Palladio i Palladianizm

Andrea Palladio, właściwie Andrea di Pietro urodzony 30 listopada 1508 r. w Padwie , zmarł 19 sierpnia 1580 w Vicenzie Włoski architekt, ostatni z wielkich epoki renesansu, którego znaczenie polega głównie na stworzeniu w Vicenzie i w okolicy wielu pałaców i willi podmiejskich, przenoszących idee starorzymskiej architektury do Włoch północnych.

Reprezentował nurt klasyczny. Jego koncepcja willi idealnej obejmowała centralną bryłę o ściśle symetrycznym planie, zdobioną kolumnowym portykiem, z boków przylegały wydłużone skrzydła zabudowań gospodarczych rozciągnięte horyzontalnie lub wygięte do przodu ćwierćkolistym łukiem.

Pierwszym poważnym zadaniem powierzonym Palladio była renowacja fasady katedry w Vicenzie w 1549. Następnie w okresie od 1560 do 1580 Palladio zbudował kilka kościołów w Wenecji, w tym San Francesco Della Vigna, San Giorgio Maggiore i Il Redentore. Jego ostatnim dziełem był teatr olimpijski w Vicenzie, ukończony już po śmierci architekta, w sierpniu 1580.

Andrea Palladio jest autorem traktatów o architekturze. Jego dzieło I Quattro Libri dell'Architettura - Cztery Księgi o Architekturze - stało się źródłem inspiracji dla twórców epoki klasycyzmu.

Ważniejsze realizacje

• Basilica (od 1549) i pałace w Vicenzie - Chiericati (1550-1554), Thiene (1556-1558), Valmarana (od 1566), Teatro Olimpico (1585)

• Kościoły w Wenecji: Il Redentore (1592), San Giorgio Maggiore (1566-1580)

• Wille podmiejskie: Capra koło Vicenzy, tzw. Villa Rotonda (od 1550)

Palladianizm

Styl w architekturze, klasycznie monumentalny, funkcjonalny, nawiązujący do porządku antycznego, ale z istotnymi modyfikacjami. Palladianizm rozwinął się pod wpływem teorii i twórczości A. Palladia, włoskiego architekta okresu renesansu. W kompozycji pałaców palladianizm stosował tzw. wielki porządek obejmujący kilka kondygnacji. Przeciwstawiany jest barokowi, który był oficjalnym stylem papiestwa. Rozwinął się szczególnie w krajach protestanckich i w Anglii. W Holandii po 1630 palladianizm utrwalał H. de Keyser (1565-1621) - kościół Zuiderher w Amsterdamie.

Palladiański typ założenia pałacowego był bardzo popularny w Polsce pod koniec XVIII wieku i uważany jest za charakterystyczny dla architektury klasycyzmu polskiego, szczególnie częsty na Kresach Wschodnich I Rzeczypospolitej. Do popularności rezydencji typu palladiańskiego przyczyniły się zarówno względy reprezentacyjne i funkcjonalność rozwiązań.