Metodologia – nauka o metodach badań naukowych, o sposobach dociekania ich wartości

- nauka o zasadach budowania układów rozumowań – dział filozofii

- dział logiki szczegółowej

- teoria czynności umysłowych na których polega budowanie nauk

Pragmatyczne rozumienie metodologii

– nauka o metodach działalności naukowej stosowanych na jej badaniach

– opis postępowania badawczego bez jej oceny

Apragmetyczne – nauka o wytworach nauki w postaci pojęć, twierdzeń

Nauka

1.przedmiot – czym chce się zajmować

2.metody jakimi chce dysponować lub dysponuje do badania nauki

3.język nauki

4.instytucje

Metodologia Pragmatyczna – nauka o metodach badań i stosowanych w nauce procedurach badawczych, opis i analiza reguł postępowania badawczego nauka szczegółowa

Metodologia Apragmatyczna – nauka o wytworach pojęć, twierdzeń, teorii nauk, o strukturze systemów naukowych

Metodologia jako Nauka Opisowa – poddaje się analizie metody postępowania badawczego, charakterystyczne dla danej dyscypliny, lub dla określonego rodzaju problemów – rejestruje się tylko, nie ocenia, nie porównuje z normami

Metodologia jako Nauka Normatywna – przedstawia określone reguły metodologiczne, które możemy traktować jako kryterium oceny, wzorce. Mówi jak należy postępować by realizować cele proce badawczego. Porównywanie do wzorców, standardów

Metodologia Nauki – bada czynności lub rezultaty poznawcze występujące we wszystkich dyscyplinach, mówi jak uzasadnić twierdzenia, jak skonstruować system naukowy

Nauka – działanie społeczne mające na celu obiektywne poznanie rzeczywistości,

cel – poszukiwanie prawdy

Metodologia Szczegółowa – ustala normy określonej nauki

Nauka – system ludzkiej działalności zmierzające do realizacji określonych celów. To proces zdobywania wiedzy i efekt tego procesu (dane, wiedza)

- proces badania rzeczywistości

- uogólnienie wyników badań

- informowanie (nauczanie) o tych wynikach – informacja naukowa

fakty – teoria – przewidywania – fakty

Teoria służy przewidywaniu [brunetki]

FAKTY

1) „fakty czyste” – zmysłowa percepcja rzeczywistości (wrażenia)

2) fakty składające się na rozpoznanie i opisanie bezpośrednio doświadczeń – spostrzeżenia

3) fakty zwane „konstruktami hipotecznymi” – fakty rozpoznawane w wyniku abstrakcyjnego rozumowania

ELEMENTY KAŻDEJ NAUKI – (elementy dyscypliny naukowej)

 przedmiot badań :

- przyrodnicze (fizyka, chemia)

- nauki społeczne (socjologia, ekonomia)

 zakres badań

 zadania badawcze :

- teoretyczne (obiektywne poznanie procesu rzeczywistości)

- praktyczne (praktyczne wyjaśnienie sposobów i zastosowań poznanych praw)

 terminologię (własny język)

 metody i techniki badań :

- nauki formalne (dedukcyjne) matematyka, logika

- nauki empiryczne (indukcyjne) fizyka, chemia

Nauki nomotetyczne(nomologiczne) – wykrywanie ogólnych prawidłowości rządzących badanymi zjawiskami (chemia, biologia)

Nauki idiograficzne(nienomologiczne) – oparte na opisach jednostkowych faktów (historia)

Funkcje (zadania) nauki:

- diagnostyczna

- prewidystyczna

- poznawcza

- psychologiczna

- technologiczna

BADANIA NAUKOWE

Polega na postawieniu problemu badań i rozwiązaniu tego problemu – czynności badawcze

Badania dzielimy pod względem wykorzystania ich wyników :

- podstawowe – ogólny rozwój wiedzy, wykrycie określonych prawidłowości

- stosowane – ułatwiają realizację jakiegoś celu praktycznego

- rozwojowe – wykorzystuje wyniki badań stosowanych – rezultatem jest praca innowacyjna

PRACE NAUKOWE DZIELIMY NA:

1) TEORETYCZNE – omówienie określonych koncepcji lub teorii naukowych wraz z rysem historycznym i oceną

2) PRZEGLĄDOWE – to przegląd literatury naukowej dotyczącej danego problemu

3) EMPIRYCZNE – wymagają przeprowadzenia badań

- deskryptywne – umożliwiają dokonanie klasyfikacji badanych zjawisk, prezentację faktów, dokonanie ich opisu, analizy

- eksplantacyjne – dotyczą związków i zależności przyczynowych zachodzących między określonymi zjawiskami, wyjaśniają ich funkcjonowanie

- replikacyjne – to prace, które zestawiają wyniki badań już przeprowadzonych np.: aktualnymi lub z inną populacją

PROCES BADAWCZY – szereg czynności tworzące zamkniętą całość czynności badawczych (formułowanie problemu, szukanie rozwiązania, przedstawienie wyników)

1)problem

2)koncepcja rozwiązania

3)teoretyczna ocena koncepcji

4)weryfikacja

5)wyprowadzenie wniosków

ROZWÓJ NAUKI – koncepcja T.Kuhna PARADYGMAT powszechnie uznany system działania np. odkrycie Kopernika

BEZPOŚREDNIA

DEFINICJA ANALITYCZNA (sprawozdawcza) – to odpowiedz na pytanie, co oznacza dane słowo, wyjaśnia sens terminów

PYTANIE SYMANTYCZNE pytanie o znaczenie danego terminu

DEFINICJA SYNTETYCZNA – to nadawanie już istniejącemu terminowi nowy sens

STRUKTURA DOBREJ DEFINICJI:

DEFINIENDUM – człon określony definiowany

DEFINIES – człon określający, definiujący

Definiowanie danej nazwy A, porównanie jej zakresem jakiejś nazwy ogólniejszej B, dołączenie nazwy C która zawęża ten zakres

Bursztyn(A) Żywica(B) Skamieniała(C)

METODY TWORZENIA DEFINICJI ANALITYCZNYCH

- INDUKCYJNA – porównywanie poszczególnych przypadków do uzyskania myśli ogólnej

[desygnat – wiele znaczeń jednego słowa]

- SŁOWOTWÓRCZA – w słowie definiowanym wyróżnia się części składowe z których one powstało i zgodnie ze znaczeniami tych składowych układa się definicję słowa

- FILOLOGICZNA – porównywanie wypowiedzi w których słowo jest zawarte

[np.: czytanie tekstu obcojęzycznego i domyślanie się znaczeń wyrazów z kontekstu zdania]

- INTUICYJNA – wymyślanie definicji analizując wybrany desygnat danej nazwy

Tłumaczenie, domyślanie, uczenie się z kontekstu

DEFINICJA REGULUJĄCA – reguluje zakres definicji analitycznej (zawęża lub rozszerza)

Zakres – zbiór desygnatów które obejmuje definicja

Desygnat – słowny odpowiednik rzeczy

1) Definicja analityczna za wąska występuje wtedy gdy zakres członu określającego nie obejmuje pewnych desygnatów należących do zakresu członu określonego

2) Definicja analityczna za szeroka – zawiera takie desygnaty które nie należą do zakresu członu określanego

3) Błędne koło bezpośrednie – określenie terminu poprzez terminy zawierające w charakterze składnika ten że termin (kiedy używamy słowa definiowanego w definicji)

4) Błędne koło pośrednie – określenie terminu A, za pomocą terminu B, gdy termin B jest określany przez termin A

5) Używanie w definicji z nieznajomymi wyrazami

Definicja – to zdanie podające taką charakterystykę pewnego przedmiotu czy też przedmiotów pewnego rodzaju, którą tylko tym przedmiotom można przypisać; powinna ona ujmować najważniejsze cechy przedmiotów.

KLASYFIKACJA LOGICZNA – wyróżnienie zakresów cząstkowych, stanowiących części zakresu danej nazwy

ZASADY:

KLASYFIKACJA WYCZERPUJĄCA – suma zakresów, na które jest podzielony zakres danej nazwy jest równa całemu temu zakresowi

KLASYFIKACJA ROZŁĄCZNA – żaden element zakresu dzielonego nie zawiera się w dwóch różnych zakresach cząstkowych

ZASADY PODZIAŁU – każdy zakres cząstkowy musi posiadać cechę

PODZIAŁ DYCHOTOMICZNY – podział na dwa elementy

PODZIAŁ KONTRADYKTONICZNY – podział na elementy sprzeczne

KLASYFIKACJA NATURALNA – polega na wyróżnianiu czegoś swoistego dla danej podgrupy

STOSUNEK SYMETRYCZNY – zachodzi zawsze między dwoma rzeczami jednocześnie i obustronnie A↔B np. koleżeństwo

STOSUNEK NIESYMETRYCZNY – zachodzi jednokierunkowo A→B Jan ogląda Piotra, a Piotr Jana nie

STOSUNEK ASYMETRYCZNY - A←B np. ojcostwo, starostwo

STOSUNEK PRZECHODNI – zachodzi między nimi trzema jednostkami nawzajem A→B→C to A→C

STOSUNEK NIEPRZECHODNI – zachodzi między pierwszym i drugim, drugim i trzecim elementem zbioru, ale nie zachodzi między pierwszym i trzecim A→B B→C A≠C

STOSUNEK PRZECIWPRZECHODNI –

UPORZĄDKOWANIE – to wskazanie stosunków asymetrycznych, przechodnich i spójnych w danym zbiorze A←B A→B B→C A≠C

Klasyfikacja jest podziałem spiętrzonym na zakresy te dzielimy dalej na zakresy WSPÓŁRZĘDNE, gdzie każdy z nich (B,C,D) jest zakresem PODRZĘDNYM względem zakresu głównego [A]

PORÓWNANIE – szukanie elementów wspólnych i rozłącznych 2 zbiorów elementów

TWORZENIE TYPOLOGII:

 wyróżnienie typów (typy idealne) opisanie ich

 porównanie analizowanych zbiorów do wyróżnionych typów

 grupowanie

ZADANIE LOGICZNE – zdanie oznajmiające, opisujące nam rzeczywistość, musi być jednocześnie

WARTOŚĆ ZDANIA – prawdziwe lub fałszywe – logika dwuwarstwowa

- zdanie prawdziwe: opisuje rzeczywistość taką, jaka ona jest

- zdanie fałszywe: opisuje rzeczywistość inaczej niż jest naprawdę

Wartość logiczna zdania jest obiektywna – nie zależy od poglądów innych osób

KRYTERIUM PRAWDZIWOŚĆI – rozstrzygamy poprzez zmysły, praktykę życiową, społeczną itd.

- zdanie analityczne: jego prawdziwość jest oczywista ze względna samo znaczenie używanych słów. Nie można mu zaprzeczyć bez naruszenia reguł określających znaczenie słów w danym języku

- zdanie wewnętrznie kontradyktoryczne: jest fałszywe co stwierdzamy po znaczeniu użytych w nim słów – jego fałszywość jest oczywista

- zdanie syntetyczne: wartość tych zdań [fałszywe czy prawdziwe] poznajemy dopiero po odwołaniu się do doświadczeń – ich wartość nie jest oczywista i trzeba to sprawdzić

WYPOWIEDZ NIEZUPEŁNA – nie jest zdaniem logicznym dopóki słuchacz nie domyśli się pewnych uzupełnień tej wypowiedzi pominiętych przez mówiącego, musi być kontekst np.: ”deszcz jest pożyteczny”, – dla kogo? i kiedy?

ZDANIE GRAMATYCZNE – konstrukcja z osobową formą czasownika

ZDANIE ZŁOŻONE – oceniamy każde zdanie proste oddzielnie każdy jego fragment gdy tylko jeden fragment jest fałszywy to całe zdanie złożone jest fałszywe

O PRAWDZIWOŚCI nie decyduje większość

TEST A

1. Co to jest definicja analityczna?

Odpowiada na pytanie, CO TO JEST? Odpowiada w sensie semantycznym

( znaczeniowym), a nie rzeczowym. Bezpośrednia, właściwa. Nie musi być prawdziwa.

2. Na czym polega metoda słowotwórcza urabiania definicji analitycznej?

Wyróżnia się w słowie definiowanym części składowe, z których ono powstało i wedle znaczeń tych części składowych próbuje się odtworzyć sens całości.

3. Wymień znane ci błędy definicji analitycznej?

Za szeroka, za wąska, błędne koło (pośrednie lub bezpośrednie).

4. Jakie warunki powinna spełniać poprawna pod względem analitycznym, logicznym klasyfikacja?

Wyczerpalna, rozłączna.

5. W oparciu, o jakie kryteria budujemy klasyfikacje wielostopniowe?

Kryterium dychototomiczne i kontradyktoryczne.

6. Na czym polega respektowanie pozytywnego założenia pytania?

W zbiorze odpowiedzi bezpośrednich istnieje przynajmniej jedna odpowiedź prawdziwa.

7. Co to jest zdanie logiczne?

Każde zdanie oznajmujące, o którym można powiedzieć, że jest prawdziwe lub fałszywe, oprócz pytań, dyrektyw, zdań wartościujących, zdań rozkazujących.

8. Co to jest wskaźnik definicyjny?

Definiują nam treść odpowiedniego pojęcia (operacyjna definicja pojęcia)

9. Co to znaczy, że próba jest reprezentatywna?

Określona liczba elementów zbiorowości, poddanej badaniu, na podstawie, której wnioskuje się o cechach całej zbiorowości.

10. Co mażesz powiedzieć o badanych obiektach, jeżeli dysponuje się skalą interwałową?

A i B mają cechę tę mierzoną w stopniu różnym, B ma tę cechę w stopniu wyższym. Interwał – stały odcinek, mogą mówić o pierwszym dystansie, który różni nie mogą mówić o ….

TEST B

1. Co to jest definicja syntetyczna?

Inaczej projektująca, gdy chcemy zmienić znaczenie terminu, który już istnieje.

2. Na czym polega metoda fizjologiczna urabiania definicji analitycznej?

Tłumaczenie tekstu na język ojczysty, wnioskowanie znaczenia terminu z kontekstu.

3. Na czym polega błąd błędnego koła bezpośredni?

Użycie tego samego terminu, jaki definiujemy.

4. Co to znaczy, że klasyfikacja jest rozłączna?

Jeden element należy wyłącznie do jednej kategorii.

5. Jakie typy stosunków należy uwzględnić podczas zabiegu w porządkowaniu?

Symetryczny(s), niesymetryczny(ns), asymetryczny(a), przechodni(p), nieprzechodni(np.), przeciwprzechodni(pp), spójny(s).

6. Na czym polega respektowanie negatywnego założenia pytania?

W zbiorze odpowiedzi bezpośrednich istnieje przynajmniej jedna odpowiedź fałszywa.

7. Co to jest hipoteza robocza?

Przyjmujemy ją na początku pisania projektu. Podlega weryfikacji (przyjmujemy lub falsyfikujemy.

8. Co to jest próba kwotowa?

Sporządzenie próby w oparciu o znany rozkład cech w zbiorowości generalnej.

9. Co to jest wskaźnik empiryczny?

Wskaźniki te mają charakter zjawisk obserwowalnych

10. Co możemy powiedzieć o badanych obiektach, gdy dysponujemy skalą nominalną?

Wyróżnienie kilku klas, równe lub różne pod względem, jakim badamy

TEST C

1. Co to jest definicja regulująca?

Definicja pogranicza, posiada cechy jednego i drugiego rodzaju, rozszerza bądź zawęża zakres definicji, ale pozostaje blisko tego terminu.

2. Na czym polega metoda intuicyjna urabiania definicji analitycznej?

Porównanie poszczególnych przypadków dla uzyskania myśli ogólnej.

3. Co znaczy, że definicja jest za wąska?

Zbyt mały zakres nazwy, jaką ma obejmować.

4. Co to znaczy, że klasyfikacja jest wyczerpująca?

Wszystkie elementy cząstkowe dają nam sumę całego zbioru.

5. Na czym polega zasada podziału kontradyktorycznego?

Pod względem posiadania jakiejś cechy, bądź zespołu cech. Podział na dwa sprzeczne działy.

6. Na czym polega respektowanie założenia jedności w odniesieniu do pytań rozstrzygnięcia?

W zbiorze odpowiedzi bezpośrednich istnieje tylko jedna odpowiedź prawdziwa.

7. Co to jest wskaźnik inferencyjny?

Dotyczy zjawisk nie obserwowalnych.

8. Co to znaczy, że hipoteza została zweryfikowana?

Znaczy, że są sprawdzone empirycznie dowody i jest albo potwierdzona albo sfalsyfikowana.

9. Jakie warunki trzeba spełnić przy dobraniu losowej próby reprezentatywnej?

Zbiorowość generalna musi być dostępna w sensie fizycznym lub symbolicznym.

Sprawdzić czy każdy ma jednakowe szanse w próbie

Zbiorowość generalna musi być wymieszana

10. Co możemy powiedzieć o badanych obiektach, gdy dysponujemy skalą ilorazową?

Występowanie krotności. On jest cięższy od niego o 50kg, czyli jest 2-krotnie cięższy. Wiek jest cechą bezwzględną.

TEST D

1. Co to jest definicja regulująca?

Definicja pogranicza, posiada cechy jednego i drugiego rodzaju, rozszerza bądź zawęża zakres definicji, ale pozostaje blisko tego terminu.

2. Na czym polega metoda intuicyjna urabiania definicji analitycznej?

Porównanie poszczególnych przypadków dla uzyskania myśli ogólnej.

3. Co znaczy, że definicja jest sucha?

Za szeroka

4. Jakie warunki powinna spełniać poprawna pod względem logicznym klasyfikacja?

Wyczerpalna, rozłączna.

5. Na czym polega zasada podziału dychotomicznego?

Ma, bądź nie ma pewnej cechy lub cech. Podział na dwa elementy.

6. Na czym polega respektowanie założenia istnienia w pytaniach badawczych?

W zbiorze odpowiedzi istnieje przynajmniej jedna odpowiedź bezpośrednia.

7. Jakie są standardy oceny zdania logicznego?

Czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe?

8. Jakie znasz typy wskaźników?

Definicyjne, rzeczowe ( empiryczne, inferencyjne).

9. Jakie znasz rodzaje prób?

Losowe, reprezentatywne, celowe, kwotowe.

10. Co możemy powiedzieć o badanych obiektach, gdy dysponujemy skalą porządkową?

Osobnicy ci mają cechę w różnym stopniu. Odległości są niemierzalne, ale obiekty zachowują wyższość

Podstawowe rodzaje definicji

 Analityczne (sprawozdawcze) – jest to odpowiedź bezpośrednia na pytanie co to jest w rozumieniu semantycznym (znaczeniowym), zgodna z treścią pytania (nieistotne czy prawdziwa),

 Syntetyczne (projektujące) – zmiana znaczenia znaków lub wyrazów,

 Regulujące – nie zmieniamy znaczenia, zakres pojęcia zostaje wyregulowany (zawężony).

Podstawowe błędy definicji analitycznych:

a. Za wąskie,

b. Za szerokie,

c. Błąd błędnego koła (bezpośredni lub pośredni) – termin definiujący definicję.

Metody urabiania definicji analitycznych:

 Metoda indukcyjna,

 Metoda słowotwórcza,

 Metoda filologiczna – wnioskowanie o znaczeniu danego terminu na podstawie kontekstu w tekście,

 Metoda intuicyjna – logiczne myślenie, zbieranie składowych na potrzebę określenia terminu.

Klasyfikacja, typologizacja dla jednego i tego samego zbioru; która jest dobra a która zła?

Trzeba podać czytelne kryterium. Klasyfikacja powinna być wyczerpująca i rozłączna – poprawność logiczna.

Klasyfikowanie (węższe pojęcie, wyraźne granice)

1. klasyfikacje

a) rzeczowa – klasyfikacja rzeczowa to segregowanie, oddzielanie fizyczne przedmiotów pewnej grupy przedmiotów do innej grupy,

b) logiczna – klasyfikacja logiczna o myślowe przygotowanie takiej segregacji, polegające na rozróżnieniu różnych zakresów cząstkowych, stanowiących części zakresu danej nazwy.

2. warunki poprawności logicznej klasyfikacji

a) rozłączność - suma powinna dać całość opisywanego zbioru, jeden element nie może być w więcej niż jednej grupie,

b) wyczerpalność – suma zakresów podzbiorów równa się całemu podzbiorowi.

Zbiór podzielić na części składowe: są kategorie, które ciężko klasyfikować, np. pojęcie kultury (materialna, duchowa) – obraz, rzeźba, utwór muzyczny są zobiektywizowane. Istnieją, ale oddziaływuje na naszą sferę duchową.

3. budowa klasyfikacji wielostopniowych

a) zasada podziału dychotomicznego (greckie dicha = na dwoje, tomos =podział),

b) zasada podziału kontradyktorycznego (jak A nie A).

4. naturalne klasyfikacje logiczne – jako kryteria podziału wykorzystują rozstrzygnięcia szczegółowe tematyki po której się poruszamy.

Porządkowanie

Następstwo El. Zbioru wedle jakiejś zasady kolejności, czyli ze względu na jakiś stosunek porządkujący prowadzimy o stosunki porządkujące czyli trzeba znaleźć kategorie je określające:

 symetryczne, czyli cechy równe między dwoma A B,

 Niesymetryczne, może być ale w tym momencie nie jest, np. patrzenie na siebie

A B,

 Asymetryczne, ojciec – dziecko A B,

 Przechodni, ta sama relacja, rówieśnicy A B C,

 Nieprzechodni, mogłyby ale nie tu i teraz A B C,

 Przechodni, ojciec – ojciec – dziadek A B

 Spójny, każdy element ma charakter wspólny z pozostałymi, kolejność.

Typologie (szersze od klasyfikacji, płynne granice)

Typ to pewne zjawisko, właściwość lub konfiguracja zjawisk lub własności rozważanych przedmiotów, zdarzeń czy procesów, z takich czy innych względów uznawanych za na tyle doniosłe, że warte są specjalnej uwagi i wyodrębnienia w aparaturze pojęciowej.

Typy budowy ciała – leptosomatyczny, atletyczny, pykniczny.

Wykład 4 03.III.

W sensie formalnym proces badawczy podzielić możemy na dwa zasadnicze etapy:

1. czynności związane z tworzeniem koncepcji badań (konceptualizacja),

 określić przedmiot i cel badań, czyli odpowiedzieć na pytanie o jakich obiektach i zjawiskach chcemy formułować nasze twierdzenia, a także jakie przesłanki leżą u podstaw naszego działania oraz co chcemy osiągnąć,

 ustalić aparaturę pojęciowa, przy użyciu której sformułujemy problem, a następnie postawić pytania badawcze i hipotezy robocze,

 podjąć decyzję odnośnie materiału na którym planujemy przeprowadzić nasze badania,

 określić metody i narzędzia badawcze jakie chcemy i możemy zastosować (w przypadku badań empirycznych),

 zaplanować czynności natury organizacyjno-ekonomicznej.

2. działania związane z realizacją badań

 faza przeprowadzenia badań/przygotowanie materiałów do analizy (m. in. weryfikację, selekcję, kodowanie etc.),

 opracowanie wyników pod względem ilościowym i jakościowym,

 przygotowanie tekstu do publikacji (pracy).

Kategorie przedmiotu i problematyki badań nie są synonimami. Przedmiotem są obiekty i zjawiska, na temat których będziemy formułowali nasze stwierdzenia. Problem lub problemy badawcze to pop prostu pytania, na które będziemy poszukiwali odpowiedzi w trakcie naszych badań, np.:

 czy możemy przynależność do klasy społecznej wpływa na zachowania w czasie wolnym?

Problem badawczy musi być sformułowany w sposób jasny i dokładny.

Propozycja innego podziału procesu badawczego:

1) etap przygotowania i planowania,

2) etap badań właściwych,

3) etap analizy,

4) etap pisania raportu i prezentacji wyników.

Przygotowanie i planowanie badań (badania społeczne, próby)

1. określenie obszaru, problematyki i celu badań,

2. określenie pytań badawczych,

3. określenie hipotez roboczych (w badaniach o charakterze wyjaśniającym), modeli, teorii, głównych terminów,

4. przegląd literatury i danych wtórnych,

5. wtórna analiza przyjętych hipotez, modeli, teorii w świetle przeprowadzonego przeglądu literatury (pkt. 4),

6. określenie sposobów pomiaru – operacjonalizacji,

7. sformułowanie strategii badań,

8. określenie populacji badawczej (do badań – konkretnie, teoretycznej – ogół),

9. określenie metod pozyskiwania danych,

10. wybór metody doboru próby (jeśli założono badanie prób),

11. określenie wielkości próby,

12. przygotowanie listy zagadnień merytorycznych, które powinny być uwzględnione w badaniach właściwych,

13. projektowanie narzędzi badawczych (w oparciu o pkt. 12),

14. planowanie badań terenowych (jeśli potrzebne),

15. określenie proponowanych procedur analizy danych,

16. określenie budżetu badań,

17. przygotowanie harmonogramu prac:

 etap pracy i zadania:

- przegląd literatury,

- określenie pytań badawczych, hipotez itd.,

 przygotowanie projektu badawczego,

 badania pilotażowe,

 badania właściwe,

 analiza danych,

 przygotowanie raportu.

Poprawny projekt badawczy powinien zawierać:

1. prezentację tła i uzasadnienie znaczenia badań, łącznie z uwzględnieniem literatury przedmiotu i opisem bibliograficznym, przedstawienie problemu badawczego, pytań badawczych i (jeśli mają charakter wyjaśniający) hipotez,

2. określenie i zdefiniowanie całościowej koncepcji pojęć i terminów. Przedstawienie ram teoretycznych badań, przedstawienie całościowej koncepcji badań, podział projektu na poszczególne zadania,

3. przedstawienie wymagań wobec danych, które będą zbierane,

4. określenie metod zbierania danych.

Problem badawczy

1. problem w sensie psychologicznym to stan umysłu, w którym poznający podmiot ma trudności ze znalezieniem właściwego dla danej sytuacji rozwiązania,

2. problem w sensie logicznym – określać będziemy strukturę o niepełnych danych,

Aby dowolny problem zyskał status problemu naukowego (badawczego) powinien być możliwy do rozstrzygnięcia przy obecnym stanie rozwoju nauki, ważnym z punktu widzenia rozwoju wiedzy, a więc poszerzającym jej stan oraz nowym, czyli takim, który nie doczekał się dotychczas jednoznacznego rozstrzygnięcia.

Pytania badawcze

1. pytania rozstrzygnięcia rozpoczynają się od partykuły czy, po której następuje zdanie oznajmujące,

 czy ktoś coś zrobił?

Na tak sformułowane pytania odpowiadamy tak lub nie.

2. pytaniami dopełnienia nazywamy pytania nie rozpoczynające się od partykuły czy, np.:

 Gdzie znajduje się Roztoczański Park Narodowy?

Hipoteza (gr. hipόthesis)

To tyle co przypuszczenie – w interesującym nas przypadku naukowe, wysunięte dla objaśnienia jakiegoś zjawiska lub zespołu zjawisk.

Mianem hipotezy określa się twierdzenia o przypuszczalnych zależnościach pomiędzy przynajmniej dwiema zmiennymi (zjawiskami, faktami etc.), zakładając równocześnie, że zależności zawarte w hipotezie można poddać badaniu, które pozwolić sprawdzić czy wspomniane zależności występują.

Dobra hipoteza powinna być:

 Oryginalna i nowatorska, hipoteza nie może być banałem, a więc zawierać prawd powszechnie znanych, nie wymagających sprawdzenia,

 Możliwie ogólna i obejmująca wszelkie fakty i zjawiska jakich dotyczy,

 Jasno sformułowana – oparta o jednoznacznie zdefiniowane terminy i nie zawierająca zdań wzajemnie sprzecznych,

 Empirycznie sprawdzana.

Przykładowe problemy badawcze i hipotezy naukowe:

Problem;

 Czy problem aktywności rekreacyjno-sportowej rodziców istotnie wpływa na poziom aktywności rekreacyjno-sportowe ich dzieci?

Wykład 5 10.III.

Etapy w pisaniu pracy naukowej:

1. fakty,

2. zależności (dlaczego coś ma taki a nie inny przebieg?) – wiele interpretacji, odwołanie do teorii, którymi będę się posługiwał,

3. praktyka (co należy zrobić żeby cos zmienić?), dlaczego jest tak a nie inaczej (uzasadnienia).

Zdanie logiczne

To takie zdanie oznajmujące, o którym można powiedzieć, że jest prawidłowe lub fałszywe. To nie mogą być pytania, zdania rozkazujące, wartościujące, dyrektywy. Dzielą się

asertoryczne (twierdza lub przeczą)

 proste kategoryczne apodyktyczne (na ogół zawierają słowo „musi”)

problematyczne (na ogół zawierają słowo „może”)

hipotetyczne (warunkowe)

 złożone dysjunktywne (rozjemcze), zawierające słowo „lub”

koniunkcyjne (zawierające spójnik „i”)

Klasyczna definicja prawdy:

Prawda jest to zgodność sądu z rzeczywistością

Arystoteles

Zdanie A jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy jest tak jak ono mówi

Nieklasyczne definicje prawdy (koncepcje filozoficzne):

Prawdziwość sądu polega na zgodności jego treści z jakąś uznawaną zasadą lub normą.

1.koncepcja oczywistości

prawdziwe jest to co jest oczywiste (czyli są takie sądy, którym nie możemy zaprzeczyć bez popadnięcia w sprzeczność)

Pracę piszemy w formie bezosobowej lub 1 osobie liczby mnogiej.

Wykład 6 17.III.

Pytania, Kazimierz Ajdukiewicz; (definicja z 1938 r.):

1 rozstrzygnięcia odpowiedź twierdząca lub nie,

2. dopełnienia wszelkie pozostałe.

Założenia pytań badawczych:

 Pozytywne założenia pytania: przynajmniej jedna odpowiedź w zbiorze odpowiedzi bezpośrednich musi być pozytywna, jeżeli jej nie ma to źle jest postawione pytanie,

 Negatywne założenia pytania: w zbiorze odpowiedzi bezpośrednich musi istnieć przynajmniej jedna negatywna, jeżeli nie ma to źle jest postawione pytanie,

 Istnienia: nie ma możliwości weryfikacji,

 Jedyność.

Hipoteza teoretyczna w określonym porządku stara się wyjaśnić otaczający nas świat. Jest przyjmowana bądź odrzucana. Nie da się ich empirycznie zbadać.

Hipoteza robocza to założenia przy pisaniu pracy będące już zweryfikowane.

Związek genetyczny: dwie cechy współistnieją, współwystępują ale ze związkiem

Związek historyczny: dwie cechy współistnieją, współwystępują ale bez związku ze sobą.

Wymogi stawiane hipotezom naukowym

Hipotezy powinny być:

 Nowe, czyli wskazujące nieznane dotąd aspekty badanych zjawisk,

 Ogólne, obejmujące swym zakresem wszelkie fakty, procesy czy zjawiska, jakich dotyczą,

 Jasne, tzn. wyrażone w jednoznacznych terminach, możliwie dostatecznie ostrych,

 Wolne, od przeciwności wewnętrznych – nie mogą zawierać zdań wzajemnie sprzecznych,

 Empirycznie sprawdzalne, czyli dające się zweryfikować,

 Hipoteza nie może być tautologią lub banałem – czyli nie powinna zawierać sformułowań będących powtórzeniami poprawnych, powszechnie znanych schematów myślowych, niewymagających żadnego dowodu bądź też weryfikacji.

Tworzenie hipotez:

 Wysuwanie wniosku hipotetycznego z istniejących teorii,

 Poprzez uogólnienie zebranych danych (np. zawartych w sprawozdaniach statystycznych),

 Wysuwanie wniosków w oparciu o własną wiedzę, doświadczenia własne czy domysły).

Wykład 7 24.III.

Wskaźnik to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko, na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością bądź określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie z prawdopodobieństwem większym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko jakie nas interesuje.

1. wskaźniki definicyjne,

2. wskaźniki rzeczowe,

 empiryczne,

 inferencyjne.

Zmienna to pewna kategoria zjawisk, których wielkość, intensywność, częstość występowania może ulegać zmianom zależnie od różnych okoliczności.

Dobór próby badawczej

Badana zbiorowość to całkowity zbiór obiektów poddawanych analizie lub całkowity zbiór danych.

Podzbiór danych pochodzący z populacji i będący podstawą do uogólnień na całą populację nazwiemy próbą.

Próba – określona liczba elementów zbiorowości, podlegająca badaniu, na którego podstawie wnioskuje się o cechach całej badanej populacji.

Próbą reprezentacyjną nazywamy pewna liczbę jednostek, dobraną zgodnie z określonymi zasadami, której przebadanie, pozwala na uzyskanie wiedzy o cechach całej zbiorowości. Próba taka powinna być w maksymalnym stopniu reprezentacyjna w stosunku do populacji, w której została pobrana. Próba może być uznana za reprezentatywną jedynie wtedy, gdy wprowadzone przez badacza wnioski mogłyby odnosić się do całej populacji.

Zalety badań prób reprezentacyjnych

 możliwość zebrania aktualnych danych w stosunkowo krótkim czasie,

 mniejsze koszty niż w przypadku badań całościowych,

 stwarzają one czasem jedyną możliwość orzekania o właściwościach całej badanej populacji (gdy nie jest możliwe zbadanie całej populacji).

Uwarunkowania wielkości próby reprezentacyjnej

 wielkość badanej populacji,

 stopień zróżnicowania danej populacji,

 ilość kategorii statystycznych na jakie ma być podzielona badana zbiorowość,

 stopień dokładności i pewności, jakie zamierzamy w badaniach osiągnąć.

Błędy w tworzeniu prób reprezentacyjnych

na zasadach przyjętych przez badacza

 dobór celowy,

 dobór kwotowy,

w oparciu o rachunek prawdopodobieństwa

 dobór losowy,

 dobór proporcjonalny,

 dobór wielowarstwowy.

Dobór ochotniczy na zasadzie dobrowolnego zgłoszenia nie ma charakteru reprezentacyjnego.

Dobór celowy – dokonywany w sytuacji, gdy struktura danej zbiorowości jest bardzo dobrze znana.

Dobór kwotowy – zbudowana w oparciu o znany rozkład kilku cech, jak np. wiek, płeć czy wykształcenie osób tworzących zbiorowość generalną.

Dobór losowy – polega na wylosowaniu reprezentantów danej zbiorowości w sposób taki, by każdej jednostce losowania przyporządkować określone prawdopodobieństwo dostania się do konstruowanej próby.

Warunki do doboru próby metodą losową

 zbiorowość generalna musi być dostępna w sensie fizycznym lub symbolicznym,

 jednostki zbiorowości generalnej muszą być dobrze wymieszane,

 każda jednostka może tylko raz (ale wszystkie mogą równie często) pojawić się w zbiorowości generalnej.