ZESTAW 2 1.Chromatografia gazowa- to analityczna technika chromatograficzna, w której fazą nośną jest gaz (hel, wodór). Umożliwia ona procentowe ustalenie składu mieszanin związków chemicznych, w których występuje ich nawet kilkaset. Nie umożliwia jednak bezpośredniej identyfikacji struktury chemicznej związków, za wyjątkiem aparatów z detektorem masowym. Metoda ta opiera się na rozdzielaniu mieszanin na długich i cienkich kolumnach z odpowiednim wypełnieniem stałym lub żelowym, a następnie detekcji stężenia kolejno wychodzących związków na wylocie kolumny. Mechanizm rozdziału oparty jest na występowaniu oddziaływań międzycząstkowych między związkami rozdzielanych mieszanin i wypełnienie kolumn. Oddziaływania te hamują przepływ związków chemicznych przez kolumnę nazywanych retencją. Czym są silniejsze, tym czas przejścia związku chemicznego przez kolumnę jest dłuższy. 2. Rekultywacja jezior i sztucznych zbiorników wodnych – mechaniczne: bagrowanie(usuwanie warstwy osadów dennych i części przybrzeżnej roślinności zakorzenionej), de stratyfikacja (burzenie lub niedopuszczenie do powstania w jeziorze uwarstwienia termicznego, stymulującego masowy rozwój glonów w górnej-nagrzanej i oświetlonej warstwie wód), przepłukiwanie (dające oprócz działania destratyfikacyjnego efekt rozcieńczania) - chemiczne: precypitacja(strącanie związków fosforu, a tym samym usuwanie części tego biogennego pierwiastka z obiegu i ograniczenie przyrostu masy glonów), stosowanie algicydów - biomanipulacja (ingerencja w skład gatunkowy zooplanktonu i introdukcji wybranych gatunków ryb). 3. Wymień rodzaje sorpcji: wymienna, chemiczna, biologiczna, fizyczna, mechaniczna 4. Erozja wietrzna gleb: polega na przenoszeniu cząstek glebowych przez wiatr. Najbardziej podatne są gleby wyschnięte, nie posiadające stałej struktury agregatowej oraz pokrywy roślinnej, piaski i pyły. W naszych warunkach klimatycznych erozja ta nie powoduje dużych szkód, do jakich dochodzi na terenach, na których panuje klimat suchy i półsuchy. Nasilenie może nastąpić zimą, w przypadku gdy po suchej jesieni wystąpią mrozy i wiatry przy braku śniegu. Erozja jest zjawiskiem naturalnym, jednak działalność człowieka może ją potęgować, np. likwidacja lasów, niewłaściwe użytkowanie rolnicze nachylonych powierzchni. Wyróżnia się trzy przejawy erozji wietrznej: -deflacja (wywiewanie z powierzchni gleby i przenoszenie na różne odległości ziarn oraz cząstek glebowych i ziemnych(próchnicy, pyłu, iłu, piasku, okruchów skalnych))-korazja (żłobienie i wygładzanie powierzchni skalnych przez piasek niesiony wiatrem) -akumulacja (osadzenie się i nagromadzenie materiału de flacyjnego transportowanego przez wiatr) 5. Procesy glebotwórcze (pedogeneza)- całokształt zjawisk fizycznych, chemicznych, biologicznych, zachodzących w powierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej pod wpływem kontaktu z biosferą, atmosferą i hydrosferą, w wyniku których powstają gleby. Zjawiska te to m. in. rozkład i synteza substratu mineralnego i resztek organicznych, wymiana materii i przepływ energii między organizmami żywymi a substratem mineralnym gleby. Procesy glebotwórcze – niektóre z proces glebowych nadają rozwojowi gleby jednoznaczny kierunek i prowadzą do powstania określonego jej typu – brunatnienia(gleby brunatne), - płowienio-przemywania, lessivage- powstają gleby płowe, -bielicowanie(gleby bielicowe), - bagienny(gleby bagienne) - murszowy (gleby pobagienne) - oglejenia. 6. Czynniki klimatu, które wpływają na glebę 7. Obieg siarki w glebie- mineralizacja związków organicznych, -przyswajanie związków mineralnych siarki, - wbudowywanie jej w ciała organizmów, - utlenianie siarczków i siarki elementarnej do siarczanów – proces chemiczny.(pierwsze trzy to procesy biologiczne zachodzące z udziałem organizmów.) 8. Rodzaje pierwotniaków, które można spotkać w glebie - jednokomórkowe organizmy, często nie mające ściany komórkowej i w związku z tym kształt ich ulega ciągłym zmianom, - żyjące pojedynczo lub w koloniach, poruszają się w różny sposób, - w glebach żyją przeważnie tylko drobne ich formy, wielkości 5-20mikro, należące do trzech klas: korzenionóżki, wiciowce, orzęski, - liczebność w środowisku glebowym waha się od X0 tys. do X00 tys. w 1g. gleby, - ilość zależy od: rodzaju gleby, pory roku, od wielu innych czynników ekologicznych, - najlepiej rozwijają się w temper. od18-20’C, - bez dostępu tleny giną, - w niekorzystnych dla nich warunkach tworzą grubościenne cysty spoczynkowe, - występują najliczniej w górnych warstwach gleby, a więc tam, gdzie bytuje najwięcej bakterii, - korzystny wpływ na ich rozwój ma nawożenie gleby kompostem lub obornikiem.	ZESTAW 10 1. Bioluminescencja, świecenie organizmów, luminescencja organizmów żywych, np. bakterii, grzybów, pierwotniaków, jamochłonów, mięczaków (głowonogi), skorupiaków, owadów (świetlików) i ryb, będąca wynikiem procesów biochemicznych zachodzących w organizmach. Luminescencja wynika z obecności związku organicznego lucyferyny, która utlenia się tlenem cząsteczkowym w reakcji katalizowanej przez enzym lucyferynazę. W procesie tym następuje najpierw wytworzenie szczególnego stanu wzbudzenia utlenionego substratu, który następnie powraca do stanu wyjściowego przy równoczesnej emisji światła. W trakcie bioluminescencji może świecić cały organizm (bakterie, pierwotniaki), pewne narządy (niektóre gatunki krylu, małżoraczków i kałamarnic) lub - jak u pewnych organizmów morskich - świecąca lucyferyna wydzielana jest do środowiska. Lucyferyna i lucyferynaza mają różną budowę u różnych gatunków. Narządy świetlne mają różną budowę i pochodzenie w zależności od gatunku. U bakterii i grzybów bioluminescencja jest zjawiskiem ubocznym, towarzyszącym reakcjom chemicznym ich przemiany materii. U innych organizmów bioluminescencja jest specjalnym przystosowaniem o ważnym znaczeniu biologicznym, np. u ryb głębinowych odgrywa znaczną rolę w orientowaniu się w środowisku, wabieniu zdobyczy, a u owadów np. w wabieniu osobników odmiennej płci. 2. Czynniki wpływające na pęcznienie gleb - skład mineralny-min. ilaste, zwłaszcza z grupy montmorillonitu, zwiększają pęcznienie, - skład granulometryczny- im wyższa zawartość iłu koloidalnego tym wyższa podatność na pęcznienie, - rodzaj kationów-wysycających kompleks sorpcyjny, Ca, Mg, Al, Fe zmniejszają pęcznienie, natomiast Na i K go podwyższają, - struktury-gleby o małych agregatach mniej pęcznieją, - wilgotność początkowa- pęcznienie gleb suchych jest większe niż wilgotnych. 3. Nowoczesne metody rekultywacji – fetoliza - proces mieszany z użyciem elektroosmozy - rozkład w plazmie - stabilizacja zanieczyszczeń na polimerach, - witryfikacja 4. Cząstki ziemiste - mają bezpośredni wpływ na właściwości fizyczne gleby, a pośrednie na chemiczne i biologiczne. 5. Wpływ związków próchniczych na właściwości fizykochemiczne i chemiczne 6. Makroorganizmy – makrofauna: - to głównie ssaki: susły, krety, chomiki, świstaki, króliki, ślepce, nornice, - ich główną rolą jest spulchnianie gleby oraz rozdrabnianie i przemieszczanie substancji organicznej i mineralnej oraz drążenie gleby, - rozdrabnianie resztek roślin i zwierzęcych znajdujących się w glebie ułatwia mikroflorze korzystanie z zawartych w nich składników pokarmowych, - zwierzęta wpływają na żyzność i strukturę gleb. 7. Stosunki wodno-powietrzne gleb ciężkich- w glebach ciężkich występują głównie mikro i mezopory, duża retencja wodna, słabe napowietrzanie. 8. Sorpcja biologiczna - polega na zatrzymywaniu składników(ich form przyswajalnych) przez organizmy żywe, które je pobierają i wykorzystują do swoich funkcji życiowych (składniki pokarmowe), po obumarciu organizmy te ulegają rozkładowi, uwalniając pobrane składniki, które stają się przyswajalne dla roślin, - proces niekorzystny w okresie intensywnego wzrostu roślin, korzystny jesienią,(niekorzystny, pobieranie azotu przez organizmy -> zubożenie azotu), - sorpcja biologiczna chroni niektóre jony przed wymywaniem z gleb lekkich, magazynuje je i stopniowo udostępnia roślinom. 9. Zasolenie 10. Jak próchnica wpływa na powstanie gleb Próchnica działa jako lepiszcze strukturotwórcze, powodując sklejanie elementarnych cząstek w większe cząsteczki. Tym samym powstaje struktura gruzełkowata gleby. Związki próchniczne mają wysoką pojemność wodną. Mogą zatrzymać nawet 5-krotnie więcej wody niż same ważą i to w formie dostępnej dla roślin. Jest to właściwość, która ma szczególne znaczenie dla gleb piaszczystych, ponieważ ich pojemność wodna zależy głównie od zawartości substancji próchnicznych. Próchnica wpływa też na stosunki wodno-powietrzne w glebie i aktywizuje w niej życie mikrobiologiczne. Sprzyja bowiem równoległemu rozwojowi mikroorganizmów beztlenowych (wewnątrz gruzełków) i tlenowych pomiędzy nimi. Próchnica poprawia zasobność gleb. Jej związki mogą zmagazynować 4 do 12 razy więcej składników pokarmowych niż część mineralna gleby. Zwiększa też zdolności buforowe gleb, regulując i stabilizując ich odczyn. Związki próchniczne mają także istotny wpływ na procesy fizjologiczne roślin. W ich skład wchodzi wiele tzw. substancji wzrostowych, które intensyfikują szereg ważnych procesów  fizjologicznych roślin, takich jak gospodarka wodna, oddychanie i fotosynteza.	Zestaw 3: 1. Podstawy chromatografi wodnej: Chromatografia jest techniką analityczną, która umożliwia rozdział mieszaniny na poszczególne składniki lub frakcje. Wykorzystuje ona różnice w zachowaniu się poszczególnych związków w układzie dwufazowym, w którym jedna z faz nie zmienia swojego położenia (faza stacjonarna), druga natomiast porusza się względem pierwszej w określonym kierunku (roztwór rozwijający). W przypadku chromatografii cieczowej faza ruchoma jest cieczą. Układ chromatograficzny składa się z trzech składników: • mieszaniny poddawanej rozdzieleniu; • fazy stacjonarnej, która może oddziaływać międzycząsteczkowo ze związkami tworzącymi analizowaną mieszaninę. Istotna dla rozdziału jest zarówno wielkość powierzchni sorpcyjnej, jak i stopień jej obsadzenia grupami funkcyjnymi; • fazy ruchomej, czyli eluentu lub inaczej czynnika wymywającego. W przypadku chromatografii cieczowej jest nim ciekły rozpuszczalnik, który przenosi analizowaną substancję przez złoże. Proces chromatograficzny to wielokrotna sorpcja i desorpcja substancji z fazy stacjonarnej do fazy ruchomej i odwrotnie, tzn. z fazy ruchomej do stacjonarnej. Różne związki oddziałują z każdą z faz w charakterystyczny dla siebie sposób i z tego względu przemieszczają się z różną szybkością, co umożliwia ich rozdział. Czas ich wędrówki określa się mianem retencji. 2. rodzaje porów (wszystkie klasyfikacje + wymiary): Pory glebowe: kapilarne 0,05 – 8,5 µm niekapilarne > 8,5 µm Inny podział: mikropory < 0,2µm – zawierają wodę niedostępną dla roślin mezopory 0,2 - 8,5 µm – woda dostępna dla roślin, ale ruch wody jest utrudniony - makropory > 8,5 µm – woda porusza się swobodnie 3. Glony w glebach (trzebabyło podać klasy): sinice okrzemki zielenice różnowiciowce 4. Z czego składa sie kompleks sorpcyjny w glebach: kompleks sorpcyjny, zbudowany z koloidów glebowych: · minerały ilaste (smektyty, wermikulit, illit, kaolinit), · krystaliczne, uwodnione (w odczynie zasadowym) tlenki żelaza i glinu, · próchnica, · kompleksy ilasto-próchnicze, · minerały bezpostaciowe. 5. Ligninowa teoria tworzenia sie próchnicy: lignina jest częściowo rozkładana przez mikroorganizmy. Zmodyfikowane po tym rozkładzie pozostałości ligniny wchodzą w skład powstających związków próchnicznych. Zmiany (modyfikacje) zachodzące w ligninie obejmują: spadek ilości grup metoksylowych (OCH3), powstawanie grup fenolowych (-OH) i skracanie bocznych łańcuchów węglowych do grup COOH. Tak zmodyfikowany materiał ulega dalszym zmianom, w wyniku których powstają najpierw kwasy huminowe, których część ulega utlenieniu i fragmentacji i powstają kwasy fulwowe. Powstawanie związków próchnicznych ze zmodyfikowanej ligniny ma duże znaczenie w torfach, osadach jeziornych i słabo napowietrzonych glebach. 6. Przemiany azotu w glebie (opisać w jednym zdaniu każdy proces): Amonifikacja – mikrobiologiczny rozkład organicznych związków azotowych do NH3 i innych prostych związków mineralnych Nitryfikacja – utlenianie NH3 do HNO3 Denitryfikacja – redukcja NO3 i NO2 do wolnego N i NH3 przebiega w warunkach ograniczonego dostępu tlenu 7. Główne role gleby: Gleba to: · źródło surowców naturalnych, · materialne i kulturowe środowisko bytowania, · element ekosystemu warunkujący zachowanie puli genetycznej, · magazynowanie, filtrowanie, przekształcanie składników mineralnych, organicznych, wody, · produkcja żywności i innej biomasy, · wykorzystywana dla celów rolniczych, przemysłowych i innych. 8. Erozja wodna (opisać na czym polega, jakie sa skótki przyczyny i jak zapobiegać): Erozja wodna – niszczące skutki erozji wodnej ujawniają się głównie na stokach i w strefie brzegowej rzek. Zbierany stamtąd materiał glebowy jest osadzany u podnóża stoków (deluwia) bądź też w podlegającej zalewom dolinie rzecznej (aluwia, mady). Erozję wodną można podzielić na powierzchniową (płaska lub liniowa) oraz na podziemną (suffozja). Erozja powierzchniowa płaska – gdy występuje powolne i równomierne zmywanie cząstek glebowych po stoku, któremu nie towarzyszy tworzenie się żłobin. Erozja powierzchniowa liniowa – wiąże się z powstawaniem żłobin podczas zmywania materiału glebowego (erozja żłobinowa). Żłobiny w skrajnych przypadkach mogą się przekształcać w wąwozy (erozja wąwozowa). Swoistym rodzajem erozji powierzchniowej jest soliflukcja polegająca na spełzaniu silnie uwilgotnionej, wierzchniej warstwy gleby po zmarzniętym podłożu. Stopień zagrożenia erozją wodną powierzchniową zależy od: - nachylenia stoku (im bardziej nachylony, tym większe ryzyko erozji), - składu ziarnowego i struktury utworu glebowego – najsilniej na zmyw erozyjny są narażone grunty o strukturze prostej (bezagregatowej), rozdzielnoziarnistej, np. piaski luźne i pyły o małym udziale cząstek ilastych, - ilości i intensywności opadów lub szybkości topnienia śniegu, - stopnia pokrycia przez roślinność, a także rodzaju roślinności – najlepsze zabezpieczenie przeciwerozyjne, nawet dla stromych stoków, daje las, w którym obok wielopiętrowej roślinności ważną przeciwerozyjną funkcję spełnia ścioła wraz z próchnicą nadkładową (poziom organiczny), dzięki pochłanianiu dużej ilości wody; dobrze zabezpiecza przed erozją także trwała i zwarta roślinność trawiasto-zielna (zadarnienie); najbardziej narażone na erozję są grunty orne, które przez pewien czas pozostają bez pokrywy roślinnej, a ponadto są kilkakrotnie spulchniane podczas okresu wegetacyjnego. Erozja podziemna (suffozja) – polega na tworzeniu się w warstwach podglebowych pustych przestrzeni w wyniku podziemnego przepływu wody. Powstałe w ten sposób pieczary i korytarze podziemne mogą powodować zapadanie się występujących nad nimi gleb (utwory lessowe, tereny krasowe). 9. Czynniki wpływające na dobór sposobu rekultywacji terenu: Czynniki determinujące dobór i zakres prac rekultywacji: · - lokalizacja i powierzchnia terenu rekultywacyjnego, · - układ terenu (struktura, kształt), · - rzeźba terenu, · - zamierzony kierunek zagospodarowania, · - dostępność urządzeń i narzędzi, · - dostępność siły roboczej i jej koszt, · - koszt jednostkowy różnych technik i prac, · - planowy czas wykonania zadania. 10. Rodzaje agregatów glebowych. (tylko wymienić): Struktury sferoidalne o Koprolitowa o Gruzełkowa o Ziarnista struktura foremnowielościenna (poliedryczna) o Bryła struktury wrzecionowate o pryzmatyczna o słupowa struktury dyskoidalne o płytkowa o skorupkowa Dla gleb organicznych gleby hydrogeniczne nie podlegające murszeniu o gąbczasta o włóknista o kawałkowa o amorficzna gleby hydrogeniczne podlegające murszeniu o Ziarnista (kaszkowata) o Koksikowa o Proszkowa o Gruzełkowa	Zestaw 6: 1. Co to jest fluorescencja: Fluorescencja rentgenowska, metoda analiz chemicznych, polega na pobudzaniu rentgenowskiego promieniowania charakterystycznego danego materiału poprzez umieszczenie go w strumieniu wysokoenergetycznych fotonów (kwantów gamma lub promieni rentgenowskich z lampy rentgenowskiej). Energia padających fotonów musi być wyższa od energii analizowanego promieniowania charakterystycznego. Do rejestracji promieniowania fluorescencji rentgenowskiej stosuje się obecnie spektrometry rentgenowskie z detektorami półprzewodnikowymi. Odpowiednia kalibracja spektrometru pozwala przejść od obserwowanych natężeń linii widmowych promieniowania charakterystycznego do koncentracji pierwiastków w badanym materiale. wymienic typy nowotworow glebowych 2. Nowotwory glebowe: o Próchniczne o Krzemionkowe o Węglanowe o Żelaziste o Koprolitowe 3. Opisac po krotce klasyfikacje bakterii glebowych Bakterie – Najbardziej aktywne org. glebowe. Wpływają na procesy zachodzące w glebie a tym samym na jej żyzność i właściwości Dzielimy je na: 1) bakterie samożywne (autotroficzne) a )bakterie chemosyntezujące - synteza prostych zw. organicznych ze składników mineralnych dzięki energii z utlenionych zw. mineralnych; wyspecjalizowane w utlenianiu ściśle określonego związku; największe znaczenia mają bakterie nitryfikacyjne, siarkowe i żelazowe. b) bakterie fotosyntezujące - synteza prostych zw. organicznych ze składników mineralnych dzięki energii słonecznej, mała ilość, org. beztlenowe, występowanie w glebach podmokłych, wodach powierzchniowych i glebach inicjalnych (organizmy pionierskie). 2) cudzożywne (heterotroficzne) Czerpią energię i węgiel ze zw. organicznych znajdujący się w glebie. Przyczyniają się do wielokierunkowych przemian tworzywa glebowego, zwłaszcza substancji organicznej. Większość rozkłada i czerpie pożywienie z różnych zw.org. choć niektóre posiadają wysoki poziom specjalizacji (np. rozkład trudnorozkładalnego błonnika, bakterie wiążące azot atmosferyczny) 4. Opisać problem metali ciężkich w glebie: Metale ciężkie są to pierwiastki o gęstości większej niż 4,5 g/cm3. Mają tendencję do oddawania elektronów. Są używane w przemyśle, odznaczają się dużą toksycznością dla organizmów żywych.Zalicza się do nich zazwyczaj: Se, Te, As, Sn, Zn, Cu, Hg, Pb, Cd, Cr, Ni, Co, Mn, Mo; czasem takżeinne. Metale ciężkie w glebach mogą pochodzić ze źródeł naturalnych, jak i antropogenicznych. Najważniejsze źródła naturalne to: wybuchy wulkanów, procesy glebotwórcze, wietrzenie, skała macierzysta gleby, parowanie oceanów Do antropogenicznych źródeł metali ciężkich w glebach zalicza się: opady pyłów (zwłaszcza metalurgicznych), spaliny, działalność kopalnictwa, hutnictwa, przemysłu chemiczego i energetyki oraz wprowadzanie do gleb ścieków, odpady, nawozów mineralnych i organicznych, a także pestycydów. Mobilność metali ciężkich – szczególne znaczenie z punktu widzenia zagrożenia roślin, mikroflory i fauny glebowej oraz włączania do łańcucha pokarmowego mają rozpuszczone formy met ciężkich. Najważniejsze czynniki decydujące o mobilności met ciężkich w glebach to: Rodzaj metalu Odczyn Pojemność sorpcyjna Warunki natlenienia (potencjał redox), Możliwość tworzenia ruchliwych połączeń kompleksowych ze związkami organicznymi O pobieraniu metali ciężkich z gleby przez rośliny decydują też czynniki zależne od roślin O pobieraniu metali ciężkich z gleby przez rośliny decydują też czynniki zależne od roślin, czyli: gatunek, cechy ekotypowe i genotypowe (czyli odmiana, linia hodowlana), morfologia, wiek i faza rozwojowa oraz interakcje jonowe o charakterze synergizmu lub antagonizmu Zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi w Polsce – poważniejsze zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi występuje lokalnie w sąsiedztwie znaczniejszych źródeł emisji (np. huty metali kolorowych) oraz w przypadkach bezpośredniego zanieczyszczenia bogatymi w metale odpadami bądź innymi substancjami. Wysokie zawartości met ciężkich w glebach są w sąsiadujących z zakładami hutniczymi obszarami. Poważnym źródłem zanieczyszczenia lokalnego met ciężkimi mogą być ścieki miejskie i przemysłowe, ołowiem zanieczyszczone są gleby w bezpośrednim sąsiedztwie dróg i autostrad. 5.Opisać wpływ czasu i uksztaltowania terenu na procesy glebotwórcze: CZAS (WIEK GLEBY) trwanie procesu powstawania i rozwoju gleby, im dłużej wytwarzał się gleba, tym silniej mogły oddziaływać czynniki glebotwórcze, gleby przechodzą stadia rozwojowe, tempo ich zmian uzależnione jest od: czasu (interglacjał, interstadiał), nasilenia poszczególnych czynników, gleby tego samego wieku, występujące na danym terenie nie muszą się znajdować w tym samym stadium rozwoju, jeśli oddziaływanie na skały macierzyste czynników glebotwórczych w tym samym czasie będzie różne. RZEŹBA TERENU (UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI): z rzeźbą związane są: erozja, stosunki wodne i termiczne, erozja: najmniej narażone płaskie wierzchowiny (występują tam gleby o dobrze wykształconych profilach); spadziste i strome stoki- profile słabo wykształcone, rzeźba szczególnie widoczna w górach, wpływa na intensywność oddziaływania czynników glebotwórczych, wpływa na ilość wody w profilu, przyczynia się do tworzenia klimatu lokalnego, powierzchnie na stokach nadmiernie suche, doliny mocno uwodnione. 6.Wymienic co wplywa na porowatosc w glebie: Porowatość: a) czynniki wewnętrzne: skład granulometryczny, stopień obtoczenia ziaren, rodzaj minerałów ilastych, ilość i rodzaj próchnicy, stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego zasadami, skład kationów wymiennych kompleksu sorpcyjnego, rodzaj i trwałość struktury gleby. b) czynniki zewnętrzne: zmiany temperatury i wilgotności, szata roślinna i jej fenofaza, rodzaj zastosowanych zabiegów uprawowych i nawozowych, inna działalność agrotechniczna czy melioracyjna. 7. wymienic co wplywa na sorpcje wymienna: a) Sorpcja wymienna – wymiana jonów pomiędzy roztworem glebowym a koloidalnym kompleksem sorpcyjnym. Czynnik wpływające na sorpcję wymienną to budowa sorbenta, rodzaj kationu, rodzaj towarzyszącego anionu, stężenie kationu w roztworze, stężenie roztworu, temperatura. 8.Co to jest ODR: Natężenie dyfuzji tlenu (ODR): to zdolność gleby do zaopatrzenia korzeni roślin w tlen; jest możliwa do określenia doświadczalnego; stanowi wskaźnik natężenia korzeni roślin w glebie uwzględniający wpływ: wilgotności temperatury struktury gleby aktywności respiracyjnej gleby 9.Jak mozna regulowac zawartosc prochnicy w glebie: Istnieją trzy metody regulowania próchnicy w glebie: - odpowiedni system zmianowania, - stosowanie nawozów organicznych,- nawożenie mineralne i właściwa agrotechnika.
zestaw 7 1.co to sa czastki szkieletowe: Cząstki szkieletowe – Stanowią mało czynną część gleby, w pewnym zakresie spełniają rolę materiału zapasowego, z którego pod wpływem wietrzenia powstają frakcje o mniejszych średnicach oraz mogą się uwalniać składniki pokarmowe roślin. 2.Stany gleby zalezne od wilgotności 4.Subst prochnicze jak oddzialywuja na fiz wlasciwosci gleby: Wpływ związków próchniczych na właściwości fizyczne gleby: na tworzenie struktury agregatowej poprawa stosunków wodno-powietrznych działa jako lepiszcze strukturotwórcze sklejające elementarne cząstki masy glebowej w agregaty, na stosunki wodne – posiadają wysoką pojemność wodną mogą zatrzymywać 3-5 krotnie więcej wody w formie dostępnej dla roślin w stosunku do swojej wagi, na barwę gleby – ciemne zabarwienie próchnicy silne pochłanianie promieni słonecznych  poprawa właściwości termicznych gleby. 5.zanieczysczenie gleby subst org omowic problem: Podatność zanieczyszczeń organicznych na biodegradację zależy od specyficznych właściwości i budowy cząstek danej substancji. Szybkość rozkładu zanieczyszczeń w glebie uwarunkowana jest jednak dodatkowo współdziałaniem czynników wpływających korzystnie lub niekorzystnie na przebieg mikrobiologicznych procesów. Tak więc szybkość biodegradacji zależy od ogólnych warunków decydujących o procesach biologicznych: obecności w glebie gatunków lub szczepów mikroorganizmów zdolnych do rozkładu danych substancji, od temperatury, wilgotności gleby, stanu jej natlenienia, podaży niezbędnych dla mikroorganizmów składników pokarmowych, a zwłaszcza azotu i fosforu, obecności w glebie składników toksycznych. Zanieczyszczenie organiczne w glebach należy przede wszystkim wymienić: Substancje ropopochodne – otrzymywane z ropy naftowej w wyniku jej rozdzielania na poszczególne frakcje. Ropopochodne stanowią zwykle mieszaniny substancji o różnym składzie chemicznym, ale o podobnych cechach użytkowych oraz o podobnych właściwościach. WWA – to związki o zróżnicowanej liczbie (zwykle 2-6) skondensowanych pierścieni benzenowych powstającymi jako niepożądane produkty uboczne w procesach spalania substancji organicznych, zwłaszcza paliw konwencjonalnych: węgli kamiennych i brunatnych, oleju, drewna itp. Związki chloro organiczne to substancje o dużej toksyczności i trwałości w środowisku. Chlorowane węglowodory alifatyczne zwłaszcza chloro pochodne metanu etanu i etenu stosowane były jako rozpuszczalniki substancji niepolarnych, charakteryzują się dużą lotnością PCB (polichlorowane bifenyle) – tworzą grupę izomerów o zróżnicowanej zawartości Cl. Dioksyny – charakteryzują się wysoką trwałością i toksycznością dla środowiska. Powstają jako produkty uboczne w syntezie związków chloro organicznych, a także podczas spalania tych związków w temp 300-600oC np. pożary lasów, spalanie odpadów w spalarniach itp. Pestycydy – jedyna grupa ksenobiotyków wprowadzana do środowiska w sposób zamierzony i celowy. Pestycydy obejmują substancje i mieszaniny przeznaczone do zwalczania lub wabienia organizmów zwierzęcych, niszczących rośliny itp Najważniejsze cechy substancji organicznych to: Toksyczność wobec organizmów glebowych, Podatność na biodegradację, Podatność na rozkład chemiczny, fotochemiczny lub termiczny, Rozpuszczalność w wodzie, Lotność której miarą jest temperatura wrzenia oraz prężność pary. Zmiany właściwości gleby spowodowane zanieczyszczeniami związkami organicznymi. 1. Zanieczyszczenia org. obniżają przepuszczalność dla wody i powietrza 2. Pogorszają warunki natlenienia oraz naruszają równowagi biologicznej. 3. Powodują znaczny spadek aktywności biologicznej gleb. 4. utrudniają uprawę gleby zanieczyszczonej oraz podejmowanie działań rekultywacyjnych. 5. dyskwalifikują zanieczyszczoną wodę jako źródło zaopatrzenia dla celów pitnych. 7.podział gleb ze względu na miąższość: Miąższość gleby: łącznie głębokość wszystkich jednolitych genetycznie poziomów zróżnicowania profilu glebowego od powierzchni do skały macierzystej. Gleby wytworzone ze skał masywnych: Całkowite >150cm, Niecałkowite<150cm, Płytkie< 50cm, Średnio głębokie 50 - 100cm, Głębokie >100cm. Gleby wytworzone ze skał masywnych – profil glebowy łącznie z zwietrzeliną utworu macierzystego. Płytkie < 25cm, Średnio głębokie 25 - 50 cm, Głębokie 50 - 100, B. głębokie >100cm. Gleby organiczne Płytkie 30 - 80cm, Średnio głębokie 80 - 130, Głębokie> 130. 7. miareczkowanie 8.mezofauna- wymienić: Największe znaczenie mają dżdżownice i wazonkowce – ustrukturalniają glebę, zwiększają przyswajalność składników pokarmowych, porowatość i stosunki wodno-powietrzne poprzez tworzenie koprolitów. Stawonogi przemieszczają, rozdrabniają i częściowo przetwarzają substancję organiczną.	zestaw 8: 1.Metoda potencjometryczna: POTENCJOMETRIA Metody potencjometryczne wykorzystuj ą zależność mi ę dzy stężeniem (a ś ci ś lej aktywno ś ci ą) oznaczanego jonu w roztworze i potencjał em elektrycznym odpowiedniej elektrody. Poniewa ż potencja ł elektrody wzgl ę dem roztworu nie jest dost ę pny bezpoś rednim pomiarom, wykonuje si ę pomiar sił y elektromotorycznej (SEM) ogniwa, którego jednym pół ogniwem jest elektroda wskaźnikowa, której potencja ł jej zależ y od st ęż enia oznaczanego jonu), a drugim – elektroda porównawcza, której potencja ł ma wartość sta łą . Obie elektrody s ą w kontakcie z badanym roztworem. Metody potencjometryczne polegaj ą wi ę c na pomiarze si ły elektromotorycznej (SEM) ogniwa zł oż onego z dwu elektrod zanurzonych do badanego roztworu. Mierzona SEM zależ y w okre ś lony sposób od stęż enia w roztworze oznaczanego sk ł adnika. Za zmianę SEM odpowiedzialna jest jedna z elektrod, elektroda wska źnikowa. Metody potencjometryczne dzielą si ę na dwie grupy: 1. Metody bezpoś rednie polegaj ą ce na wyznaczeniu stęż enia oznaczanego sk ł adnika na podstawie warto ś ci SEM ogniwa, którego kalibracji dokonano za pomocą próbek wzorcowych. Nale żą tu pomiary pH roztworów oraz oznaczenia za pomocą elektrod jonoselektywnych. 2. Metody pośrednie czyli miareczkowe stosowane s ą do wyznaczania punktu ko ńcowego miareczkowania – jest to tzw. miareczkowan ie potencjometryczne. W miareczkowaniu tym wyznacza si ę zmiany SEM odpowiedniego ogniwa spowodowane dodawaniem mianowanego roztworu odczynnika miareczkującego. 2.czynniki strukturotwórcze: Czynniki strukturotwórcze o koloidy glebowe – mineralne, organiczne z wiodącą rolą związków próchnicznych, o węglany wapniowe oraz inne związki Ca, Mg, Fe, o Wydzieliny organizmów glebowych – w tym roślin wyższych, o dezintegracja fizyczna – na przemian zjawiska zamarzania i odmarzania oraz wysychania i namakania gleby. 3.czynniki wpływajace na porowatość: Porowatość: a) czynniki wewnętrzne: skład granulometryczny, stopień obtoczenia ziaren, rodzaj minerałów ilastych, ilość i rodzaj próchnicy, stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego zasadami, skład kationów wymiennych kompleksu sorpcyjnego, rodzaj i trwałość struktury gleby. b) czynniki zewnętrzne: zmiany temperatury i wilgotności, szata roślinna i jej fenofaza, rodzaj zastosowanych zabiegów uprawowych i nawozowych, inna działalność agrotechniczna czy melioracyjna. 4.problem pustynnienia i stepowienia: Pustynnienie – jest to naturalny lub antropogeniczny proces nieodwracalnych zmian gleby i roślinności na obszarach suchych, prowadzący do ich aridyzacji i zmniejszenia produktywności biologicznej. W skrajnej sytuacji pustynnienie może doprowadzić do całkowitej dezintegracji potencjału biologicznego i przekształcenia danego obszaru w pustynię Pustynnienie prowadzi do: - zmian klimatycznych przejawiających się osuszaniem klimatu, - obniżania poziomu, a nawet całkowitego zaniku wód podziemnych, - wysychania źródeł, studni, rzek i strumieni, - kurczenia się jezior, bagien i mokradeł, - zubożenia roślinności i zmniejszenia się produktywności ekosystemów, - zmniejszenia zasobów pastwisk i produktywności pól uprawnych, a przez to - pogarszania warunków życia ludzi. Stepowienie – wkraczanie roślinności stepowej na obszar strefy leśnej bądź też zwiększanie się udziału roślin stepowych w zbiorowiskach roślinnych strefy leśnej, co jest związane z przesuszeniem gleb. Zachodzi głównie w warunkach klimatu kontynentalnego i subkontynentalnego, a przyczyniają się do tego procesu zarówno czynniki naturalne (pożary), jak i działalność człowieka prowadząca do obniżenia poziomu wód gruntowych. W strefie umiarkowanej, warunkiem stepowienia jest trwały, obserwowany przez wiele lat, spadek rocznej sumy opadów do wartości poniżej 500mm i kontynentalizacja klimatu. Na obszary leśne zaczyna wkraczać roślinność trawiasta. Przyczynia się ona do wzbogacania gleb w przyswajalne formy azotu i fosforu. Pod okrywą traw zachodzi biologiczne przekształcanie gleb kwaśnych (bielicowe) i alkalicznym w gleby o odczynie obojętnym zasobne w wapń i magnez. Klasyczne stepowienie polega na przekształceniu nieleśnych zbiorowisk roślinnych (łąki, pastwiska, zarośla), w zbiorowiska o charakterze zbliżonym do stepów. Stepowienie nie jest korzystne dla utrzymania globalnej równowagi ekologicznej. Wiąże się z radykalnym zmniejszeniem zdolności do biologicznego wiązania dwutlenku węgla, czy z ograniczeniem produkcji pierwotnej. 5.co to jest aktywnosć respiracyjna gleby: Aktywność respiracyjna gleby: całkowite zapotrzebowanie gleby na tlen lub też intensywność wydzielania dwutlenku węgla Zależy od: gatunku gleby fazy rozwojowej kondycji roślin aktywności biologicznej gleby (zawartości substancji organicznej, zasobności w składniki pokarmowe, wilgotności i temperatury) 6.wpływ skały macierzystej na tworzenie się gleby: SKAŁY MACIERZYSTE – MAGMOWE: gleby wytworzone w skałach obojętnych i zasadowych są bardziej urodzajne od gleb wytworzonych w skałach kwaśnych, zasadowe grubokrystaliczne- gleby gliniaste, głębokie, drobnokrystaliczne zasadowe- gleby gliniaste, płytkie lub średnio głębokie, kwaśne gruboziarniste- gleby piaszczyste, głębokie, drobnokrystaliczne i kwaśne- gleby płytkie, gruboziarniste (piaszczyste, szkieletowe). SKAŁY MACIERZYSTE – METAMORFICZNE: powstają z nich gleby płytkie lub średniogłębokie, o składzie mechanicznym piaskowców, z dużą domieszką zwietrzeliny, stosunkowo najlepsze gleby tworzą się z łupków (piaski gliniaste lub gliny). SKAŁY MACIERZYSTE – OSADOWE: Gdzie ważną rolę pełnią procesy egzogeniczne, takie jak: wietrzenie mechaniczne, biologiczne, chemiczne działanie lodowców, wiatru, wody sedymentacja. 7.edafon - definicja i podział: Edafon – organizmy glebowe niezbędne do powstawania i funkcjonowania gleby. Ich ilość i skład gatunkowy uzależniony jest głównie od: - zasobności gleby w składniki pokarmowe, - ilości i jakości substancji organicznej, - odczynu, - stosunków wodno-powierzchniowych. Przyjmuje się ogólny podział na mikroorganizmy, mezoorganizmy i makroorganizmy. Organizmy glebowe zasiedlają głownie poziom próchniczny gleby. 8.formy pierwiastków w glebie: Formy występowania: minerały, bezpostaciowe związki chemiczne, jony, substancje organiczne. w kompleksowych połączeniach mineralno-organicznych (chelaty) 9.wpływ próchnicy na glebę czy jakos tak: rola próchnicy Próchnica działa jako lepiszcze strukturotwórcze, powodując sklejanie elementarnych cząstek w większe cząsteczki. Tym samym powstaje struktura gruzełkowata gleby. Związki próchniczne mają wysoką pojemność wodną. Mogą zatrzymać nawet 5-krotnie więcej wody niż same ważą i to w formie dostępnej dla roślin. Jest to właściwość, która ma szczególne znaczenie dla gleb piaszczystych, ponieważ ich pojemność wodna zależy głównie od zawartości substancji próchnicznych. Próchnica wpływa też na stosunki wodno-powietrzne w glebie i aktywizuje w niej życie mikrobiologiczne. Sprzyja bowiem równoległemu rozwojowi mikroorganizmów beztlenowych (wewnątrz gruzełków) i tlenowych pomiędzy nimi. Próchnica poprawia zasobność gleb. Jej związki mogą zmagazynować 4 do 12 razy więcej składników pokarmowych niż część mineralna gleby. Zwiększa też zdolności buforowe gleb, regulując i stabilizując ich odczyn. Związki próchniczne mają także istotny wpływ na procesy fizjologiczne roślin. W ich skład wchodzi wiele tzw. substancji wzrostowych, które intensyfikują szereg ważnych procesów  fizjologicznych roślin, takich jak gospodarka wodna, oddychanie i fotosynteza.	zestaw 9: 1. wyjaśnić zjawisko fotoluminescencji: 2. wymienić cechy mofrologiczne gleby: Cechy morfologiczne: ilość i układ poziomów genetycznych (obraz profilu glebowego), miąższość gleby, poszczególnych jej poziomów, barwa, struktura, układ (tekstura), konkrecje (nowotwory glebowe), stopień rozkładu masy organicznej (w glebach organicznych). 3. co to są utwory szkieletowate i jaki jest ich podział: utwory szkieletowate 5 – 60% zawartości frakcji szkieletowej słabo szkieletowate (inne nazwy: żwirowate, kamieniste) zawierające 5 – 15% cząstek szkieletowych, szkieletowate od 15 – 25% frakcji szkieletowych, mocno szkieletowate 25 – 35% frakcji szkieletowych, bardzo mocno (ekstremalnie) szkieletowate 35 – 60% frakcji szkieletowych. 4. wymienić czynniki decydujące o ilości wody glebowej: klimat, warunki hydrogeologiczne, rzeźba,budowa gleby i jej własciwosci, sposób użytkowania oraz zastosowanezabiegi melioracyjne i agrotech­­ 5. przemiany azotu w glebie, wyjaśnić jednym zdaniem pojęcie: Amonifikacja – mikrobiologiczny rozkład organicznych związków azotowych do NH3 i innych prostych związków mineralnych Nitryfikacja – utlenianie NH3 do HNO3 Denitryfikacja – redukcja NO3 i NO2 do wolnego N i NH3 przebiega w warunkach ograniczonego dostępu tlenu 6. sorbcja mechaniczna: sorpcja mechaniczna – polega na zatrzymywaniu w sposób mechaniczny stałych cząstek zawieszonych w cieczy – zatrzymywane są drobne cząstki niesione przez infiltrująca wodę. Równocześnie infiltrująca woda zostaje oczyszczona z zawiesiny. Zależy od składu granulometrycznego, budowy i miąższości gleb. 7. omów wpływ związków próchniczych na rozwój i wzrost roślin i mikroorganizmów: Wpływ związków na rozwój i wzrost roślin i mikroorganizmów: są źródłem C, N, P dostępnych dla roślin po zmineralizowaniu, makro i mikroorganizmy glebowe czerpią z substancji organicznej niezbędną dla ich życia energię i mineralne składniki pokarmowe, zawierają wiele tzw. substancji wzrostowych (witaminy, auksyny, niektóre inne kwasy organiczne oraz substancje o charakterze antybiotyków) identyfikując ważne procesy fizjologiczne roślin (gospodarka wodna, oddychanie, fotosynteza), mogą przeciwdziałać występowaniu chorób niektórych roślin uprawnych. 8. podaj klasy glonów zamieszkujących glebę: sinice okrzemki zielenice różnowiciowce 9. omów degradację biologiczną gleby: Degradacja biologiczna gleb: - „zmęczenie gleb uprawnych”, - załamanie naturalnej równowagi środowiska glebowego, - prowadzi do zmniejszenia plonów roślin uprawnych. Zmęczenie gleb: - spowodowane jest rozwojem patogenów roślin (czynnik wywołujący określoną chorobę, czyli reakcjęrośliny na daną substancję) oraz mikroorganizmów ograniczających funkcje poszczególnych grup mikro i mezoflory, - występuje najczęściej przy uprawie roślin motylkowych, Aby zapobiegać degradacji gleb stosuje się następujące zabiegi: - zabiegi agrotechniczne sprzyjające rozwojowi aktywności mikrobiologicznej, - płodozmian z uwzględnieniem odpowiedniego następstwa roślin „uzdrawiających”, - stosowanie nawozów organicznych, -ograniczenie używania chemicznych środków ochrony roślin, - stosowanie odpowiednich szczepionek bakteryjnych zawierających szczepy zdolne do biodegradacji toksyn i mykotoksyn. Biologiczne skażenie gleb: (występowanie bakterii chorobotwórczych i pasożytów); źródła: nawozy organiczne: obornik, gnojowica, gnojówka, niekonwencjonalne substancje użyźniające i ścieki komunalne, składowiska odpadów komunalnych, wody powodziowe, zakłady wytwarzające i przetwarzające odpady organiczne (np. odpady z rzeźni).	zestaw1: 1. Wymień granice konsystencji: 1 płynnosci - wilgotnośc przy której gleba traci zdolnoć zachowania nadanego kształtu i sie rozpływa­­ 2 plastycznosci - jest to wilgotnoscprzy której gleba nabiera zdolnosci do plastycznego odkształcania sie przu urabianiu­­ 3 skurczu - jest to wilg przy której próbka gleby w miare dalzego osuszania nie zmienia juz objetosci , jednoczesnie zmieniajac barwe na jasniejsza­­ 2. Cechy morfologiczne gleb: Cechy morfologiczne: ilość i układ poziomów genetycznych (obraz profilu glebowego), miąższość gleby, poszczególnych jej poziomów, barwa, struktura, układ (tekstura), konkrecje (nowotwory glebowe), stopień rozkładu masy organicznej (w glebach organicznych). 3. Nowotwory glebowe: Nowotwory glebowe: (wytrącenia, konkrecje) – widoczne gołym okiem skupienia różnych substancji, najczęściej w postaci różnej wielkości plam i zacieków, odróżniające się od otaczającej je zasadniczej masy glebowej składem i barwą. o Próchniczne – ciemnoszare, ciemnobrunatne, językowate nacieki, poziomy podpróchniczne o Krzemionkowe – białawe plamy, języki i żyłki, poziomy eluwialne, o Węglanowe – białawe, wytracenia CaCO3, formy bryłek, igiełek, poziomy głębsze w glebach wytworzonych z lessów, o Żelaziste – skupienia związków Fe, plamy, nacieki rdzawe lub zielonkawe, o Koprolitowe – skupienia koprolitów, powstających w procesach fizykochemicznych, szczególnie dżdżownic, występują w postaci zaokrąglonych agregatów o średnicy kilku milimetrów. 4. Grzyby w glebach: Grzyby – organizmy heterotroficznie, głównie tlenowe. Jest ich mniej niż bakterii ale wagowo mogą im dorównywać. Podział wg sposobu funkcjonowania oraz ich rolę w glebie: 1) grzyby saprofityczne – żyją na substancji organicznej, pełnią ważną rolę w procesach humifikacji i mineralizacji, zwłaszcza w przypadku substancji trudnorozpuszczalnych i w warunkach nie sprzyjających aktywności bakterii i promieniowców (np. kwaśny odczyn). 2) grzyby żyjące w symbiozie z roślinami wyższymi – korzystne współżycie (mykoryza), grzyby pomagają w pobieraniu wody i składników pokarmowych oraz dostarczaniu substancji wzrostowych 3) Grzyby pasożytnicze – rozwijające się na tkankach żywego organizmu, są najczęstszą przyczyną chorób roślin. 5. Degradacje geomechaniczna – charakterystyka: Degradacja geomechaniczna gleb – polega na częściowym lub całkowitym mechanicznym zniszczeniu profilu glebowego wskutek zniszczenia powierzchni litosfery, co wiąże się ze zmianą dotychczasowych warunków geomorfologicznych. Zachodzi pod wpływem różnego rodzaju robót ziemnych (prac górniczych, budowlanych), jest związana z tworzeniem wysypisk, zwałowisk. Na terenach zdegradowanych dochodzi do powstania antropogenicznych form rzeźby w postaci zwałowisk (zwały, hałdy), czyli form wypukłych, oraz wyrobisk, czyli form wklęsłych. Skutki degradacji geomechanicznej gleb spowodowanej działalnością górniczą są uzależnione od sposobu oraz wielkości wydobycia kopaliny. Rozmiar degradacji zależy w dużym stopniu od sposobu prowadzenia wydobycia (odkrywkowo lub głębinowo) oraz dostępności złoża (głębokości jego zalegania). Istotne jest także czy eksploatacja prowadzona jest w wielu, ale rozproszonych i niewielkich kopalniach, czy w nielicznych, ale wielkich zakładach wydobywczych. Bardzo intensywna, silnie skoncentrowana degradacja występuje w miejscach wydobycia węgla brunatnego, gdzie tych miejsc jest tylko kilka, lecz są one ogromne. Na drugim biegunie są kruszywa, eksploatowane w bardzo wielu miejscach, gdzie degradacja jest rozproszona i niewielka. Największe są kopalnie odkrywkowe, natomiast mniejsze powierzchnie zajmują kopalnie głębinowe. Najważniejsze formy degradacji geomechanicznej gleb związane z górnictwem podziemnym: - dewastacja terenu w związku z budową szybów, - deformacje terenu w wyniku osiadania, - zwałowiska (hałdy) skały płonnej, - składowiska odpadów przeróbczych (np. poflotacyjnych), - składowiska odpadów komunalnych i przemysłowych. 6. Opisz absorpcyjna spektroskopie atomową: Atomowa Spektrometria Absorpcyjna (ASA lub AAS) – technika analityczna pozwalająca na oznaczanie pierwiastków chemicznych (przede wszystkim metali) w próbkach ciekłych, stałych i gazowych. Zasada pomiaru opiera się na zjawisku absorpcji promieniowania o specyficznej długości fali przez wolne atomy metali. Procedura pomiarowa polega na wprowadzeniu próbki do aparatu atomizerem, pomiarze absorbancji i obliczeniu na jej podstawie stężenia. ASA jest metodą wymagającą wykonania krzywej wzorcowej przed przystąpieniem do pomiarów. Niezbędne jest również posiadanie odpowiedniej lampy dla każdego oznaczanego pierwiastka. Sposób wprowadzania próbki jest ściśle związany z zastosowanym atomizerem. Jego wybór jest etapem decydującym o czułości i poprawności oznaczenia oraz klasyfikuje metody ASA na rodzaje. Do najważniejszych atomizerów należą: płomieniowe, elektrotermiczne i wodorkowe (zimnych par). W trakcie atomizacji powstają tzw. wolne atomy (np. pod wpływem temperatury, poprzez odparowanie rozpuszczalnika – jeśli atomizacja zachodzi w płomieniu). Ich charakterystyczną cechą jest zdolność do absorbowania promieniowania o długości fali odpowiadającej promieniowaniu emitowanemu przez wzbudzone atomy danego pierwiastka. Źródłem promieniowania absorbowanego przez wolne atomy są specjalne lampy. Do najczęściej stosowanych należą lampy z katodą wnękową. Lampa ta zbudowana jest z katody (pokrytej warstwą metalu, do oznaczania którego jest przeznaczona) i anody zamkniętych w cylindrze wypełnionym gazem szlachetnym.W trakcie pracy lampy następuje jonizacja gazu, który ulega rozładowaniu na katodzie, powodując wzbudzenie atomów metalu. 7. Obieg fosforu: Fosfor do gleby dostarczany jest z resztek roślinnych i obornika, nawozów mineralnych i w formie związanej przez minerały glebowe. Resztki roślinne i obornik częściowo rozkładane są do substancji organicznej gleby, a częściowo wraz z poprzednio wymienionymi składnikami tworzą przyswajalny fosfor glebowy. Przyswajalny fosfor jest pobierany przez rośliny, ulega stracie przez wymywanie i erozję i jest wiązany ponownie do minerałów glebowych. 8. Typy kwasowości / zasadowości: Kwasowość gleby – stan, w którym jej odczyn jest kwaśny. Może ona ulegać zmianom za sprawą jonów wodorowych związanych z koloidami glebowymi, które mogą ulegać odszczepieniu i przechodzić do roztworu glebowego, bądź mogą być z niego wychwytywane. Wyróżniamy: a) kwasowość czynną (aktywną) – pochodzi z jonów wodorowych roztworu glebowego. Jest ona najbardziej szkodliwa. Oznaczamy ja w wyciągach wodnych bądź w zawiesinach glebowych. b) kwasowość potencjalną – spowodowana jest obecnością jonów H+ i Al3+ zaabsorbowanych przez koloidy glebowe. Ujawnia się pod działaniem roztworów soli. Dzielimy ją na: - kw. wymienną – pochodzi od jonów H+ wypieranych z kompleksu sorpcyjnego przez roztwory soli obojętnych np. KCl, CaCl2, oraz jonów H+, które powstają w wyniku hydrolizy AlCl3. - kw. hydrolityczną – zależy od jonów H+ i Al3+ silnie związanych z kompleksem sorpcyjnym. Ujawnia się pod działaniem soli hydrolizujących zasadowo. Miarą kw. hydrolitycznej jest powstający kwas octowy 9. Teoria polifenolowa – przy tworzeniu próchnicy: Przyjmowane są dwie koncepcje. Według Flaiga (1966) : 1. Lignina w wyniku działania mikroorganizmów rozkładana jest do podstawowych jednostek strukturalnych - jednostek fenylopropanowych. 2. Jednostki fenylopropanowe ulegają demetylacji i utlenieniu bocznych łańcuchów węglowych pod wpływem enzymów - oksydaz fenolowych, w rezultacie czego z fenoli powstają chinony. 3.Chinony reagują ze związkami azotowymi i powstają związki próchniczne (kwasy humusowe) Wyróżnia ona następujące etapy powstawania związków próchnicznych 1. Mikroorganizmy rozkładają cukry proste, część białka i celulozy w resztkach roślinnych. 2. Celuloza jest rozkładana przez miksobakterie, które syntezują polifenole. Polifenole w wyniku działania enzymów fenolowych (oksydaz) są utleniane do chinonów, które reagują ze związkami azotowymi i tworzą związki próchniczne. 3. Następuje rozkład ligniny, w wyniku którego uwalniane są fenole, które również służą jako materiał do syntezy związków próchnicznych. Synteza substancji próchnicznych z chinonów nie jest rzadkim przypadkiem. Jest dobrze znanym zjawiskiem, które ma miejsce w czasie formowania melaniny w uszkodzonych, dojrzałych owocach i warzywach. Lignina jest bardziej odporna na rozkład i jest głównym składnikiem komórek roślinnych. Dlatego też, w teorii polifenoli właśnie ją uznaje się za główne źródło fenoli w procesie tworzenia związków próchnicznych. 10. Czynniki determinujące dobór i zakres prac rekultywacyjnych: Czynniki determinujące dobór i zakres prac rekultywacji: · - lokalizacja i powierzchnia terenu rekultywacyjnego, · - układ terenu (struktura, kształt), · - rzeźba terenu, · - zamierzony kierunek zagospodarowania, · - dostępność urządzeń i narzędzi, · - dostępność siły roboczej i jej koszt, · - koszt jednostkowy różnych technik i prac, · - planowy czas wykonania zadania.
Zestaw 4: 1. Chromatografia gazowa: Chromatografia gazowa to analityczna technika chromatograficzna, w której fazą nośną jest gaz (najczęściej hel, coraz rzadziej wodór). Technika ta umożliwia procentowe ustalenie składu mieszanin związków chemicznych, w których występuje ich nawet kilkaset. nie umożliwia natomiast bezpośredniej identyfikacji struktury chemicznej związków, za wyjątkiem aparatów z detektorem masowym. Metoda ta jest oparta na rozdzielaniu mieszanin na długich i cienkich kolumnach z odpowiednim wypełnieniem stałym lub żelowym, a następnie detekcji stężenia kolejno wychodzących związków na wylocie kolumny. Mechanizm rozdziału oparty jest na występowaniu oddziaływań międzycząsteczkowych między związkami rozdzielanych mieszanin i wypełnieniem kolumn. Oddziaływania te hamują przepływ związków chemicznych przez kolumnę. Czym są one silniejsze, tym czas przejścia związku chemicznego przez kolumnę jest dłuższy. Czas przejścia danego związku chemicznego przez całą kolumnę jest nazywany jego retencją. Przy odpowiednio długiej i cienkiej kolumnie czasy retencji związków są na tyle różne, że wychodzą one z kolumny osobno, przy czym cała objętość związku wychodzi w stosunkowo krótkim czasie. 2. Rekultywacja jezior i sztucznych zbiorników wodnych: METODY REKULTYWACJI JEZIOR I RZEK Metody rekultywacji jezior i sztucznych zbiorników wodnych silnie zeutrofizowanych. 1. mechaniczne a) bagrowanie – usuwanie warstwy osadów dennych i części przybrzeżnej roślinności zakorzenionej b) destratyfikacja – burzenie lub niedopuszczenie do powstania w jeziorze uwarstwienia termicznego, stymulującego masowy rozwój glonów w górnej – nagrzanej i oświetlonej – warstwie wód c) przepłukiwanie – dające oprócz działania destratyfikacyjnego efekt rozcieńczania 2. chemiczne a) precypitacja – strącanie związków fosforu, a tym samym usuwanie części tego biogennego pierwiastka z obiegu i ograniczenie przyrostu masy glonów b) stosowanie algicydów 3. biomanipulacja – polega na ingerencji w skład gatunkowy zooplanktonu i introdukcji wybranych gatunków ryb 3. Wymień rodzaje sorpcji: a) Sorpcja wymienna – wymiana jonów pomiędzy roztworem glebowym a koloidalnym kompleksem sorpcyjnym. Czynnik wpływające na sorpcję wymienną to budowa sorbenta, rodzaj kationu, rodzaj towarzyszącego anionu, stężenie kationu w roztworze, stężenie roztworu, temperatura. b) Sorpcja chemiczna – polega na reakcjach chem., w wyniku których rozpuszczalne i przyswajalne dla roślin składniki pokarmowe przechodzą w związki nierozpuszczalne, których rośliny nie mogą pobierać (uwstecznianie, retrogradacja składnika). Intensywność tej sorpcji zależy od odczynu. c) Sorpcja biologiczna – zatrzymywanie składników przez rośliny i organizmy glebowe, które je pobierają i wykorzystują do funkcji życiowych, a następnie po obumarciu ulegają rozkładowi i te składniki te są uwalniane do gleby. Jest to proces niekorzystny w okresie intensywnego wzrostu roślin, natomiast korzystny jesienią. d) Sorpcja fizyczna – polega na fizycznym, wzajemnym oddziaływaniu (przyciąganiu) na siebie różnych cząsteczek (wskutek działania sił van derWaalsa). Dochodzi do zagęszczania się na powierzchni silnie zdysperowanych cząstek stałych (koloidów) molekuł innych ciał, znajdujących się w ośrodku płynnym lub gazowym (m.in. powstawanie wody higroskopowej). Zależy od powierzchni właściwej gleby. e) sorpcja mechaniczna – polega na zatrzymywaniu w sposób mechaniczny stałych cząstek zawieszonych w cieczy – zatrzymywane są drobne cząstki niesione przez infiltrująca wodę. Równocześnie infiltrująca woda zostaje oczyszczona z zawiesiny. Zależy od składu granulometrycznego, budowy i miąższości gleb. 14. Erozja eoliczne (wietrzna): Erozja wietrzna (eoliczna) – polega na przenoszeniu cząstek glebowych przez wiatr. Najbardziej podatne na ten rodzaj erozji są gleby wyschnięte, nie posiadające trwałej struktury agregatowej oraz Strona 33 pokrywy roślinnej, piaski i pyły (piaski wydmowe, lessy).W naszych warunkach klimatycznych erozja eoliczna nie powoduje dużych szkód, do jakich dochodzi na terenach, na których panuje klimat półsuchy i suchy. Nasilenie może nastąpić zimą, w przypadku, gdy po suchej jesieni wystąpią mrozy i wiatry przy braku śniegu. Erozja jest zjawiskiem naturalnym, jednak działalność człowieka może ją potęgować, np. poprzez likwidację lasów, niewłaściwe użytkowanie rolnicze nachylonych powierzchni. Inne czynniki, które mogą powodować degradację lub dewastację wiążą się ze zjawiskami wulkanicznymi i sejsmicznymi, jednak nie dotyczą bezpośrednio naszego kraju. Czynniki antropogeniczne degradacji są związane z przemysłową, rolniczą i bytową działalnością człowieka. Różnorodne formy aktywności ludzkiej wpływają na gleby w rozmaity sposób, najczęściej jednak – negatywnie. Procesy erozji wietrznej: - deflacja, - korazja, - akumulacja eoliczna. Czynniki zagrożenia erozją wietrzną: - rodzaj i gatunek gleby, - rzeźba terenu i czynniki topograficzne, - siła wiatru, - wilgotność gleby, - rodzaj okrywy roślinnej, - sposób użytkowania terenu. Metody przeciwdziałania erozji wietrznej Obejmują działania w zakresie: - lokalnej modyfikacji i osłabieniu siły wiatru, - zapobiegania nadmiernemu przesuszaniu gleb, - wprowadzenia na powierzchnię gleby stabilnej okrywy roślinnej. Prędkość wiatru można modyfikować przez wprowadzenie: - zadrzewień śródpolnych, - wiatrochronnych pasów drzew, - krzewów w formie żywopłotów na granicach pól, wzdłuż cieków wodnych, dróg. 15. Rodzaje / stany wody pierwotnej: 16. Teoria polifenoli = prawdopodobnie podpunkt 9: 17. Czynniki klimatu, które wpływają na glebę (procesy glebotwórcze):	Zestaw 2: 20. Kolorymetria: Kolorymetria – technika analityczna określania stężenia roztworów barwnych za pomocą wizualnego porównania intensywności barwy roztworu badanego z intensywnością barwy wzorca.W kolorymetrii wykorzystuje się liniową zależność absorpcji promieniowania widzialnego od stężenia roztworu (prawo Lamberta-Beera). Uważana za metodę prostą, szybką i dokładną. Metody kolorymetryczne: metoda serii wzorców – próbkę badaną porównuje się z zestawem wzorców w probówkach kolorymetrycznych zawierających roztwory badanej substancji w określonych stężeniach lub ze skalą barw we wzorniku. miareczkowanie kolorymetryczne - do odpowiedniego rozpuszczalnika w cylindrze Nesslera dodaje się substancję oznaczaną tak długo, aż barwa roztworu zrówna się z barwą roztworu oznaczanego. oznaczenie stężenia w kolorymetrach lub cylindrach Hehnera, wykorzystując liniową zależność pomiędzy intensywnością zabarwienia a grubością warstwy roztworu. 21. Pierścienice żyjące w glebach: 22. Jakie siły działają na roztwór glebowy: elektrostatyczne, grawitacji, osmotyczne i kapilarne 23. Pedon: najmniejsza jednorodna pod względem genetycznym objętość gleby pozwalająca na zbadanie i zdefiniowani jej elementów składowych, poziomów genetycznych oraz właściwości w danym momencie (1- 1,5 m) 24. Formy występowania wapnia w glebie 24. Formy wapnia w glebie: rozpuszczalne węglany wapnia, kation wymienny w kompleksie sorpcyjnym, sole rozpuszczalne lub nierozpuszczalne w roztworze glebowym. 25. Od czego zależy buforowość gleb: Właściwości buforowe – zdolność gleby do przeciwdziałania czynnikom chcącym zmienić jej odczyn. Wyróżniamy gleby dobrze i źle zbuforowane. Te zdolności gleba zawdzięcza różnym układom glebowym (buforom), do których zalicza się bufory: węglanowy (w glebach zawierających CaCO3) wymiany jonowej (czyli kompleks sorpcji wymiennej – największą buforowością odznaczają się związki próchnicze i minerały ilaste) fosforanowy, krzemianowy, glinowy, żelazowy. 26. Kondensacja cukrowo – aminokwasowa substancji humusowych: Teorię tą można streścić następująco.Cukry i aminokwasy, powstałe jako produkty metabolizmu mikroorganizmów glebowych, przechodzą nieenzymatyczną polimeryzację do form azotowych polimerów o barwie brązowej. W wyniku reakcji cukru ze związkiem azotowym (np. aminokwasem) powstaje N - glukozoamina. Przechodzi ona następnie w N - aminodezoksyketozę. Związek ten może ulec fragmentacji (powstają łańcuchy 3-węglowe aldehydów i ketonów jak acetol, diacetyl) oraz dehydratacji (powstają furfurale). Powstałe w ten sposób związki są silnie reaktywne i w obecności związków azotowych szybko polimeryzują w złożone formy azotowe barwy brązowej. Podobne przemiany zachodzą podczas dehydratacji produktów spożywczych. Słabą stroną tej teorii jest fakt, że w temperaturach jakie panują w glebie wymienione reakcje zachodzą raczej powoli. Nagłe i częste zmiany zachodzące w środowisku glebowym (zamarzanie, tajanie, wysychanie, zalewanie itp.) mogą jednak ułatwiać polimeryzację cukrów i składników azotowych.Ponadto, aminokwasy i cukry są produkowane w dużych ilościach przez mikroorganizmy. (Stevenson 1982) 27. Metody rekultywacji: Klasyfikacja metod rekultywacji: Metody inżynierskie – ogólnie zastosowanie techniki o usunięcie i składowanie zanieczyszczonej gleby na odpowiednio przygotowanym składowisku, o izolacja systemem barier poziomych i pionowych, Metody procesowe – stosowanie procesu który usuwa zanieczyszczenie o metody fizyczne: wymywanie, sortowanie, ekstrakcja... o metody chemiczne: utlenianie, redukcja, dehalogenacja, stabilizacja pH... o metody biologiczne o metody termiczne: desorpcja, piroliza, witryfikacja... o stabilizacja i zestalanie z wykorzystaniem cementu portlandzkiego, wapna, polimerów, glinokrzemianów... Nowoczesne metody o adsorbowanie na polimerach, o fotoliza, o technika spalania w łuku plazmowym, o witryfikacja, o proces mieszany z użyciem elektroosmozy. 28. Degradacja hydrologiczna (definicja, przyczyny i skuti) 28. Degradacja hydrologiczna (wodna) gleby polega na niekorzystnych zmianach dotychczas istniejących warunków wodnych gleby, co związane jest ze zmianami położenia zwierciadła wód glebowo – gruntowych. Zmiany te mogą następować w dwóch kierunkach: przesuszenia lub nadmiernego zawodnienia gleby.   Przykłady obiektów o glebach przesuszonych: 1.      Kopalnie odkrywkowe wymagają odwodnienia, co powoduje powstanie „leja depresyjnego” Lej depresyjny przy kopalniach odkrywkowych:          kształt i wielkość leja depresyjnego zależy od miąższości i przepuszczalności przeciętych poziomów wodonośnych, tj. głębokości i powierzchni odkrywki;          występowanie w nakładach ciągłych warstw wodonośnych 2.      Kopalnie podziemne działające drenująco na wody podziemne 3.      Ujęcia wód podziemnych. 4.      Niewłaściwe wykonanie melioracji odwadniających. Melioracje odwadniające: korzystne efekty – odwadnianie gleb na wiosnę; niekorzystne efekty – odwadnianie gleb w okresie suszy (zwykle w pełni wegetacji) 29. Struktury gleb: Struktura gleb: Sposób ułożenia elementarnych cząstek glebowych oraz rodzaj ich powiązania. Jest to również zdolno utworu glebowego do tworzenia agregatów różnych typów i różnej trwałości struktury glebowe: Dla mineralnych utworów glebowych Struktury proste Str. Rozdzielnoziarnista Str. Spójna Struktury agregatowe Struktury sferoidalne – zbliżone do kuli o Koprolitowa, o Gruzełkowa, o Ziarnista. struktura foremnowielościenna o Bryła. struktury wrzecionowate o pryzmatyczna o słupowa struktury dyskoidalne o płytkowa o skorupkowa Dla gleb organicznych gleby hydrogeniczne nie podlegające murszeniu o gąbczasta o włóknista o kawałkowa o amorficzna gleby hydrogeniczne podlegające murszeniu o Ziarnista (kaszkowata) o Koksikowa o Proszkowa o Gruzełkowa	zestaw 5: 30. Spektroskopia w podczerwieni: Spektroskopia IR – rodzaj spektroskopii, w której stosuje się promieniowanie podczerwone. Najpowszechniej stosowaną techniką IR jest absorpcyjna spektroskopia IR, służąca do otrzymywania widm oscylacyjnych (choć w zakresie dalekiej podczerwieni obserwuje się także przejścia rotacyjne). Przy pomocy spektroskopii IR można ustalić jakie grupy funkcyjne obecne są w analizowanym związku. Spektroskopia w podczerwieni pozwala na analizę zarówno struktury cząsteczek jak i ich oddziaływania z otoczeniem. Jest to jedna z podstawowych metod stosowanych w badaniu wiązań wodorowych. Metodą komplementarną do spektroskopii IR jest spektroskopia Ramana. Promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu IR ma częstotliwość zbliżoną do częstotliwości drgań cząsteczek. Przechodząc przez próbkę badanej substancji promieniowanie to jest selektywnie pochłaniane, zwiększając amplitudę drgań w cząsteczkach (czy też kryształach) tej substancji.W analizie tych pasm dla układów wieloatomowych stosuje się pojęcie drgań normalnych, traktując każde pasmo jako wynik wzbudzenia jednego (tony podstawowe) lub kilku (tony kombinacyjne) drgania normalnego. Absorpcji promieniowania podczerwonego towarzyszą zmiany energii oscylacyjnej cząsteczek. Ponieważ energia ta jest skwantowana, absorbowane jest tylko promieniowanie o pewnych określonych energiach, charakterystycznych dla grup funkcyjnych wykonujących drgania. Dzięki temu, wartości częstości drgań charakterystycznych mogą być ujęte w formie odpowiednich tabel, i absorpcyjne widmo IR umożliwia ustalenie jakie grupy funkcyjne występują w analizowanej próbce.Warunkiem absorpcji promieniowania (czyli możliwości wzbudzenia drgania przez promieniowania) jest zmienność momentu dipolowego cząsteczki w trakcie tego drgania. W absorpcyjnym widmie IR dominują pasma związane z tonami podstawowymi drgań cząsteczek. Możliwa jest także rejestracja nadtonów oraz tonów kombinacyjnych i różnicowych (jednoczesnych przejść w dwóch lub więcej oscylatorach), są jednak one znacznie słabsze. Określone grupy funkcyjne związków organicznych charakteryzują się ściśle określonym zakresem absorpcji promieniowania podczerwonego. Częstotliwość, przy której dana grupa funkcyjna absorbuje promieniowanie IR nazywa się częstotliwością grupową, a takie drganie grupy funkcyjnej drganiem charakterystycznym. Widma IR są bardzo złożone i niezwykle rzadko zdarza się, aby dwa różne związki chemiczne miały w całym zakresie identyczne widma, co praktycznie umożliwia jednoznaczną ich identyfikację. Zastosowanie bazy danych z częstościami określonych pasm obecnych w danych związkach chemicznych pozwala na identyfikację związków chemicznych w badanej próbce. Ponadto dostępne są tablice ułatwiające analizę składu ilościowego badanych próbek Niegdyś widma IR wykonywało się przemiatając próbkę monochromatyczną (o jednej długości fali) wiązką promieniowania, zmieniając krokowo długość tej fali w trakcie pomiaru. Obecnie stosuje się szybszą metodę polegającą na przemiataniu próbki wiązką promieniowania, w której występują wszystkie długości fali z zakresu IR na raz. Po przejściu tej wiązki przez próbkę interferuje się ją z wiązką z tego samego źródła, która jednak nie przeszła przez próbkę, a widmo "ekstrahuje się",stosując transformację Fouriera zarejestrowanego widma interferencyjnego.[2] Wymaga to stosowania droższej aparatury z komputerem, ale metoda jest błyskawiczna i dokładna. Technikę tę określa się skrótem FTIR (Fourier Transform Infrared Spectroscopy). 31. Poziomy genetyczne gleb: Poziom glebowy: warstwa mineralna lub organicznomineralna w obrębie profilu glebowego , równoległa do powierzchni gleby, odróżniająca się od poziomów sąsiednich. warstwa w przybliżeniu równoległa do powierzchni terenu. Mogą występować poziomy przejściowe, mieszane. Poziomy główne Gleby mineralne i mineralno organiczne A – Próchniczny, B – Wzbogacania, C – Skały macierzystej, E – Eluwialny, G – glejowy. Gleb organicznych P – bagienny, M – murszowy, D – Podłoże mineralne gleby organicznej. Występujące w obu grupach gleb: O – organiczny, R – podłoże w postaci skały litej. 32. Stosunki wodne gleb: Stosunki wodne gleb 1)typ marzłociowy – strefa wiecznej marzłoci, 2)typ perkolacyjny – lessivage, 3)typ okresowo – perkolacyjny, 4)typ nieperkolacyjny, 5)typ z przewagą desukcji i parowania fizycznego, 6)typ z przewagą parowania fizycznego. 33. Funkcje potasu: Funkcje i rola: regulator gospodarki wodnej roślin, bierze udział w procesach fotosyntezy i oddychania, zmniejsza negatywne skutki przeazotowania gleby, aktywator ok. 60 różnych enzymów, wpływa na metabolizm węglowodanów, zwiększa odporność roślin na choroby i suszę, polepsza smak owoców, zwiększając zawartość cukrów i kwasów organicznych. 34. Za co odpowiadają węglowodany w glebach? Węglowodany – rola w glebie: udział w tworzeniu struktury agregatowej gleby, tworzenie kompleksów z jonami metalicznymi, udział w syntezie próchnicy, stymulowanie kiełkowania nasion i wzrostu korzeni, udział w jonowym wiązaniu kationów (grupa –COOH) i anionów (grupa –NH2), dostarczanie energii dla mikroorganizmów. 35. Robaki obłe: Główną grupą obleńców występujących w glebach są nicienie. Nicienie glebowe odgrywaja ważną rolę w przyrodzie, aktywnie uczestnicząc w procesach glebotwórczych, Wolno żyjące nicienie glebowe najczęsciej są saprofagami - konsumują nadtrawione już w znacznym stopniu przez drobnoustroje szczątki roslin i zwierząt, co przyśpiesza i zamyka obieg materii. Sama masa tych robaków jest poważną rezerwą azotu glebowego, Wśród wolno żyjących nicieni występuja też gatunki drapieżne. Reguluja one liczebność innych organizmów glebowych. 36. Struktury gleb organicznych podatnych na murszenie: gleby hydrogeniczne podlegające murszeniu o Ziarnista (kaszkowata) – ziarna substancji organicznej w stanie suchym – sypkie, o Koksikowa –ziarna drobne, twarde, ostrokrawędziste, o Proszkowa – charakterystyczna dla poziomów powierzchniowych gleb murszowych nadmiernie przesuszonych w skutek intensywnej uprawy, o Gruzełkowa – darniowe i poddarniowe poziomy łąk na glebach organicznych. 38. Przyczyny zakwaszanie gleb: Przyczyny zakwaszania: A) naturalne - pobieranie składników zasadowych z gleb przez rośliny; - powstawanie naturalnych kwasów organicznych w procesach fizjologicznych roślin i organizmów glebowych; - wydzielanie CO2 w wyniku procesów oddychania; - wymywanie składników zasadowych w głąb profilu glebowego. B) antropogeniczne - działalność rolnicza (intensywne uprawy); - działalność pozarolnicza człowieka, najważniejsze wiążą się z opadem „kwaśnych deszczy”.