prawo karne 13.12.14 I wyklad

kontratyp wyzszej koniecznosci - polega na kolizji dwoch dobr. oosba postawiona w stanie wyzszej koniecznosci musi zdecydowac, ktore z dwoch dobr poswiecic dla ochrony drugiego dobra.

Przypomina on nieco obrone konieczna, mamy tu sytuacje podobna, bo mamy tutaj stan niebezpieczenstw, ktory moze byc wywolany przez czlowieka (jak w przypadku obrony koniecznej mamy zamach na dobro prawne).

Osoba ktora poswieca dobro prawne, unika odpowiedzialnosci karnej, jest niewinna, bo nie popelnia przestepstwa. Ow kontratyp powoduje sytuacje, w ktorej sad powinien wydac wyrok uniewinniajacy.

Zeby stwierdzic SWK musza wystapic przeslanki:

* zasada ostatecznosci stosowania (subsydiarnosci stosowania), tzn. ze poswiecic drugie dobro mozna tylko wtedy, gdy nie mamy innych srodkow/ sposobow zapobiegajacych.

* proporcjonalnosci dobr- zeby SWK byl kontratypem, dobro prawne poswiecane musi miec wartosc nizsza niz dobro ratowane. Dobro ratowane > dobro poswiecone. Dotyczy to sytuacji oczywistej, w ktorej nie ma watpliwosci co do tych wartosci. Ale pytanie jest takie, jak ocenic wartosc tych dwoch dobr. Jezeli mozna je wymierzyc w pieniadzach (oszacowac) to nie ma z tym zadnych problemow. W przypadku wartosci typu zycie czlowieka a innego dobra przedstawiajacego wartosc materialna, to oczywiscie zycie czlowieka ma wyzsza wartosc.

Czy policjant moze znecac sie nad przesluchiwanym, po to by uzyskac informacje o np.zakladnikach - generalnie nie i nie zostanie on zwolniony z odpowiedzialnosci karnej, bo to naursza zasade panstwa pranwego. Natomiast duzym prawdopodobienstwem jest, ze sad zlagodzi kare wobec policjanta (lub nawet odstapi od wymierzenia kary) ale nawet wyrok uniewinniajacy jest rowniez wyrokiem,co ma wplyw na zycie zawodowe takiego policjanta.

* zasada bezposredniosci - na SWK (art.26) mozna sie powolac tylko wtedy gdy niebezpieczenstwo zagraza dobru prawnemu bezposrednio, tzn. ze w zakresie odleglosci czasowej niebezpieczenstwo zagraza w danym momencie lub najblizszych chwilach (np. zbiera sie woda w trakcie ulew w zbiorniku retencyjnym i za chwile nastapi przerwanie tamy, w skutek czego zostanie zniszczone miasto. W tej sytuacji podjeta jest decyzja o wypompowaniu wody na okoliczne wsie, by uratowac cale miasto przed zalaniem <- tutaj wylanie wody na miasto moze nastapic lada chwila i nie mozna zwlekac dluzej, zatem taka decyzja podchodzi pod SWK. Ten przypadek swiadczy o tym, ze SWK NIE MUSI POCHODZIC OD CZLOWIEKA! Moze byc spowodowany przez sily przyrody). Owa bezposredniosc moze rowniez oznaczac nieuchronnosc, tzn. ze zagrozenie nie jest jeszcze bezposrednie ale jest nieuchronne).

* zasada wylaczenia- art. 26$4 - art. 26$2 nie stosuje sie jezeli sprawca poswieca dobro, gdy ma chronic dobro nawet poswiecajac dobro osobiste. Sa zawody, ktore sa zwiazane z pewnym, czestym niebezpieczenstwem, np. strazak, policjanti te osoby nie moga sie powolac na SWK wylaczajacy wine z art. 26$2. Ale art.26$4 nie ma zastosowania do SWK postrzeganego jako kontratyp, tzn. ze strazak w trakcie pozaru dostaje polecenie wejsca do budynku w celu ratowania kompletu mebli, moze powolac sie na SWK wylaczajacy bezprawnosc. Jego zdrowie i zycie zostaje uratowane poprzez niezastosowanie sie do poleenia, dotyczacego uratowania dobr posiadajacych warotosc nizsza niz zycie strazaka.

art. 26$2 - ten SWK nie uchywa bezprawnosci (czyn pozostaje czynem bezprawnym) ale nie mozna postawic sprawcy zarzutu winy, tzn. ze sprawca nie popelnia przestepstwa ze wzgledu braku winy ale i tak popelnia czyn zabroniony, tzn. ze nie zostanie ukarany.

art. 26$5 - jedni uznaja to za forme SWK a inni uwazaja, ze jest to odrebna forma kontratypu "KOLIZJA OBOWIAZKOW". Tutaj koliduja dobra pranwe posrednio a bezposrednio koliduja obowiazki spoczywajace na jednej osobie jednoczesnie. Np. lekarz pogotowania dostaje zgloszenie, ze musi sie udac do chorego, ktory jest w stanie zagrozenia zycia ale rowniez otrzymuje wezwanie, ze jest potrzebny na przeciwnym koncu miasta, gdzie rowniez jest osoba znajdujaca sie w stanie zagrazajacym jego zyciu. I tu powstaje problem, ktora "droge"powinien wybrac lekarza, ktory obowiazek ma zrealizowac (chociaz de facto powinien zrealizowac obydwa ale sie nie rozdwoi). To generalnie powinno sie stosowac reguly SWK, tzn. ze lekarz musi rozwazyc jakie niebezpieczenstwo grozi tym chorym, by ustalic proporcje zagrozenia dobr.

W przypadku lekarza, ten przepis jest uzupelniany przez kodeks etyki lekarskiej, zgodnie z ktorym lekarz powinien jechac to tego chorego, ktory ma lepsze rokowania na uratowanie. Oczywiscie jezeli lekarz popelni blad oceniajac w/w rokowania, to rowniez nie bedzie ponosic odpowiedzialnosci.

KONSEKWENCJE PRZEKROCZENIA SWK

Mozemy nieco przekroczyc jego granice (ale na pewno w rachube nie wchodzi sytuacja, gdy istnialy tylko pozory SWK). Zeby powiedziec o SWK osoba musi podjac jakies dzialania odnoszace sie do zasady ostatecznosci (tzn. ze w jakis inny sposob chciala zapobiec naruszenia). Jezeli osoba nie bedzie nawet probowala zastosowac sie do zasad, stanowiacych przeslanki SWK, to nie popelni ona czynu zabronionego.

Jezeli osoba od razu przejdzie do SWK, bez proby dzialania wedlug zasad ostatcznosci, proporcjonalnosci, to sad moze zastosowac nadzywczajne zlagodzenie kary lub nawet od niej odstapic (ALE odstapienie od wymierzenia kary jest rowniez wyrokiem!).

W przypadku, gdy osoba przekracza granice SWK pod wplywem strachu, silnego wzburzenia, to nie podlega odpowiedzialnosc.

DZIALANIE W WARUNKACH DOZWOLONEGO RYZYKA

Czesto w pewnych dziedzinach sa podjemowana rozne dzialania osob eksperymentujacych,probujacych ustalic jakis wynik danego dzialania (np. eksperymenty chemiczne z nowymi substancjami lub z lekami).

art. 27 k.k. - 4 rodzaje eksperymentow objete tym kontratypem:

-poznawczy

-medyczny- okresla go ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z 1996r.

-ekonomiczny

-technologiczny

Warunkiem prowadzenia takiego eksperymentu jest to, by spodziewana korzysc miala istotne znaczenie, ma z niego wynikac jakas powazna korzysc dla spoleczenstwa typu wynalezienie nowego lekarstwa. Oprocz tego, ze korzysc ma byc istotna, to jeszcze prawdopodobienstwo jej uzyskana musi byc zasadne w swietle swiatowej wiedzy naukowej. Jezeli na swiecie juz byly znane wyniki, ze dany eksperyment przynosi negatywne rezltaty, to eksperymentator nie moze sie powolywac na brak wiedzy, spowodowany tym ze np. w Polsce nie bylo jeszcze takich wynnikow.

Eksperyment z udzialem czlowieka jest zabroniony jezeli dana osoba nie wyrazila na to zgody, przy czym osoba ta musi byc pelnoletnia i poczytalna, wyrazajaca swiadoma zgode na poddanie sie eksperymentowi. Co do zasady nie mozna eksperymentow przeprowadzac na maloletnich, chyba ze oni sami na to wyraza zgode oraz ich opiekunowie prawny/ osrodek opiekunczy.

Ustawodawca zastrzega, ze nie tylko konieczna jest zgoda, ale zgoda ta musi byc wyrazona przez osobe pelnoletnia i poczytalna po tym, jak zostanie ona poinformowana o mozliwosci wystapienia skutkow ubocznych.

Osoba poddajaca sie danemu eksperymentowi powinna miec opcje odstapienia w kazdym etapie eksperymentu, oczywiscie jezeli jest to mozliwe, bo np. kosmonauta wystrzelony w kosmos nie moze nagle w trakcie drogi poza orbite powiedziec, ze jednak rezygnuje.

EKSPERYMENT MEDYCZNY- nie jest reulowany przez Kodeks karny, lecz ustawe z 1996. o zawodzie lekarza. Dzieli sie on na eksperyment badawczy i leczniczy.

- leczniczy tyczy sie zastosowania pewnej metody leczenia wobec hcoergo, w sytuacji gdy istnieje zagrozenie zycia takiej sooby. Zastosowanie takiego eksperymentu ma na celu ochrone zycia tego chorego, ktory znajduje sie w "stytuacji podbramkowej". Tutaj ustawodawca ustala szeroki zakres zastosowania tego rodzaju eksperymentu.

-badawczy- stosujemy metode lecznicza/lek na osobie, ktora nie znajduje sie w stanie zagrozenia zycia. Tutaj mamy o wiele wiecej ograniczen. Jego mozliwosc przeprowadzenia musi byc zatwierdzona przez specjalna komisje lekarska.

KONTRATYPY POZAUSTAWOWE

Nie wszystkie kontratypy sa uregulowane w ustawie. Te sa brane pod uwage przez sad na podstawie zwyczaju, tradycji. Tutaj sad powinien zastosowac przepisy odnoszace sie do znikomej szkodliwosci czynu(art. 1$2) i zwolnic sprawce od odpowiedzialnosci karnej.

1) zgoda pokrzywdzonego- "chcacemu nie dzieje sie krzywda". Ktos kto wyrazil swiadomie zgode na naruszenie jego dobra prawnego, to nie moze postawic osoby, ktora naruszyla za jego przwoleniem dane dobro, w stan oskarzenia.

Zgoda moze ta byc wyrazaona w dowolnej formie w sposob oczywistym i co wazne - przed dokonaniem czynu lub ewentualnie w jego trakcie, lecz na pewno nie po czynie.

2)kontratyp ryzyka sportowego- w trakcie uprawiania jakiejs dyscypliny sportowej czesto dochodzi do jakis uszkodzen drugiego zawodnika. Zeby zwolnic kogos od odpwowiedzialnosci karnej,musza byc spelnione przeslanki:

- dyscyplina musi byc dopuszczona do uprawiania, musi byc legalna, przy czym nie ma obecnie zadnego spisu zawierajace wykaz dyscyplin dozwolonych.

- spowodowanie uszkodzenia ciala innego zawodnika musi byc konsekwencja jakiejs czynnosci konwencjonalnej dla danej dyscypliny. Np. pilkarz uderza w glowe bramkarza w trakcie proby oddania strzalu do brami- w takiej sytuacji dzialanie pilkarza wliczalo sie w serie dzialani charakterystycznych dla dyscypliny jaka jest pilka nozna. Ale jezeli ten pilkarz kopnalby bramkarza po obronienu gola, gdy bramkarz jeszcze lezy na murawie, wtedy ten pilkarz bedzie odpowiadal karnie.

3) dawanie prezentow osobom publicznym - jest to wynalazek wchodni, komunistyczny. Przyjelo sie ze jednak dawanie podarkow w pewnych okolicznosciach, np. lekarzowi w podziece za udana operacje czlonka rodziny, jest mozliwe i dopuszczalne. Kryteria uchylenia odpowiedzialnosci karnej za lapownictwo:

generalnie to nie ma tutaj okreslenia ustawowego, sa tylko wytyczne odnoszace sie do tego tematu. Zdaniemm Prokuratora Generalnego przyjecie przez funkcjonariusza publicznego jakiejkolwiek kwoty pienieznej jest traktowane jako lapowka.

Podarek musi przedstawiac obiektywnie stosunkowa niewielka wartosc.