Analiza techniczna

Oscylatory

Oscylator jest rodzajem narzędzia analizy technicznej, które powinno być wykorzystywane jak wskaźnik podporządkowany głównej analizie trendu. Transakcje powinny być dokonywane zgodnie z kierunkiem dominującego trendu. Dodatkowo oscylatory są bardzo przydatne kiedy na rynku brakuje wyraźnego trendu (trend horyzontalny). Wadą oscylatorów jest fakt, że na początku istotnych ruchów cen wskaźnik ten może dawać fałszywe sygnały, jednak pod koniec wspomnianych ruchów oscylatory sprawdzają się bardzo dobrze. Poprzez istotne ruchy cen należy rozumieć silne wzrosty lub silne spadki, które zbyt szybko wprowadzają wykres danego oscylatora w obszar wykupienia lub wyprzedania.

Relative Strength Index (RSI)

Działanie oscylatorów opiszemy na podstawie RSI - wskaźnika siły względnej. RSI opiera się na kursach zamknięcia z danego okresu. Im krótszy okres się przyjmuje, tym bardziej czuły jest oscylator, a amplituda wahań jest szersza. Inwestorzy kierując się krótkoterminowymi decyzjami inwestycyjnymi stosują z reguły 7-dniowe RSI, inwestorzy długoterminowi używają 14-dniowe RSI, ale popularne jest również przyjmowanie cen zamknięcia z 21 i 28 dni dla jeszcze większego wygładzenia sygnałów RSI. W naszych analizach technicznych będziemy przyjmować ceny zamknięcia z ostatnich 9 dni.

Wskaźnik RSI umieszczony jest na pionowej skali od 0 do 100. Na skali umieszczone są dwie linie poziomie na wysokości 70 i 30. Obszar powyżej linii 70 uznawany jest za poziom wykupienia rynku, a poniżej linii 30 za poziom wyprzedania rynku. Jednak inwestorzy stosują również poziom 80 (podczas hossy) i 20 (podczas bessy). Kiedy RSI przebija od dołu linię 70, pokazuje nam, że kupujący są silni, ale rynek jest wykupiony (popyt słabnie) i wchodzi w sferę sprzedaży. Kiedy RSI spada poniżej linii 30, pokazuje nam, że sprzedający są silni, ale rynek jest wyprzedany (podaż słabnie) i wchodzi w sferę kupna.

Przy próbie wytłumaczenie wskaźnika RSI z psychologicznego podejścia inwestorów, należy wyjść od ceny, którą oznacza porozumienie, do jakiego dochodzą przeciwstawne siły popytu i podaży w momencie transakcji. Cena zamknięcia uznawana jest za najważniejszą z cen, ponieważ od niej zależą rozliczenia rachunków inwestycyjnych. RSI informuje nas, czy kupujący, czy sprzedający byli silniejsi w chwili zamknięcia giełdy.

Najsilniejsze sygnały wskaźnika RSI są tworzone poprzez tzw. ruchy załamane. Sygnał sprzedaży występuje wówczas, gdy kolejny wierzchołek (2) RSI znajdującego się powyżej poziomu 70 nie przewyższa poprzedniego wierzchołka (1), po czym następuje przebicie od góry poziomu poprzedniego dołka (3). Za

sygnał sprzedaży uważa się również przebicie od góry linii 70 po utworzeniu podwójnego szczytu.

Sygnał kupna ma miejsce w sytuacji, w której RSI znajduje się w trendzie spadkowym poniżej poziomu 30, drugi dołek (2) tworzy się na poziomie wyższym niż poprzedni (1), a następnie wykres RSI przekracza poprzedni wierzchołek (3). Za sygnał uważa się również przebicie od dołu linii 30 po utworzeniu podwójnego dna.

Na wykresie RSI można z dużym powodzeniem stosować, opisywaną wcześniej, analizę trendu wykreślając linie trendu. Dodatkowo linia wykreślona na poziomie 50 często stanowi poziom wsparcia dla trendu spadkowego oraz poziom oporu dla trendu wzrostowego. Wadę wskaźnika RSI stanowi fakt, że przy silnym trendzie spadkowym lub wzrostowym RSI dość szybko osiąga skrajne wartości, co może wiązać się z przedwczesnym twierdzeniem, że rynek jest wykupiony lub wyprzedany i skutkować sprzedawaniem akcji, które nadal przynoszą zyski lub kupnem akcji przynoszących straty. Przy silnych trendach wzrostowych stan wykupienia rynku może utrzymywać się dłuższy czas.

Średnie ruchome

Średnie ruchome należą do najpopularniejszych wskaźników analizy technicznej. Stosowane są jako narzędzie śledzenia trendu, dlatego też najbardziej skuteczne okazują się kiedy istnieje wyraźny trend spadkowy lub wzrostowy. Pozwalają na identyfikację sygnałów o nadchodzących zmianach w kierunkach trendów, a także wysyłają informacje o najlepszych momentach kupna lub sprzedaży akcji.

Do najczęściej stosowanych przez inwestorów średnich ruchomych należą proste średnie ruchome oraz średnie ruchome wykładnicze.

Prosta średnia ruchoma (MA)

Prosta średnia ruchoma reprezentuje średni poziom cen w danym przedziale czasu. Obliczana jest jako średnia arytmetyczna z N kolejnych cen zamknięcia P. Jeżeli np. chcemy obliczyć prostą średnią ruchomą z ostatnich dwunastu cen zamknięcia należy dodać do siebie wszystkie wartości z tego okresu, a następnie podzielić przez 12.

Średnia ruchoma pozwala określić trend, czyli kierunek w którym podążają ceny. Wskazuje na nastroje rządzące tłumem graczy na giełdzie. Kiedy jest zwyżkująca, tłum staje się coraz bardziej optymistyczny. Kiedy zniżkuje, na rynku zaczynają przeważać nastroje pesymistyczne.

Średnia ruchoma wykładnicza (EMA)

W porównaniu z prostą średnią ruchomą lepszym narzędziem badania trendu jest średnia ruchoma wykładnicza. W przeciwieństwie do prostej średniej ruchomej przywiązuje ona większą wagę do najbardziej aktualnych cen i co za tym idzie szybciej reaguje na ich zmiany.

Lepsze rezultaty od posługiwania się jedną średnią ruchomą daje użycie dwóch średnich. Jeśli porównamy 2 średnie ruchome wykładnicze - krótko- oraz długookresową, możemy określić jak zmieniają się nastroje graczy na giełdzie. Do analiz najczęściej używane są średnie 12- oraz 26- dniowe. Krótsza, 12-dniowa średnia ruchoma (linia niebieska) z cen zamknięcia wskazuje na aktualny nastrój tłumu. Jest bardziej czuła na zmiany cen, pozwala dogonić najnowsze trendy. Natomiast średnia 26-dniowa (linia czerwona) wskazuje na nastrój tłumu w dłuższym przedziale czasu. Jeżeli 12-dniowa średnia ruchoma wykładnicza przecina średnią 26-dniową od dołu, oznacza to, że od tego momentu optymistyczne nastroje przeważają nad pesymistycznymi. Na rynku dominuje strona popytu, warto więc kupować. Jeżeli dzieje się odwrotnie, tzn. jeśli średnia długoterminowa rośnie szybciej od krótkoterminowej, sprzedający zaczynają dominować na giełdzie.

MACD

Wskaźnik MACD opiera się na analizie zbieżności i rozbieżności średnich ruchomych. Jest przedstawiony w formie dwóch linii. Jednej ciągłej, zwanej linią MACD i drugiej przerywanej, linii sygnału.

Linia MACD powstaje przez obliczenie różnicy pomiędzy dwiema średnimi ruchomymi wykładniczymi, przeważnie 12 i 26-dniową. Nazywana jest szybką linią, gdyż odpowiada stosunkowo szybko na zmiany cen. Linia sygnału to 9- dniowa średnia wykładnicza linii MACD, która reaguje wolniej na zmiany w ruchach cenach. Szybka linia MACD wskazuje więc na porozumienie co do ceny zawarte przez tłum w krótszym okresie czasu, wolna linia sygnału - w dłuższym.

Przecięcie szybkiej linii z wolną linią sygnału może wskazywać na zmianę układu sił pomiędzy kupującymi a sprzedającymi, czyli na zmianę głównego trendu. Przecięcia się linii są więc sygnałami kupna lub sprzedaży.

Jeżeli szybka linia MACD przecina od dołu wolną linię sygnału, oznacza to, że kupujący zaczynają dominować nad sprzedającymi. Następuje rozpoczęcie trendu wzrostowego. Warto wtedy kupować akcje.

Jeżeli szybka MACD przecina od góry wolną linię sygnału, oznacza to, że na rynku dominującą grupą są sprzedający i warto podejmować transakcje sprzedaży.

MACD – histogram

Specyficznym rodzajem wskaźnika MACD jest MACD - histogram. Pozwala on w jeszcze bardziej dogłębny sposób określić układ sił pomiędzy kupującymi a sprzedającymi, gdyż wskazuje, czy dominująca na rynku grupa rośnie w siłę, czy też słabnie.

MACD-histogram powstaje przez odjęcie od linii MACD linii sygnału. Przedstawia więc różnicę pomiędzy porozumieniem zawartym przez tłum w długim i krótkim okresie czasu. Jeżeli szybka linia MACD znajduje się powyżej wolnej linii sygnału, MACD - histogram przyjmuje wartość dodatnią. Jeśli szybka linia występuje poniżej wolnej, MACD - histogram znajduje się poniżej linii zero, przyjmując wartość ujemną. Jeśli obie linie są styczne, MACD - histogram przyjmuje wartość równą zeru.

Nachylenie MACD - histogramu wskazuje na grupę dominującą na rynku. Jeśli nachylenie rośnie (szybka linia MACD zwyżkuje szybciej od wolnej linii sygnału), oznacza to, że inwestorzy nastawieni na zysk stają się coraz silniejsi i warto kupować akcje, gdyż w najbliższym czasie możliwe są wzrosty.

Jeżeli nachylenie spada (szybka linia zniżkuje szybciej od wolnej linii), sprzedający próbują zepchnąć rynek w dół - należy więc sprzedawać.

Jeżeli MACD – histogram rośnie zgodnie z kierunkiem cen, oznacza to, że taki trend jest prawdziwy. Gdy dzieje się odwrotnie możliwe jest jego odwrócenie w najbliższym czasie. Należy więc przeprowadzać transakcje zgodnie z kierunkiem MACD – histogramu, gdyż wskazuje on na grupę dominującą na giełdzie.

Sygnałami kupna lub sprzedaży są przecięcia poziomu zerowego. Zmiany kierunku histogramu występują wcześniej niż przecięcia, dzięki czemu mogą być wstępnymi sygnałami ostrzegawczymi. Jeśli histogram przebiega powyżej swojego poziomu zerowego, ale zaczyna spadać ku niemu, to trend wzrostowy słabnie. Natomiast, jeśli histogram znajduje się poniżej swojego poziomu zerowego, ale zaczyna rosnąć ku niemu, to trend spadkowy traci na sile. Dopóki histogram nie przetnie swojego poziomu zerowego, nie ma jeszcze sygnałów kupna lub sprzedaży, ale te zmiany kierunku są wczesnymi ostrzeżeniami, że aktualny trend słabnie.

Najsilniejszymi sygnałami kupna lub sprzedaży są tzw. dywergencje pomiędzy MACD-histogramem a cenami.

Jeżeli ceny zwyżkują, a MACD-histogram osiąga szczyt na niższym poziomie niż podczas poprzedniego wzrostu, powstaje dywergencja bessy (niedźwiedzia). Drugi, niższy wierzchołek MACD-histogramu sygnalizuje, że pomimo wzrostu cen kupujący są słabi. Umożliwia to sprzedającym przejęcie kontroli nad rynkiem. Dywergencje bessy pomiędzy MACD-histogramem i cenami identyfikują słabość rynku na szczytach trendów, wysyłając sygnały sprzedaży.

Tak długo jak ceny spadają równocześnie z MACD-histogramem, trend spadkowy jest potwierdzony. Natomiast jeżeli ceny zniżkują, a MACD-histogram osiąga dołek na wyższym poziomie niż poprzednio, mamy do czynienia z dywergencją hossy (byka). Wskazuje to, że sprzedający są coraz słabsi, a kupujący gotowi do przejęcia sytuacji na rynku. Dywergencja hossy wskazuje więc na najlepszą okazję do kupna.

Momentum  

Momentum jest wskaźnikiem wykupienia/wysprzedania, który mierzy zmiany ceny w większym stopniu niż sam poziom cen.

Momentum obliczamy odejmując od ceny dnia (zamknięcia) cenę sprzed [n] okresów.

Rezultatem jest linia, która reprezentuje pozytywne i negatywne zmiany w cenach. Momentum oscyluje wokół linii 0, która jednocześnie jest wartością momentum w chwili ropoczęcia analizy.

Konwencjonalna interpretacja wskaźnika - rynek jest wykupiony, gdy momentum jest dodatnie a wysprzedany, gdy momentum jest ujemne. Interpretacja momentum jest identyczna jak interpretcja ROC. Oba wskaźniki pokazują zmianę ceny. Jednak ROC pokauje procentową zmianę ceny, podczas gdy, momentum pokazuje zmianę ceny jako ratio.

Są dwa podstawowe sposoby użycia wskaźnika momentum:

- Możesz używać momentum jako oscylatora, który podąża za trendem, podobnie do MACD (to jest metoda, którą wielu preferuje). Kupuj, gdy momentum jest na dole i zaczyna rosnąć, a sprzedawaj, gdy jest na górze i zaczyna maleć. Pomocniczo możesz rysować krótkoterminową średnią kroczącą momentum (np. 9 sesyjną), aby stwierdzić, kiedy momentum jest na górze, a kiedy na dole.

Jeżeli momentum osiągnie ekstermalne wartości maksymalne lub minimalne (relatywnie do swoich wartości z przeszłości), powinieneś założyć kontynuację dotychczasowego trendu. Na przykład, gdy momentum osiągnie ektremalnie maksymalną wartość i zacznie maleć, powinieneś założyć, że ceny prawdopodobnie będą jeszcze rosły. W tym przypaku sprzedaj, gdy ceny potwierdzą sygnał generowany przez momentum.

- Możesz również używać momentum jako wiodący wskaźnik. Ta metoda zakłada, że rynek jest na szczycie, gdy ceny gwałtownie rosną (gdy gracze oczekują, że ceny pójdą w górę), a jest na dnie, gdy ceny gwałtownie spadają (gdy wszyscy chcą wyjść z rynku). To są częste przypadki, ale nie należy ich generalizować.

Kiedy rynek jest na szczycie wtedy momentum gwałtownie rośnie i naraz spada - rozbieżność pomiędzy kontynuacją wznoszenia się a bocznym ruchem cen. Podobnie, gdy rynek jest na dnie, momentum spada gwałtownie i zaczyna rosnąć wyprzedzając ruch cen. Obie te sytuacje są rezultatem rozbieżności pomiędzy momentum a cenami.

Momentum

Najprostszym oscylatorem jest tak zwane momentum. Oblicza się go odejmując od ostatniej ceny cenę sprzed n okresów, gdzie n oznacza ilość okresów, jaką obejmować ma impet. Każdą kolejną wartość oblicza się w ten sam sposób zmieniając wartości ceny na kolejne okresy. Wartość n jest cały czas taka sama. Otrzymana w ten sposób cena, umieszczana jest na wykresie powyżej lub poniżej linii równowagi w zależności od znaku wartości – ujemnego lub dodatniego. Jeżeli ostatnia cena jest wyższa od ceny sprzed n okresów, wartość jest dodania i znajdzie się na wykresie ponad linią zero, natomiast w przeciwnym przypadku będzie poniżej tej linii. Jeżeli akcje notowane są w systemie ciągłym, cena, która jest brana pod uwagę przy sporządzaniu obliczeń powinna być ceną zamknięcia z danego dnia lub innego okresu.

Jeśli linia momentum znajduje się powyżej poziomu zerowego i wznosi się, oznacza to, że trend przyspiesza. Gdy wznosząca się linia impetu zaczyna biec płasko, ceny wzrastają w takim samym tempie, jak przed n okresami. Wówczas ceny dalej rosną, lecz tempo ich wzrostu wyrównało się. W momencie, gdy linia momentum na wykresie zaczyna opadać, najczęściej ceny jeszcze rosną, lecz oznacza to spadek impetu ich zmian. Przecięcie linii równowagi oznacza, że cena sprzed n okresów jest wyższa od ostatniej ceny i oznacza to zazwyczaj korektę wzrostów lub w niektórych przypadkach dłuższą zmianę trendu.

Ze względu na swą konstrukcje, oscylatory, co bardzo dobrze widać na przykładzie omawianego momentum, zazwyczaj wyprzedzają ruch cen o kilka dni. W momencie osłabienia impetu oscylatory zmieniają swój kierunek, wyrównując swój bieg, podczas trwania trendu. Przecięcie poziomu zerowego jest wykorzystywane przez wielu analityków, jako sygnał zmiany trendu i okazja do zawarcia transakcji.

Na wykresach oscylatorów wielu analityków z powodzeniem stosuje także inne narzędzia techniczne, takie jak średnie kroczące czy analizę formacji Często jako sygnał wejścia na rynek można stosować przecięcie średniej kroczącej z momentum. Ze względu na wyprzedzający charakter oscylatorów, sygnały te stanowią dosyć wczesne sygnały wejścia na rynek. Mogą one być często zbyt wczesne, co wiąże się z większym ryzykiem ich wykorzystania i w wielu przypadkach może nie przynieść oczekiwanych efektów w postaci zysków. 

Stochastic

Oscylator stochastyczny skonstruowany został przez Georgea Lane’e, prezesa Investment Educators, Inc. Koncepcją leżącą u podstaw konstrukcji tego wskaźnika było spostrzeżenie, że podczas trendów zwyżkujących ceny zamknięcia wypadają w pobliżu cen maksymalnych dla danego okresu, natomiast w miarę rozwoju danego trendu tendencja ta zaczyna słabnąć. W czasie rynku zniżkującego zachowania są dokładnie odwrotne. Zadaniem oscylatora stochastycznego jest głównie określenie punktów w trendzie wzrostowym, przy których ceny zamknięcia wykazują tendencję do grupowania się wokół poziomów minimalnych, co często sygnalizuje możliwość wystąpienia zmiany trendu. Podobnie w przypadku odwrotnym trendu spadkowego –punktów maksymalnych. Zdobył on sobie podobnie jak RSI wielu zwolenników grających na rynkach terminowych ze względu na uwzględnianie przez standardowy wzór tego wskaźnika bardzo krótkich okresów.

Oscylator stochastyczny składa się z dwóch linii. Jedna z nich nazwana %K ”mierzy względną pozycję bieżącej ceny zamknięcia w zakresie cenowym, zdefiniowanym przez użytkownika”. Drugą krzywą jest %D służący jako linia sygnału %K, będąc jej trzyokresową średnią.

Oscylator stochastyczny mierzy impet porównując ostatnią badaną cenę zamknięcia do bezwzględnego zakresu cenowego w okresie n dni. Wzór na obliczenie %K wygląda następująco:

%K = 100 * [(C – L_n)/(H_n – L_n)]

gdzie:
C - ostatnia cena zamknięcia,
L_n - najniższa cena z ostatnich n sesji,
H_n - najwyższa cena w badanym okresie.
Na przykład dla obliczenia 10-dniowego oscylatora stochastycznego należy różnicę pomiędzy dzisiejszą ceną zamknięcia i minimum cenowym z ostatnich 10 dni podzielić przez różnicę pomiędzy maksimum i minimum z ostatnich 10 dni. Następnie otrzymany wynik należy pomnożyć przez 100. %D jest wygładzoną wersją linii %K. Standardowo jest to średnia z trzech ostatnich okresów i tak obliczany wskaźnik nazywany jest często szybkim oscylatorem stochastycznym. Większość dzisiejszych programów komputerowych pozwala jednak na modyfikację tej wielkości w zależności od potrzeb użytkownika. Często analitycy stosują wolniejsze wersje oscylatora poprzez obliczenie %D dla dłuższych okresów. Spowalnia to reakcję oscylatora i zmniejsza liczbę sygnałów generowanych przez linie %K i %D.

 Sposób obliczania oscylatora stochastycznego różni się tym od większości innych wskaźników impetu, że dla określenia jego wartości oprócz cen zamknięcia potrzebne są również maksymalne i minimalne ich wartości z badanego okresu czasu. Zachowanie tego wskaźnika jest podobne do omawianego już RSI. W obu przypadkach wartości oscylatora nie wykraczają poza obszar 0-100. Poziomy wykupienia ustala się zazwyczaj na 80 lub 70, natomiast wyprzedania 20 lub 30.

Oscylator stochastyczny na wykresie przedstawiony jest w postaci dwóch krzywych. Linia %K jest najczęściej rysowana jako linia ciągła, natomiast wolniejsza %D jest linią przerywaną. Linia %K, jako szybsza, zmienia wcześniej kierunek trendu niż jej średnia. Zazwyczaj %K przebija %D zanim jeszcze linia %D zmieni swój kierunek. Przecięcie się średnich można traktować jako pierwsze ostrzeżenie przed zmianą kierunku trendu. Za ważniejszy sygnał należy uznać zmianę kierunku wolniejszej krzywej %D.

W przypadku oscylatora stochastycznego można zaobserwować dosyć specyficzne dywergencje występujące pomiędzy liniami %K i %D. Pojawiają się one wówczas, gdy %K przecina linie %D, następnie podejmuje próbę powrotu do swojego poprzedniego ekstremum, ale nie udaje jej się ponownie przeciąć linii %D. Uznawane są one za jedne z najważniejszych sygnałów generowanych przez ten wskaźnik świadczące, o trwalszej zmianie trendu. Czasami oscylator stochastyczny wykazuje też pozytywne lub negatywne dywergencje z kursem, podobnie jak w przypadku innych przedstawionych wcześniej wskaźników. Wszystkie te sygnały mają dużo większe znaczenie, gdy występują na ekstremalnych poziomach osiąganych przez oscylator, to znaczy w strefie wyprzedania lub wykupienia. Ze względu na wygładzenie oscylator stochastyczny nie poddaje się analizie trendu w takim stopniu jak RSI, momentum czy ROC.

Lane podkreślał, że oscylator stochastyczny nie jest narzędziem mechanicznym, sugerując łączenie go metodami analizy wykresów, cyklami i falami Elliotta. Podobnie jak w przypadku momentum, ROC i RSI przecięcia linii równowagi sygnalizują zmiany trendu

Rate of Change (ROC) - wskaźnik zmian

Wskaźniki analizy technicznej od podszewki

Grzegorz Zalewski

"Pomysłowość inwestora, jeśli chodzi o wymyślanie i wyobrażanie sobie nowych znaków i omenów - które ktoś mógłby nazwać wskaźnikami - nie ma granic, czego konsekwencje mogą być złe, jeśli nie zastosuje się wystarczającej kontroli." Jay Tadion

Czy na podstawie procentowej zmiany ceny jakiegoś instrumentu finansowego (akcji, kontraktów terminowych, obligacji) można spróbować ocenić dalszy trend tego instrumentu?

Proponuję Czytelnikom chwilę refleksji - każdego dnia sprawdzamy, jak interesujący nas papier wartościowy zmienił swoją cenę w stosunku do ceny sprzed powiedzmy dwudziestu dni. 

Żeby nie pływać za bardzo w abstrakcji spójrzmy na konkretny przykład - akcje spółki KGHM Polska Miedź i wartości zmiany procentowej z kolejnych dni lutego 2007 roku: (brak tabeli)

Czy mając do dyspocyzji te dane można próbować ocenić, co wydarzy się kolejnego lub w trakcie kilku kolejnych dni?

Ponieważ większość z nas - a, z całą pewnością analitycy techniczni - są wzrokowcami spróbujmy przedstawić powyższe informacje w formie graficznej. Wykresy zaprezentuję w formie liniowej oraz słupkowej.

Czy wiedząc, że cena akcji KGHM wyniosła ostatniego dnia lutego 2007: 89.65 PLN, można próbować korzystając z powyższych wykresów wywnioskować, jakie będą jej dalsze losy?

Z całą pewnością na obu wykresach widać wyraźne trendy. Tak jak będzie je widać na niemal każdej serii danych, powiązanych ze sobą (a często również losowych) - obojętnie, czy będzie to EKG mojego serca, czy wykres ceny.

Każdy, kto spodziewał się, że kolejnego dnia cena akcji KGHM spadnie o 2,2 procent i wyniesie 87.60 PLN może podejrzewać się o ponadprzeciętne zdolności prognostyczne. Dla tych, którzy nie poradzili sobie z ćwiczeniem, kolejne ułatwienie. Dodajmy wykres ceny akcji KGHM w obserwowanym czasie.

Czy teraz jest łatwiej?

Jeszcze raz ponowię pytanie z początku materiału - w jaki sposób obserwując zmianę ceny w ujęciu dwudziestodniowym spróbować określić dalsze zachowanie się ceny danej akcji? Być może część Czytelników doszła do wniosku, że tego rodzaju podejście nie ma większego sensu. Zaprezentowane dane oraz wykresy pokazują co najwyżej tendencje pokazujące zmiany właśnie w dwudziestodniowym cyklu. Tego rodzaju wykresy można spróbować budować w cyklach 5, 30 czy 50 dniowych. Jeśli parametr wyniesie 1, będziemy mieli dane, jak procentowo codziennie zmieniała się cena akcji (wykres w dłuższym ujęciu poniżej).

Widzimy z tego wykresu, że każdego dnia cena akcji KGHM rośnie lub spada. Czasami dynamika cen jest większa, czasami mniejsza. Od czasu do czasu pojawiają się serie kilku jednoczesnych wzrostów lub spadków. Generalnie mamy historyczny opis tego co działo się z akcjami KGHM. I znów zapytam - czy na tej podstawie można próbować ocenić, co będzie działo się z tymi akcjami w następnym dniu, tygodniu lub miesiącu?

Należę do tej części, która na to pytanie niestety musi odpowiedzieć negatywnie. W mojej opinii bez względu na to w jakie formie narysujemy wykres prezentowanych danych, czy jakiego parametru użyjemy nie ma możliwości przewidzenia, co dalej wydarzy się z obserwowanymi akcjami.

Wskaźnik zmiany

Jednym z najbardziej popularnych wskaźników wykorzystywanych w analizie technicznej jest tak zwany "wskaźnik zmiany" - Rate of Change (ROC). Wskaźnik ten obrazuje jak zmieniła się cena obserwowanego papieru w wybranym okresie. Tak! Jest to wskaźnik budowany dokładnie w taki sposób, jak zaprezentowałem na początku tego materiału. Zwykle prezentuje się go w postaci liniowej.

Wskaźnik zmiany zaliczany jest do grupy tak zwanych wskaźników "impetu" (czasami wykorzystuje się określenie wskaźniki pędu lub momentum). Ze względu na swoją konstrukcję prezentowane są one zwykle poniżej głównego wykresu, czyli wykresu ceny.

Co oznacza jeszcze wykres wskaźnika zmiany - jeśli wartość oscylatora znajduje się powyżej zera, to obecna cena jest wyższa od tej sprzed liczby dni, którą określiliśmy jako parametr wskaźnika. Jeśli znajduje się poniżej zera, to obecna cena jest niższa. Wzrastająca linia wskaźnika (czyli jego wartości się zwiększają) pokazuje, że różnice między obecnym poziomem ceny a tym jakiś czas temu (np. 20 dni) się zwiększają. Analogicznie spadająca linia wskaźnika obrazuje zmniejszającą się różnicę.

Krótko mówiąc - jeśli ceny akcji będą rosły możemy oczekiwać, że linia oscylatora ROC będzie również zwyżkowała. W zależności od tego czy będzie wyżej niż 20 dni temu, czy też niżej, będzie odpowiednio powyżej lub poniżej zera.

Ot i cała matematyka stojąca za tym popularnym wskaźnikiem.

Interpretacja

Sposobów analizy i wykorzystania wskaźnika ROC jest kilka.

1. Jeśli wartość wskaźnika od dołu przetnie poziom zero jest to dobry moment kupna, zaś jeśli przetnie ten poziom od góry to jest to sygnał sprzedaży.

Sygnały kupna (zielone strzałki) i sprzedaży (czerwone) na wykresie kontraktów na WIG20

2. Na wykresie wskaźnika można wyznaczyć tzw. obszary wykupienia i wyprzedania, czyli obszary ekstremalne, wewnątrz których zmienia on kierunek. Problem polega na tym, że wskaźnik ten nie jest ograniczony żadnymi wartościami maksymalnymi i minimalnymi (jak wiele innych) i na dynamicznym rynku tego rodzaju poziomy będzie trudno wyznaczyć. Pomijając już fakt wyjątkowego subiektywizmu w wykreślaniu tych obszarów

Wyznaczone arbitralnie obszary wykupienia i wyprzedania. Gdy rynek zmieni dynamikę może się okazać, że wskaźnik będzie tam pojawiał się bardzo rzadko.

3. Do linii wskaźnika dobiera się średnią (wyliczaną na podstawie jego wartości). Jeśli linia średniej zostanie przecięta od dołu, to jest to sygnał kupna, jeśli przecięcie nastąpi od góry, mamy do czynienia z sygnałem sprzedaży.

Średnia z wartości wskaźnika, czyli jeszcze jedno przekształcenie. Pytanie brzmi - czy jest w czymś pomocne?

4. Na wykresie wskaźnika wyszukuje się dywergencji, czyli takich sytuacji, gdy kolejne coraz niższe dołki (coraz wyższe szczyty) na wykresie ceny nie są potwierdzane przez dołki (szczyty) wskaźnika.

Dywergencje, czyli kolejne szczyty wskaźnika są niżej, niż szczyty ceny. Na wykresie można znaleźć dziesiątki przykładów, gdy taka sytuacja miała znaczenie prognostyczne i dziesiątki, gdy nie miała.

Bez względu na to, który rodzaj interpretacji wybierzemy, nad każdym z nim wisi jak fatum sposób budowania tego oscylatora. Mówiąc wprost, równie efektywnym sposobem ustalania momentów kupna i sprzedaży, bądź prognozowania dalszego zachowania się ceny - będzie analiza plam z rozlanej kawy na moim biurku, którą potrąciłem niechcący przy składaniu zlecenia.

Wskaźnik ROC, jak wiele innych oscylatorów pokazuje w nieco innym ujęciu to co już historycznie wydarzyło się na wykresie. Naturalnie podobnie jak można analizować trendy na wykresach cen i szukać sygnałów, gdy dobiegają one końca, podobnie będzie w przypadku tego wskaźnika.

Trudno się zgodzić z klasyczną interpretacją, że wysokie wartości wskaźnika oznaczają silny rynek, zaś niskie wartości rynek słaby. Moim zdaniem oznacza to tylko tyle, że w danym okresie cena wzrosła lub spadła.

Wielu graczy, których zachwycają przebiegi różnych wskaźników analizy technicznej może nie być przekonany do stosowania tradycyjnych sygnałów kupna i sprzedaży (punkt 1).

"Kup jeśli dziś cena jest wyższa niż 20 dni temu", "sprzedaj jeśli dziś cena jest niższa, niż 20 dni temu" - brzmi to znacznie gorzej niż wyrafinowana formułka "wartości wskaźnika przecinające poziom 0, oznaczają że impet rynku się umacnia, należy więc rozważyć kupno danych akcji". Tak wielokrotnie wyglądają komentarze analityków. Warto wiedzieć, czy nie kryją się za nimi jakieś banały.

	Wskaźniki szerokości rynku

Uzupełnieniem narzędzi służących do badania kondycji trendu są wskaźniki szerokości rynku. Średnie ruchome i wskaźniki, które poznałeś dotychczas, możesz zastosować zarówno do analizy indeksów, oddających koniunkturę na całym rynku, jak i wykresów kursów pojedynczych akcji. Wskaźniki szerokości, w których skład wchodzi przedstawiony poniżej A/D Line możesz użyć do analizy kondycji rynku jako całości. Najczęściej stosowanym wskaźnikiem szerokości rynku jest linia A/D (Advance/Decline Line). Oblicza się ją, odejmując od liczby spółek, których kursy wzrosły, liczbę firm, których notowania spadły na danej sesji. Otrzymaną w ten sposób wartość dodajemy do poprzedniego wskaźnika A/D. A/D prezentuje się na wykresie w postaci ciągłej linii. Wyliczony wskaźnik porównuje się z indeksem obejmującym wąskie grono najbardziej płynnych i mających największą wartość rynkową spółek. W przypadku giełdy warszawskiej będzie to indeks WIG20. Obserwacja wzajemnych relacji indeksu i A/D Line może nas ostrzec przed zmieniającym się trendem, szczególnie w czasie hossy. Żeby trend miał solidne podstawy, powinno w nim uczestniczyć szerokie grono spółek. Czasem zdarza się jednak, że za ruch rynku w określonym kierunku "odpowiada" tylko część notowanych na nim firm. Spójrz na przykład na wykres indeksu WIG20 i wskaźnik A/D Line na początku 2000 roku. Rynek ciągnęły w górę spółki związane z zaawansowaną technologią, notowania reszty przedsiębiorstw spadały bądź w najlepszym razie poruszały się w trendzie bocznym. Wystarczył niewielki atak podaży (długoterminowy trend wzrostowy został zakończony przez zaledwie czterotygodniową konsolidację!), żeby na GPW rozpoczęła się najdłuższa bessa w historii. Zwróć uwagę, że wskaźnik A/D Line osiągnął szczyt dwa miesiące wcześniej niż indeks WIG20.
Wykres 30 - WIG20 i wskaźnik A/D Line
Trend, w którym bierze udział niewielka cześć spółek notowanych na danym rynku, jest podatny na odwrócenie. Podobną funkcję jak A/D Line spełnia wskaźnik New Highs (nowe najwyższe) - New Lows (nowe najniższe). Wskaźnik konstruuje się odejmując od liczby spółek, których kursy osiągnęły najwyższy kurs od 52 tygodni, liczbę firm notowanych na danej sesji najniżej od 52 tygodni. Otrzymaną liczbą sumujemy z poprzednią wartością wskaźnika. Na przykład:
Data Najwyższe kursy Najniższe kursy Różnica Poprzednia wartość wskaźnika Aktualna wartość wskaźnika 10 marzec 10 0 10 250 260 11 marzec 7 2 5 260 265 12 marzec 5 3 2 265 267 13 marzec 3 4 -1 267 266 14 marzec 1 4 -3 266 263
W trendzie wzrostowym liczba spółek, które osiągają najwyższe kursy od 52 tygodni powinna przewyższać liczbą firm, notowanych najniżej od 52 tygodni. Zatem wskaźnik New Highs - New Lows powinien rosnąć. Jeśli tak nie jest, albo tempo zwyżki wyraźnie spadło, jest to ostrzeżenie przed zwrotem na rynku.

Oscylator McClellana (McClelłan oscillator) Oscylator skonstruowany przez Shermana McClellana. Wskaźnik ten wyraża różnicę pomiędzy 19-dniową i 39-dniową średnią wykładniczą z dziennych wielkości A/D. Przecięcia linii zero od dołu są sygnałami pozytywnymi, a od góry negatywnymi. Wskazania powyżej 100 sugerują wykupienie rynku, a poniżej -100, wyprzedanie.

ARMS INDEX, (TRIN)

Arms` Short-Term Trading Index został stworzony przez Richarda W. Armsa w 1967r. Znany jest także pod nazwą TRIN lub MKDS. ARMS obrazuje relację jaka zachodzi między spółkami rosnącymi i towarzyszącym im wolumenie, a spółkami malejącymi wraz z wolumenem. Jest to jeden z najpopularniejszch wskaźników nastroju.

Wykres

Interpretacja

Przed przystąpieniem do interpretacji warto wygładzić otrzymany wykres średnią kroczącą, nie jest powiedziane jakiej ona musi byc długości ale najpopularniejsza jest średnia z 10 sesji. Wskaźnik Armsa jest krótkoterminowym narzędziem pokazującym, czy większy wolumen towarzyszy spółką malejącym, czy rosnącym. Wysokie wartości Armsa sygnalizują wyprzedanie (nie wykupienie jak to ma miejsce w przypadku większości wskaźników), niskie są typowe dla rynku wykupionego. Trudno jest dokładnie określić jakie poziomy identyfikują strefę wyprzedania i wykupienia. Jedna z interpretacji mówi, że strefy te należy uzależnic od długości średniej jaką wygładzamy wskaźnik Armsa i tak np.: 4-dniowa 0.70 1.25 21-dniowa 0.85 1.10 55-dniowa 0.90 1.05 Nie jest to jednak sztywna reguła i poziomy te można ustalić samemu na podstawie danych historycznych. Jeżeli TRIN notuje wysokie wartość, czyli znajduję się w strefie wyprzedane to bardzo prawdopodobny jest dołek na rynku. Rynkowego szczytu należy szukać gdy TRIN osiąga bardzo niskie poziomy. Drugi sposób interpretacji nakazuje obserwację dwóch średnich kroczących wskaźnika Armsa. Gdy szybsza średnia porusza się nad wolniejszą oznaczą to rynek niedźwiedzia. Powrotu byków należy się spodziewać gdy szybsza średnia spadnie poniżej wolniejszej. Parametry załączonego wykresu to: średnia z 10 sesji, wyprzedanie > 1.7, wykupienie < 0.7.

Wzór

ARMS = (ilość spółek rosnących / ilość spółek malejących) / (łączny wolumen spółek rosnących / łączny wolumen spółek malejących)

Formuła

Aby wyświetlić wykres ARMS w programie Metastock należy stworzyć dwa nowe instrumenty ze spółkami rosnącymi+wolumen i malejącymi+wolumen. Następnie w programie Downloader należy wybrać: New-> Composite, tutaj należy wybrać wcześniej stworzone instrumenty ze spółkami rosnącymi i malejącymi i wybrać opcję podziel. Na tak otrzymany wykres należy nanieść następujący wskaźnik: ARMSc:=Close/Volume; ARMSc UWAGA: Potrzebne dane (ilość spółek rosnących i malejących wraz z wolumenem) znajdują się w bazie "Dane do programów" zamieszczonej na stronach Parkietu. Oprócz tego znajdują się tam gotowe wartości ARMS`a (nie wymagające liczenia). Wykres tego wskaźnika jest także publikowany wraz z AD Line na tle WIG20 codziennie w GG Parkiet.

Równowaga Wolumenu - On Balance Volume (OBV)

W konstrukcji tego wskaźnika uwzględnia się zarówno zmiany kursów, jak również wolumenu obrotów. Zakłada się przy tym, że podczas wzrostu cen występuje również wzrost akumulacji, natomiast sesjom spadkowym towarzyszy wzrost dystrybucji. Spadek wolumenu obrotów podczas wzrostu świadczy często o wyczerpywaniu potencjału wzrostowego. Analogiczna sytuacja ma miejsce podczas spadków cen.

Wskaźnik ten jest obliczany w ten sposób, że w przypadku wzrostu cen wolumen jest dodawany, natomiast przy spadkach wolumen jest odejmowany od poprzedniej jego skumulowanej wartości. Zmiana kierunku ruchu wskaźnika OBV wyprzedza ruch ceny. Tu również należy dodatkowo analizować przebieg linii trendu oraz dywergencje. Wzór na wartość wskaźnika OBV ma następującą postać:

Jeżeli Cn > Cn-1 to OBVn = OBVn-1 + V
Jeżeli Cn < Cn-1 to OBVn = OBVn-1 - V
Jeżeli Cn = Cn-1 to OBVn = OBVn-1

gdzie:
Cn – cena instrumentu finansowego w dniu obliczania wartości wskaźnika
Cn-1 – cena instrumentu finansowego w dniu poprzedzającym dzień obliczania wskaźnika
OBVn – obliczana wartość wskaźnika OBV
OBVn-1 – wartość wskaźnika OBV z dnia poprzedającego dzień obliczania wskaźnika
V – wolumen obrotu w dniu obliczania wskaźnika OBV

ON BALANCE VOLUME (OBV) 

Wskaźnik OBV przedstawia kumulację wolumenu obrotów w czasie, ze znakiem plus lub minus, zależnie od zmiany kursu zamknięcia na danej sesji.

Zasada działania wskaźnika może zostać przedstawiona w następujący sposób:

• Gdy cena zamknięcia z dnia dzisiejszego jest większa od ceny zamknięcia z dnia poprzedniego: OBV(d) = OBV(d-1)+V(d)

• Gdy cena zamknięcia z dnia dzisiejszego jest mniejsza od ceny zamknięcia z dnia poprzedniego: OBV(d) = OBV(d-1)-V(d)

• Gdy cena zamknięcia z dnia dzisiejszego jest równa cenie zamknięcia z dnia poprzedniego: OBV(d) = OBV(d-1)

gdzie: OBV(d) – obecna wartość wskaźnika, OBV(d-1) – poprzednia wartość wskaźnika, V(d) – aktualny wolumen,

Z założenia wskaźnik ten powinien wyprzedzać ruch cen instrumentu, dlatego też sposób interpretacji wykresu wskaźnika polega na wyznaczaniu linii trendu oraz poszukiwaniu dywergencji pomiędzy wskaźnikiem a ruchami cen, jak zaprezentowano to na powyższym przykładzie, gdzie wzrost wskaźnika OBV (A) trafnie zapowiedział wzrost cen i zmianę trendu ze zniżkującego (B) na zwyżkujący. 

OBV używany jest często w roli wskaźnika pomocniczego, uzupełniającego sygnały innych wskaźników. Jego zmodyfikowaną i ulepszoną wersją jest wskaźnik A/D (Accumulation/Distribution).

POSITIVE VOLUME INDEX (PVI)

 

Indeks pozytywnego wolumenu - PVI - autorstwa Normana Fosback został po raz pierwszy opisany w 1976 w książce tegoż autora pod tytułem "Stock Market Logic". Wskaźnik ten obejmuje notowania, w których wolumen jest większy w stosunku do poprzedniej sesji. 

Według autora, wskaźnik ten informuje o fakcie, iż grupa inwestorów którzy są mniej doświadczeni od doświadczonych inwestorów, zajmuje pozycję na rynku (czemu towarzyszy wzrost wolumenu). Mimo, iż jest to wskaźnik odwrotny do NVI, jego wzrost oznacza podtrzymanie trendu zwyżkującego rynku i analogicznie, jego spadek może oznaczać spadek notowań.

Graficzną prezentacją wskaźnika jest wykres PVI (niebieska linia) wraz z jego jednoroczną średnią wykładniczą (zielona linia) oraz krótszą średnią wykładniczą (pomarańczowa linia). Sygnał zakupu (zielony znacznik) zostaje wygenerowany, gdy linia jednorocznej średniej wykładniczej zostanie przecięta w górę przez krótszą średnią wykładniczą, zaś sygnał sprzedaży (czerwony znacznik) zostaje wygenerowany, gdy linia jednorocznej średniej wykładniczej zostanie przecięta w dół przez krótszą średnią wykładniczą. 

Wskaźnik PVI najczęściej stosuje się wraz we współpracy ze wskaźnikiem NVI. Na powyższym przykładzie mamy zilustrowaną sytuację, w której oba te wskaźniki współpracują ze sobą dając mocny, podwójny sygnał do sprzedaży (czerwone znaczniki).

NVI - Negative Volume Index

Podobnie jak PVI, wskaźnik ten (również autorstwa Fosbacka) oparty jest na przekonaniu, że tzw. "smart money" dominują w handlu w dni spokojne, zaś jednorodny "tłum" buduje wysokie wolumeny w dni dużego obrotu. NVI (w przeciwieństwie do PVI) bazuje na dniach, w które wolumen niższy był niż na poprzedzającej sesji. Fosback utrzymuje, że jest 95% prawdopodobieństwo, że rynek rośnie, gdy NVI jest ponad swą roczną średnią kroczącą. Wynik ten spada do 50%, gdy NVI jest poniżej średniej. Handluje się więc, korzystając z przecięć: kupno, gdy NVI od dołu przecina swą średnią (zielona kropka), sprzedaż zaś, gdy przecina swą wygładzoną postać od góry.

Stosować w połączeniu z PVI.

W swojej konstrukcji indeks zakłada obejmuje notowania, w których wolumen jest mniejszy względem poprzedniej sesji. Wedłud autorów wyrafinowani inwestorzy zajmują na rynku pozycje w momentach kiedy obroty spadaj, tak by nie robić zbędnego rozgłosu. W dniach kiedy obroty zaczynają wyraźnie rosnąć do gry włączają się mniejsi, gorzej doinformowani inwestorzy. Ponieważ obroty spadają głównie na sesjach spadkowych przebieg wskaźnika charkteryzuje trend malejący. Wzrost wskaźnika może więc być właściwym sygnałem do zwyżki, chociaż szczegółowe zalecenia mówią o sygnale płynącym z przebicia przez wskaźnik swojej rocznej średniej.