mgr Elwira Sienkiewicz

5.10.2013

Farmakognozja

Wykład I

Rys historyczny zielarstwa – pochodzenie surowców roślinnych.

Farmakognozja – jest to dziedzina wiedzy przyrodniczej wchodzącą w zakres nauk farmaceutycznych, zajmująca się naturalnymi surowcami roślinnymi, a także substancjami chemicznymi w nich występującymi – ich właściwościami, działaniem i zastosowaniem w lecznictwie.

Roślinny surowiec leczniczy (surowiec zielarski, surowiec farmakognostyczny); Cała roślina, lub jej część (organ), cała lub rozdrobniona, świeża lub suszona, oraz produkty naturalnej i patologicznej przemiany materii u tych roślin (tzw. Związki czynne), które służą do wyrobów różnego rodzaju preparatów, bądź też same służą jako leki.

Związki czynne – substancje chemiczne, organiczne, występujące w surowcach roślinnych, o dużej aktywności biologicznej, o określonych właściwościach fizyko-chemicznych, oraz posiadające określone właściwości lecznicze, które w swoisty sposób wpływają na organizm człowieka.

Związki czynne w surowcu roślinnym mogą działać na 2 sposoby:

• Antagonistyczne (przeciwstawne)

• Synergiczne (w jednym, podobnym kierunku)

Działanie każdego surowca zależy przede wszystkim od składu chemicznego danego surowca, od współdziałania związków czynnych, od wielkości dawki, od postaci leków.

Surowce zielarskie dzielimy na 2 grupy:

• Takie, które poza odpowiednim wysuszeniem i rozdrobnieniem nie wymagają dalszej obróbki.

• To takie, które powstają na drodze przerobu tkanki roślinnej, lub bezpostaciowego produktu.

Fitoterapia (ziołolecznictwo) to nauka zajmująca się zastosowaniem w lecznictwie surowców roślinnych, oraz produktów pochodzenia roślinnego.

W fitoterapii wyróżniamy 2 podstawowe kierunki:

• Zielarstwo ludowe (tradycyjne), zajmuje się całymi roślinami, lub ich organami, a także lekami galenowymi z tych roślin. Surowce i leki te zawierają różne substancje chemiczne, które działają wielokierunkowo, łagodnie i powoli.

• Ziołolecznictwo nowoczesne (współczesne), stosują nowoczesne postaci leków roślinnych, których technologia produkcji polega na wyodrębnieniu z roślin czystych substancji czynnych, o określonych parametrach fizykochemicznych i określonych właściwościach leczniczych. Nowoczesne postaci leków roślinnych umożliwiają określenie dokładnego ich dawkowania, określania ich współdziałania z innymi lekami i zbadaniu skuteczności działania. Substancje czynne stały się wzorem do produkcji wielu substancji syntetycznych.

Nazwy łacińskie i polskie organów roślinnych

ziele	Herba
liść	Folium
korzeń	Radix
kłącze	Rhizoma
kora	Cortex
kwiat	Flos
koszyczek	Anthodium
owoc	Fructus
nasiennie	Semen
orzeszki	Semina
owocnia	Pericarpium
kwiatostan	Inflorescentia
znamiona	Stigma
cebula	Bulbus
bulwa	Tuber
drewno	Lignum
pączek	Genrmu
porost	Liczen