku wodnym na całym świecie. Znanych jest ok. 10 000 gatunków. Wytwarzają charakterystyczne krzemionkowe skorupki o skomplikowanej budowie, składające się z wieczka i denka. Dzieli się okrzemki na 2 podklasy: okrzemki promieniste - skorupki koliste i okrzemki pierzaste (Pennatae) - skorupki wydłużone. Rozmnażanie wegetatywne następuje przez podział, przy czym każda z komórek potomnych otrzymuje część skorupki i dorabia sobie drugą część. Rozmnażanie płciowe przez oogamię lub autogamię. Okrzemki występują niekiedy masowo.

28. Brunatnice - to organizmy wielokomórkowe, brak wśród nich form jednokomórkowych. Charakteryzuje je ogromna rozpiętość rozmiarów. Występuje rozmnażanie płciowe oraz bezpłciowe przez zoospory, aplanospory lub fragmentację plech. Występuje u nich przemiana pokoleń, organizmy samożywne.

29. Krasnorosty - typ glonów należących do królestwa roślin, liczący ok. 5 tysięcy gatunków wyraźnie odrębnych od protistów. Jak sama nazwa krasnorostów wskazuje, oprócz chlorofilu (a i d) zawierają także inne barwniki, a mianowicie czerwoną fikoerytrynę i niebieską fikocyjaninę. Cechą charakterystyczną brak stadium wiciowego, rozmnażają się na drodze oogamii, poprzez nieruchome gamety męskie (spermacja) i nieruchome gamety żeńskie (karpogonia). Podczas rozmnażania płciowego do lęgni zasysane są poprzez włostek gamety męskie zawarte w plemni, większość krasnorostów to glony morskie.

30. Sprzężniaki - to niewielka grupa (ok. 300 gat.) grzybów saprofitycznych, posiadają grzybnię zbudowaną ze strzępek wielojądrowych, zwykle bez przegród. Rozmnażanie płciowe polega na łączeniu się gametangiów. W cyklu rozwojowym występuje wielojądrowa zygospora. W ścianie komórkowej tej grupy grzybów zawarta jest chityna. Rozmnażanie sprzężniowców polega na łączeniu się dwóch identycznych morfologicznie gametangiów plusowego i minusowego. Ten typ rozmnażania płciowego nazywa się zygogamią. Są sprawcami wielu przypadków pleśnienia artykułów spożywczych, tekstyliów, zawilgoconego papier.

31. Workowce obejmują grzyby jednokomórkowe (np. drożdże) oraz o wielokomórkowych strzępkach, które u niektórych mogą tworzyć owocniki o różnych kształtach. Drożdżaki rozmnażają się bezpłciowo przez pączkowanie lub podział komórki, a wielokomórkowe workowce za pomocą zarodników konidialnych. Proces płciowy ma charakter gametangiogamii i prowadzi do wytworzenia zarodników workowych. W cyklu życiowym dominuje haplofaza. Dikariotyczne są tylko strzępki wytwarzające worki, diploidalne – komórki, z których powstaje worek. Przedstawicielami są drożdżaki, pędzlaki, kropidlaki, miseczniaki (np. trufle, dzieżki, smardze). Pasożytniczymi workowcami są np. mączniaki oraz buławinka czerwona. Niektóre wchodzą w skład porostów.

32. Podstawczaki - typ z królestwa grzybów, grzybnia wielokomórkowa, w komórkach tzw. jądra sprzężone, powstające w wyniku zlania się plazmy 2 strzępek bez połączenia jąder (grzybnia dikariotyczna). Grzybnia długotrwała tworzy co pewien czas owocniki, w których obrębie dochodzi najpierw do zlania się jąder sprzężonych, a następnie zachodzi podział redukcyjny i wytworzenie 4 zarodników. Zarodniki wytwarzają się na szczycie charakterystycznego tworu, tzw. podstawki (stąd nazwa grupy). Podstawki tworzą się najczęściej w obrębie hymenoforu, który może przybierać różne kształty. Do podstawczaków należy większość grzybów kapeluszowych, w tym wiele jadalnych, a także organizmy pasożytnicze, groźne dla upraw, np. rdze czy śniecie.

33. Komensalizm -typ zależności o charakterze symbiozy między dwoma lub więcej gatunkami, przy czym jeden z gatunków czerpie z tej zależności wyraźne korzyści, nie szkodząc pozostałym (np. rekin i podnawka; lew i hieny; lew i sęp; żuk gnojowy i ssak kopytny.

34. Grzybice - grupa wysoce zaraźliwych chorób zakaźnych ludzi i zwierząt wywołana przez mikroskopijne grzyby

35. Symbioza – zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch gatunków organizmów, które przynosi korzyść każdej ze stron (mutualizm) lub jednej, a drugiej nie szkodzi (komensalizm).

36. Mikoryza – jest to występujące powszechnie zjawisko, polegające na współżyciu korzeni lub innych organów, a nawet nasion roślin naczyniowych z grzybami (dotyczy około 85% gatunków roślin wyższych z całego świata). Tego typu symbioza daje obu gatunkom wzajemne korzyści, polegające na obustronnej wymianie substancji odżywczych – rośliny mają lepszy dostęp do wody i rozpuszczonych w niej soli mineralnych, ale także do substancji regulujących ich wzrost i rozwój, które produkuje grzyb, ten zaś korzysta z produktu fotosyntezy roślin – glukozy.

37. Porosty -typ z królestwa grzybów, które dzięki zdolności współżycia (symbiozy) z glonami asymilującymi uzyskały nowe możliwości życiowe. Grzyb jest organizmem dominującym. W zależności od ułożenia glonów w obrębie plechy porostów wyróżnia się plechę homeomeryczną, gdy glony porozrzucane są bezładnie i plechę heteromeryczną, gdy ułożone są warstwowo. Jednocześnie porosty są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza stąd w miastach wokół fabryk występują tzw. pustynie porostowe. Tę właściwość porostów wykorzystuje się do badania stopnia skażenia środowiska (skale porostowe).

38. Mszaki - to najpierwotniejsza grupa roślin, które współcześnie żyją na lądzie. Ich charakterystyczną cechą jest to, że w cyklu życiowym dominuje gametofit, a sporofit żyje jego kosztem i jest niepozorny. Pozostałe rośliny lądowe obrały inną strategię - u nich dominuje duży, samożywny sporofit, a gametofit jest niewielki (paprotniki) lub stanowi go zaledwie kilka komórek. Znaczenie mszaków *magazynowanie dużych ilości wody *ochrona gleby przed wysuszeniem i wypłukaniem *roślinność pionierska *stosowane do leków i kosmetyków *służą jako materiał opałowy

39. Paprotniki - Są to rośliny zarodnikowe, łączy je jednakowy typ przemiany pokoleń ,gdzie sporofit jest samodzielną rośliną, osiągającą nieraz pokaźne rozmiary. Gametofit, zwany przedroślem jest drobną rośliną zieloną lub bezzieleniową (wchodzi wówczas w symbiozę z grzybami),ginącą zwykle po usamodzielnieniu się sporofitu Paprotniki mają typowe, zróżnicowane na część sitową i naczyniową, wiązki przewodzące. W sporoficie paprotników występuje łodyga liście i korzeń. W budowie wewnętrznej zauważamy dobre wyodrębnienie się wiązek przewodzących: Drewna i łyka. Dzięki nim osiągnięte zostało dobre przewodzenie wody. Współczesne gatunki krajowe nie odgrywają większej roli w przyrodzie i ekosystemach, choć w niektórych lasach stanowią podstawowy składnik podszytu. Ze względu na rzadkość występowania wiele gatunków objętych jest ochroną prawną. Znaczenie:
*Nieliczne gatunki stosowane w leczeniu ludzi: widłak goździsty, skrzyp polny, nerecznica samcza.*Na większą skalę paprocie hodowane są jedynie w celach dekoracyjnych,

40. Rośliny nagonasienne (nagozalążkowe) – wiatropylne drzewa lub krzewy, których cechą charakterystyczną jest obecność zalążków i nasion niczym nie okrytych i leżących na owocolistkach (a także obecność cewek w drewnie). W zalążku znajduje się makrospora, z której rozwija się gametofit żeński, zawierający komórki jajowe. Mikrospory to ziarna pyłku, które kiełkują w kilkukomórkowy gametofit męski i w tej formie przenoszone są przez wiatr na zalążki. Tam kiełkują w łagiewkę pyłkową i wytwarzają męskie komórki płciowe. Następuje zapłodnienie. Z zygoty tworzy się zarodek, który wraz z komórkami gametofitu żeńskiego (bielmo pierwotne) i osłonkami zalążka, tworzy nasiono (leżące na owocolistku → brak owocu). Nasiono kiełkuje na glebie we właściwą roślinę, która jest sporofitem (pokoleniem bezpłciowym, dominującym). Zatem, gametofit jest u nagozalążkowych pokoleniem znacznie zredukowanym i zależnym całkowicie od sporofitu. Do roślin nagonasiennych wliczamy: drzewa szpilkowe (np. sosna, świerk, jodła), gnioty, przęśle, sagowce i miłorząb japoński. Rośliny te dzieli się zazwyczaj na cztery typy. Najliczniejszym z nich są iglaste, czyli szpilkowe. Dwa typy – miłorzębowe i sagowce to ewolucyjne pozostałości grup które w przeszłości miały większe. Do czwartego typu – gniotowatych – należą niezwykłe rośliny, które wykazują cechy nie występujące u innych nagozalążkowych.

41. Rośliny okrytonasienne (okrytozalążkowe) – dominująca obecnie na Ziemi grupa roślin; drzewa, krzewy lub rośliny zielne wytwarzające specyficzne organy: kwiaty i owoce. Zalążki są okryte wewnątrz słupka kwiatowego, który powstaje ze zrośnięcia się jednego lub kilku owocolistków. W zalążku znajduje się makrospora, z której rozwija się gametofit żeński, zawierający komórkę jajową, diploidalną komórkę centralną woreczka i 5 innych komórek. Mikrospory to wytwarzane przez pręciki kwiatu ziarna pyłku, które kiełkują w dwukomórkowy gametofit męski i w tej formie przenoszone są przez owady lub wiatr na znamię słupka. Tam kiełkują w łagiewkę pyłkową i wytwarzają 2 męskie komórki płciowe. Następuje podwójne zapłodnienie (komórki jajowej i komórki centralnej). Z zygoty tworzy się zarodek, który wraz z komórkami powstałymi po zapłodnieniu komórki centralnej (bielmo wtórne), tworzy nasiono, które okryte jest przez owocnię, powstałą najczęściej z zalążni słupka (wykształca się owoc). Nasiono kiełkuje na glebie we właściwą roślinę, która jest sporofitem (pokoleniem bezpłciowym, dominującym). Gametofit jest u okrytozalążkowych pokoleniem skrajnie zredukowanym i zależnym całkowicie od sporofitu.

42. Tkanka okrywająca pierwotna - skórka (epiderma) -najczęściej jednowarstwowa, występuje w peryferycznych częściach rośliny, na powierzchni młodych organów. Charakterystycznym wytworem tej tkanki są aparaty szparkowe występujące w nadziemnych częściach rośliny. Komórki skórki mogą być skutynizowane, czyli adkrustowane kutyną lub woskiem (substancja o charakterze tłuszczowym, materiał izolacyjny). Na skórce powstaje wówczas warstwa zwaną kutykulą (im grubsza warstwa tym liść bardziej się błyszczy). Skórka może wytwarzać na powierzchni specjalne wyrostki, włoski lub kolce. Gęsta, wełnista powłoka z włosków to kutner (chroni przed nadmierną transpiracją i przed uszkodzeniami). Obok funkcji okrywającej skórka wytwarzająca włoski wydzielnicze spełnia także rolę tkanki wydzielniczej. Wśród włosków występują m.in.: włoski parzące (np. u pokrzywy), włoski gruczołowe (pachnące), czepne. Ze względu na inną niż w pędzie strukturę, skórka korzenia nosi nazwę ryzodermy. Komórki tej skórki wytwarzają włośniki, które zwiększają powierzchnię chłonną korzenia w tzw. strefie włośnikowej, co ułatwia wnikanie wody i soli mineralnych z roztworu glebowego

43. Tkanka okrywająca wtórna - korek- okrywa starsze organy roślinne. Komórki korka są martwe, ściśle do siebie przylegają, tworzą charakterystyczne warstwy. Ich ściany komórkowe są skorkowaciałe - adkrustowane suberyną (związek tłuszczowy). Korek stanowi warstwę izolacyjną. W tkance tej występują przetchlinki. Epiderma pełni funkcję tkanki okrywaj łodygi od kilku tygodni do dwóch lat zależnie od gatunku rośliny. Po tym czasie funkcje ochronna przejmuje korek. Powstaje przez zróżnicowanie się komórek powstałych dzięki podziałom fellogenu. Składa się z martwych komórek, ściśle przylegających do siebie, wypełnionych powietrzem. Ściany tych komórek są zgrubiałe, czasem zdrewniałe. Korek chroni roślinę przed utratą wody, mrozem, bakteriami i drobnoustrojami, jest nieprzepuszczalny dla wody i powietrza, wymiana gazowa jest możliwa dzięki umieszczonym w korku przetchlinkom.W tkance korkowej występują powszechnie dwa typy komórek. Pierwszy tym to komórki cienkościenne tworzące jasną tkankę, drugi zaś to komórki grubościenne wypełnione garbnikami i żywicami tworzące ciemną tkankę. Oba typy komórek mogą występować w korku jednej rośliny.

44. Tkanka miękiszowa -Zajmuje znaczne przestrzenie w organach roślinnych. Jej komórki są żywe, cienkościenne i dość silnie zwakuolizowane. Ze względu na pełnione funkcje tkankę miękiszowa dzielimy na następujące odmiany:

1. miękisz asymilacyjny (palisadowy lub gąbczasty) spełnia funkcje asymilacyjne w nadziemnych częściach roślin, zawiera liczne chloroplasty

2. miękisz zasadniczy wypełnia przestrzeń pomiędzy tkankami

3. miękisz spichrzowy występuje w organach podziemnych rośliny lub w głębszych warstwach łodygi, magazynuje substancje zapasowe w postaci skrobi, tłuszczów i białek; miękisz wodonośny jest odmianą miękiszu spichrzowego, magazynuje duże ilości wody (występuje m.in. w kaktusie, aloesie i agawie)

4. miękisz powietrzny (=aerenchyma) charakterystyczny dla roślin wodnych, obserwujemy tu silny rozwój przestworów międzykomórkowych, pełni funkcje tkanki przewietrzającej

45.Tkanka wzmacniająca - usztywnia roślinę, chroni ją przed rozerwaniem lub złamaniem. Tkankę dzielimy na:

1. kolenchymę (=zwarcicę) - jest to tkanka wzmacniająca, której komórki są żywe, a ich celulozowe ściany komórkowe tworzą charakterystyczne zgrubienia (stąd podział na kolenchymę kątową i kolenchymę płatową), występuje w peryferycznych, młodych częściach łodyg, w ogonkach liściowych

2. sklerenchymę (=twardzicę), której komórki są martwe, ściany komórkowe zdrewniałe, inkrustowane ligniną. Tkanka ta występuje w dwóch formach: jako włókna np. w lnie i komórki kamienne (=sklereidy) np. w owocu gruszy.

45. Tkanka przewodząca - tkanka stała, niejednorodna, odpowiada za transport substancji w roślinie, dzieli się ją na łyko i drewno. Odbywa sie w niej transport wody z rozpuszczonymi w niej substancjami. Zbudowana jest z komórek. 

1. łyko (=floem) odpowiada za przewodzenie organicznych substancji pokarmowych, asymilatów z liści do łodygi i korzenia. Funkcje przewodzenia pełnia głównie rurki sitowe, czyli zespoły żywych, wydłużonych komórek, zawierających w ścianach poprzecznych perforacje tzw. sita. Wyróżnia się łyko pierwotne(wytwór merystemów wierzchołkowych pędu i korzenia) i łyko wtórne(wytwór miazgi tworczej wchodzące w skład budowy wtórnej łodyg i korzeni.).

2. drewno (=ksylem) transportuje wodę i sole mineralne z korzenia do łodygi i liści. Jest tkanką niejednorodną. Wyróżniamy tu dwa elementy: naczynia i cewki. Naczynia tworzą komórki martwe o zgrubiałych ścianach, przeważnie pozbawione są one ścian poprzecznych. Wyróżnia się drewno pierwotne i drewno wtórne (u roślin z przyrostem wtórnym). Drewno wtórne jest szczególnie dobrze rozwinięte u roślin o zdrewniałych łodygach i korzeniach, przy czym w zdrewniałych pniach i korzeniach roślin dwuliściennych rosnących w klimacie z porami roku obserwuje się słoje przyrostu rocznego.

3. wiązka łykodrzewna-pasmo pierwotnej tkanki przewodzącej u roślin naczyniowych, składające się z części sitowej zwanej łykiem i części naczyniowej zwanej drewnem.Może dzielić się na:
   -wiązka łykodrzewna otwarta-gdy między drewnem i łykiem występuje warstwa miazgi twórczej (kambium), umożliwiająca wtórny przyrost na grubość,(charakterystyczne dla roślin dwuliściennych)
   -wiązka łykodrzewna zamknięta-pozbawione kambium, występujące u roślin jednoliściennych.

47. Tkanka twórcza = Merystematyczna - komórki tej tkanki dzielą się stale i rytmicznie, posiadają duże jądro w fazie podziałowej. Są cienkościenne i ściśle do siebie przylegają. Komórki te dzieląc się intensywnie biorą udział w regeneracji, wzroście, wytwarzaniu zarodników, budują zawiązek przyszłej rośliny. Ze względu na umiejscowienie merystemów w roślinie wyróżniamy:

• merystemy wierzchołkowe (stożki wzrostu) - przy wierzchołkach pędów i korzeni, odpowiadają za wzrost na długość

• merystemy boczne - w wewnętrznych partiach organów roślin, odpowiadają za przyrost rośliny na grubość (nowe komórki odkładane są na zewnątrz i do wewnątrz), wyróżnia się tu miazgę twórczą (=kambium) i miazgę korkotwórczą (=fellogen)

• merystemy wstawowe (=interkalarne) - w łodydze ponad nasadami liści, u podstawy międzywęźli, powodują ich wstawowe wydłużanie

• tkanka kalusowa (=przyranna) posiada pewne cechy wspólne z tkankami merystematycznymi, tworzy się w miejscu zranienia rośliny

48. Tkanka nabłonkowa, tkanka graniczna, nabłonek – Tkanka zbudowana z komórek ściśle do siebie przylegających, nie wytwarza substancji międzykomórkowej. Komórki mogą mieć różny kształt, ale znajdują się na błonie podstawnej. Komórki tkanki odżywiane są za pomocą znajdującej się pod nabłonkiem unaczynionej tkanki łącznej. Wyróżniamy Nabłonek jednowarstwowy - występujący u bezkręgowców i strunowców oraz nabłonek wielowarstwowy charakteryzujący wyłącznie zwierzęta strunowe.

Podział nabłonków ze względu na kształt:

• Jednowarstwowy płaski - występuje na powierzchni błon surowiczych, wyściela jamy serca, naczynia krwionośne i limfatyczne, pęcherzyki płucne, tworzy powłoki ciała bezkręgowców

• Jednowarstwowy sześcienny - występuje w przewodach gruczołów, w niektórych odcinkach kanałów nerkowych, na przedniej powierzchni soczewki oka, w uchu środkowym, na powierzchni jajnika, w oskrzelikach

• Jednowarstwowy walcowaty - wyściela przewód pokarmowy od żołądka do odbytnicy, wyściela jajowód, pęcherzyk żółciowy i błonę śluzową macicy

• Jednowarstwowy wielorzędowy - wyściela drogi oddechowe i pęcherz moczowy

• Wielorzędowy płaski - występuje w jamie ustnej, w części środkowej i dolnej gardła, wyściela przełyk, pochwę, tworzy rogówkę i powłoki ciała (naskórek)

Podział nabłonków ze względu na funkcję:

• Ochronna - ochrania powierzchnię ciała przed urazami oraz wnikanie szkodliwych substancji a także utrata płynów

• Transportująca - przez ten nabłonek przenikają gazy, jony, związki chemiczne

• Wydalnicza - przez który usuwane są szkodliwe produkty przemiany materii

• Zmysłowa - dzięki odpowiedniemu unerwieniu przystosowane są do odbierania bodźców ze środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego

• Lokomotoryczna - dzięki urzęsieniu umożliwiają ruch i przemieszczanie np. gamet w jajowodach czy nasieniowodach

• Wydzielnicza (gruczołowa)- syntetyzują i wydzielają różne związki chemiczne np. hormony, enzymy

49. Tkanka mięśniowa - Ma zdolność kurczenia się dzięki obecności mikrofibryli, czyli włókien białkowych. Każda miofibryla składa się z krótkich włókien białkowych tzw. miofilamentów. Te zaś zbudowane są z dwóch rodzajów białek: aktyny i miozyny. Dzięki nim możliwe jest wykonywanie ruchów - kurczenie i rozkurczanie.

Ze względu na budowę i funkcję dzieli się tkanki mięśniowe na:

• Gładkie - zbudowane są z jednojądrowych komórek o kształcie wrzecionowatym. Występują w skórze właściwej, w mięśniach poruszających gałką oczną, w ścianach układu pokarmowego, naczyniach krwionośnych, w układzie moczowym, w układzie rozrodczym, w przewodach dużych gruczołów oraz dróg oddechowych.

• Poprzecznie prążkowane - komórki tej tkanki zbudowane są z wielojądrowych włókien z charakterystycznymi poprzecznymi prążkami. Z takiej tkanki zbudowane są głównie mięsnie.

• Tkankę mięśniową sercową - zbudowana jest z włókien poprzecznie prążkowanych z charakterystycznymi rozgałęzieniami. Buduje mięsień sercowy.

50. Tkanka nerwowa - U wszystkich kręgowców powstała z ektodermy, a jej funkcją jest przewodzenie impulsów oraz odbierania, przetwarzanie i przekazywanie bodźców fizycznych i chemicznych dochodzących do wszystkich narządów zmysłu. Podstawowa jednostką strukturalną budującą tkankę nerwową jest neuron (komórka nerwowa). Zbudowany jest on z ciała komórki (perykarionu) oraz dwóch typów wypustek: dendrytów i aksonu (neurytu). Dendryty, których jest wiele przekazują impulsy w stronę ciała komórki, aksonu jest jeden i przewodzi impulsy odwrotnie, niż dendryty, czyli od ciała komórki. Wypustki komórek nerwowych tworzą włókna nerwowe. Wśród nich wyróżnia się włókna rdzenne, które pokryte są osłonką mielinową utworzoną przez komórki zwane hemocytami ( komórki Schwana) oraz włókna bezrdzenne bez osłonki mielinowej. Osłonki te pełnią funkcję izolatora tzn. włókna cienkie będą przewodziły wolniej w przeciwieństwie do włókien grubych z osłonkami. Komórki nerwowe stykają się ze sobą a miejsce ich styku nazywa się synapsą.

51. Tkanka łączna Ze względu na budowę i pełnioną funkcję dzieli się ją na:

• Tkankę łączną właściwą

• Tkankę łączną szkieletową

• Tkankę łączną płynną

Tkanka łączna właściwa - Zbudowana jest z substancji pozakomórkowej oraz włókien kolagenowych i elastylowych. Komórki tej tkanki są bardzo zróżnicowane pod względem morfologicznym i czynnościowym, dlatego wyróżnia się tu:

• Tkankę zarodkową - komórki mają zdolność różnicowania się i przekształcania w inne typy komórek tkanki łącznej

siateczkowatą - znajduje się w szpiku kostnym i narządach limfatycznych

• Tkankę włóknista luźną - łączy poszczególne narządy, ułatwia wymianę gazową

• Tkankę włóknista zbitą - buduje ścięgna, więzadła i torebki stawowe

• Tkankę tłuszczową - w cytoplazmie komórek budujących tą tkankę gromadzą się krople tłuszczu

Tkanka łączna szkieletowa - Tkanka kostna jest najtwardszą tkanką gdyż jej substancja pozakomórkowa wysycona jest solami mineralnymi głównie fosforanem, węglanem wapnia i fosforanem magnezu. Zbudowana jest z istoty międzykomórkowej oraz komórek kostnych: osteocytów - komórek kostnych, osteoblastów - komórek kościotwórczych, osteoklastów - komórek kościogubnych. Kości utworzone są z dwóch rodzajów tkanki kostnej. Jednym z nich jest tkanka kostna zbita zbudowana z blaszek kostnych i komórek kostnych, które ustawiają się dookoła tętnicy w kanałach zwanych kanałami Haversa. Jest to tkanka bardzo twarda i wytrzymała na urazy. Istota zbita tworzy głównie trzony kości długich. Drugim typem jest tkanka kostna gąbczasta zbudowana z luźno i nieregularnie ułożonych blaszek kostnych. W przestrzeniach między tymi blaszkami znajdują się jamki szpikowe wypełnione tkanką krwiotwórczą. Tkanka ta wypełnia nasady kości długich.

Tkanka chrzęstna zbudowana jest z substancji międzykomórkowej utworzonej przez włókna kolagenowe i sprężyste. W zależności od rodzaju substancji międzykomórkowej tkankę chrzęstną dzieli się na:

• Chrząstkę szklistą - utworzona jest przez włókna kolagenowe, dzięki czemu jest mocna i elastyczna. Buduje przede wszystkim powierzchnie stawowe, części przymostkowe żeber, tchawicę, oskrzela, szkielety zarodków

• Chrząstkę włóknistą - zbudowana jest z grubych włókien kolagenowych i sprężystych, ale jest giętka i niezwykle elastyczna. Tworzy głównie więzadła.

• Chrząstkę sprężystą - zbudowana jest z cienkich włókien kolagenowych i z dużej ilości włókien sprężystych. Występuje w krtani i małżowinie usznej.

Tkanka łączna płynna, czyli krew należy do należy do tkanek płynnych, ponieważ substancja pozakomórkowa - osocze składa się głównie z wody, związków organicznych i jonów. W osoczu znajdują się krwinki, czyli elementy morfotyczne krwi:

• Erytrocyty (czerwone krwinki) - są bezjądrzaste o biszkoptowatym kształcie, zawierają czerwony barwnik - hemoglobinę (substancja białkowa połączona z atomem żelaza), dzięki której czerwone krwinki mają zdolność do nietrwałego łączenia się z tlenem lub dwutlenkiem węgla w zależności od stężenia tych gazów. Produkowane są w czerwonym szpiku kostnym, żyją około 120 dni a następnie wychwytywane są przez śledzionę gdzie następuje ich rozpad. Czerwonych krwinek jest więcej u mężczyzn około 4,8 w mln/ml a u kobiet około 4,3 w mln/ml.

• Leukocyty (białe krwinki) - są najbardziej zróżnicowanymi pod względem morfotycznym krwinkami, posiadają duże jądra komórkowe, nie posiadają żadnego barwnika. W cytoplazmie mają bardzo dużo ziarnistości lub nie mają ich wcale i dlatego wyróżnia się dwa typy leukocytów: ziarniste (granulocyty) i bezziarniste (agranulocyty). Leukocyty są zdolne do przemieszczania się i przenikania przez ściany naczyń krwionośnych. Białe ciałka krwi przede wszystkim zwalczają bakterie, produkują przeciwciała oraz uwalniają czynniki hamujące namnażanie się wirusów. W organizmie człowieka znajduje się średnio od 4 - 10 tysięcy leukocytów w 1ml krwi.

• Trombocyty (płytki krwi) - mają owalny kształt, są najmniejszymi z krwinek, posiadają duże jądro komórkowego. Dzięki zdolności do wytwarzania trombokinazy umożliwiają krzepnięcie krwi. U ssaków są fragmentem komórek macierzystych. Powstają w czerwonym szpiku kostnym. W 1 ml krwi człowieka znajduje się od 200 - 400 tysięcy płytek krwi.

Funkcja krwi:

• Dostarcza wszystkim komórkom tlen pobrany z pęcherzyków płucnych, substancje odżywcze pobrane z jelit oraz wodę

• Odprowadza do narządów wydalniczych dwutlenek węgla i szkodliwe produkty przemiany materii

• Bierze udział w czynnościach obronnych i odpornościowych organizmu

• Wyrównuje ciepłotę ciała

• Utrzymuje odpowiedni skład środowiska wewnętrznego ustroju

• Ma zdolność krzepnięcia

52. Nicienie Kształt ciała: Silnie wydłużone, o zróżnicowanych wymiarach (dymorfizm). W większości są to organizmy niewielkie, osiągające długość od 0,3 mm do mniej niż 10 cm, niektóre osiągają około 1,2 m, a jeden z gatunków osiąga 8 m długości ciała^[2].

Zewnętrzna powłoka: Zewnętrzną powłokę ciała stanowi wór powłokowo-mięśniowy składający się z oskórka, nabłonka i pojedynczej warstwy mięśni.

• Oskórek – (zwany kutikulą) stanowi warstwę ochronną, przepuszcza jedynie wodę i gazy, zbudowany jest on z substancji białkowej. Dzięki niemu nicienie są bardzo odporne na trucizny i niekorzystne warunki środowiska.

• Nabłonek – (zwany hypodermą) leży pod oskórkiem, jego budowa jest zależna od wielkości nicieni, tworzy on zgrubienia zwane wałkami hypodermalnymi, biegnące wzdłuż ciała.

• Warstwa mięśniowa - zbudowana jest z mięśni podłużnych. Nie ma tu mięśni poprzecznych, jakie spotykamy u wirków. Jamę ciała wypełnia płyn surowiczy, który zapewnia zwierzęciu sprężystość, zastępuje on również układ krążenia rozprowadzając substancje odżywcze.

Budowa wewnętrzna

• Posiadają szkielet hydrostatyczny.

• Układ pokarmowy ma postać przewodu. Dzieli się on na trzy odcinki: przedni (początkowy) i tylny (końcowy) - pochodzenia ektodermalnego, oraz środkowy - pochodzenia endodermalnego. Rozpoczynają się otworem gębowym, który prowadzi do gardzieli łączącej się z jelitem, a kończy otworem odbytowym. U niektórych gatunków może dojść do redukcji otworu odbytowego, a nawet jelita środkowego.

• Nicienie nie posiadają układu oddechowego, a wymianę gazową prowadzą całą powierzchnią ciała. Pasożyty potrafią oddychać beztlenowo.

• Układ krążenia nie został wyspecjalizowany, substancje odżywcze rozprowadzane są po organizmie przez płyn surowiczy.

• Układ nerwowy składa się z pierścienia okołogardzielowego (obrączki okołogardzielowej), w skład którego wchodzi 5 zwojów nerwowych, i z pni nerwowych (pnia brzusznego i pnia grzbietowego), połączonych spoidłami poprzecznymi.

• Układ wydalniczy jest przekształconym (przystosowanym do usuwania płynnych metabolitów) układem protonefrydialnym. Niekiedy zwany układem H. Zbudowany z 2 przewodów, które mają wspólne ujście.

• Narządem zmysłów są amfidie.

Rozmnażanie - Większość nicieni jest rozdzielnopłciowa, u niektórych występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Większość z nich jest jajorodna (jajożyworodny jest włosień kręty), a rozwój dzieli się na kilka stadiów.

53. Pierścienice- typ zwierząt bezkręgowych o wydłużonym ciele złożonym z szeregu pierścieni. Są jednym z głównych typów zwierząt pierwoustych. Odgrywają ważną rolę w użyźnianiu gleb i osadów dennych, a gatunki lądowe w procesach mineralizacji substancji organicznej. Zwierzęta o symetrii dwubocznej, występuje u nich celoma (wtórna jama ciała) po raz pierwszy u zwierząt.
• Ciało podzielone na segmenty, inaczej metamery (metameria). Metameria dotyczy większości układów.
• Ciało okryte jest jednowarstwowym nabłonkiem o pochodzeniu entodermalnym, pokrytego oskórkiem. Pod nabłonkiem znajdują się mięśnie okrężne i podłużne. Opór dla mięśni stanowi płyn wypełniający jamę ciała, pełniąc funkcję szkieletu hydraulicznego.
• Układ pokarmowy jest przewodem rozpoczynającym się otworem gębowym, a kończącym otworem odbytowym. Następuje większa specjalizacja niż u nicieni.
• Zamknięty układ krwionośny tworzony jest przez dwa naczynia: grzbietowe i brzuszne oraz naczynia okrężne. Barwnik oddechowy we krwi to czerwona hemoglobina i zielona chlorokruoryna.
• Wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała. Płyn wypełniający jamę ciała i krew pełnią funkcję układu krążenia, rozprowadzając gazy oddechowe.
• Nadmiar wody i uboczne produkty przemiany materii odprowadzane są przez metanefrydialny układ wydalniczy. Zbudowane są z silnie skręconych kanalików, metanefrydiów. Otwierają się one do jamy ciała orzęsionym lejkiem, a na zewnątrz otworem wydalniczym. Główny produkt przemiany materii to u wodnych pierścienic amoniak, a u lądowych – mocznik.
• Wyróżnia się wśród pierścienic gatunki obojnacze i rozdzielnopłciowe, o rozwoju prostym lub złożonym.

Gromada: Wieloszczety
• Zwierzęta morskie, poruszające się aktywnie w toni wodnej, mułożercy oraz gatunki osiadłe.
• Przedstawiciel: nereida, Morze Bałtyckie
• Ciało dzieli się na część głowową, tułowiową i odbytową. Posiadają oczy, czułki i silne szczęki. Każdy segment tułowia posiada parę płatowatych wypustek zwanych parapodiami, a na nich szczecinki. Parapodia służą do pływania i pełzania, oraz pełnią funkcję narządów wymiany gazowej, posiadając bogato unaczynione wyrostki skrzelowe.
• Wieloszczety są rozdzielnopłciowe, zapłodnienie zewnętrzne, rozwój złożony (larwa trochofora). Występuje też rozmnażanie bezpłciowe, poprzeczny podział ciała. 

Gromada: Skąposzczety
• Występują w wilgotnych środowiskach lądowych i wodach słodkich. Żywią się szczątkami organicznymi w glebie i mule. Gatunki: dżdżownica, wazonkowce, rureczniki.
• Nie mają oczu, czułków, parapodiów. Mają tylko szczecinki. Na każdym segmencie jest ich cztery pary.
• Obojnaki, zapłodnienie krzyżowe, rozwój prosty. Zapłodnienie jest możliwe dzięki pierścieniowatemu zgrubieniu ciała, czyli siodełku. Po zapłodnieniu jaja rozwijają się w kokonie, który osobniki składają w glebie. Kokon jest produkowany przez komórki gruczołowe siodełka.

Gromada: Pijawki
• Zwierzęta słodkowodne. Gatunki pasożytnicze, które żywią się krwią kręgowców. Gatunki drapieżne, których pokarmem są skorupiaki, larwy owadów, ślimaki.
• Pasożytami są pijawka lekarska, pijawka rybia, pijawka końska
• Nie posiadają czułków, parapodiów, szczecinek. Mają oczy i przyssawki przednią i tylną. Otwór gębowy otoczony jest przez przyssawkę przednią, posiada szczęki, które przecinają skórę żywicieli. Przyssawki służą do przytwierdzania się do podłoża, wykonywania ruchów.
• Obojnaki, rozwój prosty. Rozwój zapłodnionych jaj w kokonach, które są składane na liściach roślin wodnych.

54. Stawonogi: najliczniejszy typ zwierząt. Stawonogi to bezkręgowce spotykane we wszystkich środowiskach i siedliskach.

• Ciało wykazuje metamerię, ale zlewanie poszczególnych segmentów doprowadziło do wykształcenia części ciała: głowotułów i odwłok lub głowa, tułów, odwłok.

• Posiadają członowane odnóża, zginające się w stawach.

• Ich liczba jest cechą gatunkową, a postać zależy od środowiska i trybu życia.

• Ciało stawonogów jest pokryte chitynowym oskórkiem, który jest skuteczną ochroną, a dla form lądowych także zabezpieczeniem przed wysychaniem, ale utrudnia wzrost. Oskórek ten (u skorupiaków przesycony solami wapnia - pancerz) jest okresowo zrzucany (linienie), by umożliwić zwiększanie rozmiarów ciała.

• Na głowie stawonogów występują narządy zmysłu (oczy, czułki) oraz rozmaicie wykształcony aparat gębowy.

• Układ krwionośny jest typu otwartego, występuje rurkowate lub workowate serce z ostiami położone po stronie grzbietowej.

• Narządy oddechowe to skrzela, tchawki lub płucotchawki. Układ wydalniczy stanowią przekształcone metanefrydia (gruczoły czułkowe, biodrowe) lub cewki Malpighiego.

• Układ nerwowy typu drabinkowego wykazuje tendencję do centralizacji (łańcuszek brzuszny). Stawonogi są w większości rozdzielnopłciowe i przechodzą rozwój prosty (np. rak, pająk) lub złożony (większość owadów, niektóre skorupiaki).

• U niektórych gatunków występuje partenogeneza.

• Typ stawonogi obejmuje kilka gromad: skorupiaki (rak, homar, rozwielitka), pajęczaki (pająk, skorpion, kleszcz), owady (mucha, motyl, pszczoła)

Gromada skorupiaki: Gromada ta obejmuje 25 tysięcy gatunków.

• Są to stawonogi żyjące w wodzie i na lądzie.

• Dzielimy je na trzy grupy: SŁODKOWODNE- oczliki, rozwielitki, ośliczki, kiełż, prosionek szorstki, rak rzeczny; SŁONOWODNE- krab, homar, krewetka, kryl, langusta; LĄDOWE: stonoga. Kiełże i ośliczki są wskaźnikami czystej wody, tam gdzie żyją, jest w miarę czysta woda.

• Przedstawicielem SKORUPIAKÓW jest rak. Rak ma 9 par odnóży, jego ciało podzielone jest na dwie części: głowotułów i odwłok. Skorupiak ten żyje głównie w wodzie, ale wychodzi na ląd. Do pływania służy mu "wachlarzyk", a do chodzenia po lądzie odnóża kroczne. Rak posiada chitynowy pancerz, który zrzuca jak rośnie- nazywa się to linieniem. Rozwój raka jest prosty. Przewód pokarmowy raka podzielony jest na trzy części: przednią, środkową i tylnią, jest zakończony otworem odbytowym. Jako ciekawostkę dodam, że krew raka jest bezbarwna.

Gromada pajęczaki:

• Pajęczaki żyją w środowisku wodnym i lądowym.

• Ciało pajęczaków pokryte jest pancerzem z chityny.

• Pajęczaki dzielimy na: pająki (np. tarantula), skorpiony i roztocze (np. kleszcz). Narządami oddechowymi pajęczaków są płucotchawki.

• Pająk ma cztery pary oczu, cztery pary odnóży krocznych i żyje do ok.25 lat. Oprócz nóg do chodzenia ma odnóża gębowe: szczękoczułki i nogogłaszczki, na nogogłaszczkach jest jad. Prawie wszystkie pająki posiadają narządy do wytwarzania sieci, kądziołki przędne. W siec pająka łapią się różne owady, ale pająk się nie łapie ponieważ tłuszcz chroni go przed przylepieniem. Kiedy pajęczyna jest już popsuta, pająk ją zjada. Jest jednak pająk plujący, który łapie ofiarę na 10 cm kawałek nici jak na lasso i wiąże.

Gromada owady

• Te stawonogi mają ciało podzielone nagłowę, tułów i odwłok, mają też trzy pary składających się z członów odnóży.

• Narządami oddechowymi owadów są tchawki.
  Są dwa typy przeobrażenia.

• Fazy: jajo- larwa- poczwarka- owad dorosły, nazywamy przeobrażeniem zupełnym, a typ przeobrażenia: jajo- larwa- owad dorosły, nazywamy przeobrażeniem niezupełnym.

• Owady dzielimy na skrzydlate, np.: mucha, osa, pszczoła czy motyl i bezskrzydłe np.: pchły, wszy, pluskwy.

• Owady można też podzielić na więcej grup np. ze względu na odnóża, pszczoła ma odnóża szczotkowate, a mucha bieżne.

• Owady mają też różne aparaty gębowe np.: ssący mają motyle, a gryzący ważki. Pierwotnym aparatem gębowym był aparat gryzący.

• Są też grupy takie jak:
  -Błonkówki: są to owady mające 2 pary błoniastych, przezroczystych skrzydeł różnej wielkości, zaliczamy do nich pszczoły, osy, mrówki.
  -Muchówki: są to owady mające 1 parą skrzydeł żyłkowanych, zaliczamy do nich muchy i komary.
  -Chrząszcze: są to owady mające 2 pary skrzydeł, jedna para - twarde skrzydła pokrywowe, a druga para - skrzydła błoniaste (lotnie), zaliczamy do nich chrabąszcza, żuka gnojowego i biedronkę.
  -Motyle: 2 pary skrzydeł błoniastych, pokrytych kolorowymi łuseczkami, zaliczamy do nich motyle i ćmy.

• Zestawienie wiadomości o stawonogach na przykładzie typowych przedstawicieli

55. Niesporczaki – typ pospolitych, bardzo małych zwierząt bezkręgowych, zaliczanych do pierwoustych Długość ich ciała waha się w przedziale 0,05-1,2 mm, kształtu walcowatego, ze słabo wyodrębnioną głową i 4 parami nieczłonowanych tułowiowych odnóży, zakończonych pazurkami lub przylgami. Ciało pokryte delikatnym oskórkiem, który na grzbiecie i po bokach ciała ma często zgrubienia w postaci granulacji. Przezroczyste, bezbarwne, a jeśli są zabarwione, wynika to z koloru pokarmu, jaki spożywają. Mięśnie gładkie i poprzecznie prążkowane. Układ pokarmowy W przedniej części gardzieli mają sztylety służące do nakłuwania liści i pokarmu. Gardziel pełni funkcję pompy ssącej. Dalej znajduje się krótki przełyk, a za nim entodermalne jelito środkowe, bez dodatkowych gruczołów trawiących, krótkie ektodermalne jelito tylne zakończone odbytem, znajdującym się pomiędzy ostatnią parą odnóży. Układ wydalniczy - Funkcje wydalnicze pełnią cewki Malpighiego, występujące na granicy jelita środkowego i tylnego, choć nie u wszystkich niesporczaków. U niektórych funkcje wydalnicze pełnią też gruczoły ślinowe i komórki jelita środkowego. Układ nerwowy - Układ ten jest segmentowany i składa się ze zwoju nadprzełykowego, obrączki okołoprzełykowej i zwoju podprzełykowego oraz 4 zwojów brzusznych. Narządami zmysłu są szczecinki i plamki oczne, czerwono lub czarno pigmentowane. Układ rozrodczy Są to zwierzęta rozdzielnopłciowe lub hermafrodytyczne. Nieparzyste, woreczkowate gonady znajdują się po stronie brzusznej. Przewody wyprowadzające gonad u samic są nieparzyste, a u samców – parzyste i mogą one uchodzić oddzielnie lub do otworu odbytowego i wówczas tworzy się kloaka. U niektórych występuje wyraźny dymorfizm płciowy, a u wielu gatunków brak samca. Wówczas stwierdza się partenogenezę. Zapłodnienie z reguły wewnętrzne. Są jajorodne, a jaja składają do wylinek lub wolno. Chorion jaj pokrywają często różnego kształtu wyrostki. Rozwój prosty trwa od kilku do kilkudziesięciu dni. Podczas wzrostu dość częste dochodzi do linienia. Średnia długość życia wynosi ok. 9 miesięcy.

56. Brzuchorzęski – typ mikroskopijnych wodnych zwierząt bezkręgowych.. Brzuchorzęski to wolno żyjące organizmy, zamieszkujące bentos oceaniczny lub będące składnikiem planktonu i bentosu zbiorników słodkowodnych na całym świecie. Budowa - tylko część brzuszna tułowia tych bezkręgowców pokryta jest rzęskami. Odcinek głowowy pokryty jest rzęskami w całości; część z nich pełni funkcje zmysłowe, wykrywając ruchy wody i obecność specyficznych związków chemicznych. Wiele brzuchorzęsków posiada ponadto dołki zmysłowe stanowiące bardziej wyspecjalizowane narządy chemorecepcji, niektóre gatunki odbierają również bodźce świetlne przy pomocy plamek pigmentowych wbudowanych w zwoje mózgowe. Powierzchnia całego ciała pokryta jest ornamentem licznych łusek, płytek i kolców, będących wytworami cienkiego oskórka. Na ilustracji po prawej widoczny jest charakterystyczny geometryczny wzór, który tworzą te wyrostki. Jama ciała brzuchorzęsków wypełniona jest płynem, którego turgor kontrolowany jest przez prosty układ wydalniczy typu protonefrydialnego. Oddychanie zachodzi poprzez ścianę ciała. Układ pokarmowy ma postać prostej rury, nie występują wyspecjalizowane gruczoły trawienne: przyswajanie pokarmu następuje za pośrednictwem indywidualnej aktywności enzymatycznej komórek pokrywających pomarszczoną w fałdy powierzchnię jelita. Odżywianie - Zwierzęta te odżywiają się mikroskopijnymi organizmami (np. glonami, bakteriami i pierwotniakami), naganiając je w kierunku otworu gębowego skoordynowanymi ruchami rzęsek i wsysając nagłym skurczem umięśnionego gardła. Rozmnażanie - Większość gatunków jest obojnacza, co oznacza, że każdy osobnik posiada zarówno organy rozrodcze męskie, jak i żeńskie. Niektóre gatunki słodkowodne mogą być partenogenetyczne, czyli rozmnażające się bez udziału samców. Proces zanikania płci męskiej widoczny jest w częściowej redukcji męskiego narządu kopulacyjnego, jaką obserwuje się u niektórych gatunków. O ile więc część gatunków posiada dobrze wykształcony ogonowy narząd kopulacyjny osadzony przy ujściu nasieniowodu, za pomocą którego samce zapładniają samice, u innych gatunków pojawiła się możliwość rozwinięcia się dorosłego osobnika z niezapłodnionej komórki jajowej – męski narząd kopulacyjny stał się po prostu zbędny. Różny stopień redukcji tego narządu widoczny u różnych gatunków obrazuje proces przechodzenia od obojnactwa do partenogenezy.

57. Wrotki – typ, małych (50-2000 µm), przezroczystych zwierząt bezkręgowych z charakterystycznym wieńcem rzęsków (aparatem wrotnym). Zwierzęta te zamieszkują przede wszystkim wody słodkie, ale znane są też formy morskie, słonowodne i lądowe, żyjące na wilgotnych mchach, w glebie kielichach roślin i dziuplach z wodą, czy na torfowiskach lub w piasku w wodzie interstycjalnej. Żywią się martwą materią organiczną, bakteriami, glonami i pierwotniakami. Budowa Ciało wrotka podzielone jest na trzy odcinki: głowę, tułów i nogę. Mają najczęściej kształt wydłużony z szerokim przednim końcem, tzw. aparatem wrotnym. Aparat wrotny lub rzęskowy ma postać tarczy z rozmieszczonymi na niej rzęskami. Tylny koniec ciała zwęża się tworząc krótszą lub dłuższą nogę zakończoną dwoma palcami. Ciało pokryte jest cienką kutikulą. Warstwa okrywająca ciało jest na tyle przejrzysta, że widoczne są przez nią narządy wewnętrzne wrotka. Po stronie grzbietowej głowy oraz po bokach tułowia znajdują się brodawki czuciowe zakończone szczecinkami. Otwór gębowy położony jest na tarczy aparatu, otwór odbytowy u nasady nogi. Aparat wrotny składa się z dwóch nieciągłych pasm rzęsek schodzących do zagłębienia otworu gębowego oraz kilku rzędów membranelli położonych bliżej strony grzbietowej. Bezpośrednio pod cienką hypodermą znajduje się jama ciała wypełniona płynem, w której położone są wszystkie narządy wewnętrzne oraz pęczki mięśni. Mięśnie wrotka utworzone są przeważnie przez pojedyncze wielkie komórki. Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym leżącym na brzusznej stronie aparatu wrotnego. Tuż za otworem znajduje się silnie umięśniona gardziel (mastaks). W gardzieli widoczny jest wyraźnie aparat zastawkowy, składający się z trzech chitynowych zębów. Wszystkie części aparatu żującego podłączone są ze sobą i z gardzielą licznymi mięśniami. Gardziel przechodzi w krótki, urzęsiony przełyk, łączący się z dużym, również urzęsionym żołądkiem. Do przedniej części żołądka otwiera się jeden gruczoł zwany gruczołem trzustkowo-wątrobowym. Krótkie urzęsione jelito uchodzi do szerokiej kloaki, otwierającej się odbytem u nasady nogi. Układ wydalniczy składa się z dwóch rurkowatych protonefrydiów leżących po bokach przewodu pokarmowego. Rurki te na wysokości żołądka skręcają się w pętlę i uchodzą do pęcherza moczowego. Pęcherz otwiera się do kloaki. System protonefridialny oprócz utrzymania równowagi wodnej, eliminuje też azotany, amoniak i fosforany, choć teoretycznie membrana powinna zadbać o zatrzymanie ich. Zjawisko to określane jako wydzielanie (w odróżnieniu od wydalania) jest znane też jako regeneracja fosforu i azotu, i wrotki mogą w ten sposób przywrócić do obiegu około 10-20% fosforu i 20-50% azotu w środowisku wodnym, skutecznie konkurując w tym względzie z bakteriami. Rozmnażanie i układ rozrodczy. Większość wrotków jest rozdzielnopłciowa i występuje u nich dymorfizm płciowy.

58. Mięczaki – zwierzęta o symetrii dwubocznej (wyjątek ślimaki), c. miękkie, z reguły niesegmentowanym, podzielonym na 3 części: głowę, która u wielu form zanika (np. małże, chitony), worek trzewiowy i nogę (u głowonogów ulega przekształceniu w ramiona).Dobrze rozwinięte narz.zmysłu mają m. drapieżne, aktywnie się poruszające np. głowonogi. Rozmnażają się wyłącznie płciowo.

• Ślimaki -Wszystkie cechują się asymetrią ciała oraz dobrze wyodrębnioną głową, na której znajduje się jedna lub dwie pary czułków spełniających funkcje narządu dotyku. Na ich szczycie lub podstawie umieszczone są oczy proste. Narządem ruchu jest duza, silnie umięśniona noga, z którą połączony jest mięsień wciągacz,

• Małże - zwierzęta o ciele spłaszczonym, okrytym muszlą, podzielonym na nogę i worek trzewiowy, bez wyodrębnionej głowy. U wielu form noga zanika, u niektórych wytwarza bisior służący do przytwierdzania się do podłoża.

59. Struktura DNA – DNA, model budowy cząsteczki kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA), wg którego cząsteczka DNA występuje w postaci podwójnego heliksu (podwójnej spirali), złożonego z 2 przeciwbieżnych łańcuchów polinukleotydów, zwiniętych wokół wspólnej osi w taki sposób, że łańcuchy fosfosacharydowe (reszty deoksyrybozy powiązane grupami fosforanowymi) owijają śrubowo rdzeń złożony z zasad purynowych i pirymidynowych; istotą modelu jest komplementarność zasad, które tworzą specyficzne, połączone wiązaniami wodorowymi, pary: adenina-tymina (2 wiązania) i guanina-cytozyna (3 wiązania), przy czym jeden człon pary należy do jednego, a drugi do drugiego polinukleotydu; w ten sposób sekwencja zasad w jednym polinukleotydzie odwzorowuje jednoznacznie sekwencję zasad w drugim polinukleotydzie; tworzenie się par niespecyficznych, np. adenina–adenina lub guanina–tymina, jest energetycznie niekorzystne. Model Watsona–Cricka tłumaczy mechanizm wiernego podwajania informacji genet. podczas replikacji DNA; model ten opracowali w 1953 J.D. Watson i F.H.C. Crick opierając się m.in. na wynikach badań porównawczych nad strukturą cząsteczek DNA (u różnych organizmów) metodą dyfrakcji promieni rentgenowskich.

60. Struktura RNA – organiczne związki chemiczne z grupy kwasów nukleinowych, zbudowane z rybonukleotydów połączonych wiązaniami fosfodiestrowymi. Z chemicznego punktu widzenia są polimerami kondensacyjnymi rybonukleotydów. Występują w jądrach komórkowych i cytoplazmie, często wchodząc w skład nukleoprotein. Znanych jest wiele klas kwasów rybonukleinowych o zróżnicowanej wielkości i strukturze, pełniących rozmaite funkcje biologiczne. Zarówno struktura, jak i funkcja RNA jest silnie uzależniona od sekwencji nukleotydów, z których zbudowana jest dana cząsteczka. RNA jest zazwyczaj jednoniciowy; postać dwuniciowa, analogiczna do dwuniciowego DNA, występuje głównie jako materiał genetyczny niektórych wirusów i wiroidów (porównaj też Retrowirusy). Jednak w wypadku cząsteczek jednoniciowych, szczególnie pełniących funkcje enzymatyczne, lub współdziałających w tych funkcjach (np. rRNA, tRNA) tworzenie fragmentów dwuniciowych przez parowanie różnych odcinków tej samej nici decyduje o strukturze całej cząsteczki. Ułożenie zasad azotowych w RNA nie jest dowolne. Ich kolejność jest lustrzanym odbiciem kolejności ułożenia zasad azotowych w matrycowej nici DNA, a takie same (zamieniając tyminę na uracyl) w nici kodującej.

61. Gen – podstawowa jednostka dziedziczenia, zlokalizowana w chromosomach, decydująca o przekazywaniu cech potomstwu. Gen jest odcinkiem łańcucha DNA (kwasy nukleinowe), zawierającym pewną liczbę nukleotydów, których sekwencja stanowi informację genetyczną, warunkującą syntezę określonych białek (biosynteza białka) lub cząstek kwasu RNA, co w dalszej konsekwencji w toku skomplikowanych ciągów reakcji prowadzi do wykształcenia się określonej cechy organizmu.

62. Kod genetyczny – Kolejność aminokwasów w białku jest zapisana w postaci kolejności nukleotydów w mRNA. Taki sposób zaszyfrowania informacji nazywa się kodem genetycznym. Jeden aminokwas jest kodowany przez 3 nukleotydy. Jest, zatem trójkowy. Ta trójka nukleotydów to kodon, inaczej triplet. Można wyróżnić: trójkowy, zdegradowany, jednoznaczny, bezprzecinkowy, niezachodzący, uniwersalny.

63. Transkrypcja genów – jest to pierwszy etap ekspresji informacji genetycznej. Transkrypcja jest procesem syntezy RNA na matrycy DNA, czyli przepisywaniem informacji zawartej w DNA na RNA. Proces ten odbywa się tylko na jednej z dwóch nici DNA, w związku z tym nić transkrybowaną nazywamy sensowną, natomiast nietranskrybowaną – antysensowną (=bezsensowna). Biosynteza łańcucha RNA przebiega zawsze w kierunku 5'→3', natomiast matryca jest zawsze czytana w kierunku 3'→5', a jej sekwencja determinuje sekwencje transkryptu, dzięki łączeniu się komplementarnych zasad w pary. W wyniku transkrypcji powstaje pierwotny transkrypt, który następnie podlega modyfikacjom potranskrypcyjnym dając właściwą cząsteczkę RNA. Transkrypcja dzieli się na trzy etapy:

• inicjacja – rozpoczyna się związaniem polimerazy RNA z dwuniciowym DNA. Aby wzorzec stał się dostępny nici DNA muszą być rozdzielone; denaturacja ma charakter lokalny. Sekwencje DNA niezbędne do prawidłowej ramki odczytu danej jednostki transkrypcyjnej zwane są promotorem. Promotor zawiera charakterystyczne sekwencje rozpoznawane przez polimerazę i wyznacza start transkrypcji. Inicjacja rozpoczyna się zwykle na końcu 3' promotora.

• elongacja – w czasie elongacji polimeraza RNA przesuwa się wzdłuż DNA i powiększa rosnący łańcuch RNA. Nukleotydy włączane są zgodnie z zasadą komplementarności. W tym rozwiniętym obszarze tworzy się hybryd DNA–RNA. W miarę przesuwania się polimerazy RNA, wcześniej utworzony RNA oddziela się od matrycy DNA, która łącząc sie z drugą nicią odtwarza strukturę heliksu.

• terminacja – terminacja wiąże się z rozpoznaniem miejsca, w którym znajdują się zasady, które nie powinny być dodane do łańcucha RNA. Sekwencje DNA odpowiedzialne za zakończenie transkrypcji nazywamy terminatorem.

64. Translacja DNA - przepisywanie informacji genetycznej z mRNA na białko, zachodzi w cytoplazmie, przebieg:
a) INICJACJA- powstanie kompleksu translacyjnego, tzn do małej podjednostki rybosomu przyłącza się mRNA. Powoduje to przyłączenie dużej podjednostki rybosomu z pierwszym amino-acylo-tRNA z metioniną. Amino-acylo-tRNA zostaje umieszczone w miejscu peptydowym.
b) ELONGACJA- między kolejnymi aminokwasami wytwarzane jest wiązanie peptydowe przez enzym- peptydylotransferazę. tRNA uwolnione od aminokwasu opuszcza rybosom a w wolne miejsce peptydowe przesuwa się tRNA. Przesuwa się także kolejny kodon mRNA. Jest to tzw translokacja- powtarza się aż do momentu pojawienia się w miejscu Alakceptorowym kodonu STOP.
c) TERMINACJA- pojawienie się kodonu STOP powoduje rozpad kompleksu mRNA-tRNA-białko.

65. Replikacja DNA - podwajanie się cząsteczki kwasu dezoksyrybonukleinowego (mającej postać podwójnej spirali). Replikacja zaczyna się rozwijaniem i rozdzielaniem komplementarnych łańcuchów polinukleotydowych DNA. Każdy pojedynczy łańcuch służy następnie jako matryca do budowy nowego pojedynczego łańcucha, przy czym kolejność zasad azotowych w łańcuchu warunkuje kolejność zasad w dobudowującym się nowym łańcuchu
* inicjacja – rozpoznanie miejsca lub miejsc inicjacji;
*elongacja – procesy związane z działaniem widełek replikacyjnych;
*terminacja – procesy kończenia i ostatecznego kompletowania nowych łańcuchów DNA.

66. Genom Eukaryota – Eukariotyczny genom jądrowy składa się ze zbioru liniowych cząsteczek DNA. Zlokalizowany jest w chromosomach w jądrze komórkowym. U wszystkich organizmów eukariotycznych obecne są chromosomy, ale ich ilość jest różna. Cechy charakterystyczne genomu eukariotycznego:

• Występują oddzielone błonami przedziały, w których znajdują się takie struktury jak jądro, mitochondria, chloroplasty (u roślin).

• Nośnikiem informacji genetycznej jest podwójna helisa DNA zlokalizowana w jądrze komórkowym; obecne są też genomy organellowe – mitochondrialny (mtDNA), a także chloroplastowy (chlDNA).

• Wyższe organizmy eukariotyczne mają większe genomy niż eukarionty niższe. Rozmiar genomu zależy nie tylko od liczby genów, ale także od ilości powtarzającego się DNA.

• Geny eukariotyczne to geny nieciągłe (mozaikowe), czyli dzielą się na introny (sekwencje niekodujące) oraz eksony (egzony, sekwencje kodujące).

• Aby mogło powstać RNA muszą być wycięte introny, gdyż w funkcjonalnym RNA intronów nie ma. Proces wycinania intronów z pierwotnego transkryptu nosi nazwę splicingu.

• U organizmów tych powstaje monocistronowy mRNA, czyli zawierający informację tylko o jednym białku.

67. Chromosomy, najważniejsze składniki jąder komórek roślinnych i zwierzęcych będące siedliskiem czynników dziedzicznych, czyli genów. Chromosomy zbudowane są głównie z silnie barwiącej się chromatyny, w której skład wchodzą długie cząsteczki kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA, kwasy nukleinowe) oraz białka (głównie histonowe) i kwas rybonukleinowy (RNA). Chromosomy mają zdolność do samoodtwarzania się w trakcie podziałów komórki. Widoczne są po wybarwieniu tylko w czasie podziałów komórki (mitoza, mejoza). Chromosomy dzielą się na dwa, zazwyczaj różnej długości ramiona, między którymi znajduje się przewężenie. Na końcach jednego lub obu odcinków występują niekiedy tzw. satelity (trabant), również oddzielone przewężeniami. Każdy chromosom podzielony jest podłużnie na dwie chromatydy połączone w centromerze. Każdy organizm posiada we wszystkich swych komórkach taką samą liczbę chromosomów. Liczba chromosomów danego gatunku (określana jako podstawowa liczba chromosomów = 2n) jest stała i charakterystyczna i może wynosić od 2 do kilkuset (u niektórych roślin), najczęściej od 10 do 40 (u człowieka 46). Liczba chromosomów, ich wielkość i kształt są dla danego gatunku stałe i charakterystyczne. Tak więc np.: u człowieka występuje 23 pary chromosomów z których 22 pary to chromosomy homologiczne, jednakowe (autosomy), oraz 1 para chromosomów płciowych, heterochromosomów, różniących się od siebie (allosomy).

68. Mutacja to nagła, skokowa zmiana materiału genetycznego, która może być dziedziczona. Mogą być one wynikiem błędów w replikacji DNA albo powstawać na skutek działania mutagenów.
Mutacje spontaniczne powstają losowo w dowolnym genie komórki somatycznej, bądź generatywnej (płciowej) w wyniku błędów w replikacji, które wymknęły się spod kontroli mechanizmów naprawczych. Prowadzą one do powstania allelu recesywnego w porównaniu do genu dzikiego (=normalnie funkcjonujący gen, posiadający ewolucyjne ustaloną sekwencję nukleotydów).
Mutacje indukowane zachodzą pod wpływem działania określonego czynnika zewnętrznego (fizycznego, chemicznego).
Wyróżnia się następujące typy mutacji:

• mutacje punktowe (genowe) – polegają na zmianie struktury genu;

• mutacje chromosomowe strukturalne (aberacje struktury chromosomów) – dotyczą zmiany struktury chromosomu;

• mutacje chromosomowe liczbowe (mutacje genomowe) – polegają na zmianie podstawowej liczby chromosomów.

69. Mutageny, czynniki mutageniczne, wszelkie czynniki fizyczne i chemiczne wywołujące w organizmach mutacje, działają one bezpośrednio lub pośrednio na DNA (kwasy nukleinowe), powodując utrwalone zmiany w jego składzie nukleotydowym (aberracje chromosomowe). Z fizycznych czynników mutagenicznych można wymienić wszelkiego rodzaju promieniowania jonizujące, kosmiczne, gamma, rentgenowskie, promieniowanie ultrafioletowe. Do chemicznych czynników mutagennych zalicza się przede wszystkim analogi zasad azotowych, pestycydy, gazy bojowe (iperyt), niektóre barwniki (np. akrydowe), benzopiren w dymie tytoniowym, alkaloid - kolchicynę.

70. Naprawa rekombinacyjna dotyczy uszkodzeń, które znajdują się w obu niciach DNA naprzeciwko siebie lub w bliskim sąsiedztwie i nie mogą być usunięte naprawą przez wycinanie ze względu na brak prawidłowej matrycy. Ten proces związany jest z syntezą DNA i rekombinacją oraz wymaga obecności homologicznego, nieuszkodzonego, siostrzanego łańcucha DNA. W miejscu uszkodzenia następuje zahamowanie syntezy DNA, a następnie jej wznowienie w odległości około 1000 nukleotydów, w kolejnym miejscu inicjacji replikacji. W efekcie jedna cząsteczka DNA zawiera wciąż uszkodzenie (np. dimer w nici macierzystej), a naprzeciwko zrekombinowaną, prawidłową nić potomną. To uszkodzenie może być usunięte przez fotoreaktywację lub wycięcie. Druga cząsteczka DNA zawiera lukę w zrekombinowanej nici macierzystej, które może być wypełnione przez działanie polimerazy DNA lub ligazy przy użyciu prawdziwej nici potomnej jako wzorca.

71. Mitoza to proces, w wyniku którego komórka (będąca komórką macierzystą) dzieli się na dwie identyczne komórki potomne o takiej samej liczbie chromosomów (2n). Mitoza jest niezbędna do rozwoju i rozmnażania bezpłciowego. Zachodzi w komórkach somatycznych, budujących ciało (soma = ciało). W podziale tym występują 4 fazy (które poprzedza interfaza:
1) profaza, podczas której chromosomy stają się grubsze, zarys miejsca ich złączenia (centromer) staje się widoczny
2) Metafaza, rozpoczyna się od rozpadu błony komórkowej, a kończy ustawieniem się chromosomów w płaszczyźnie równikowej.
3) Anafaza podczas której organella dzielą się na równe zespoły. U kresu anafazy bądź na początku telofazy dochodzi do cytokinezy czyli podziału cytoplazmy.
4) Telofaza, której towarzyszy utworzenie się błony jądrowej. Efektem końcowym jest powstanie dwóch diploidalnych komórek potomnych.

72. Mejoza podział jądra komórkowego, który zachodzi w procesie powstawania komórek rozrodczych. W jej wyniku z komórki diploidalnej powstają cztery komórki potomne o zredukowanej do n licznie chromosomów.

Wyróżniamy mejozę I oraz mejozę II.
*Mejoza I:
Profaza I, wytwarza się wrzeciono kariokinetyczne. W jej procesie chromatyna łączy się
z chromosomami.
Metafaza I, wrzeciono kinetyczne staje się "gotowe" oraz wykształcają się włókienka.
Anafaza I, redukcja liczby chromosomów poprzez "odciągnięcie" chromosomów przez włókienka (wytworzone w metafazie).
Telofaza I, odtwarzają się jądra komórkowe, przebiega cytokineza; powstają dwie komórki potomne o haploidalnej (n - a więc o połowę mniej niż miała komórka macierzysta) liczbie chromosomów jednak o podwojonej ilości materiału genetycznego!
*Mejoza II to proces identyczny do Mejozy I, jednak przebiegający w komórkach haploidalnych.
Wynikiem tego jest powstanie kolejnych dwóch komórek potomnych o haploidalnej liczbie chromosomów.

W procesie mejozy, uogólniając, powstają cztery komórki haploidalne będące gametami. Zapewnia ona różnorodność gatunku, ponieważ w jej trakcie zachodzi zjawisko nazywane crossing-over, polegające na przemieszaniu się materiału genetycznego