przwwóz towarów niebezpiecznych w Polsce referat

Bezpieczeństwo transportu drogowego – przewóz materiałów niebezpiecznych w Polsce

Wprowadzenie do tematu

W obliczu rozwijającej się infrastruktur drogowej, gospodarki, techniki, Polska staje przed wyzwaniem zapewnienia bezpieczeństwa obywatelom. Rozrastający się w szybkim tempie rynek przewozów drogowych jest jednym z czynników pobudzających naszą gospodarkę, a nieustanny rozwój nauki jest czynnikiem wzrostu możliwości przemysłu w zakresie wytwarzania i stosowania w procesach produkcyjnych nowych towarów niebezpiecznych. Bezpieczeństwo to, nie tylko dotyczy strefy militarnej, ekonomicznej, społecznej lecz obecnie coraz więcej się mówi o strefie ekologicznej. Właśnie transport towarów niebezpiecznych niesie ze sobą poważne ryzyko wystąpienia zagrożenia szkody dla środowiska. Towarem niebezpiecznym nazywamy materiał (substancja, preparat, mieszanina, odpad) oraz przedmiot (wyrób zawierający materiał niebezpieczny), których przewóz regulowany jest umową ADR¹. Po polskich i europejskich drogach codziennie przewozi się setki tysięcy ton towarów niebezpiecznych, a wielokierunkowość działań wymaga specjalistycznego przygotowania wielu służb cywilnych i umundurowanych. Należy brać pod uwagę wszystkie potencjalne zagrożenia i przeciwdziałać im, a gdy wystąpi szkoda w środowisku wymagane jest jej usunięcie i rekultywacja terenu, przy pomocy służb ratunkowych. Najczęściej transportowane są materiały służącymi do różnych celów : technologicznych, konsumpcyjnych (paliwa) oraz wykorzystywanych przez siły zbrojne w operacjach wojskowych, w procesach szkoleniowych i mobilizacyjnych.

Regulacje prawne

Każdy rodzaj transportu (śródlądowy, morski, lotniczy, drogowy i kolejowy) ma odmienne wymogi bezpieczeństwa jego wykonywania oraz własną międzynarodową konwencję lub kodeks. Zasady bezpiecznego przewozu drogowego tego typu towarów w ruchu krajowym i międzynarodowym są uregulowane umową europejską², dotyczącą przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, określoną skrótem ADR. Pojazdy przeznaczone do przewozu ładunków niebezpiecznych muszą spełniać przepisy zawarte
w: -umowie ADR, -Ustawie o przewozie materiałów niebezpiecznych, -Ustawie Prawo o ruchu drogowym³. W Polsce przewóz towarów niebezpiecznych reguluje Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011r. o przewozie towarów niebezpiecznych ⁴ oraz szereg rozporządzeń Ministra Zdrowia, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Infrastruktury i Ministra Obrony Narodowej. Art. 1 ww. ustawy, w której określone zostały zasady prowadzenia działalności w zakresie krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego, koleją i żeglugą śródlądową towarów niebezpiecznych oraz organy i jednostki realizujące zadania związane z tym przewozem.

Do przepisów podstawowych regulujących sprawy transportu towarów niebezpiecznych m.in. należą:

ADR – Przepisy regulujące międzynarodowy przewóz drogowy towarów niebezpiecznych. Każde przemieszczenie towarów niebezpiecznych pojazdem po drodze publicznej lub po innych drogach ogólnodostępnych, z uwzględnieniem postojów wymaganych podczas tego przewozu oraz czynności związanych z tym przewozem.
RID – Regulamin dla międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych. Każde przemieszczenie towarów niebezpiecznych wagonem, z uwzględnieniem postojów wymaganych podczas tego przewozu oraz czynności związanych z tym przewozem;
ADN – Umowę europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu śródlądowymi drogami wodnymi towarów niebezpiecznych, każde przemieszczenie towarów niebezpiecznych statkiem po wodach śródlądowych, z uwzględnieniem postojów wymaganych podczas tego przewozu oraz czynności związanych z tym przewozem.

Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 września 2012 r. w sprawie wydawania zezwoleń wojskowych na przejazd drogowy pojazdów przewożących towary niebezpieczne⁵ (Dz.U. 2012 nr 0 poz. 1257)
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR⁶ (Dz.U. 2012 nr 0 poz. 192)
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 października 2005 r. w sprawie towarów niebezpiecznych, których przewóz drogowy podlega obowiązkowi zgłoszenia⁷ ( Dz.U. 2005 nr 207 poz. 1734)
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 września 2005 r. w sprawie uzyskiwania świadectwa przeszkolenia doradcy do spraw bezpieczeństwa w zakresie transportu drogowego towarów niebezpiecznych⁸ ( Dz.U. 2005 nr 200 poz. 1654)

1.3 Klasyfikacja i charakterystyka towarów niebezpiecznych

Wszystkie przedmioty lub substancje posiadające cechy materiałów niebezpiecznych muszą być identyfikowane, klasyfikowane i nazwane unikatowymi standardowymi nazwami używanymi w przepisach ADR o przewozie towarów niebezpiecznych. Materiały niebezpieczne są klasyfikowane w jednej z 13 klas. Klasyfikacja dotycząca towaru przewożonego, na podstawie stwarzanego zagrożenia dominującego została określona w europejskiej umowie o ADR. Klasyfikacja polega na zaliczeniu materiału do właściwej klasy niebezpieczeństwa, do punktu w obrębie klasy oraz do litery w obrębie punktu. Klasę niebezpieczeństwa określa się na podstawie zagrożenia, stwarzanego przez materiał. Jeśli jednak charakteryzuje się on dwoma lub trzema rodzajami zagrożeń, to decyduje zagrożenie dominujące⁹. Punkt charakteryzuje grupę chemiczną, do której należy materiał lub jego odpowiednią właściwość fizykochemiczną.

Zgodnie z ADR wyróżnia się następujące klasy towarów:

Tabela 1. Klasyfikacja towarów niebezpiecznych

Klasa towarów	Charakterystyka
Klasa 1 Materiały i przedmioty wybuchowe	Materiały wybuchowe: materiały stałe lub ciekłe (lub mieszaniny materiałów) mogące wydzielać w wyniku reakcji chemicznej gazy o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, że mogą powodować zniszczenia w otaczającym środowisku. Materiały pirotechniczne: materiały lub mieszaniny materiałów przewidziane do wytwarzania efektów cieplnych, świetlnych, dźwiękowych, gazu lub dymu lub kombinacji tych efektów w wyniku samopodtrzymującej się egzotermicznej reakcji chemicznej. Podstawowe podklasy zagrożenie wybuchem masowym (obejmuje natychmiast cały ładunek), 1.2 zagrożenie rozrzutem lecz nie wybuchem masowym, 1.3 zagrożenie pożarem i niewielkim zagrożeniem wybuchem (nie masowym) lub rozrzutem, 1.4 zagrożenie niewielkim pożarem i niewielkim wybuchem (nie masowym lub rozrzutem, 1.5 minimalne zagrożenie wybuchem (masowym) lub rozrzutem, 1.6 skrajnie małe zagrożenie wybuchem (nie masowym).
Klasa 2 Gazy	Klasyfikacja gazów obejmuje czyste gazy, mieszaniny gazów, mieszaniny jednego lub więcej gazów z jednym lub więcej innymi materiałami i przedmiotami zawierającymi takie materiały. Gazami są materiały, które: w temperaturze 50° C mają prężność par większą niż 300 kPa (3 bary); lub są całkowicie w stanie gazowym w temperaturze 20° C pod ciśnieniem normalnym 101,3 kPa. Grupy zgodności (2.2.2.1.3) – grupy zgodność określają właściwości niebezpieczne materiałów i przedmiotów klasy 2. A -duszące O -utleniające F -palne T -trujące TF -trujące, -palne TC -trujące, -żrące TO -trujące, -utleniające TFC -trujące, -palne, -żrące TOC -trujące,- utleniające, - żrące
Klasa 3 Materiały ciekłe zapalne	Klasa 3 obejmuje materiały i przedmioty zawierające materiały tej klasy, które: - są ciekłe, w temperaturze 50° C mają prężność par nie większą niż 300 kPa (3 bary) i nie są całkowicie w stanie gazowym w temperaturze 20° C i pod ciśnieniem normalnym 101,3 kPa; oraz mają temperaturę zapłonu nie wyższą niż 61°C Klasa 3 obejmuje również materiały ciekłe oraz stopione materiały stałe o temperaturze zapłonu wyższej niż 61*C, które są przewożone lub dostarczone do przewozu w stanie podgrzanym do temperatury równej lub wyższej niż ich temperatura zapłonu. Klasa 3 obejmuje również materiały wybuchowe ciekłe odczulone. Materiały wybuchowe ciekłe odczulone są to materiały wybuchowe, które są rozpuszczone lub zawieszone w wodzie lub innych materiałach ciekłych w celu utworzenia homogenicznej ciekłej mieszaniny o zredukowanych właściwościach wybuchowych.
Klasa 4.1 Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe odczulone Klasa 4.2 Materiały samozapalne Klasa 4.3 Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne	Klasa 4.1 obejmuje materiały i przedmioty zapalne, materiały wybuchowe odczulone, oraz materiały samoreaktywne ciekłe lub stałe. Do klasy 4.1 należą następujące grupy: - łatwo zapalne materiały stałe i przedmioty, - materiały samoreaktywne stałe lub ciekłe - materiały wybuchowe stałe odczulone Klasa 4.2 obejmuje: - Materiały piroforyczne, wraz z mieszaninami i roztworami (ciekłymi lub stałymi), które w zetknięciu z powietrzem, nawet w małych ilościach, zapalają się w ciągu 5 minut. Spośród materiałów klasy 4.2 są one najbardziej podatne na samozapalenie; - Materiały i przedmioty samonagrzewające się, wraz z mieszaninami i roztworami, które w zetknięciu z powietrzem, bez dostarczenia energii z zewnątrz, są podatne na samonagrzewanie. Materiały te mogą ulegać zapaleniu tylko w dużych ilościach (wiele kilogramów) i po upływie długiego czasu (godzin lub dni). Klasa 4.3 obejmuje materiały, które reagując z wodą wydzielają gazy palne mogące tworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe, oraz przedmioty zawierające takie materiały.
Klasa 5.1 Materiały utleniające Klasa 5.2 Nadtlenki organiczne	Klasa 5.1 obejmuje materiały, które same nie zawsze są palne, mogą jednak wskutek wydzielania tlenu powodować zapalenie lub podtrzymywanie palenia innego materiału, oraz przedmioty zawierające takie materiały. Klasa 5.2 obejmuje nadtlenki organiczne i formulacje nadtlenków organicznych. Materiały klasy 5.2 dzielą się następująco: - P1 Nadtlenki organiczne, bez temperatury kontrolowanej - P2 Nadtlenki organiczne, temperatura kontrolowana. Nadtlenki organiczne podatne są na rozkład egzotermiczny w normalnej lub podwyższonej temperaturze. Rozkład może być inicjowany przez: ciepło, kontakt z zanieczyszczeniami (np. kwasami, związkami metali ciężkich, aminami), tarcie lub uderzenie. Szybkość rozkładu wzrasta wraz z temperaturą i jest zróżnicowana w zależności od formulacji nadtlenku organicznego. W wyniku rozkładu mogą wydzielać się szkodliwe lub palne gazy albo pary.
Klasa 6.1 Materiały trujące Klasa 6.2 Materiały zakaźne	Klasa 6.1 obejmuje materiały, które są znane z doświadczenia lub które z punktu widzenia badań na zwierzętach można uznać, że w odpowiednio małych ilościach są zdolne podczas jednorazowego lub krótkotrwałego działania do spowodowania uszczerbku na zdrowiu człowieka, lub jego śmierci wskutek wdychania, przenikania przez skórę lub połknięcia. Klasa 6.2 obejmuje materiały zakaźne. Są one znane lub w uzasadniony sposób podejrzewane, że zawierają patogeny. Patogeny definiowane są jako drobnoustroje (włącznie z bakteriami, wirusami, riketsjami, pasożytami i grzybami) lub drobnoustroje rekombinowane (hybrydy lub mutanty), o których wiadomo lub są w uzasadniony sposób podejrzane, że wywołują choroby zakaźne u ludzi lub zwierząt.
Klasa 7 Materiały promieniotwórcze	Do klasy 7: należą: -materiały promieniotwórcze, które stanowią integralną część środka transportu; -materiały promieniotwórcze przemieszczane na terenie zakładu, gdzie podlegają one odpowiednim, obwiązującym tam przepisom bezpieczeństwa, jeżeli przemieszczanie ich nie dotyczy dróg publicznych i kolejowych; -materiały promieniotwórcze wszczepione lub wprowadzone do organizmu człowieka lub żywego zwierzęcia, w celach diagnostycznych lub leczniczych; -materiały promieniotwórcze znajdujące się w wyrobach powszechnego użytku, dopuszczonych do stosowania przez organ nadzoru, po ich sprzedaży końcowemu użytkownikowi; -materiały naturalne i rudy zawierające naturalnie występujące izotopy promieniotwórcze, które nie są przeznaczone do przetwarzania w celu
Klasa 8 Materiały żrące	Materiały i przedmioty, które atakują tkankę nabłonkową skóry lub błony śluzowej, oraz materiały, które w razie wycieku mogą uszkodzić lub zniszczyć inne towary lub środki transportu. Klasa 8 obejmuje, które wskutek działania chemicznego atakują tkankę nabłonkową skóry lub błony śluzowej, jeśli wejdą z nią w kontakt, oraz materiały, które w razie wycieku mogą uszkodzić lub zniszczyć inne towary lub środki transportu, a także mogą powodować inne zagrożenia. Tytuł niniejszej klasy obejmuje również materiały, które tworzą żrącą ciecz tylko w obecności wody, lub które wydzielają żrące pary lub mgły wobec naturalnej wilgoci powietrza.
Klasa 9 Różne materiały i przedmioty niebezpieczne	Są to materiały i przedmioty, które podczas przewozu stwarzają zagrożenie inne niż materiały określone w pozostałych klasach. Klasa 9: Różne materiały i przedmioty niebezpieczne Materiały i przedmioty klasy 9 dzielą się następująco: M1 -Materiały, które wdychane w postaci drobnego pyłu, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia M2 -Materiały i przyrządy, które w razie pożaru mogą tworzyć dioksyny

Klasa 1

Materiały i przedmioty wybuchowe

Materiały wybuchowe: materiały stałe lub ciekłe (lub mieszaniny materiałów) mogące wydzielać w wyniku reakcji chemicznej gazy o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, że mogą powodować zniszczenia w otaczającym środowisku.
Materiały pirotechniczne: materiały lub mieszaniny materiałów przewidziane do wytwarzania efektów cieplnych, świetlnych, dźwiękowych, gazu lub dymu lub kombinacji tych efektów w wyniku samopodtrzymującej się egzotermicznej reakcji chemicznej.

Podstawowe podklasy

zagrożenie wybuchem masowym (obejmuje natychmiast cały ładunek), 1.2 zagrożenie rozrzutem lecz nie wybuchem masowym, 1.3 zagrożenie pożarem i niewielkim zagrożeniem wybuchem (nie masowym) lub rozrzutem, 1.4 zagrożenie niewielkim pożarem i niewielkim wybuchem (nie masowym lub rozrzutem, 1.5 minimalne zagrożenie wybuchem (masowym) lub rozrzutem, 1.6 skrajnie małe zagrożenie wybuchem (nie masowym).

Klasa 2 Gazy

Klasyfikacja gazów obejmuje czyste gazy, mieszaniny gazów, mieszaniny jednego lub więcej gazów z jednym lub więcej innymi materiałami i przedmiotami zawierającymi takie materiały. Gazami są materiały, które:

w temperaturze 50° C mają prężność par większą niż 300 kPa (3 bary); lub
są całkowicie w stanie gazowym w temperaturze 20° C pod ciśnieniem normalnym 101,3 kPa.

Grupy zgodności (2.2.2.1.3) – grupy zgodność określają właściwości niebezpieczne materiałów i przedmiotów klasy 2.

A -duszące

O -utleniające
F -palne
T -trujące
TF -trujące, -palne
TC -trujące, -żrące
TO -trujące, -utleniające
TFC -trujące, -palne, -żrące
TOC -trujące,- utleniające, - żrące

Klasa 3 Materiały ciekłe zapalne

Klasa 3 obejmuje materiały i przedmioty zawierające materiały tej klasy, które:

- są ciekłe, w temperaturze 50° C mają prężność par nie większą niż 300 kPa (3 bary) i nie są całkowicie w stanie gazowym w temperaturze 20° C i pod ciśnieniem normalnym 101,3 kPa; oraz mają temperaturę zapłonu nie wyższą niż 61°C

Klasa 3 obejmuje również materiały ciekłe oraz stopione materiały stałe o temperaturze zapłonu wyższej niż 61*C, które są przewożone lub dostarczone do przewozu w stanie podgrzanym do temperatury równej lub wyższej niż ich temperatura zapłonu.

Klasa 3 obejmuje również materiały wybuchowe ciekłe odczulone. Materiały wybuchowe ciekłe odczulone są to materiały wybuchowe, które są rozpuszczone lub zawieszone w wodzie lub innych materiałach ciekłych w celu utworzenia homogenicznej ciekłej mieszaniny o zredukowanych właściwościach wybuchowych.

Klasa 4.1 Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe odczulone

Klasa 4.2

Materiały samozapalne

Klasa 4.3 Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne

Klasa 4.1 obejmuje materiały i przedmioty zapalne, materiały wybuchowe odczulone, oraz materiały samoreaktywne ciekłe lub stałe.
Do klasy 4.1 należą następujące grupy:

- łatwo zapalne materiały stałe i przedmioty, - materiały samoreaktywne stałe lub ciekłe - materiały wybuchowe stałe odczulone

Klasa 4.2 obejmuje:

- Materiały piroforyczne, wraz z mieszaninami i roztworami (ciekłymi lub stałymi), które w zetknięciu z powietrzem, nawet w małych ilościach, zapalają się w ciągu 5 minut. Spośród materiałów klasy 4.2 są one najbardziej podatne na samozapalenie;
- Materiały i przedmioty samonagrzewające się, wraz z mieszaninami i roztworami, które w zetknięciu z powietrzem, bez dostarczenia energii z zewnątrz, są podatne na samonagrzewanie. Materiały te mogą ulegać zapaleniu tylko w dużych ilościach (wiele kilogramów) i po upływie długiego czasu (godzin lub dni).
Klasa 4.3 obejmuje materiały, które reagując z wodą wydzielają gazy palne mogące tworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe, oraz przedmioty zawierające takie materiały.

Klasa 5.1 Materiały utleniające

Klasa 5.2 Nadtlenki organiczne

Klasa 5.1 obejmuje materiały, które same nie zawsze są palne, mogą jednak wskutek wydzielania tlenu powodować zapalenie lub podtrzymywanie palenia innego materiału, oraz przedmioty zawierające takie materiały.

Klasa 5.2 obejmuje nadtlenki organiczne i formulacje nadtlenków organicznych. Materiały klasy 5.2 dzielą się następująco:

- P1 Nadtlenki organiczne, bez temperatury kontrolowanej

- P2 Nadtlenki organiczne, temperatura kontrolowana.

Nadtlenki organiczne podatne są na rozkład egzotermiczny w normalnej lub podwyższonej temperaturze. Rozkład może być inicjowany przez: ciepło, kontakt z zanieczyszczeniami (np. kwasami, związkami metali ciężkich, aminami), tarcie lub uderzenie. Szybkość rozkładu wzrasta wraz z temperaturą i jest zróżnicowana w zależności od formulacji nadtlenku organicznego. W wyniku rozkładu mogą wydzielać się szkodliwe lub palne gazy albo pary.

Klasa 6.1 Materiały trujące

Klasa 6.2 Materiały zakaźne

Klasa 6.1 obejmuje materiały, które są znane z doświadczenia lub które z punktu widzenia badań na zwierzętach można uznać, że w odpowiednio małych ilościach są zdolne podczas jednorazowego lub krótkotrwałego działania do spowodowania uszczerbku na zdrowiu człowieka, lub jego śmierci wskutek wdychania, przenikania przez skórę lub połknięcia.

Klasa 6.2 obejmuje materiały zakaźne. Są one znane lub w uzasadniony sposób podejrzewane, że zawierają patogeny. Patogeny definiowane są jako drobnoustroje (włącznie z bakteriami, wirusami, riketsjami, pasożytami i grzybami) lub drobnoustroje rekombinowane (hybrydy lub mutanty), o których wiadomo lub są w uzasadniony sposób podejrzane, że wywołują choroby zakaźne u ludzi lub zwierząt.

Klasa 7 Materiały promieniotwórcze

Do klasy 7: należą:

-materiały promieniotwórcze, które stanowią integralną część środka transportu;

-materiały promieniotwórcze przemieszczane na terenie zakładu, gdzie podlegają one odpowiednim, obwiązującym tam przepisom bezpieczeństwa, jeżeli przemieszczanie ich nie dotyczy dróg publicznych i kolejowych;

-materiały promieniotwórcze wszczepione lub wprowadzone do organizmu człowieka lub żywego zwierzęcia, w celach diagnostycznych lub leczniczych;

-materiały promieniotwórcze znajdujące się w wyrobach powszechnego użytku, dopuszczonych do stosowania przez organ nadzoru, po ich sprzedaży końcowemu użytkownikowi;

-materiały naturalne i rudy zawierające naturalnie występujące izotopy promieniotwórcze, które nie są przeznaczone do przetwarzania w celu

Klasa 8 Materiały żrące

Materiały i przedmioty, które atakują tkankę nabłonkową skóry lub błony śluzowej, oraz materiały, które w razie wycieku mogą uszkodzić lub zniszczyć inne towary lub środki transportu. Klasa 8 obejmuje, które wskutek działania chemicznego atakują tkankę nabłonkową skóry lub błony śluzowej, jeśli wejdą z nią w kontakt, oraz materiały, które w razie wycieku mogą uszkodzić lub zniszczyć inne towary lub środki transportu, a także mogą powodować inne zagrożenia. Tytuł niniejszej klasy obejmuje również materiały, które tworzą żrącą ciecz tylko w obecności wody, lub które wydzielają żrące pary lub mgły wobec naturalnej wilgoci powietrza.

Klasa 9 Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Są to materiały i przedmioty, które podczas przewozu stwarzają zagrożenie inne niż materiały określone w pozostałych klasach.

Klasa 9: Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Materiały i przedmioty klasy 9 dzielą się następująco:

M1 -Materiały, które wdychane w postaci drobnego pyłu, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia

M2 -Materiały i przyrządy, które w razie pożaru mogą tworzyć dioksyny

Opracowanie na podstawie umowy europejskiej ADR i strony Państwowej Straży Pożarnej

Jeśli towar zaliczany jest do jednej z 13 przedstawionych wyżej klas zagrożeń i otrzymuje czterocyfrowy numer UN odpowiadający jego niebezpiecznym właściwościom. W efekcie nadania Numeru UN towarowi przyporządkowane są metody doboru właściwego sposobu przewozu, odpowiedniego opakowania i procedury postępowania gwarantujące bezpieczeństwo w normalnych warunkach transportu drogowego. Dla właściwego doboru opakowania dla transportu towaru niebezpiecznego, niektóre materiały zaklasyfikowane do klas zagrożeń ADR, mogą być zaliczone do tzw. grup pakowania, zgodnie ze stopniem stwarzanego przez nie zagrożenia. W większości wypadków siła (intensywność) zagrożenia ocenia jest w skali trzystopniowej. Grupy pakowania mają następujące znaczenia:

I grupa pakowania: materiały stwarzające duże zagrożenie

II grupa pakowania: materiały stwarzające średnie zagrożenie

III grupa pakowania: materiały stwarzające małe zagrożenie¹⁰.

Przewóz towarów niebezpiecznych

Do przewozu towarów niebezpiecznych upoważnione są osoby, które posiadają szkolenie do przewozu, przepisy te uregulowane są w następujących aktach prawnych:

- ustawą z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych,

- rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 15 września 2005 r. w sprawie kursów dokształcających dla kierowców przewożących towary niebezpieczne.

Osoby, inne niż kierowcy, którzy skończyli szkolenia kursowe i posiadają zaświadczenia ADR, zatrudnione przy przewozie towarów niebezpiecznych lub czynnościach związanych z tym przewozem (w tym załadunku lub rozładunku) powinny zostać odpowiednio przeszkolone w zakresie odpowiednim do odpowiedzialności i obowiązków tych osób.

Według umowy międzynarodowej dotyczącej przewozu towarów niebezpiecznych transportem drogowym dozwolone są trzy sposoby przewozu. Wybór właściwego sposobu przewozu należy do nadawcy ładunku, który powinien zabezpieczyć pojazd i jego wyposażenie odpowiednio do zagrożeń, jakie stwarza ładunek. Dodatkowo, wybór ten powinien zatwierdzić przewoźnik w chwili przyjmowania zlecenia i skierować do przewozu pojazd spełniający określone wymagania.

Przewóz w sztukach przesyłki

Przez sztukę przesyłki w ADR rozumie się atestowane opakowanie, przystosowane do transportu towarów niebezpiecznych, zawierające ładunek, lub próżne opakowanie, nieoczyszczone z pozostałości towaru niebezpiecznego lub przedmiot zaklasyfikowany do ADR, wraz z wymaganym przez przepisy oznakowaniem rozpoznawczym: nalepkami ostrzegawczymi i numerem UN¹¹ a w przypadku towarów wybuchowych klasy 1, również z prawidłową nazwą przewozową materiału zawartego w opakowaniu.

Przewóz w sztukach przesyłki dozwolony jest pojazdami skrzyniowymi, w kontenerach, na platformach lub pojazdami ze specjalnie przystosowanym nadwoziem, pod warunkiem umocowania, zabezpieczenia ich przed uszkodzeniami podczas przewozu, oznakowania pojazdu, wyposażenia go zgodnie z ADR w wymagany sprzęt gaśniczy, awaryjny i ochrony osobistej. Pojazd taki nie musi spełniać żadnych szczególnych warunków, co do jego konstrukcji i wyposażenia technicznego. Wyjątkiem tu są pojazdy przewożące towary wybuchowe klasy 1., które wymagają specjalnej konstrukcji i wyposażenia, dostosowane odpowiednio do zagrożenia, badane i dopuszczane do przewozu odpowiednim świadectwem Transportowego Dozoru Technicznego.

Przewóz luzem

Dozwolony jest dla niektórych, zwykle stwarzających niewielkie zagrożenie towarów stałych lub przedmiotów. Polega na załadowaniu towaru „luzem” – bezpośrednio do skrzyni ładunkowej lub do kontenera, bez stosowania opakowań, ale z zachowaniem szczegółowych warunków dotyczących szczelności skrzyni ładunkowej lub kontenera i ich odporności na działanie chemiczne ładunku.

Pojazd realizujący taki sposób przewozu nie musi spełniać żadnych szczególnych warunków, co do jego konstrukcji i wyposażenia technicznego, jedynie zachowane muszą być wskazówki przypisane do poszczególnych, transportowanych ładunków, związane z zabezpieczeniem skrzyni ładunkowej lub kontenera.

Przewóz w cysternach

Przewóz w cysternach dozwolony jest:

- na podstawie szczegółowych przepisów dotyczących ich konstrukcji i dopuszczenia do

przewozu,

- wyłącznie pojazdami o specjalnym wyposażeniu konstrukcyjnym, na podstawie świadectwa dopuszczenia do przewozu towarów niebezpiecznych wydawanego przez Transportowy Dozór Techniczny¹².

Dla każdego z towarów niebezpiecznych przepisy ADR podają szczegółowo wymagania,

jakie musi spełniać cysterna (tzw. kod cysterny), wymagania konstrukcyjne w stosunku do pojazdu (tzw. typ pojazdu), dopuszczalny, maksymalny stopień napełnienia zbiornika, wymagane oznakowanie pojazdu i ewentualne, szczegółowe wymagania, jakie muszą być spełnione dla zachowania bezpieczeństwa. Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje cystern:

- do przewozu gazów (również gazów skroplonych),

- do przewozu materiałów ciekłych niewystępujących w warunkach normalnych w fazie

gazowej,

- do przewozu materiałów stałych, rozdrobnionych (cysterny – silosy)

1.5 Dokumentacja przewozu towarów niebezpiecznych

Każde przedsiębiorstwo, którego działalność obejmuje przewóz towarów niebezpiecznych albo związane z nim pakowanie, załadunek, napełnianie lub rozładunek, powinno wyznaczyć jednego lub więcej doradców do spraw bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych, odpowiedzialnego za wspieranie działań zapobiegających zagrożeniom dla osób, mienia i środowiska. Przy wykonywaniu przewozu towarów niebezpiecznych, na terenie Polski jak i krajów UE wymagana jest dokumentacja, wedle której kierowca wykonuje swoje obowiązki, a dokumentacja ta powinna znajdować się w pojeździe. Jest to:

-dokument przewozowy, zawierający dane o wszystkich przewożonych towarach niebezpiecznych

-instrukcje pisemne dla kierowcy

- zaświadczenie ADR o przeszkoleniu kierowcy

- dokument ze zdjęciem potwierdzającym tożsamość kierowcy

-zezwolenie na przewóz towarów o właściwościach wybuchowych¹³.

Uzyskanie dokładnej informacji o rodzaju ładunku, zagrożeniach, jakie stwarza i minimum danych o postępowaniu ratowniczym w przypadku pożaru, zagrożenia życia lub zdrowia ludzi możliwe jest też na podstawie instrukcji pisemnej dla kierowcy. Jest to dokument, który powinien przygotować nadawca, w języku zrozumiałym dla kierowcy, w językach kraju nadawcy i odbiorcy oraz w językach wszystkich krajów tranzytowych. Kierowca powinien otrzymać instrukcje najpóźniej w chwili załadunku towaru i przechowywać ją w kabinie pojazdu w miejscu łatwo dostępnym.

Bardzo ważnym, istotnym elementem, przy wykonywaniu przewozu towarów niebezpiecznych, jest prawidłowe wypełnienie listu przewozowego, który powinien zawierać;

- numer identyfikacyjny towaru oznaczony literami UN

-właściwą nazwę przewozową towaru

-numery nalepek ostrzegawczych dla substancji wszystkich klas (z wyjątkiem klasy 1 i 7)

- grupę pakowania

-liczbę i opis sztuk przesyłki

- Przed rozpoczęciem przewozu nadawcy towarów niebezpiecznych pakowanych w ilościach ograniczonych powinni poinformować przewoźnika o całkowitej ilości każdego towaru niebezpiecznego, objętości, masie brutto i netto nadawanych towarów.

-nazwę i adres odbiorcy i nadawcy¹⁴ .

Materiały niebezpieczne powinny być pakowane w opakowania dobrej jakości, które powinny być wystarczająco mocne, aby wytrzymywały wstrząsy oraz czynności ładunkowe występujące podczas przewozu. Czynności te obejmują przemieszczanie pomiędzy jednostkami transportowymi lub magazynami, jak również każde zdjęcie z palety lub wyjęcie z opakowania zbiorczego w celu dalszego przenoszenia ręcznego lub mechanicznego. Opakowania powinny być wykonane i zamykane w taki sposób, aby w stanie gotowym do przewozu uniemożliwiały jakikolwiek ubytek ich zawartości w normalnych warunkach przewozu, na skutek wibracji, zmian temperatury, wilgotności lub ciśnienia. Przepisy te stosuje się odpowiednio do opakowań nowych, wtórnych, regenerowanych lub przerobionych oraz nowych lub wtórnych DPPL i dużych opakowań.

1.6 Kontrola przewozu towarów niebezpiecznych

Przewóz towarów niebezpiecznych oraz wymagania związane z tym przewozem podlegają kontrolom. Osoby przeprowadzające kontrolę są obowiązane, w zakresie wykonywanych zadań, do sprawdzenia:

prawidłowości klasyfikacji towaru niebezpiecznego,
stosowania i oznakowania opakowania, cysterny, kontenera lub wagonu,
przestrzegania zakazów pakowania razem i ładowania razem określonych towarów niebezpiecznych,
sposobu rozmieszczenia i zabezpieczenia w wagonach towarów niebezpiecznych,
stanu technicznego opakowań, cystern, kontenerów lub wagonów,
sposobu przewozu koleją towarów niebezpiecznych,
kwalifikacji osób wykonujących czynności związane z przewozem koleją towarów niebezpiecznych, w tym dorady,
dokumentów wymaganych przy przewozie kolejowym towarów niebezpiecznych¹⁵.

Kontrole mogą prowadzić:

1) inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego - na drogach, parkingach oraz na terenie przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne,

2) funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej - na terenie przedsiębiorcy posiadającego

towary niebezpieczne,

3) policjanci - na drogach i na parkingach,

4) funkcjonariusze Straży Granicznej - na drogach i parkingach,

5) inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy - na terenie przedsiębiorcy posiadającego towary

niebezpieczne,

6) funkcjonariusze służby celnej,

7) Żołnierze żandarmerii Wojskowej i wojskowych organów porządkowych - w stosunku do

pojazdów Sił Zbrojnych,

8) uprawnieni pracownicy Państwowej Agencji Atomistyki - na parkingach oraz na terenie

przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne,

9) uprawnieni pracownicy Transportowego Dozoru Technicznego - na parkingach oraz na

terenie przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne,¹⁶

Do czynników powodujących zagrożenia wystąpienia awarii transportowej należą: 1) ilość przewożonych towarów, 2) stan techniczny pojazdów i zbiorników służących do transportu towarów stałych, ciekłych i gazowych, 3) szczątkowy lub całkowity brak monitoringu transportów, 4) nieprzestrzeganie międzynarodowych przepisów dotyczących przewozu materiałów niebezpiecznych, 5) ryzyko wykorzystania przesyłek do ataków terrorystycznych, 6) brak wydzielonych i bezpiecznych dróg przewozu oraz 7) trudne do przewidzenia miejsca ewentualnej awarii transportowej.

1.7 Podsumowanie

Infrastruktura transportowa odgrywa kluczową rolę w międzynarodowym i krajowym systemie transportowym i jest kluczowym elementem gospodarki i życia społecznego. Wpływa na wielkość potencjału gospodarczego, poziom życia mieszkańców, decyduje o atrakcyjności inwestorów i dostępie do kapitałów krajowych i zagranicznych Złożoność problematyki związanej z drogowym przewozem towarów niebezpiecznych oraz stosunkowo częste okresy nowelizacji przepisów nakładają na organizatorów i współuczestników operacji transportowych obowiązek permanentnego doskonalenia kwalifikacji zawodowych. Aby wzrost przewozów nie oznaczał pogorszenia się stanu bezpieczeństwa na drogach, niezbędnym jest istnienie dobrego prawa w tej dziedzinie oraz bezwzględne egzekwowanie go w codziennej praktyce transportowej, a także właściwe kształcenie uczestników łańcucha transportu.

Transport drogowy towarów niebezpiecznych stanowi znaczący procent w całkowitym transporcie drogowym towarów. W ogólnej ilości przewozów drogowych szacuje się na ok. 10-15%. Większość przewozów stanowią transporty masowe w cysternach, z których ponad 70% to paliwa ciekłe. Ocenia się, że w ciągu 5-10 lat nastąpi w naszym kraju podwojenie ilości tych przewozów.

Bibliografia:

Akty prawne;

Umowa europejska z dnia 30 września 1957 r. Dz. U. z 2011 r. Nr 110, poz. 641

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011r. o przewozie towarów niebezpiecznych Dz. U. z 2011 r. Nr 244, poz. 1454.

Ustawa z dnia 31 marca 2004 r. o przewozie koleją towarów niebezpiecznych Dz. U. z dnia 1 maja 2004 r.

Pozycje książkowe:

K. Grzegorczyk, B. Hancyk, R. Buchar, Towary niebezpieczne w transporcie drogowym, Wydawnictwo ADcR, Błonie 2003 .

K. Grzegorczyk, B. Hancyk, R. Buchnar, Towary niebezpieczne w transporcie drogowym - ADR 2007-2009, Błonie 2007.

M. Staniak, M. Hajdul, M. Foltyński, A. Krupa, Transport i spedycja, podręcznik do kształcenia w zawodzie technik logistyk, Biblioteka logistyczna.

Źródła internetowe:

Klasyfikacja towarów niebezpiecznych : http://bogoria.osp.org.pl/index.php?pid=51 (stan na 14.12.2013)

Drogowy przewóz towarów niebezpiecznych „podstawowe zagadnienia” (materiały pomocnicze do prowadzenia kontroli przez psp)

Dostęp: http://www.strazostrow.lh.pl/ (stan na 14.12.2013)

K. Kociołek, Przewóz drogowy towarów niebezpiecznych, podstawowe informacje

Dostęp: http://Transport/ADR ( stan na 14.12.2013)

K. Grzegorczyk, B. Hancyk, R. Buchnar, Towary niebezpieczne w transporcie drogowym - ADR 2007-2009, Błonie 2007, s.7↩
Umowa europejska z dnia 30 września 1957 r. Dz. U. z 2011 r. Nr 110, poz. 641↩
M. Staniak, M. Hajdul, M. Foltyński, A. Krupa, Transport i spedycja, podręcznik do kształcenia w zawodzie technik logistyk, Biblioteka logistyczna, s 145↩
Dz. U. z 2011 r. Nr 244, poz. 1454.↩
http://isap.sejm.gov.pl/ (stan na 14.12.2013)↩
Tamże↩
Tamże↩
Tamże↩
Drogowy przewóz towarów niebezpiecznych „podstawowe zagadnienia” (materiały pomocnicze do prowadzenia kontroli przez psp)

Dostęp: http://www.strazostrow.lh.pl/ (stan na 14.12.2013)

↩
K. Kociołek, Przewóz drogowy towarów niebezpiecznych, podstawowe informacje↩
K. Kociołek, Przewóz drogowy towarów niebezpiecznych, podstawowe informacje↩
K. Kociołek, Przewóz drogowy towarów niebezpiecznych, podstawowe informacje↩
K. Grzegorczyk, B. Hancyk, R. Buchar, Towary niebezpieczne w transporcie drogowym, Wydawnictwo ADcR, Błonie 2003↩
M. Staniak, M. Hajdul, M. Foltyński, A. Krupa, Transport i spedycja, podręcznik do kształcenia w zawodzie technik logistyk, Biblioteka logistyczna, s. 125↩
Ustawa z dnia 31 marca 2004 r. o przewozie koleją towarów niebezpiecznych
↩
K. Kociołek, Przewóz drogowy towarów niebezpiecznych, podstawowe informacje↩