MAKROEKONOMIA POJĘCIA Z BEGGA
przyrost realnego PKB określa się mianem wzrostu gospodarczego
Inwestycje są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa. Oszczędności to ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług.
Odpływ z ruchu okrężnego oznacza strumień pieniądza, który nie przemieszcza się z gospodarstw domowych do przedsiębiorstw. Dopływ do ruchu okrężnego to strumień pieniężny, który otrzymują przedsiębiorstwa, ale nie za pośrednictwem gospodarstw domowych.
Zapasy to dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.
PKB w cenach rynkowych jest miarą produkcji krajowej łącznie, z podatkami pośrednimi na dobra u usługi. PKB w cenach bazowych jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich. PKB wyrażony w cenach rynkowych jest więc wyższy od PKB w cenach bazowych o wielkość o wielkość podatków pośrednich (pomniejszoną o sumę ewentualnych dotacji do dóbr i usług).
Rozporządzalne dochody osobiste są to dochody gospodarstw domowych, po uwzględnieniu podatków bezpośrednich i płatności transferowych. Wielkość ta informuje o tym, ile gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki i oszczędności.
Eksportem (X) nazywamy dobra, które zostały wytworzone w kraju, a następnie sprzedane za granicę. Import (Z), to dobra, które są produkowane za granicą i tam nabywane na potrzeby gospodarki krajowej.
Produkt narodowy brutto (dochód narodowy brutto) jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. Produkt narodowy brutto (dochód narodowy brutto) jest równy PKB skorygowanemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.
Amortyzacja, zwana inaczej zużyciem kapitału trwałego, jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.
Dochód narodowy jest to produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce. Odlicza się go przez odjęcie amortyzacji od PNB w cenach bazowych.
Nominalny PNB mierzy się w cenach bieżących, tj. takich, które istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PNB dochody.
Realny PNB - lub inaczej PNB w cenach stałych – koryguje nominalny PNB o skutki inflacji i i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej określanym, jako rok bazowy lub podstawowy.
Deflator PNB jest to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących), do PNB w ujęciu realnym ( w cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika.
Realny PNB per capita jest to realny PNB podzielony przez liczbę mieszkańców kraju.
Rozporządzalne dochody osobiste są to dochody, jakie gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw, powiększone o wypłaty transferowe otrzymywane od państwa i zmniejszone o podatki bezpośrednie płacone państwu. Są to inaczej dochody, jakie gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na wydatki lub oszczędności.
Funkcja konsumpcji obrazuje wielkości obrazuje wielkość zamierzonej konsumpcji globalnej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.
Krańcowa skłonność konsumpcji (MPC) jest to część każdego dodatkowego funta dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na konsumpcję.
Popyt inwestycyjny oznacza zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów.
Popyt globalny jest to suma, która przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu.
Funkcja oszczędności obrazuje wielkość zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodu.
Pamiętajmy o rozróżnieniu między wielkościami planowanymi, a faktycznymi.
Mnożnikiem nazywamy stosunek zmiany wielkości produkcji w punkcie równowagi do powodującej ją zmiany wydatków autonomicznych
Krańcowa skłonność do oszczędzania (MPS) jest to część każdej opodatkowanej jednostki dochodu, przeznaczona przez gospodarstwa domowe na oszczędności.
Zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe chcą poczynić, przy każdym poziomie dochodu, prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Nie następuje natomiast zmiana oszczędności w punkcie równowagi; nadal się muszą one równać planowanym inwestycjom. Zjawisko to określa się mianem paradoksu zapobiegliwości.
Polityka fiskalna (inaczej: budżetowa) to decyzje państwa dotyczące wydatków i podatków.
Polityka stabilizacyjna obejmuje działania państwa zmierzające do utrzymania produkcji blisko poziomu produkcji potencjalnej.
Deficyt budżetowy można określić jako nadwyżkę wydatków państwa nad jego dochodami.
Dług publiczny (narodowy) jest to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych.
Mnożnik zrównoważonego budżetu, to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji.
Budżetem nazywamy zapis planu wydatków, a także sposobów ich finansowania: określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa.
Wzrost wydatków państwa na dobra i usługi prowadzi do zwiększenia produkcji zapewniającej równowagę. Przy danej stopie podatkowej wpływy podatkowe wzrastają, mimo to powiększa się deficyt budżetowy (lub zmniejsza się nadwyżka budżetu).
Przy danym poziomie wydatków państwa G wzrost stopy podatkowej powoduje zmniejszenie zarówno produkcji w punkcie równowagi, jak i deficytu budżetowego.
Budżet strukturalny pokazuje, jaki byłby stan budżetu w warunkach pełnego zatrudnienia (na poziomie produkcji potencjalnej)
Przy sporządzaniu budżetu skorygowanego o wpływ inflacji do obliczania wielkości wydatków państwa oraz wysokości odsetek od długu publicznego wykorzystuje się realne, a nie nominalne stopy procentowe.
Automatyczny stabilizator jest to taki mechanizm w gospodarce, który zmniejsza podatność PNB na szoki.
Bilans handlowy jest to wartość eksportu netto. Gdy eksport jest większy od importu, występuje nadwyżka handlowa. Gdy import przewyższa eksport, gospodarka wykazuje deficyt handlowy.
Krańcowa skłonność do importu (MPI – ang. marginal propensity to import) informuje, jaką część każdej dodatkowej jednostki dochodu narodowego podmioty krajowe chcą wydać na dodatkowy import.
wymiana barterowa – jedne dobra otrzymujemy, wymieniając je na inne.
Jednostka rozrachunkowa jest to jednostka, w której są wyrażone ceny i prowadzi się rozliczenia.
Pieniądz jest środkiem przechowywania wartości (tezauryzacji), ponieważ można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości.
Pieniądz symboliczny jest to środek płatniczy, którego wartość, czyli siła nabywcza, znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartości jego towaru w innych, niż pieniądz zastosowaniach.
Pieniądz bezgotówkowy (IOU) jest to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej.
Depozytem nazywano sumę przechowywaną u złotnika.
Rezerwy jest to ilość złota pozwalająca dokonać natychmiastowych wypłat na żądanie właścicieli wkładów. Stopa rezerw jest to stosunek rezerw do wkładów.
Panika finansowa jest to samospełniająca się przepowiednia. Ludzie dochodzą w pewnym momencie do wniosku, że bank nie będzie zdolny do wypłacenia gotówki posiadaczom wkładów. Wpadają więc w popłoch i lecą do banku, aby wydostać swoje pieniądze. Tym samym sprawiają, że bank rzeczywiście nie jest w stanie wypłacić pieniędzy i będzie musiał ogłosić bankructwo.
Podaż pieniądza jest to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza występującego w roli środka wymiany.
Pośredni finansowy to instytucja, która specjalizuje się w ułatwianiu kontaktów między kredytodawcami, a kredytobiorcami.
Banki komercyjne są to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady, w których ciężar mogą być wystawiane czeki.
System clearingowy (rozliczeniowy) jest to ogół porozumień, na mocy których wzajemne zobowiązania i należności banków rozlicza się przez zestawienie wszystkich transakcji dokonywanych w danym okresie i spłatę tylko zobowiązań netto powstałych w rozliczeniach międzybankowych.
Pojęcie płynności dotyczy szybkości i pewności, z jaką dana pozycja aktywów może być z powrotem zamieniona na gotówkę w dowolnym momencie. Składnikiem aktywów o najwyższej płynności jest sam pieniądz (gotówka).
Baza monetarna lub inaczej zasób pieniądza wielkiej mocy, jest to łączna ilość banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz znajdujących się w systemie bankowym.
Marża odsetkowa jest to różnica wysokości oprocentowania kredytów i wkładów w danym banku.
Bank centralny spełnia funkcję bankiera w stosunku do banków komercyjnych oraz odpowiada za ustalanie poziomu stóp procentowych.
Stopa dyskontowa jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.
Operacje otwartego rynku występują wtedy, kiedy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku.
Ostatnia instancja kredytowa to instytucja zdolna do udzielania pożyczek bankom i innym instytucjom finansowym w sytuacjach, kiedy panika na rynkach finansowych zagraża całemu systemowi finansowemu.
Kosztem alternatywnym utrzymywania pieniądza (kosztem utraconych możliwości) są odsetki utracone w wyniku trzymania aktywów finansowych w postaci pieniędzy (gotówki), a nie w formie oprocentowanych obligacji.
Motyw transakcyjny trzymania pieniądza ma swoje źródło w niedoskonałej synchronizacji wpływów i wydatków w czasie.
Popyt na pieniądz jest to popyt na zasób pieniądza w ujęciu realnym (realny Zasów pieniądza)
Przyczyną istnienia motywu portfelowego utrzymywania pieniądza jest niechęć do ryzyka. Ludzie są skłonni poświęcić wyższą przeciętnie stopę zwrotu dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa lokat, tj. takiego portfela inwestycyjnego, który przyniesie niższą, ale dającą się łatwiej przewidzieć stopę zwrotu.
Nadwyżce popytu na pieniądz musi odpowiadać identyczna, co do wielkości nadwyżka podaży obligacji. W przeciwnym wypadku ludzie planowaliby utrzymywanie większego majątku od tego, jaki faktycznie posiadają.
Narzędzie polityki pieniężnej jest to zmienna, która stale stara się kontrolować bank centralny.
Pośredni cel monetarny oznacza kluczowy wskaźnik makroekonomiczny wykorzystywany przez bank centralny przy podejmowaniu częstych decyzji o wysokości stóp procentowych.
Efekt majątkowy (bogactwa) polega na przesunięciu wykresu funkcji konsumpcji w górę (w dół) pod wpływem wzrostu (spadku) wartości majątku gospodarstw domowych i zwiększenia (zmniejszenia) wydatków na każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.
Teoria dochodu permanentnego głosi, że poziom bieżącej konsumpcji jest funkcją dochodu osiąganego w długim okresie (permanentnego).
Zgodnie z teorią cyklu życia ludzie tworzą plany swojej konsumpcji, obejmującej cały okres ich życia (włączając w to ewentualne zapisy w testamencie na rzecz dzieci). Źródłem finansowania owej konsumpcji są dochody osiągane w ciągu całego życia (powiększone o ewentualny początkowy zasób majątku bądź też spadek).
Funkcja popytu inwestycyjnego obrazuje zależność między planowanymi przez przedsiębiorstwa inwestycjami, a poziomem stopy procentowej.
Wypieranie polega na ograniczeniu popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego pod wpływem wzrostu wydatków państwa, który powoduje zwiększenie popytu globalnego i w konsekwencji wzrost stopy procentowej.
Zarządzanie popytem polega na wykorzystaniu polityki pieniężnej i polityki budżetowej w celu stabilizacji dochodu na wysokim przeciętnie poziomie.
Klasyczny model makroekonomiczny przedstawia gospodarkę, w której płace i ceny są doskonale giętkie.
Przez poziom cen rozumiemy przeciętną cenę wszystkich dóbr wytwarzanych w gospodarce.
Funkcja (krzywa) popytu makroekonomicznego (MDS) opisuje różne kombinacje poziomu cen i dochodu realnego, przy których planowane wydatki są równe faktycznej produkcji, przy stopie procentowej ustalonej na poziomie zapewniającym równowagę na rynku pieniądza.
Efekt realnych zasobów pieniądza polega na zwiększeniu popytu konsumpcyjnego, wynikającym ze wzrostu realnej wartości zasobów pieniężnych konsumentów.
Poprzez kanał kredytowy polityka pieniężna wpływa na wartość zabezpieczenia zaciąganych pożyczek, a zatem także na podaż kredytu.
Płaca realna jest ilorazem płacy nominalnej i poziomu cen, informuje o ilości dóbr, jaką można nabyć za daną płacę nominalną.
Krańcowy produkt pracy jest równy przyrostowi produkcji wynikającemu z zatrudnienia dodatkowego pracownika, przy zasobie kapitału rzeczowego.
Iluzja pieniądza występuje wtedy, kiedy ludzie nie odróżniają wielkości nominalnych od realnych.
Krzywa podaży globalnej AS (ang. aggregate supply) obrazuje wielkość produkcji, którą przy każdej cenie przedsiębiorstwa są skłonne wytworzyć. W modelu klasycznym nie występuje iluzja pieniądza, a płace nominalne są elastycznie. Wielkość produkcji nie zależy zatem od cen, a krzywa podaży globalnej przebiega pionowo, na poziomie produkcji potencjalnej.
W modelu klasycznym zmiana nominalnej podaży pieniądza prowadzi do identycznej zmiany procentowej płac nominalnych i cen. Realna podaż pieniądza, stopa procentowa, produkcja, zatrudnienie i płace realne pozostają niezmienione.
Nominalna kotwica określa docelowo poziom innych zmiennych nominalnych. Natomiast siły rynkowe decydują o poziomie zmiennych realnych.
W modelu klasycznym zwiększenie wydatków państwa o określoną kwotę powoduje wypieranie identycznej kwoty wydatków prywatnych. Sprawia to, że popyt globalny pozostaje na niezmienionym poziomie produkcji potencjalnej.
Ekonomia podażowa jest teoretycznym uzasadnieniem polityki gospodarczej, której celem nie jest pobudzenie popytu globalnego, lecz stymulowanie globalnej podaży.
Nakład pracy w przedsiębiorstwie jest mierzony w ilości roboczogodzin przepracowanych w nim w danym okresie.
Okresowe zwolnienia powodują, że część pracowników pozostaje przez pewien czas poza przedsiębiorstwem.
Funkcja (krzywa) krótkookresowej podaży globalnej (SAS) opisuje zależność między poziomem cen, ustalanych przez przedsiębiorstwa i określanych przez wysokość płac, a wielkością produkcji.
Ujemny szok podażowy wywołuje w krótkim okresie wzrost cen i spadek produkcji.
Cykl koniunkturalny polega na wahaniach produkcji i zatrudnienia wokół linii długookresowych trendów.
Bezrobocie wynikające z niedostatku popytu (keynesowskie) pojawia się wtedy, kiedy faktyczna produkcja jest mniejsza od produkcji potencjalnej.
Krańcowa stopa podatku dochodowego jest to część każdego dodatkowego funta dochodu, którą państwo zabiera w formie podatku dochodowego.
Histereza pojawia się w gospodarce wówczas, gdy jej równowaga długookresowa zależy od tego, co działo się w krótkim okresie.
Czysta inflacja kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników wzrastają w takim samym tempie.
Realna podaż pieniądza M/P jest to iloraz nominalnej podaży pieniądza M oraz poziomu cen P.
W ilościowej teorii pieniądza utrzymuje się, że zmiany nominalnej podaży pieniądza powodują, identyczne zmiany poziomu cen (a także płac), lecz nie wpływają na produkcję i zatrudnienie.
Polityka pieniężna łagodzi szok, jeżeli zmiana cen wywołuje reakcję państwa, które dostosowuje wielkość nominalnej podaży pieniądza, aby w krótkim czasie uniknąć zmiany jego realnej podaży.
Według hipotezy Fishera wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy wzrost stopy procentowej także o 1%.
Hiperinflacja – utrzymywanie się bardzo wysokiej inflacji.
Ucieczka od pieniądza oznacza gwałtowny spadek realnego popytu na pieniądz, występujący wtedy, kiedy wysoka inflacja i wysoka nominalna stopa procentowa zwiększają koszty utrzymania pieniądza.
Krzywa Philipsa dowodzi, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niska stopa bezrobocia. Sugeruje to, że możemy wybrać niższe bezrobocie za cenę wyższej inflacji.
Stagflacja – wysokie bezrobocie i stopa inflacji. Często powodowana przez ujemny szok podażowy.
Koszty zdzieranych zelówek symbolizują cały dodatkowy czas i wysiłek wkładany przez ludzi w zawieranie transakcji wówczas, gdy próbują oni poradzić sobie za pomocą mniejszych zasobów realnego pieniądza.
Koszty zmienianych jadłospisów, spowodowane inflacją, odpowiadają realnym zasobom zużywanym po to, aby wydrukować nowe metki z cenami wówczas, gdy te wzrastają (opadają).
Drenaż finansowy to wzrost realnych wpływów podatkowych wywołany inflacją, która zwiększa dochody nominalne i sprawia, że niektórzy ludzie zostają zaliczeni do wyższych przedziałów opodatkowania w ramach systemu progresywnego podatku dochodowego.
Rachunkowość uwzględniająca inflację polega na przyjęciu takich definicji kosztów, przychodów, zysków i strat, które są w pełni dostosowane do warunków inflacji.
Polityka dochodowa jest próbą bezpośredniego oddziaływania na wysokość płac i innych dochodów.
Cel inflacyjny służy, jako punkt odniesienia przy ustalaniu poziomu stóp procentowych. Spełnia on funkcję nominalnej kotwicy.
Makroekonomia gospodarki otwartej bada gospodarkę, w której ważną rolę odgrywają transakcje za granicą.
System kursu walutowego jest to określony przez państwo zbiór zasad decydującym o sposobie ustalania kursu walutowego.
Waluta jest wymienialna, jeżeli państwo działając za pośrednictwem banku centralnego zobowiązuje się do skupu lub sprzedaży po stałym kursie takiej ilości waluty, jaka zostanie zgłoszona do sprzedaży (zakupu) na rynku.
Rezerwy dewizowe jest to zasób walut obcych przechowywany przez krajowy bank centralny.
W systemie stałego kursu walutowego dewaluacja (rewaluacja) oznacza obniżenie (podwyższenie) kursu danej waluty przez państwo, które przyjęło na siebie zobowiązanie do obrony tego kursu.
Bilans płatniczy jest to usystematyzowane zestawienie wszystkich transakcji zawierających między mieszkańcami danego kraju, a zagranicą.
Rachunek obrotów bieżących w bilansie płatniczym jest to zapis płatności z tytułu przepływu dóbr i usług oraz pozostałych transakcji bieżących (odsetki, dochody majątkowe, przekazy) pomiędzy danym krajem, a zagranicą.
Rachunek obrotów kapitałowych bilansu płatniczego jest to zapis transakcji danego kraju z zagranicą, dotyczących aktywów finansowych.
Realny kurs walutowy jest miarą względnej ceny dóbr pochodzących z różnych krajów, wyrażonej w jednej walucie.
Ścieżka kursu walutowego opartego na parytecie siły nabywczej (PSN) jest to taka ścieżka nominalnego kursu walutowego, na której realny kurs walutowy jest utrzymywany na stałym poziomie w określonym przedziale czasu.
Doskonała mobilność kapitału oznacza, że olbrzymie ilości środków finansowych będą przenoszone z jednej waluty na drugą zawsze wtedy, kiedy stopa zwrotu z inwestycji jest wyższa, niż w innym.
Transakcją spekulacyjną nazywamy zakup aktywów finansowych w celu dalszej odsprzedaży w przekonaniu, że całkowity dochód – odsetki czy dywidenda plus zysk kapitałowy – będzie wyższy, niż całkowity dochód z jakiejkolwiek innej lokaty.
Doskonała mobilność kapitału implikuje, że nie występują bariery w przepływach kapitału, a całkowite oczekiwane zyski inwestorów z lokat w różnych walutach zrównują się.
Gospodarka znajduje się w równowadze zewnętrznej, gdy saldo rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego wynosi zero.
Sterylizacja jest operacją otwartego rynku, przebiegającą między pieniądzem krajowym, a krajowymi papierami wartościowymi. Celem tego zabiegu jest wyeliminowanie wpływu, jaki ma nadwyżka, bądź deficyt bilansu płatniczego na rozmiary krajowej podaży pieniądza.
Wzrost gospodarczy mierzymy za pomocą stopy wzrostu realnej produkcji społecznej lub realnego dochodu narodowego.
Na ścieżce wzrostu zrównoważonego produkcja, kapitał i siła robocza wzrastają w jednakowym tempie. Wielkość produkcji na 1 zatrudnionego i kapitał przypadający na 1 zatrudnionego są zatem stałe.
W rozwijającej się gospodarce ekstensywna rozbudowa aparatu wytwórczego (ang. capital widening) polega na wyposażeniu nowo zatrudnionych pracowników w taki sam zasób kapitału, jak poprzednich. Natomiast intensywna rozbudowa aparatu wytwórczego (ang. capital deepening) oznacza zwiększanie wyposażenia kapitałowego przypadającego na 1 pracownika (tzn. podnoszenie poziomu technicznego uzbrojenia pracy).
Postęp techniczny zwiększający techniczne uzbrojenie pracy (ang. Labour-augmenting technical Progress) powiększa efektywną podaż pracy.
Wg hipotezy konwergencji kraje biedne rozwijają się szybciej, a kraje bogate wolniej lub przeciętnie.
Część przyrostu produkcji nie związana ze wzrostem nakładów jest nazywa resztą Solowa.
Wzrost endogeniczny występuje w modelach, w których stopa wzrostu zrównoważonego jest zależna od zachowań podmiotów gospodarujących i od polityki gospodarczej.
Zgodnie z koncepcją wzrostu zerowego najlepszym rozwiązaniem jest obniżenie tempa wzrostu PNB do zera, ponieważ zwiększaniu PNB towarzyszą dodatkowe koszty, np. w postaci zanieczyszczeń środowiska naturalnego i zatłoczonych miast.
Tendencja rozwojowa (trend) produkcji, to wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.
Cyklem koniunkturalnym nazywamy krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu.
Polityczny cykl koniunkturalny wynika ze zmian polityki gospodarczej w okresie między kolejnymi wyborami.
Model akceleratora (zwany także pod nazwą zasady przyspieszenia) zakłada, że przedsiębiorstwa oceniają przyszłą wielkość produkcji i zysków poprzez ekstrapolację dotychczasowego wzrostu produkcji. Wzrost produkcji w stałym tempie prowadzi do niezmiennego poziomu inwestycji i stałego tempa wzrostu pożądanego majątku produkcyjnego. Dla zwiększenia zamierzonych inwestycji konieczny jest przyspieszony wzrost produkcji.
Model mnożnika-akceleratora objaśnia mechanizm cykli koniunkturalnych dynamiczną współzależnością popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego.
Teoria realnego cyklu koniunkturalnego objaśnia cykle koniunkturalne jako wahania samej produkcji potencjalnej.
Oczekiwania ekstrapolacyjne opierają się na założeniu, że przyszłość będzie przypominała niedawną przeszłość.
Hipoteza racjonalnych oczekiwań wychodzi z przesłanki, że na ogół ludzie prawidłowo przewidują przyszłość.
Nowa makroekonomia klasyczna jest oparta na dwóch przesłankach: niemal natychmiastowego równoważenia rynku i racjonalnych oczekiwań.
Umiarkowani monetaryści są przekonani, że powrót do stanu pełnego zatrudnienia trwa stosunkowo niedługo (2-3 lata). Oznacza to, że najważniejszą konsekwencją zwiększenia nominalnej podaży pieniądza jest po prostu wzrost cen.
Umiarkowani keynesiści wyznają pogląd, że gospodarka ostatecznie powróci do stanu pełnego zatrudnienia, sądzą jednak, że dostosowania płac i cen przebiegają dość powoli, a zatem, że powrót do równowagi może nastąpić po upływie wielu lat.
Skrajni (ortodoksyjni) keynesiści nie tylko obstają przy tezie o niezdolności rynków do samoczynnego osiągania równowagi w krótkim okresie; Są oni równocześnie przekonani, że także w długim okresie rynki nie osiągają równowagi.
Koszt alternatywny danego dobra to ilość innych dóbr, z których trzeba zrezygnować, aby wytworzyć dodatkową jednostkę danego dobra.
Zgodnie z zasadą przewagi komparatywnej kraje wytwarzają i eksportują te dobra, których względne koszty produkcji są niższe, niż w innych krajach.
Niezależnie od różnic absolutnych kosztów wytwarzania pomiędzy krajami (tzw. korzyści absolutnych) istnieje pewien poziom kursu walutowego pozwalający każdemu krajowi produkować przynajmniej jedno dobro taniej, niż inne kraje, przy założeniu, że ceny wszystkich dóbr są wyrażone w tej samej walucie. Jeśli kurs walutowy znajduje się na poziomie równowagi, to każdy kraj może eksportować co najmniej jedno dobro, pokrywając wpływami z jego sprzedaży swoje wydatki na import.
Wymiana wewnątrzgałęziowa, to dwukierunkowy handel produktami wytworzonymi w tej samej gałęzi.
Polityka handlowa to polityka oddziaływania przez państwo na wymianę z zagranicą za pomocą takich narzędzi, jak podatki, subsydia lub bezpośrednie ograniczenie eksportu i importu.
Wprowadzenie cła importowego oznacza, że importer musi zapłacić na rzecz państwa sumę ustaloną jako określona część ceny światowej danego dobra.
w kraju o dużym udziale w handlu światowym optymalna stawka celna może ograniczyć import do poziomu zapewniającego zrównanie społecznego kosztu krańcowego ze społeczną korzyścią krańcową.
Zgodnie z zasadą celowego działania najlepszym sposobem osiągnięcia danego celu jest użycie środków bezpośrednio wpływających na ten cel. Środki sprzyjające danemu celowi, lecz wpływające także na inne obszary i wywołujące tam zakłócenia, określa się mianem rozwiązania drugiego po najlepszym (ang. second-best).
Z dumpingiem mamy do czynienia wtedy, kiedy zagraniczni producenci sprzedają swoje towary po cenach niższych od swoich krańcowych kosztów wytwarzania; ponoszą oni wówczas straty albo też korzystają z pomocy państwa, które wspiera je za pomocą subsydiów.
Ograniczenia ilościowe (inaczej – kontyngenty lub kwoty importowe) oznaczają wprowadzenie górnego pułapu importu określonych towarów do danego kraju.
Bariery pozataryfowe to przepisy administracyjne dyskryminujące towary zagraniczne w porównaniu z krajowymi.
Subwencje eksportowe to różne formy pomocy finansowej, udzielanej przez państwo krajowym eksporterom w celu wzmocnienia ich pozycji konkurencyjnej wobec produktów zagranicznych.
System kursu walutowego jest przyjętym sposobem interwencji państwa na rynku walutowym.
Parytetem złota nazywamy cenę złota w walucie krajowej.
System waluty złotej był unią monetarną opartą na stałych cenach złota, wymienialności walut oraz pełnym pokryciu podaży pieniądza w złocie.
W systemie kursu dostosowywanego okresowo kursy walutowe są z reguły stałe, ale dopuszcza się sporadyczne zmiany kursy waluty danego kraju.
Ponieważ inne kraje zgodziły się ustalić kurs swoje waluty wobec dolara ( a więc wobec wszystkich innych walut), system ten określano również zamiennie mianem systemu dolarowego.
Konkurencyjność międzynarodowa jest mierzona przez porównywanie względnych cen towarów w różnych krajach, wyrażonych w tej samej walucie.
Kurs oparty na parytecie siły nabywczej (PSN) jest to taka ścieżka zmian nominalnego kursu walutowego, która pozwala utrzymać na stałym poziomie konkurencyjność międzynarodową. W krajach, w których występuje wyższa stopa inflacji, niż u ich konkurentów będzie następowała deprecjacja nominalnego kursu walutowego, w krajach zaś, w których inflacja jest niższa, będzie postępować aprecjacja kursu.
W systemie regulowanych kursów płynnych banki centralne interweniują na rynku walutowym w celu zarówno pewnego złagodzenia wahań kursu walutowego, jak i właściwego ukierunkowania jego zmian.
Atak spekulacyjny pojawia się wówczas, gdy w kraju następuje gwałtowny spadek rezerw dewizowych, deprecjacja lub zachodzą oba te zjawiska naraz.
Kontrola kapitału oznacza całkowity zakaz, ograniczenie lub opodatkowanie przepływu prywatnego kapitału między krajami (walutami).
Zarząd walutą jest konstytucjonalnym zobowiązaniem do stałego kursu walutowego przez rezygnacji z niezależności monetarnej.
Europejski System Walutowy (ESW) był systemem współpracy w dziedzinie polityki pieniężnej i kursowej w Europie Zachodniej.
W ramach Europejskiego Mechanizmu Kursowemu (ERM) każdy kraj ustala nominalny kurs walutowy w stosunku do wszystkich innych walut wchodzących do systemu, chociaż kurs wszystkich walut łącznie waha się swobodnie w stosunku do walut znajdujących się poza systemem.
Cechą jednolitego rynku jest brak segmentacji wynikającej z istnienia narodowych przepisów prawnych, podatków, bądź stosowania nieformalnych metod ograniczania konkurencji.
Bariery pozataryfowe - nie pozwalają na swobodny przepływ towarów, usług i czynników produkcji.
W ramach unii walutowej istnieją stałe i niezmienne kursy walutowe, zintegrowany rynek finansowy oraz jeden wspólny bank centralny, który wyznacza jednolitą stopę procentową na obszarze unii.
Zgodnie z kryteriami z Maastricht członkiem EMU (Europejska Unia Walutowa) mógł zostać kraj, któremu udało się opanować inflację i który prowadził zdyscyplinowaną politykę fiskalną.
Jednolita polityka pieniężna w Eurolandzie jest obecnie prowadzona z Frankfurtu, gdzie swoją siedzibę ma Europejski Bank Centralny (EBC). Banki centralne w krajach członkowskich nie zostały zlikwidowane, ale to zarząd EBC ustala wysokość stóp procentowych w odniesieniu do wspólnej waluty – euro.
W ramach federalnego systemu fiskalnego rząd centralny ustala wysokość podatków i zasady wydatkowania środków budżetowych; obowiązują one w poszczególnych stanach lub rajach członkowskich.
Gospodarki objęte przekształceniami systemowymi (ang. transition economies) to gospodarki dokonujące przejścia od systemu centralnego do gospodarki rynkowej.
Kraje słabo rozwijające się (KSR), to kraje, w których produkcja na 1 mieszkańca jest niska.
Towary nie przetworzone, to produkty rolne i surowce mineralne. Ich produkcja wymaga znacznych nakładów ziemi.
Zapasy buforowe jest to system mający zapewniać stabilizację rynku surowca. Organizacja zajmująca się ich tworzeniem dokonuje inwestycyjnych zakupów surowca przy niskiej jego cenie, a sprzedaje go przy wysokiej.
Strategia substytucji importu (polityka antyimportowa), polega na zastąpieniu importu produkcją krajową, pod osłoną wysokich ceł lub ograniczeń ilościowych.
Wzrost gospodarczy pobudzany eksportem (strategia proeksportowa) opiera się na wzroście produkcji i dochodu narodowego, stymulowanym przez eksport, a nie zastępowaniu importu inną produkcją krajową.
Międzynarodowy kryzys zadłużenia pojawił się wówczas, gdy wiele krajów słabiej rozwiniętych nie było już w stanie spłacać odsetek od swoich zagranicznych długów.
Restrukturyzacja zadłużenia jest porozumieniem z wierzycielami, dotyczącymi rozłożenia spłat na dłuższy okres z mniejszymi ratami w każdym okresie.
Dostosowania strukturalne polegają na prowadzeniu polityki podażowej mającej na celu wzrost produkcji potencjalnej poprzez zwiększanie efektywności.
Pomoc jest międzynarodową płatnością transferową z krajów bogatych do krajów biednych.