Funkcje łowiectwa: - utrzymywanie liczebności gatunków, z jednej strony aby ich nie było zbyt dużo i nie stanowiły zagrożenia dla bytu innych gatunków, ani zbyt mało; - dostarczenie żywności, futer; - funkcja rekreacyjna, turystyczna.
W średniowieczu prawo do polowań uzależnione było od tego, czy ktoś posiadał ziemię, czy nie. Wtedy za kłusownictwo karano śmiercią. W XV wieku był zakaz polowań. W krajach śródziemnomorskich było bardzo duże zapotrzebowanie na skóry bobra, spowodowało to ogromny spadek populacji bobra. Średniowieczni naukowcy potrafili policzyć co do osobnika liczbę populacji, a także bardzo dokładnie oznaczano gatunki i sztuki odłowione. Istniały zwierzyńce, były tam utrzymywane również zwierzęta egzotyczne, ale także zwierzęta charakterystyczne dla naszej szerokości geograficznej. Mięso królicze w okresie bujnego rozkwitu chrześcijaństwa uważano za postne. Bażanty były chronione ze względu na charakter ozdobny (wiewiórki też).
Ochrona zwierząt: - tury (przyczyną wyginięcia były zmniejszające się osłony lasu); zakaz wycinania cisów; zakaz wstępu do puszczy Jaktorowskiej; pierwsza organizacja niemiecka w Polsce zrzeszająca ludzi, którzy zawodowo zajmowali się łowiectwem; Międzynarodowa Rada Łowiecka (Czesi, Francuzi, Rumuni, Polacy); 1869 r., sejm wydał zakaz ochrony kozic i świstaków.
Na dzień dzisiejszy, gatunki łowne: dzik, borsuk, lis, muflon, kuna leśna i domowa, norka amerykańska, zając szarak, bażant, kuropatwa, krzyżówka, łoś, daniel, sarna, gęś gęgawa, zbożowa, czapla siwa, gołąb grzywacz, daniel, jeleń szlachetny, tchórz, piżmak, jeflon, dziki królik, kaczka cyganeczka, białoczelna gęś, łyska, słonka.
24 gatunki, tyle w Polsce jest zwierząt łownych. Jeże - 2 gatunki w Polsce, 2 gatunki są chronione. Gatunki chronione w Polsce: susły, zając bielak, świstaki, bóbr europejski, żóbr, nietoperz, jeże, ryjówka, wiewiórka, kręgowce, popielicowate, niedźwiedź brunatny, wydra, wilk, płetwonogi, norka amerykańska, żbik, ryś, kozica.
Istnieje zakaz, który zakazuje trzymania, przetrzymywania, eksponowania zwierząt objętych ochroną. Nie można filmować i fotografować siedlisk odchowu i rozrodu, nie można zakłócać naturalnego rozrodu.
Ptaki - 320 gatunków, wszystkie łowne nie są objęte ochroną, wszystkie inne tak.
Lista SITS - lista zwierząt na świecie, których nie można przewozić, transportować przez granicę. Celem ekologii jest analiza przyczyn i zależności zachodzących w przyrodzie.
Populacje niezależne - przyrost liczebnościowy, nieograniczony zasięg, wymagają redukcji. Populacje półzależne - ich liczebność nie zwiększa się i nie maleje. Populacje zależne - mogą funkcjonować, ale przy dopływie osobników z zewnątrz (np. bażanty). Pseudopopulacje - nie rozmnażają się w obrębie danej populacji. Populacje okresowe - okresowo na danym terenie przebywają. Hemipopulacje - do swej egzystencji wymagają kilku środowisk. Czynniki określające populacje: liczebność, areał występowania, struktura przestrzenna, struktury populacyjne (płeć, wiek), rozrodczość, śmiertelność.
Liczebność - jeśli chcemy określić liczebność zwierząt, musimy wziąć pod uwagę porę dnia, roku, bazę żywnościową, obecność człowieka, jest to dość trudne, bo zwykle zwierzęta boją się ludzi. Liczebność jest ściśle związana z areałem występowania. Jedną z metod liczenia zwierzyny jest metoda powietrzna, z powietrza się liczy osobniki, metoda fotograficzna, np. ptakom się robi zdjęcia i liczy. Każda populacja dąży do utrzymania zagęszczenia na danym, stałym poziomie. Autoregulacja - dotyczy regulacji liczebności populacji. Jeśli zostanie przekroczone zagęszczenie progowe populacja wykorzystuje w pełni swoje możliwości rozrodu. Jest większa baza pokarmowa, mniej drapieżników, stan zdrowotny jest większy, lepszy, więc zwierzęta mają lepsze warunki do rozwoju. Jeśli i tak liczebność się nie poprawi to dochodzi do zmniejszenia areału występowania. Np.: 200 saren na 10000ha, to x=2 osobniki/100 ha; po zmniejszenia areału 200 saren na 5000ha, to x=4 osobniki/100ha.
Ciągłe zmniejszanie areału prowadzi do przerwania ciągłości występowania danego gatunku. Zwierzęta nie mają możliwości wymiany genów, wiąże się to z tym, że obniża się rozrodczość, obniża się odporność zdrowotna na choroby.
Ochrona: - badania genetyczne, zmienność genetyczna; - zwiększanie różnorodności genetycznej. Np.: żubry, których w Polsce jest ok. 800 osobników, pogarsza się ich stan zdrowia. Jest to konsekwencją właśnie tego, że zmniejsza ich areał występowania.
Gdy górna granica optimum zostanie przekroczona populacja stara się obniżyć liczebność. Baza pokarmowa się zmniejsza, więcej chorób, zwierzęta są osłabione, samice obniżają same swoją płodność. Zwierzęta również emigrują. Gdy jest duże zagęszczenie następuje nagromadzenie czynników chorobotwórczych.
Struktury populacyjne: *struktury przestrzenne: - równomierna (praktycznie wśród zwierząt nie występuje); - nierównomierna; - kumulacyjna (typowe dla gatunków eurytopowych, np. zając); - wyspowa (tereny, gdzie występują licznie i tereny, które nie występują) charakterystyczne
dla gatunków stenotopowych, tj. takich, które mają ściśle określone warunki środowiskowe, np. wydry, bobry, ryby.
Areał życiowy - areał, na którym zwierzęta spełniają swoje wszystkie funkcje życiowe. Wielkość areału zależy od: pokarmu, bezpieczeństwa i możliwości rozrodu. Może być: - dla saren i jeleni wielkość roku zmienia się wraz z porami roku, okresem rozrodu, bazą pokarmową, areał życiowy jest inny też dla samic i samców. - u łosi areał zmienia się również w ciągu dnia, a też z porami roku.
Areały występowania drapieżników są większe niż dla roślinożerców. Terytorializm - osobniki znakują swój obszar występowania i nie dopuszczają osobników tego samego gatunku (płci) na swój teren. Wiąże się to z konkurencja. Znaczenie terytorium może być różne: feromony, drapanie pazurami (znaczenia mechaniczne), mocz, odchody. U roślinożerców terytorializm na ogół nie występuje, jedynie w trakcie rozrodu.
Życie samodzielne lub w grupie zależy od: bezpieczeństwo, możliwość zdobycia pożywienia.
Grupa: większe bezpieczeństwo, gdy więcej pokarmu. Pojedynczo: rysie, żbiki (kotowate); kuna, tchórz, borsuk (kunowate). Grupa: - większe bezpieczeństwo, wilki, psowate - polowanie zorganizowane lub indywidualne; roślinożerne - grupowo: żubry - stadny tryb życia, jelenie, daniele; łosie, sarny - ugrupowanie okresowe zimą.
Wielkość ugrupowań: łosie 3-4 osobników (1-2 klempy), 20 osobników - Park Poleski; sarny leśne zimą (6-8) osobników, lubelszczyzna, 20 osobników - Park Poleski; sarny polne zimą - 30 osobników - Lubelszczyzna.
*roslinożercy - pojedynczy tryb życia; zające - hierarchia; cechy psychiczne, siła, zapewnienie bezpieczeństwa.
Struktura wieku w populacji: - nie osiągnęły wieku rozrodczego, - czynne rozrodczo, - zakończona rozrodczość.
Typy struktur wiekowych: - populacje wzrostowe (rozwijające się): różny udział osobników, najwięcej młodych; - typ ustabilizowany - podobny udział osobników; - typ wymierający - udział młodych osobników jest niewielki lub go nie ma.
Wymieranie osobników młodych, niski przyrost.
Rozrodczość - jedna z najważniejszych funkcji populacji, zapewnia ciągłość populacji. Może być modyfikowana w zależności od warunków bytowania. Inaczej rozrodczość przebiega u kręgowców, u bezkręgowców inaczej, u ptaków i ssaków inaczej. U poszczególnych grup zwierząt jest ona inaczej ukształtowana. Wpływają na nią: 1osiągnięcia aktywności płciowej, 2długość aktywności płciowej, 3długość czasu jaka upływa od końca wydawania potomstwa do śmierci, 4długość czasu ciąży, 5liczba miotu, 6czas pomiędzy miotami.
Przyrost zrealizowany - jest to liczba odchowanego potomstwa w stosunku do ilości samic, dokonywany jest na wiosnę.
Ad1. U różnych zwierząt, gatunków wiek osiągnięcia dojrzałości jest różny, generalnie jest on wcześniej niż pełny rozwój somatyczny, np.: jeleniowate przystępują do rozrodu w 2 roku życia, dziki nawet od 1 roku życia, jak są dobrze odżywione, u ptactwa w 2 roku życia, u zajęcy okres ten wynosi ok. 8 miesięcy. U gryzoni wiek rozrodu to kilka miesięcy, im dłuższy jest okres życia zwierząt, tym dłużej one dojrzewają do rozrodu.
Ad4. Długość trwania ciąży jest różna u różnych gatunków. Bardzo często może wystąpić przenoszenie płodu o kilka dni, w przypadku niesprzyjających warunków. Jeśli samica jest w pełni sił, okres pomiędzy ciążami wynosi tylko kilka miesięcy, ale jeśli jest w złej kondycji, to dopiero na następny rok zostaje zapłodniona. U ptactwa w sprzyjających warunkach może być 2 lub 3 mioty (np.: u gołębia), superfetacja u zajęcy - ciężarna samica może zostać zapłodniona, nie jest to zjawisko powszechne. W naturalnych warunkach prawie nie następuje.
Ad5. Jest uwarunkowana genetycznie, jeśli samica jest dobrze odżywiona, ma warunki, to może wydać kilka osobników w jednym miocie. Jest to uzależnione od gatunku, przy niekorzystnych warunkach następuje rosrbcja płodu, najczęściej pod koniec zimy lub na początku wiosny, 1 płód może obumrzeć, a drugi ma lepsze warunki. Zależy od tego, czy też osobniki dorosłe opiekują się młodymi.
Śmiertelność = umieralność - największa w pierwszym roku życia zwierząt. Spowodowana jest tym, że u takich zwierząt nie wykształciły się w pełni: pokrywa wierzchnia, układ termalny, układ odpornościowy.
Drapieżnictwo - dla drapieżników młode, słabe są bardziej narażone na atak. Średnia długość życia jest zwykle dużo mniejsza niż potencjalna.
Struktura płci - udział samców i samic w populacji. Populacje monoganiczne - jaskółki, kaczki.
Dynamika liczebności populacji: ustabilizowana, cykliczny, logistyczny - w swoim przebiegu można go opisać równaniem logistycznym.
Typ wykładniczy - ma miejsce wtedy, gdy populacja spełnia warunki: wysoki potencjał rozrodczy, pojemność środowiska musi być wysoka, niskie ubytki populacyjne, rekwizyty terytorialne. Typ logistyczny: u zwierząt o mniejszym potencjale rozrodczym, ekspansja nowego terytorium, dochodzi do wypełnienia niszy ekologicznej, występuje stabilizacja.
Przy inwazjach populacyjnych: króliki, daniele, bażanty (z Azji środkowej i wschodniej) Polska Zachodnia; - pizmaki - występują wszędzie, przywiezione zostały przez ludzi; - synogarlica turecka - w wyniku naturalnej ekspansji; - szakal - na południu Europy; - jenot - może przetrwać miesiąc na pokarmie roślinnym, zapada w sen zimowy; - szop pracz - Wielkopolska; - norka amerykańska; - wróbel w USA - szkodnik upraw.
Typ cykliczny: charakter oscylacji - sinusoida lub cosinusoida regularna. Fluktuacje - nieregularne - okres czasu pomiędzy ekstremalnymi wartościami. Spowodowana - relacją drapieżca - ofiara.