ZMIENNE
Problemy badawcze są formułowane dzięki wykorzystaniu określonych pojęć.
Aby przejść z poziomu pojęciowego na poziom empiryczny pojęcia muszą zostać przekształcone w zmienne.
Zmienna to właściwość empiryczna mająca dwie lub więcej wartości.
Inaczej - jeżeli dana właściwość może przybierać różne wartości, to możemy ją potraktować jako zmienną.
Przykład:
- „klasa społeczna” - niższa, średnia, wyższa
- „oczekiwania” - wysokie, niskie
Zmienna zależna (kryterialna) - jest to zmienna, którą badacz stara się wyjaśnić.
Zmienna niezależna (wyjaśniająca lub predykcyjna) - jest zmienną, za pomocą której badacz chciałby wyjaśnić zmiany wartości zmiennej zależnej.
W różnych badaniach zmienna niezależna może stać się zmienną zależną w innym badaniu.
Zmienna kontrolna - sprawdza, czy obserwowany empirycznie związek pomiędzy zmienną zależną i niezależną nie jest związkiem pozornym.
Związek pozorny - związek, który można wyjaśnić za pomocą zmiennych innych niż uwzględnione w hipotezie badawczej.
Zmienna ciągła - zmienna, która nie ma określonej swojej minimalnej jednostki, na przykład długość.
Zmienna dyskretna - zmienna, która ma swoją minimalną jednostkę, na przykład liczba dzieci w rodzinie.
Związki między zmiennymi
W badaniach empirycznych przyjmuje się, że istnieje związek pomiędzy dwiema, czy więcej zmiennymi, zakładamy więc, że wartości jednej zmiennej będą się zmieniać wraz ze zmianami wartości innych zmiennych.
Rodzaje związków:
1. Ze względu na kierunek :
- związek dodatni (pozytywny) - wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej rosną wartości drugiej zmiennej,
- związek ujemny (negatywny) - wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej wartości drugiej maleją.
2. Ze względu na siłę:
- związek doskonały (idealny) - największa możliwa siła związku. Wartość jednej lub więcej zmiennych niezależnych dokładnie wyznacza wartość zmiennej zależnej.
- związek zerowy - najmniejsza możliwa siła związku. Brak współzmienności pomiędzy
wartościami zmiennej zależnej i niezależnej. Zmienne te nie są ze sobą powiązane.
POMIAR
Pomiar jest to procedura, w której przyporządkowuje się, zgodnie z określonymi zasadami, wartości liczbowe - cyfry lub inne symbole - właściwościom empirycznym (zmiennym).
Błąd pomiaru - wszelkie zróżnicowanie nie wynikające z rzeczywistych różnic między mierzonymi właściwościami.
Populacja - całkowity zbiór obiektów poddawanych analizie lub całkowity zbiór danych.
Inaczej - zbiór wszystkich przypadków wykazujących określone cechy.
Przykład:
- określając cechy jako „ludzie” i „mieszkańcy Polski, możemy określić populację jako zbiorowość składającą się ze wszystkich ludzi mieszkających w Polsce
- jeżeli cechami będą „studenci” i „przyjęci na studia w uniwersytetach w Polsce”, to populację będą stanowić wszyscy studenci uniwersytetów w Polsce”
To, jak duża będzie populacja zależy od danego problemu badawczego.
Jest to podstawowa czynność definiowana przed rozpoczęciem procesu badawczego, zawarta w planie badawczym.
Populacja skończona - składa się z przeliczalnej liczby jednostek, np. wszyscy zarejestrowani wyborcy w danym mieście i w danym roku.
Populacja nieskończona - składa się z nieskończenie wielu jednostek, np. nieograniczona ilość rzutów monetą.
Próba - podzbiór danych pochodzący z populacji i będący podstawą uogólnień na całą populację.
Jednostka doboru próby - pojedynczy obiekt z populacji, z której będzie pobrana próba. Jednostką doboru próby nie zawsze musi być osoba, może to być zdarzenie, miejsce itp..
Podstawa doboru próby (operat) - pełna lista jednostek doboru próby. W idealnej sytuacji podstawa doboru próby zawiera wszystkie jednostki składające się na daną populację. W praktyce jednak listy takie rzadko istnieją - tworzy się wówczas listę zastępczą.
Błędy w konstruowaniu operatu:
- wybory prezydenckie w USA w 1936 r. (przebadano 2,4 mln osób- badania sondażowe wykazały zwycięstwo Landona nad Rooseveltem przewagą 57% głosów do 43%. Mimo tej prognozy zdecydowanie wygrał Roosevelt (62% do 38%). Operat określono na podstawie książki telefonicznej i przynależności do organizacji klubowych.
Próba reprezentatywna - dana próba jest uważana za reprezentatywną wtedy, gdy wyprowadzane przez badacza wnioski na podstawie badania próby są podobne do wniosków, które badacz otrzymałby, gdyby przebadał całą populację.
Dobór losowy próby - każda jednostka doboru próby wchodzącej w skład populacji ma określone prawdopodobieństwo, z jakim może znaleźć się w próbie.
Są cztery podstawowe metody doboru losowego:
- losowanie indywidualne nieograniczone - każdy z elementów składających się na całą populację ma takie same niezerowe prawdopodobieństwo dostania się do próby;
- losowanie systematyczne - polega na wybieraniu każdego n-tego elementu z populacji, począwszy od pierwszego elementu, który zostanie wybrany w sposób losowy;
- losowanie warstwowe - próbę tę badacze stosują przede wszystkim po to, aby mieć pewność, że różne grupy składające się na populację są właściwie reprezentowane w grupie.W losowaniu tym istotą jest podzielenie populacji na grupy, w taki sposób, by elementy należące do jednej grypy były do siebie bardziej podobne niż elementy należące do populacji jako całości;
- losowanie grupowe - stosuje się głównie w badaniach prowadzonych na dużą skalę, ponieważ jest to najmniej kosztowny schemat pobierania próby. Polega na wcześniejszym określeniu dużych zbiorowości zwanych grupami i następnie losowaniu określonej liczby grup za
pomocą losowania indywidualnego nieograniczonego lub losowania warstwowego.
Dobór nielosowy próby - nie ma możliwości określenia prawdopodobieństwa włączenia określonego elementu do próby i nie ma gwarancji, że każdy element może zostać włączony do próby z równym prawdopodobieństwem.
Dobór nielosowy próby stosuje się głównie w naukach społecznych.
Są trzy rodzaje doboru nielosowego próby:
- próba okolicznościowa - tworzą ją osoby łatwo dostępne, lecz nie ma żadnych możliwości określenia stopnia reprezentatywności próby okolicznościowej i dlatego na jej podstawie nie można oszacowywać parametrów populacyjnych;
- próba celowa (ekspercka) - badacze dobierają tu osoby w sposób subiektywny, starając się otrzymać próbę, która wydaje się reprezentować populację;
- próba kwotowa - podstawowym jej celem jest uzyskanie maksymalnego podobieństwa do populacji wyjściowej. W próbie kwotowej dobiera się osoby ze względu na następujące parametry: płeć, wiek, miejsce zamieszkania czy pochodzenie etniczne, kierując się rozkładem tych zmiennych w populacji.
Przykład:
- jeżeli wiadomo, że populacja składa się w równej części z kobiet
i mężczyzn, to należy wybrać taką samą liczbę kobiet i mężczyzn,
- jeżeli wiadomo, że 20 % populacji to osoby o czarnej skórze, to w próbie również powinno się znaleźć tyle osób o tym kolorze skóry.
Wielkość próby:
Próba to podzbiór pochodzący z populacji. Podzbiorem jest każdy układ elementów należących do populacji, który nie obejmuje wszystkich elementów definiowanych jako populacja.
Aby właściwie oszacować wielkość próby, należy ustalić oczekiwany poziom dokładności oszacowań, tzn. określić wielkość akceptowanego błędu standardowego.
Błąd standardowy (błąd próby):
Jest to miara statystyczna wskazująca, na ile dokładnie wyniki otrzymane na podstawie badania próby odzwierciedlają rzeczywiste wartości parametrów w populacji.
Przedział ufności:
Jest elementem określania wielkości próby . Może być skrajnie wąski, gdy badacz decyduje się na wysokie ryzyko popełnienia błędu; lub bardzo szeroki, gdy ryzyko popełnienia błędu jest minimalne.
Określanie wielkości próby:
Określanie wielkości próby przez badacza zależy bezpośrednio od wartości standardowego błędu pomiaru i od szerokości przedziału ufności określonego przez badacza. Określenie wielkości próby zależy również od przeprowadzonych wcześniej badań pilotażowych.
Błędy nielosowe - są to błędy spowodowane nieudzielaniem odpowiedzi przez respondentów. Brak odpowiedzi może być spowodowany odmową, nieobecnością, przeoczeniem danej kategorii itd. Brak odpowiedzi może przyczynić się do istotnego błędu podczas analizy wyników.
Przykład:
- sondaż wyborczy z 1936 r. w USA - odpowiedzi udzieliło 2,4 mln osób spośród 10 mln wylosowanych do próby. Wśród osób nie udzielających odpowiedzi przeważali zwolennicy Roosevelta.