KONCEPCJE PROFILAKTYKI
(WYKŁADY)
WYKŁAD 1 (3.03.2010)
Prof. Franciszek Wojciechowski.
Wykład w wymiarze godzin: 15.
Egzamin: 26.05.2010r. => test wyboru + luki do uzupełnienia.
CZESŁAW CZAPÓW: Profilaktyka to resocjalizacja potencjalna.
1. Objawowa.
2. Powstrzymująca.
3. Kreatywna (dodał LESŁAW PYTKA).
4. ?????????????????????????
PROFILAKTYKA:
1. PROFILAKTYKA PIERWSZORZĘDOWA:
Zorientowana na ogół społeczeństwa. Informowanie.
2. PROFILAKTYKA DRUGORZĘDOWA:
Zorientowania na osoby, które są w obrębie działania czynników ryzyka. Profilaktyka ma charakter wczesnej interwencji, powstrzymuje niekorzystny stan rzeczy. Ważna jest tu diagnoza.
3. PROFILAKTYKA TRZECIORZĘDOWA:
Ukierunkowana jest na osoby, które głęboko tkwią w sytuacji zagrożenia, ma nie dopuścić do recydywy, do ponownego wejścia w uzależnienie.
| CZYNNIKI RYZYKA | CZYNNIKI CHRONIĄCE |
|---|---|
| Sytuacje, zmienne, których występowanie niesie ryzyko, wewnętrzne lub zewnętrzne. | Zmienne, które uodporniają człowieka na działanie zewnętrzne (np. odpowiednio ukształtowany czynnik wartości, asertywność pozytywna). |
Książka: Robert C. Carson „Psychologia zaburzeń”.
Często mylimy profilaktykę trzeciorzędową z resocjalizacją.
PREWENCJA a PROFILAKTYKA.
PREWENCJA (łac.) – ma odniesienie prawnicze (np. prewencja kryminalna).
PROFILAKTYKA (gr.) – źródło w medycynie.
T: PERSPEKTYWY I KONCEPCJE ZAPOBIEGANIA ZABURZENIOM W INDYWIDUALNYM I SPOŁECZNYM FUNKCJONOWANIU.
RODZAJE PRZYSTOSOWANIA (dają podbudowę dla ujęć profilaktycznych):
a) PRZYSTOSOWANIE GATUNKOWE (firocentryczne) !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! :
Przystosowanie się gatunków do życia zbiorowego.
b) PRZYSTOSOWANIE OSOBISTE (egocentryczne):
Odnosi się do jednostek, które podlegają procesowi przystosowania. Zawraca się uwagę na egzystencję człowieka, a egzystencja kształtowana jest w kontekście kar i nagród (człowiek przystosowuje się na unikaniu kar, a zdobywaniu nagród).
c) PRZYSTOSOWANIE SPOŁECZNE (socjocentryczne):
Eliminacja ocen, zachowań, wartości, które są niekorzystne z punktu widzenia grupy. Wartości te, które człowiek uzyskuje w procesie przystosowania kształtowane są pod wpływem 2ch czynników, które mają znaczenie dla organizacji życia społecznego. Są to prawo i moralność. Prawo i moralność ukształtowanie zostały na drodze społecznej socjalizacji.
Oprócz norm moralnych i prawnych istnieją również normy obyczajowe.
TRIADA KRYMINOLOGICZNA: JEDNOSTKA + OFIARA + ŚRODOWISKO.
WSPÓŁCZESNE UJĘCIE PROFILAKTYKI:
Pojęcie to odróżnia się od pojęcia leczenia, w którym mieści się resocjalizacja, terapia.
TRADYCYJNE UJĘCIE dzielimy na 3y grupy:
I. DZIAŁANIA PREWENCYJNE OGÓLNE:
->Ukierunkowane na całą populację.
->Cel działań: Eliminacja przyczyn, które wywołują zaburzenia oraz stworzenie korzystnych warunków dla zdrowia psychicznego (element profilaktyki kreatywnej).
->Działania o podstawowym znaczeniu, orientacja w rozkładzie zaburzeń w danej populacji oraz wypracowanie metod postępowania prewencyjnego i pomocowego.
->Grupy osób szczególnego ryzyka w świetle ustaleń:
*Osoby pozbawione wsparcia społecznego.
*Maltretowane i wykorzystywane seksualnie dzieci.
*Jednostki oderwane od swojego środowiska rodzinnego.
->Zakres prewencji ogólnej:
*Biologiczne strategie prewencji ogólnej = propagowanie zdrowego stylu życia.
*Działania psycho-społeczne = kształtowanie zdrowych relacji psychicznych z otoczeniem społecznym,
a one mieszczą w sobie pojęcie tzw. zdrowia psycho-społecznego.
Warunki zdrowia psycho-społecznego:
1. Nabycie umiejętności skutecznego rozwiązywania problemów, a tu mieści się również konstruktywny sposób wyrażania emocji, który warunkuje właściwe relacje interpersonalne.
2. Posiadanie właściwej płaszczyzny odniesienia, w oparciu o którą człowiek może budować swoją tożsamość.
3. Przygotowanie człowieka do sprostania problemom jakie niesie za sobą każdy etap życia.
*Działania społeczno-kulturowe:
Cel 1: Tworzenie bezpiecznego środowiska, tworzenie bezpiecznej przestrzeni
(środowisko może być środowiskiem przyjaznym lub ucieczkowym).
Cel 2: Tworzenie warunków społecznych, które zapewniają zdrowy rozwój oraz prawidłowe działanie człowieka. Są one możliwe dzięki odpowiednim rozwiązaniom w sferze edukacyjnej, socjalnej, zdrowotnej oraz gospodarczej.
II. DZIAŁANIA PREWENCYJNE KIERUNKOWE:
->Podejmowane z myślą o konkretnych grupach, które uznane są za grupy podwyższonego ryzyka.
->Zwraca się uwagę na tzw. aktywne strategie prewencyjne:
*Programy edukacyjne
(program edukacyjny a program informacyjny: informacyjny wyposaża widzę, a edukacyjny wyposaża działanie).
*Programy interwencyjne dla szczególnie zagrożonej młodzieży.
*Programy dotyczące presji rówieśników
(chodzi także o system odniesień porównawczych: wszyscy tak robią, to ja też!).
*Programy dotyczące budowania poczucia własnej wartości.
*Programy modelujące z wykorzystaniem mass-mediów.
III. INTERWENCJE ADRESOWANE:
->Adresowane do osób zagrożonych chorobą, osób, u których wystąpiły niewielkie objawy zaburzeń (które nie spełniają formalnych kryteriów diagnostycznych).
->Kładzie się nacisk na ograniczenie szkodliwego zachowania (które może mieć miejsce w kręgu rodzinnym lub najbliższej społeczności).
->Do interwencji adresowanych zaliczamy:
*Interwencja kryzysowa (odczytywana jako reakcja natychmiastowej pomocy).
*Krótkotrwała terapia kryzysowa (koncentruje się na bieżących problemach, które dotyczą jednostki lub jej najbliższej rodziny).
*Interwencje podejmowane w ramach telefonu zaufania.
ZASADY NA KTÓRYCH OPIERA SIĘ WSPÓŁCZESNE PODEJŚCIE DO PROFILAKTYKI:
1. Dysfunkcjonalność człowieka jest wyrazem małej skuteczności radzenia sobie z wymogami życia (raport rzymski: współcześnie zwiększa się dystans pomiędzy złożonością świata a jednostką).
2. Poziom zaradności i jej zakres zależy od splotu czynników pośrednich (czynników ryzyka i czynników chroniących).
3. Manifestowane przez człowieka przejawy dysfunkcji są względem siebie alternatywne (mogą się wzajemnie zastępować).
DWIE KONCEPCJE PROFILAKTYKI:
DEPARTAMENT PUBLICZNEGO SZKOLNICTWA W USA:
1. Wypracowane na potrzeby praktyki społecznej ujęcie profilaktyki:
Profilaktyka to proces, który ma zapewnić człowiekowi zasoby i środki niezbędne do konfrontacji ze złożonymi
i stresującymi warunkami życia.
2. Unikanie zachowań, które mogą prowadzić do negatywnych konsekwencji fizycznych, psychicznych
i społecznych.
DZIAŁANIA, KTÓRE NALEŻY REALIZOWAĆ:
1. Przekaz wiedzy oraz kształtowanie umiejętności, kształtowanie kompetencji.
2. Samoocena i zaufanie do ludzi.
3. Zwracanie uwagi na system wsparcia w rodzinie, szkole, miejscu pracy oraz społeczności lokalnej.
4. Stwarzanie warunków, które umożliwiają prowadzenie zdrowego stylu życia.
5. Stwarzanie warunków do funkcjonowania zdrowego społeczeństwa.
KONCEPCJA PROFILAKTYKI WG ZBIGNIEWA B. GASIA:
Profilaktyka to proces, który koryguje niedostatki wychowania, stwarza warunki do realizacji celów wychowania.
Elementy, na które zwraca uwagę:
1. Wspieranie młodego człowieka w radzeniu sobie z różnym zagrożeniem dla prawidłowego rozwoju oraz w prowadzeniu zdrowego stylu życia.
2. Ograniczenie lub likwidacja czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chroniących.
Istotą profilaktyki w świetle tej koncepcji jest: ORGANICZENIE CZYNNIKÓW RYZYKA I WZMOCNIENIE CZYNNIKÓW CHRONIĄCYCH!
ZBIGNIEW GAŚ: RELACJA MIĘDZY PROFILAKTYKĄ A WYCHOWANIEM:
*Profilaktyki nie można utożsamiać z wychowaniem, ale profilaktyka jest ściśle związana z wychowaniem.
*Wychowanie nadaje profilaktyce sens.
*Wychowanie pełni rolę nadrzędną w stosunku do profilaktyki.
*Profilaktyka tworzy warunki usprawniające proces wychowania.
*Wspólnym obszarem procesu wychowawczego oraz działań profilaktycznych jest profilaktyka pierwszorzędowa, która wzmacnia proces wychowania o treści profilaktyczne.
ZBIGNIEW GAŚ. PODZIAŁ PROFILAKTYKI:
1. Profilaktyka uniwersalna (czyli profilaktyka pierwszorzędowa).
2. Profilaktyka selektywna (czyli profilaktyka drugorzędowa).
3. Profilaktyka zalecana (czyli profilaktyka trzeciorzędowa).
TRADYCYJNY I WSPÓLCZESNY MODEL PROFLILAKTYKI:
MODEL WSPÓŁCZESNY:
*Preferencje dla kreatywnej wersji profilaktyki: promocja zdrowia, kształtowanie systemu wartości, kształtowanie postaw i wartości w kontekście szeroko pojętego zdrowia.
*Odchodzenie od koncepcji profilaktyki ograniczającej się do sporadycznej akcji przekazu wiedzy na rzecz działań planowych.
*Poszukiwanie nowych środków oddziaływań profilaktycznych: różne formy dialogu, zachęcanie do aktywnego uczestnictwa adresatów, wzbudzanie osobistego zaangażowania (profilaktyka ma być nie dla młodzieży ale z udziałem młodzieży).
WYKŁAD 2 (10.03.2010)
RÓŻNICE W UJMOWANIU POJĘCIA „PROFILAKTYKA”:
1. Aspekt: Przedmiot oddziaływań (tym przedmiotem mogą być: warunki i czynniki, które sprzyjają nieprzystosowaniu, zachowania będące objawami, jednostki, grupy podwyższonego ryzyka).
2. Aspekt: Charakter oddziaływań.
3. Aspekt: Czas, w którym działania profilaktyczne powinny być podejmowane.
4. Aspekt: Wartości w imię, których podejmowane są działania.
5. Aspekt: Podmioty, które zajmują się działalnością.
Profilaktyka to proces wspierający zdrowie człowieka, odbywa się ono przez:
1. Z jednej strony: Uzyskania pomocy w konfrontacji z niekorzystnymi warunkami życia, (czyli „ludzka luka”).
2. Z drugiej strony: Umożliwienie człowiekowi subiektywnych satysfakcjonującego życia, zarazem życia społecznie akceptowalnego.
WTRÓŻNIAMY DWA KOMPLEMENTARNE NURTY:
Celowy proces na ukierunkowanie rozwoju człowieka, pomoc w realizacji potencjalnych możliwości.
Przeciwdziałanie destrukcyjnym czynnikom, takimi jak ryzyko utraty zdrowia, stresy rodzinne
i zawodowe, izolacja społeczna, przemoc, niewłaściwe warunki życia.
MODEL DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH WG PODGÓRECKIEGO:
To pewien sposób działania do zapobiegania negatywnym stanom rzeczy, które mogą zaistnieć w przyszłości.
Postępowanie profilaktyczne jest celowościowe i ma trzy etapy:
Diagnoza wstępna (opis stanu rzeczy, w stosunku, do którego podejmuje się działanie).
Ocena diagnozowanych stanów rzeczy.
Konkluzja oceniająca.
NEGATYWNEJ OCENIE PODLEGAJĄ:
Zalążkowe stany negatywne oraz możliwość pojawienia się negatywnych stanów rzeczy.
PRZEDMIOT PROFILAKTYKI:
1. Całościowe interdyscyplinarne podejście do zapobiegania nieprawidłowym procesom i zjawiskom.
2. Rola integracyjna profilaktyki społecznej, integracja dorobku naukowego różnych dyscyplin.
3. Łączenie spraw naukowych z praktyką społeczną, wypracowanie metod zapobiegawczych.
DZISIEJSZA PROFILKATYKA KONCENTRUJE SIĘ NA:
*Zjawiskach recydywy.
*Przestępczości nieletnich młodocianych.
*Problemach uzależnień. Również na nowych formach uzależnień.
*Agresji i przemocy.
CO ODRÓŻNIA PROFILAKTYKĘ OD INNYCH SPOSOBÓW PRZECIWDZIAŁANIA?
Jest czynnością uprzedzającą.
Jej istotą jest przedsięwzięcie określonych środków w kontekście antycypowanych zagrożeń.
WYBRANE STANOWISKA TEORETYCZNE DOTYCZĄCE PROFILAKTYKI:
1. Spotykamy je na gruncie PRAKSEOLOGII.
2. Spotykamy je na gruncie SOCJOTECHNIKI (nauka o procedurach wprowadzania celowych zmian społecznych oraz nauka o wykorzystywaniu wiedzy socjologicznej).
Ad. 1: NA GRUNCIE PRAKSEOLOGII:
Są to różnego rodzaju działania przez osoby lub instytucje w celu realizacji konkretnych działań.
Rodzaje działań:
a) DZIAŁANIA PERMUTACYJNE:
Przestawienie, zmiana, układanie elementów (pewnego ciągu, serii) w różnej kolejności, każdy z różnych możliwych układów danych elementów.
Celem jest uzyskanie zmian obiektu oddziaływań, czynności podejmowane to:
*CZYNNOŚCI KONSTRUKCYJNE: Obiekt oddziaływań zyskuje nową cechę, ma być ona pozytywna.
*CZYNNOŚCI DESTRUKCYJNE: Obiekt oddziaływań traci swoją dotychczasową cechę negatywną.
b) DZIAŁANIA PERSEWERACYJNE:
Charakteryzuje je fakt, że obiekt zachowuje swoje dotychczasowe cechy.
W ramach tej kategorii wyróżnić można czynności konserwacyjne i profilaktyczne:
*CZYNNOŚCI KONSERWACYJNE: Obiekt oddziaływań nie utracił posiadanej cechy.
*CZYNNOŚCI PROFILAKTYCZNE: Obiekt oddziaływań nie nabył cech, których nie posiadał przed podjęciem działań profilaktycznych.
Na gruncie prakseologii profilaktykę ujmuję się jako:
DZIAŁANIE PROFILAKTYCZNE, których istotą jest to by obiekt nie nabył cech ocenianych jako negatywne, oraz nie utracił cech ocenianych jako pozytywne.
Filarem jest SYSTEM WARTOŚCI, jaki preferuje osoba podejmująca działalność profilaktyczną.
To jest kryterium aksjologiczne.
Ad. 2: NA GRUNCIE SOCJOTECHNIKI:
Propozycja wprowadzenia zmian kształtujących rzeczywistość społeczną w pożądanym kierunku, odbywają się za pomocą odmiennych procedur postępowania.
Wyróżnia się postępowania:
*REFORMUJĄCE: gdy istnieje potrzeba zmiany aktualnego stanu rzeczy, dotyczy elementów, które okazały się nieskuteczne.
*PROJEKTUJĄCE: stworzenie stanu rzeczy, pożądanego, ale aktualnie nieistniejącego.
*PROFILAKTYCZNE: przewidywany kierunek aktualnego stanu rzeczy oceniany jest jako negatywny.
Na gruncie socjotechniki profilaktykę ujmuję się jako:
Jedną z PROCEDUR INGEROWANIA w rzeczywistość społeczną, świadomym kształtowaniem rzeczywistości społecznej w pożądanym kierunku.
KATEGORIE PROCEDUR ZAPOBIEGAWCZYCH W UJĘCIU JERZEGO KWAŚNIEWSKIEGO =
KONCEPCJA PROFILAKTYKI KREATYWNEJ:
Rozumie on procedurę profilaktyki jako określony system racjonalnych działań wzmacniających lub podtrzymujących rozmaite postawy, prospołeczne, których zalążki powinny być ukształtowane w okresie dorastania, a także system oddziaływań kształtujących takie postawy.
Wprowadza dwie koncepcje:
1.KONCEPCJA PROFILAKTYKI DEFENSYWNEJ:
Negatywne sposoby i środki działania w celu piętnowania, blokowania i wygaszania postaw destrukcyjnych, odwołanie się do różnych postaw destrukcyjnych w kontekście jej likwidacji lub osłabienia zagrożeń.
Np. pokazywanie bandziorów w TV.
2. KONCEPCJA PROFILAKTYKI KREATYWNEJ:
Określony system działań, które wzmacniają lub podtrzymują różne prospołeczne postawy, które powinny być ukształtowane w procesie dorastania.
Profilaktyka kreatywna: To system kształtujący prospołeczne postawy. Preferowane są pozytywne sposoby
i środki działania, które służą kształtowaniu właściwych postaw.
Profilaktyka kreatywna to wykorzystywanie czynności o charakterze konstruktywnym, nakierowanych na wspomaganie i aktywizowanie człowieka, który w efekcie tych oddziaływań radzi sobie z różnymi zagrożeniami tymi, których nie udało się wyeliminować na gruncie profilaktyki defensywnej.
RELACJA MIĘDZY PROFILAKTYKĄ DEFENSYWNĄ A KREATYWNĄ:
Te dwie opcje pozostają w stosunku do siebie komplementarnie wzajemnie się uzupełniającym.
Wybór odpowiednich procedur zależy od indywidualnych preferencji realizatorów oraz od szczegółów tych zagrożeń i ich odporności na zabiegi eliminujące.
CHARAKTER ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH ZALEZY OD:
1. Jeśli nieprzystosowanie wyjaśniamy przez właściwości biopsychiczne człowieka, to wtedy profilaktyka ma charakter działań indywidualnych, czyli wychowanie, poradnictwo, pomoc.
2. Jeśli nieprzystosowanie wyjaśniamy przez cechy środowiskowych życia człowieka, to oddziaływania profilaktyczne ma charakter działań na szersze społeczeństwo.
PROFILAKTYKA W ŚWIETLE RÓŻNYCH TEORII:
I. TEORIA KONTROLI SPOŁECZNEJ. TRAVIS, HIRSCHI.
Przyczyną przestępczości jest osłabienie lub zerwanie więzi społecznej, gdyż zmniejsza to gotowość jednostki do przestrzegania norm społecznych.
Rodzaje więzi:
1) Powiązanie uczuciowe poszanowanie dla osób znaczących.
2) Włączenie się w różne działania konwencjonalne
(nauka, praca, kwalifikacje zawodowe, osiąganie prestiżu).
3) Zaangażowanie, czas poświęcony zajęciom społecznie aprobowanym, czas, który mógł być wypełniony zachowaniem naruszającym normy społeczne.
4) Przekonanie, osoby akceptujące dany system społeczny w mniejszym stopniu skłonne są do nieprzestrzegania norm. Ważny jest stosunek do podstawowych wartości społecznych.
Dla profilaktyki wypływa z tego wniosek, że gdy oparta jest na tej teorii będzie koncentrować się na wzmacnianiu więzi społecznej.
II. TEORIA NAPIĘCIA SPOŁECZNEGO. MERTON.
Przyczyną nieprzystosowania i popełniania przestępstwa jest pewne napięcie, spowodowane nie możnością osiągania sukcesu, przy pomocy metod aprobowanych.
Modyfikacja tej teorii bierze pod uwagę inne napięcia –frustracje, jako:
*Utrata czegoś cennego.
*Wpływ innych negatywnych bodźców (np. stosunki rodzinne).
W świetle tej teorii dla profilaktyki ważne są trzy elementy:
1) Warunki, jakie są potrzebne do osiągnięcia dla młodzieży wartości pozytywnych.
2) Wyrównywanie szans życiowych.
3) Poprawa warunków życia.
III. TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ. ALBERT BANDURA.
Ujmuje zachowanie naruszające normy społeczne, jako zachowanie wyuczone.
Sposoby dochodzenia do przestępczości, przez otrzymywanie nagród za zachowania nie odpowiednie
i otrzymywanie nagród za zachowania prospołeczne.
Koncepcja profilaktyki w tej teorii zakłada:
1) Profilaktyka przez odpowiedni system wzmocnień.
2) Oddziaływanie na grupę nieletnich przestępców i zapobieganie ich tworzeniu
3) Zwrócenie uwagi na wzory zachowań propagowanych przez środki masowego przekazu. Ochrona młodzieży przed ekranową przemocą.
W koncepcji tej ważne są cechy osobiste człowieka (np. nerwowy).
IV. TEORIA REAKCJI SPOŁECZNEJ. LEMERT.
Reakcja społeczna na określone zachowanie nieakceptowane społecznie oraz reakcja społeczna wobec osób odbiegających od normy.
Skutki tej reakcji to:
*Samookreślenie się tych osób jako dewiantów.
*Utrwalenie i poszerzanie zachowań piętnowanych społecznie.
W związku z teorią reintegracyjnego zachowania, reakcja na zachowanie społecznie nieakceptowane (zawstydzanie sprawcy) może przyjąć formę albo:
*STYGMATYZUJĄCĄ - odrzucanie sprawcy.
*REINTEGRUJĄCĄ - zawierającą szacunek dla osoby, tylko zachowanie tej osoby jest negatywnie oceniane.
Na gruncie profilaktyki:
Ta dezaprobująca reakcja społeczna powinna dotyczyć zachowań, a nie człowieka, który w dany sposób się zachowuje.
V. TEORIA PODKULTURY. ALBERT COHEN.
Ważne jest znaczenie grupy dla procesów adaptacyjnych to ono poszukuje uwarunkowań naruszające normy społeczne.
W aspektach:
*Obrona systemu wartości.
*W obrębie obyczaju określonych grup.
Naruszenie norm ogólnego społecznych jest często zgodne z normami, jakie obowiązują, a naruszenie tych norm jest przez grupę nienagradzalne.
Grupa ta z jednej strony zachęca do przekreowania prawa, a z drugiej dostarcza pewnych usprawiedliwień jednostce dla popełnianych przestępstw.
Na gruncie profilaktyki:
Zadania:
1) Konieczność poznania mechanizmów tworzenia się takiej grupy.
2) Poznanie mechanizmów, w jakich wykształcają się tego typu wartości, poznanie mechanizmów siły przyciąganie się i atrakcyjności.
WYKŁAD 3 (17.03.2010)
T: KIERUNKI ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH W ŚWIETLE USTALEŃ 7 KONGRESU ONZ DLA ZAPOBIEGANIA PRZESTĘPCZOŚCI.
WARUNKI:
Stworzenie warunków do pełnowartościowego życia.
Zwracanie uwagi na tak zwane środki pozytywne, oddziaływania rodziny, szkoły, stowarzyszeń, grupy rówieśniczej, społeczności lokalnej tych, które promują pozytywny rozwój młodzieży.
Jakie działania w świetle ustaleń kongresu uważa się za najbardziej pożądane, nie tylko na wybrane zagrożone kategorie (grupy ryzyka).
Potrzeba realizacji takich programów prewencyjnych, które nie będą dla młodzieży, ale z udziałem młodzieży, będą ją aktywnie włączać w realizację.
Zwrócenie uwagi na to, że niedostosowanie społeczne to zjawisko złożone i nie można zalecić jednego zunifikowanego sposobu działania.
Oddziaływania profilaktyczne muszą być dostosowane do istniejących potrzeb.
Oddziaływania profilaktyczne powinny być dostosowane do kultury danego środowiska.
Profilaktyka powinna być dostosowana do indywidualnych cech adresatów.
Profilaktyka powinna uwzględniać kompetencje osób podejmujących działalność profilaktyczną.
WYODRĘBNIENIE PROFILAKTYKI JAKO NAUKI:
PROFILAKTYKA W TEORII.
Przesłanki:
I. Opracowanie metod zapobiegających zaburzeniom psychicznym.
II. Ustalenie związku między czynnikami ryzyka, a czynnikami chroniącymi.
Pojawienie się profilaktyki w sensie naukowym lata 60.
Prace Benetta, Lewnia, Laprasa - badania te dotyczyły ogólnego rozwoju człowieka, oraz badania dotyczące przyczyn i zaburzeń psychiatrycznych.
W obrębie tych badań wyłoniła się profilaktyka.
Według tych wartości profilaktyka to dziedzina wiedzy na pograniczu psychopatologii, kryminologii, epidemiologii, psychiatrii, psychologii rozwoju, pedagogiki.
CEL: Zapobieganie niepożądanym zjawiskom, eliminacja przyczyn pojawiających się zaburzeń.
CI BADACZE ODPOWIADALI NA NASTĘPUJĄCE PYTANIA:
Kiedy naprawdę profilaktyka ma miejsce?
Z profilaktyką mamy do czynienia w tedy zanim dana patologia rozwinie się.
Co znajduje się w centrum zainteresowań profilaktycznych?
*Badanie potencjalnych zwiastunów choroby-nazwali je czynnikami ryzyka.
*Badanie potencjalnych zwiastunów zdrowia-nazwali je czynnikami chroniącymi.
WEDŁUG TYCH AUTORÓW:
CZYNNIKI RYZYKA: To zmienne, których występowanie wiąże się z wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia niekorzystnych zjawisk.
CZYNNIKI CHRONIĄCE: Odnoszą się do warunków, które zwiększają odporność człowieka na czynniki ryzyka
i patologie.
Modele etiologiczne dotyczące niekorzystnych zjawisk czy procesów dziś to interakcyjny model funkcjonowania człowieka, interakcja czynników biomedycznych i genetycznych oraz psychospołecznych czynników ryzyka
i czynników chroniących.
Zachowanie to interakcja genów i środowiska.
Teza do czynników ryzyka - to specjalistyczna forma wiąże się nie z jednym, ale z wieloma czynnikami ryzyka.
Czynniki patogenne obejmują swoim zakresem, wpływem szereg funkcji adaptacyjnych.
Czynniki ryzyka po zażyciu środków psychoaktywnych:
Czynniki leżące po stronie samej jednostki. Na przykład niska odporność na stres
Czynniki tkwiące w środowisku rodzinnym i integracjach rodzinnych.
Doświadczenia szkolne.
Kontakty społeczne z rówieśnikami o cechach grupy dewiacyjnej.
Wniosek:
Między czynnikami ryzyka, a czynnikami klinicznymi zachodzą złożone związki.
Niektóre czynniki ryzyka tylko w pewnych okresach rozwojowych zwiększa niebezpieczeństwo dysfunkcji,
a niektóre mogą być stałym powodem przez resztę życia.
Np. kontakty z grupą dewiacyjną ryzykowne na etapie dzieciństwa i dorastania, a kontakty z dewiacyjną rodzina przez całe dzieciństwo i adolescencje.
Wpływ czynników ryzyka podlega wahaniom rozwojowym.
EFEKTY CZYNNIKÓW RYZYKA KUMULUJĄ SIĘ:
*Prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń jest większa im większa jest liczba czynników ryzyka, im bardziej są one toksyczne, im bardziej długotrwale jednostka znajduje się w obrębie czynników ryzyka.
*Kontakt z następnym czynnikiem ryzyka zwiększa ryzyko pojawienia się dysfunkcji w coraz większym stopniu.
*Wpływ czynników ryzyka jest sumujący się, dodający.
Ten sam zestaw czynników ryzyka może wywołać kilka typów zestawów zaburzeń. Niekorzystna atmosfera w rodzinie może być czynnikiem ryzyka pojawienia się depresji u kobiet.
Celem profilaktyki jest ustalenie związków między ogólnymi czynnikami ryzyka, a specyficznymi zaburzeniami, oraz łagodzenia wpływu czynników ryzyka.
U źródła rozwiniętych zaburzeń leży wspólny zestaw czynników ryzyka.
ZASADY PROFILAKTYKI NAUKOWEJ:
I. Zasada: Należy wcześniej określić wpływ specyficznych ingerencji na określone czynniki ryzyka i czynniki chroniące.
II. Zasada: W optymalnych warunkach czynniki ryzyka trzeba eliminować zanim pojawią się jako powody dysfunkcji- zasada wczesnej interwencji w profilaktyce.
III. Zasada: Ukierunkowanie programów profilaktycznych na osoby najbardziej zagrożone powinno iść w dwóch kierunkach:
*Dla osób narażonych na liczne czynniki ryzyka.
*Na naturalne grupy społeczne (osiedla szkoły) grupy społeczne gdzie stwierdza się wysoki wskaźnik ryzyka, bądź dysfunkcji.
IV. Zasada: Koordynacja działań profilaktycznych jako warunek skuteczności. Poszczególne czynniki ryzyka dotyczące jednostki, rodziny, szkoły, grupy rówieśniczej wzajemnie na siebie oddziałują. Skuteczna strategia profilaktyczna powinna być adresowana do czynników ryzyka w różnych obszarach(rodzina, jednostka, grupa rówieśnicza, szkoła, społeczność lokalna, media).
WYKŁAD 4 (24.03.2010)
T: PODEJŚCIE DO PROFILAKTYKI ZORIENTOWANEJ NA ADOLESCENTÓW.
??? adaptacyjny okres adolescencji.
PROFILAKTYKA: Dziedzina wiedzy i umiejętności praktycznych w skali mikro i makrospołecznej.
ZADANIA PROFILAKTYKI:
*OPIS zjawisk chorobliwych i szkodliwych.
*WYJAŚNIANIE zjawisk chorobliwych i szkodliwych.
*PRZEWIDYWANIE zjawisk chorobliwych i szkodliwych.
CEL PROFILAKTYKI:
Skonstruowanie programów i procedur zapobiegania tym zjawiskom w wymiarze:
a) społecznym, globalnym,
b) lokalnym bądź indywidualnym.
CHARAKTERYSTYKA PROFILAKTYKI:
1. Profilaktyka podchodzi w sposób wieloaspektowy do złożonej rzeczywistości społecznej i jej problemów.
2. Współpracuje z innymi dziedzinami wiedzy (prawo, socjologia, psychologia, pedagogika, demografia, medycyna).
3. Generuje nowy typ wiedzy i umiejętności społecznych, pedagogicznych, socjalnych, terapeutycznych
i opiekuńczych.
GŁÓWNY SENS PROFILAKTYKI JAKO DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI PRAKTYCZNEJ:
Główny sens można sprowadzić do CZYNNOŚCI PERSEWERACYJNYCH, czynności nie pozwalających na eskalację określonych zjawisk.
PROFILAKTYKA W SENSIE TEORETYCZNYM:
Inaczej prewencja społeczna. Profilaktyka w sensie teoretycznym jest nauką, która posiada 2 cechy:
*Dotyczy sposobów i środków kształtowania zdrowego społeczeństwa (zdrowie jako zdrowie psychiczno-społeczne).
*Dotyczy prawidłowego funkcjonowania członków danego społeczeństwa.
RODZAJ STOSOWANYCH ŚRODKÓW PROFILAKTYCZNYCH:
->Profilaktyka POZYTYWNA (kreatywna).
->Profilaktyka NEGATYWNA (defensywna).
PODZIAŁ PROFILAKTYKI:
*Teoretyczna i praktyczna.
*Pozytywna i negatywna.
PROFILAKTYKA JAKO ALTERNATYWA NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO MŁODZIEŻY:
Podstawa => KONCEPCJA SYSTEMOWO-HOLISTYCZNA UJMOWANIA ZDROWIA:
1. Z jednej strony koncepcja ta pozwala na śledzenie zmian jakie zachodzą w adolescentach w okresie rozwoju.
2. po drugie, koncepcja ta prowadzi do wniosku, że profilaktyka powinna być wbudowana w proces socjalizacji dorastających.
PRZYKŁADY KONCEPCJI:
WALIJSKI PROGRAM PLANOWANIA ZDROWIA MŁODZIEŻY:
Zadania dla profilaktyki:
1. Stwarzanie warunków sprzyjających wyborom korzystnym dla zdrowia.
2. Przekaz wiedzy i kształtowanie umiejętności niezbędnych dla planowania zdrowia.
3. Różne przedsięwzięcia na rzecz promocji zdrowia dorastających.
4. Stałe podnoszenie wiedzy i umiejętności osób, które odpowiadają za pracę dorastającej młodzieży.
USA:
CAUFAN (????), FREUCH
Cel działań profilaktycznych:
Wspieranie rozwoju fizycznego i społecznego człowieka, a tym samym wspieranie zdrowia człowieka.
Zadania:
1. Umożliwienie uzyskania pomocy niezbędnej do konfrontacji ze złożonymi i stresującymi warunkami życia.
2. Umożliwienie osiągnięcia subiektywnie satysfakcjonującego a zarazem społecznie aprobowanego życia.
MODEL PROFLIKATYKI USA -> 2 nurty oddziaływań prewencyjnych:
1. Nurt: Promowanie rozwoju możliwości:
*Zdobycie wykształcenia.
*Kariera życiowa.
*Tworzenie kultury.
2. Nurt: Przeciwdziałanie szkodliwym wpływom:
*Ryzyko utraty zdrowia.
*Zachwianie poczucia bezpieczeństwa.
*Stresy rodzinne.
*Izolacja społeczna.
*Przemoc.
*Niewłaściwe warunki życiowe.
WYMOGI W 2CH OBSZARACH:
1. Wiedza na temat czynników wspierających zdrowie człowieka i rozwój.
2. Umiejętność uchwycenia przyczyn zaburzeń adaptacyjnych (przyczyn dziedzicznych, behawioralnych, środowiskowych) [=> w PL interakcyjny model zachowania człowieka].
PROFILAKTYKA UJĘTA W SPOSÓB SYTEMOWY:
Zasadność wczesnych działań profilaktycznych.
PODZIAŁ PROFILAKTYKI WG DZIAŁAŃ PROFLIKATYCZNYCH WG (KOGO ????????)
1. OKRES PRZED URODZENIEM DZIECKA:
Edukacja, pomoc w planowaniu rodziny, pomoc w dostarczeniu wsparcia, prenatalna opieka dziecka.
2. OKRES NIEMOWLĘCY:
Okresowa kontrola procesów metabolicznych, bezpieczne środowisko, wzmacnianie więzi rodzinnych, stymulacja rozwoju społecznego.
3. OKRES DZIECIŃSTWA:
Wsparcie ze strony rodziców, właściwa opieka zdrowotna, rozwój umiejętności interpersonalnych, umożliwienie osiągnięcia sukcesu w dziedzinie zadaniowej (dla dziecka jest to nauka).
4. OKRES DORASTANIA:
Umożliwieni nauki, wsparcie rówieśnicze, zdobywanie umiejętności radzenia sobie z wymogami życia, właściwa edukacja seksualna, doświadczenie pozytywnych wpływów rodziny.
CEL TEGO PODEJŚCIA DO PROFILAKTYKI:
*Twórcza postawa wobec własnego zdrowia oraz dojrzałość psychiczna.
*Odpowiedzialność.
*Umiejętność przystosowania się do norm.
*Poczucie godności, plastyczność w zachowaniu (jeden z wymiarów zdrowia psychicznego).
*Podejmowanie właściwej dla danego wieku aktywności.
*Obiektywna postawa wobec siebie.
TWÓRCZA POSTAWA afirmuje zdrowie i Zycie. Oznacza to zatem odrzucenie zachowań negatywnych. Jest to motywacja do pozytywnego rozwoju (rozwoju, który wykracza poza motywację biologiczną, genetyczną). Tworzy wizję dorastającego człowieka, który żyje w symbiozie i równowadze z samym sobą, a także w równowadze i symbiozie z otoczenia społecznego.
WYBRANE UWARUNKOWANIA OPTYMALIZACJI DZIAŁAŃ PREWENCYJNYCH:
KONCEPCJA SOCJO-EKOLOGICZNA.
PODSTAWĄ EFEKTYWNOŚCI JEST KILKA ZASAD, KTÓRYCH NALEŻY PRZESTRZEGAĆ:
1. Mobilizacja wszystkich kontekstów środowiska, w których żyje człowieka.
2. Zwrócenie uwagi na aspekty i fakty rozwojowe człowieka.
WYMOGI, KTÓRE SŁUŻĄ ZWIĘKSZENIU EFEKTYWNOŚCI PROFILAKTYKI:
Uwzględnienie zmian ekologicznych, tzw. przesunięcia ekologiczne => fakt, że z upływem czasu jednostka rozwija się, poszerza się jej krąg rówieśniczy, pojawiają się zmiany oczekiwań wobec człowieka, rozbieżność pomiędzy wymogami społeczeństwa a potrzeba jednostki.
WYMOGI:
1szy wymóg: Planowanie, ułatwienie prawidłowego procesu adaptacji.
2gi wymóg: Właściwe rozpoznanie czynników [??????]
3ci wymóg: Kształtowanie optymalnych cech lub wpływanie na powstawanie strukturalno-organizacyjno-funkcjonalnego ekosystemu życia człowieka.
4ty wymóg: Realizowanie adekwatnych programów prewencyjnych (programów nowej generacji).
T: MODELE UDZIELANIA POMOCY W POKONYWANIU TRUDNOŚCI ROZWOJOWYCH.
MODEL MEDYCZNY:
->Człowiek nie odpowiada za swoje problemy i nie odpowiada za ich rozwiązanie.
->Osoba niezdolna do samodzielnego radzenia sobie z problemami.
->Czego oczekuje się od tej jednostki:
*że będzie miała umiejętność dotarcia do ośrodków specjalistycznej pomocy,
*człowiek podporządkuje się zaleceniom terapeuty, doradcy, psychologa, itp.
->Skutki uboczne:
*zaniechanie odpowiedzialności za własne problemy,
*zanik inicjatywy i samodzielności.
MODEL KOMPENSACYJNY:
->Człowiek nie odpowiada za swoje problemy, ale jest odpowiedzialny za ich rozwiązanie.
->Przyczyny trudności życiowych człowieka: brak korzystnych warunków rozwojowych.
->Reakcja pomocowa koncentruje się na kompensacji dotychczasowych braków oraz współpracy z człowiekiem w zakresie rozwiązywania jego problemów.
->Wartością tego modelu jest podkreślenie twórczej aktywności człowieka.
->Słabością modelu jest to, że może się pojawić nieufność jednostki do otoczenia (otoczenie generuje problemy życiowe człowieka).
MODEL OŚWIATOWY:
->Człowiek odpowiada za swoje problemy, ale nie jest on w stanie rozwiązać tych problemów.
->Zadania: pomoc koncentruje się na edukacji jednostki, ma tu miejsce analiza przeżywanych problemów czy trudności.
-> Od tego typu działań oczekuje się 2ch kwestii:
*Człowiek utwierdza się w negatywnym obrazie własnej osoby.
*Wytworzenie potrzeby bezwarunkowego (???????????? Czegoś chyba brakuje) zaleceniom terapeuty.
->Zastosowani modelu: MONAR, grupy AA.
->Skutki uboczne modelu: Nadmierna koncentracja na jednym problemie życiowym, organizowanie wobec tego problemu całego życia.
MODEL MORALNY:
->Jednostka odpowiada za powstawanie problemów, jak również odpowiada za ich rozwiązanie.
->Pomoc terapeutyczna:
*uświadomienie człowiekowi, że sam jest odpowiedzialny za siebie,
*zachęcanie do poszukiwania sposobów wyjścia z pojawiającej się trudności.
->Wartość: Przyjmowanie odpowiedzialności za własne życie i za jego zmianę.
->Słabość: Nie zawsze słuszne przekonanie, że człowiek potrafi pokonać występujące trudności.
W DZIAŁALNOŚCI PROFILAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEJ MAJĄ ODZWIERCIEDLENIE W:
MODEL MEDYCZNY – dominuje na szczeblu EDUKACJI PODSTAWOWEJ.
MODEL KOMPRESYJNY – GIMNAZJA i LICEA.
MODEL MORALNY – WYŻSZE STOPNIE EDUKACJI (młodzież).
MODEL OŚWIATOWY – PLACÓWKI RESOCJALIZACYJNE.
ZASADY NA JAKICH OPIERAJĄ SIĘ PODEJŚCIA PROFILAKTYKI NOWEJ GENERACJI:
1. Problemy związane z dysfunkcjami psycho-społecznymi są cechą systemu społecznego. Problemy muszą być rozpatrywane w kontekście tego jak dany system działa. Dysfunkcjonalność jednostki w efekcie dotyka całego otoczenia, nie może być postrzegana jako problem indywidualny.
2. Dysfunkcjonalność to problem o charakterze systemowym, a przedmiotem oddziaływania profilaktyki staje się społeczność lokalna (rodzina, szkoła, dzielnica).
3. Zdrowie jednostki i społeczeństwa jest wartością społeczną. Priorytetem działalności profilaktyki jest promocja i ochrona zdrowia (szerokie ujęcie).
4. Właściwa profilaktyka to dzielenie odpowiedzialności (ogniwa systemu profilaktycznego).
5. Wielość czynników przyczynia się do pojawienia zaburzeń psycho-społecznych. Skuteczna profilaktyka preferuje wszechstronność oddziaływań. Zasięg profilaktyczny obejmuje splot czynników ryzyka (czynniki, które dotyczą jednostki i otoczenia).
WYKŁAD 5 (31.02.2010): PREWENCJA KRYMINALNA.
T: ZAPOBIEGANIE PRZESTĘPCZOŚCI. POJĘCIE, ZAKRES I ETAPY.
KRYMINOLOGIA:
1. Nauka o przestępczości i przestępcy.
2. Objawy i przyczyny przestępczości.
3. Zjawiska związane z przestępczością (zjawiska patologii społecznej).
4. Funkcjonowanie systemu sprawiedliwości karnej.
WIKTYMOLOGIA:
1. Nauka o ofierze przestępstwa.
2. Nauka, która zajmuje się zjawiskami pokrzywdzenia przestępstwem -> WIKTYMIZACJA.
3. Zajmuje się osobą pokrzywdzoną.
4. Bada rolę osoby ofiary w genezie przestępstwa, a ta rola ujmowana jest w:
a) ustalanie czynników tworzących podatność na stanie się ofiarą przestępstwa,
b) zajmuje się metodami zapobiegania ewentualnej wiktymizacji.
KRYMINALISTYKA:
1. Nauka o metoda i środkach wykonywania przestępstw.
2. Nauka o metodach i środkach technicznych, które służą zapobieganiu przestępstwom.
KIERUNKI ANALIZ WE WSPÓŁCZESNEJ KRYMINOLOGII:
1. Biomedyczny:
Zwraca uwagę na biologiczne uwarunkowanie zachowania człowieka (szczególnie uwarunkowania genetyczne):
- ewolucyjne,
- neurologiczne,
- biochemiczne,
- genetyczne* (najbardziej preferowane).
2. Psychologiczny:
Zajmuje się emocjami i wewnętrznymi przeżyciami odnoszącymi się do sprawców i ich ofiar.
3. Trzeci kierunek:
Dotyczący wpływów czynników społecznych na powstawanie przestępstwa.
Zakres przedmiotowy działań profilaktycznych dotyczy przestępczości.
Czy dotyczy tylko przestępczości czy też innych zjawisk?
HOŁYST: Do zakresu działań kryminologii należą wszelkie działania prawno-społeczne!
PREWENCJA KRYMINALNA:
Def.1: NORTHOFT:
Prewencja kryminalna to wszelkie środki, które powodują zapobieganie przestępczości i/lub wszelkie środki, które wpływają na poprawę społecznego poczucia bezpieczeństwa.
Def.2: NORMANDEAN, HASENPUSH:
Prewencja jako forma interwencji społecznej, zmniejszenie częstości zjawisk niepożądanych, formy interwencji, które powodują, że zderzenia stają się trudniejsze do przeprowadzenia.
Są to interwencje społeczne, które zmieniają fizyczne, prawne, społeczno-ekonomiczne warunki środowiska, które zmieniają charakterystykę biologiczną lub społeczną środowiska, jednostek czy grup społecznych, działania, które zmieniają prawną i oficjalną ocenę zdarzeń lub zachowań.
Zapobieganie przestępcom i przestępczości ma jeden podstawowy cel: niedopuszczenie na drodze prewencyjnej interwencji społecznej do konfliktu w związku z określonym zachowaniem sprawcy pomiędzy sprawcą a instytucjami kontroli społecznej.
DZIAŁALNOŚĆ ZAPOBIEGAWCZA (zapobieganie przestępczości):
Pierwszy wymiar: całokształt przedsięwzięć ogólnopaństwowych o charakterze ekonomicznym, społecznym, oświatowo-wychowawczym, całokształt przedsięwzięć państwowych organizacji społecznych.
Co jest celem tych przedsięwzięć? => Zapobieganie przestępstwom, usuwanie przyczyn powstawania przestępczości.
KONTROLA SPOŁECZNA W STRATEGII DZIAŁAŃ PENITENCJARNYCH.
ISTOTA PREWENCJI SPOŁECZNEJ.
Strategia działań prewencyjnych zależy od przyjętych założeń teoretycznych. Od tych założeń teoretycznych zależy wybór środków stosowanych w zapobieganiu przestępczości.
KOŁAKOWSKA-???? : Zapobieganie przestępczości to wszelkie działania pośrednie i bezpośrednie:
1. Celem ich jest powstrzymywanie powstawania przestępczości.
2. Celem jest niedopuszczenie do popełnienia przestępstwa.
3. Celem jest ograniczenie zjawisk przestępczości w skali globalnej.
STRATEGIE WG KOŁAKOWSKIEJ:
1. TREATMENT:
Indywidualizacja wykonywania kar pozbawienia wolności (wszelkie systemy probacji, zastosowanie terapii medycznej, intensywna opieka).
2. DEFENSE SOUAL (obrona społeczna):
Strategia ta ma na uwadze stworzenie systemu zapobiegania przestępczości i postępowania z przestępcami (ustalenia VII Kongresu ONZ).
3. DEFERENCE:
Powrót do koncepcji prewencji generalnej. Ma się na uwadze wykorzystanie motywacyjnego wpływu kary.
4. DIVERSION:
Wybór jakiego dokonuje sprawca (lub jego rodzina) między programami rehabilitacji (a nie stygmatyzującym)
a normalnym procesem kary.
5. UCZESTNICTWO SPOŁECZEŃSTWA:
Strategia oparta na koncepcjach kontroli społecznej, która odbywa się na różnych poziomach: rodzina, szkoła, grypa rówieśnicza, zakład pracy, środowisko lokalne.
6. KWALIFIKACJA:
Zapobieganie przestępczości. Istotą strategii jest jej planowanie, obejmujące całość życia społecznego i rozwój społeczny. Jest to zapobieganie przestępczości z ogólną polityką społeczną państwa (udostępnienie oświaty, poprawa stanu zdrowia, poprawa warunków materialnych).
3Y POZIOMY DZIAŁAŃ:
1. Działania, które chronią społeczeństwo przed przestępczością i chronia jednostkę przed popełnianiem przestępstwa.
2. Podział środków socjalnych, które ukierunkowane są na ogół społeczeństwa oraz zwraca uwagę na stosowanie specjalnych środków socjalnych wobec zagrożonych kategorii.
3. Charakter podejmowanych działań i działania o charakterze przedmiotowym (utrudnienie lub uniemożliwienie popełnienia przestępstw np. monitoring, alarm) i podmiotowym (działania skierowane na ludzi by nie popełniali przestępstw.
ZAPOBIEGANIE PRZESTEPCZOŚCI JAKO ELEMENT KONTOLI SPOŁECZENEJ:
Zapobieganie przestępczości to część kontroli społecznej jako działania zmierzające do porządkowania członków społeczeństwa normom grupowych, co więcej skłonienie członków społeczeństwa do przestrzegania norm grupowych jest istotą, podstawą konformizmu.
NORMY SPOŁECZNE = Stwierdzenia, które wskazują na sposób zachowania. Będą to zachowania obowiązkowe (czyli nakazane), zakazane, uprawnione.
RODZAJE KONTROLI SPOŁECZNEJ:
1. KONTROLA SFORMALIZOWANA:
Regulowana przez systemem norm.
Agendy kontroli prawnej: policja, sądy, prokuratura.
Agendy kontroli pozaprawnej: agendy kontroli religijnej lub np. różnego rodzaju sądy koleżeńskie.
2. KONTROLA NIESFORMALAIZOWANA:
Regulowana przez określone jednostki lub zbiorowości.
3. KONTROLA INSTYTUCJONALNA:
Organizowanie wspólnot lokalnych do współpracy z policją w celu zapobiegania przestępczości.
Mieści się w profilaktyce środowiska lokalnego np. wzmaganie sąsiedzkiej czujności.
ETAPY DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH:
Ustanowienie normy prawnej obwarowanej sankcją prawną może działać zapobiegawczo, normy ograniczają zachowania niezgodne z normą prawną (np. zagrożenie mandatem).
Po ustanowieniu normy prawnej profilaktyka przestępczości przybiera 2 postacie:
1. gdy uprzedza znaczeni normy prawnej – PROFILAKTYKA UPRZEDZAJĄCA.
2. gdy działania mają miejsce po naruszeniu normy prawnej – PROFILAKTYKA OBJAWOWA.
3y ETAPY DZIAŁAŃ ZAPOBIEGANIA PRZESTĘPCZOŚCI:
1szy etap: ETAP DZIAŁAŃ PIERWOTNYCH:
*Ukształtowanie polityki społecznej w taki sposób, by eliminować warunki sprzyjające do popełnienia przestępstw. Są to środki, które wchodzą w zakres strategii profilaktyki kreatywnej (np. wyrównywanie szans edukacyjnych).
2gi etap: ETAP DZIAŁAŃ WTÓRNYCH:
*Usuwanie warunków sprzyjających popełnianiu przestępstw.
*Tworzenie utrudnień do popełnienia (właściwie zabezpieczenie domów i obiektów).
*Organizowanie sąsiedzkiej czujności.
*Policyjne rozpoznawanie środowisk przestępczych.
*Kontrola środowisk młodocianych wykazujących braki socjalizacyjne.
3ci etap: ETAP DZIAŁAŃ NASTĘPCZYCH:
*Reakcja na popełnione przestępstwa.
*Proces ukierunkowany na zapobieganie ponownemu popełnianiu przestępstw.
*Zapobieganie recydywie.
*Policja, sądy, prokuratura.
WYKŁAD 6 (7.04.2010)
T: RELACJA MIĘDZY PROFILAKTYKĄ PRZESTĘPCZOŚCI A PROFILAKTYKĄ SPOŁECZNĄ.
NURT SYTUACYJNY W KRYMINOLOGII:
Punktem wyjścia nurtu jest sceptycyzm do filozofii zapobiegania przestępczości oparte na filarze etiologii.
Skupia się na okolicznościach popełnienia czynu przestępczego, zwraca uwagę na fizyczne uwarunkowania, motywacje sprawcy.
Nawiązuje do Triady Kryminologicznej.
Pojawiają się pytania:
-Dlaczego sprawca popełnił czyn?
-Dlaczego akurat był na tym miejscu?
-Dlaczego w takich okolicznościach?
-Dlaczego ofiarą była ta a nie inna osoba?
-Jaki przebieg i wpływ miała interakcja?
Nurt sytuacyjny pokazuje nowy obszar Teorii Zapobiegania Przestępczości.
Zwraca się uwagę na Koncepcje Sposobności społecznej i Koncepcje Działań Rutynowych.
W koncepcjach tych wskazuje się na podaż okazji przestępczych, ta podaż jest czynnikiem decydującym
o rozmiarach przestępczości.
Wniosek:
(Lang) Okazja do popełnienia przestępstwa ma miejsce w sytuacjach, gdy w jednym czasie znajduje się: Umotywowany sprawca, odpowiedni obiekt (np. bank), brak odpowiednich ochrony.
DWUPŁASZCZYZNOWA TYPOLOGIA ZAPOBIEGANIA PRZESTĘPCZOŚCI:
1. Odnosi się do populacji, do, której profilaktyka jest stosowana. W tym ujęciu profilaktyka ma 3 stopnie:
*Ogół społeczeństwa.
*Grupa społeczna, oraz osoby zagrożone przestępczością, czyli potencjalne ofiary przestępstw.
*Faktyczni sprawcy przestępstw i ich ofiary.
2. Płaszczyzna dotycząca zróżnicowania programów penitencjarnych, kryterium rozróżnienia to:
*Przedmiot i cel działań.
*Uszczegółowia to sprawca, ofiar i środowisko.
NA TEJ PODSTAWIE 9 KATEGORII, STRATEGII ZAPOBIEGANIA PRZESTĘPCZOŚCI:
Sprawca
Zapobieganie 1 stopnia do potencjalnego Sprawcy
Działania adresowane do ogółu społeczeństwa.
Cel: Wzmocnienie wewnętrznych mechanizmów powstrzymujących od popełnienia przestępstwa.
(Kolberg) Dojście do stadium wartości Autonomicznych.
Rozpoznanie biologicznych i środowiskowych czynników ryzyka, aby szybko podjąć wczesną interwencje.
Zapobieganie 2 stopnia do potencjalnego Sprawcy.
Identyfikacja ukierunkowana na grupy ryzyka np. młodzież niedostosowaną społecznie.
Cel: Nauka zachowań prospołecznych, poradnictwo, terapia.
Zapobieganie 3 stopnia do konkretnego Sprawcy.
Programy interwencyjne po popełnieniu przestępstwa.
Cel: Zapobieganie recydywie, resocjalizacja w różnych typach zakładach zamkniętych, rózne formy leczenia, terapia, kuratela, mediacja, alternatywne środki karne.
Ofiara
Zapobieganie 1 stopnia do potencjalnej Ofiary.
Zwrócenie uwagi na programy ukierunkowane na informowanie o zagrożeniach, na sposoby zabezpieczania przed zagrożeniami, promocja zdrowia i bezpiecznego życia.
Zapobieganie 2 stopnia na potencjalne Ofiary.
To osoby, które z uwagi na wykonywany zawód, pełnioną funkcję, tryb życia, cechy osobowe są szczególnie narażone do wiktymizacji.
Rodzaje realizowanych programów interwencyjnych.
Edukacyjne
Kursy samoobrony
Środowiskowe grupy ochrony
Zapobieganie 3 stopnia dotyczące Ofiar.
Program pomocy medycznej, ekonomicznej, kompensacji
Cel tych programów interwencyjnych: Redukcja przestępstwa, zapobieganie wtórnej i ponownej wiktymizacji.
Środowisko
Zapobieganie sytuacyjne przestępczości.
Działania informacyjne.
Celem: Utrudnienie sprawcy dokonania przestępstwa, wzmocnienie społeczne, poczucia bezpieczeństwa.
Działania: Tworzenie bezpiecznej przestrzeni, zabezpieczanie obiektów.
Zapobieganie sytuacyjne 2 stopnia.
Działanie w rejonach zagrożonych przestępczością zakłóceniem porządku.
Zakres podejmowanych przedsięwzięć: Poprawa terenu urbanistycznego, wzmocnienie systemu bezpieczeństwa technicznego i osobowego.
Zapobieganie sytuacyjne 3 stopnia.
Podejmowanie działań do obiektów szczególnego ryzyka. Nadzór nad organizacjami, monitoring. Działania typowo policyjne, straż miejska, ochrona.
Northoff przedstawia podejścia:
Prewencja 1 rzędowa ukierunkowana na czynniki etiologiczne.
Prewencja 2 rzędowa ukierunkowana na ograniczenie ryzyka przestępczości
Prewencja 3 rzędowa ukierunkowana na przeciwdziałanie zjawisku recydywy
Poziomy organizacji społeczeństwa, na którym działania prewencyjne są podejmowane:
Poziom Lokalny: (gmina, miasto, dzielnica)
Proponuje on powołanie rad prewencyjnych, które będą koordynować działania, będą to przedstawiciele rad, urzędów, gmin, reprezentantów poszczególnych obywateli.
Prewencja 1 stopnia ukierunkowana jest na grupy ludności, czynniki socjalizacyjne(rodzina, szkoła)
Warunki społeczne: bezrobocie, oddziaływania mediów, planowanie bezpieczeństwa przestrzeni.
Prewencja 2 stopnia to
-doradztwo, - wsparcie socjalne dla osób zagrożonych, -projekty metadonowe, -treningi ograniczające przemoc, -patrole miejsc zagrożonych.
Ograniczenie ryzyka sytuacyjnego, monitoring.
Ograniczenie ryzyka stania się ofiarą:
-psychologia wzmacniania
-poprawa poczucia bezpieczeństwa
-reorganizacja niebezpiecznej przestrzeni
-policyjne punkty doradztwa
Prewencja 3 stopnia to :
-doradztwo, -realizacja programu Diversion, -mediacja, -trening socjalne
Działania ba szczeblu Regionalnym.
Powołanie koordynacyjnych rad prewencyjnych.
Profilaktyka 1 rzędowa:
-Program poprawy struktury społecznej np. wsparcie dla bezrobotnej młodzieży.
-Doradztwo
-Profilaktyczne wprowadzenie programów profilaktycznych.
Profilaktyka 2 rzędowa:
- Pomoc w organizacji terapii odwykowej.
- Programy dla potencjalnych ofiar.
Profilaktyka 3 rzędowa.
- Realizacja programów alternatywnych dla aresztu i kar pozbawienia wolności
- Wolnościowe programy resocjalizacyjne
-Pomoc dla skazanych
- Wzmocnienie pracy kuratorów sądowych
Działania na szczeblu Państwa
Powołanie rady do spraw przeciwdziałania przestępczości, programy do przeciwdziałania przestępczości, koordynacja do działań różnych resortów.
Działania Międzynarodowe
Próby do powołania międzynarodowej grupy do przeciwdziałania przestępczości, w skład np. ONZ
Ich zadaniem doradztwo w zakresie profilaktyki kryminalnej, koordynacja międzynarodowych przedsięwzięć.
Podsumowanie:
Opinia badacza L’ Abaty.
Zależności między poziomami profilaktyki.
Profilaktyka1 rzędowa ma charakter proaktywny i przed terapeutyczny.
Profilaktyka 2 rzędowa ma charakter paraaktywny i paraterapetyczny.
Profilaktyka 3 rzędowa ma charakter reaktywny i terapeutyczny (zmienia swą aktywność ponownie)
Rodzaj uczestnictwa:
1 rzędowa: Charakter dobrowolny z możliwością wielu wyborów.
2 rzędowa: Charakter obligatoryjny, powinno się, ale nie na silę
3 rzędowa: Charakter wymuszony
Osoby prowadzące:
1 rzędowa: Wolontariusze, paraprofesjonaliści, studenci, liderzy społeczności uczniowskiej
2 rzędowa: Profesjonaliści o różnym stopniu przygotowania
3 rzędowa: Wysokiej klasy profesjonaliści
Stosowane metody w strategiach działań kreatywnych.
-Szkolenia: Świadomy przekaz wiedzy, kształtowanie określonych umiejętności
-Oddziaływania na zachowania po przez sferę emocji
-Propaganda: Informowanie, uzupełniający przekaz wiedzy przy zastosowaniu róznych metod
-Przetwarzanie zmian w środowisku, które sprzyjają zachowaniom poprawnym
Strategia Destrukcyjna- Uniemożliwienie, odcięcie możliwości bądź utrudnienie podejmowania określonych zachowań.
Strategia Wytłumienia- Reagowanie sankcją negatywną na zachowania przestępcze. Zapowiedz reakcji negatywnej na określone zachowanie każda forma kodeksu karnego.
Relacja między profilaktyką przestępczości, a profilaktyką społeczną:
Zapobieganie przestępczości:
Ze względu na cel:
-Profilaktyka Kryminalistyczna; metody działania, środki, które umożliwiają lub utrudniają popełnienie przestępstwa.
-Profilaktyka Karna: dostosowanie kary do rodzaju okoliczności i osobowości, tak karać by umożliwić skazanemu powrót do społeczeństwa
Profilaktyka Penitencjarna: zabezpieczanie odpowiednich warunków odbywania kary ograniczenia wolności, by kara w optymalnym stopniu realizowała funkcje resocjalizacyjne
Profilaktyka Kryminologiczna: obejmuje zagadnienia genezy i etiologii czynu przestępczego, posługuje się metodami z zakresu psychologii, pedagogiki społecznej.
Jej celem jest: Nadanie pozytywnego kierunku aktywności człowieka, charakter proaktywny, wywieranie wpływu na zmiane pewnych postaw, tendencji i zachowań.
Profilaktyka kryminologiczna jest rozpatrywana w szerszym kontekście.
WYKŁAD 7 (14.04.2010)
T: PORADNICTWO W PROCESIE ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNO-TERAPEUTYCZNYCH.
PORADNICTWO = POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA.
POMOC = Rodzaj czynności i działań, zachowań, które wyodrębnia się ze względu na cel, który spełnia psycholog lub inna osoba, które jest doradcą.
ASPEKTY POMOCY:
1. Podstawy pomagania (przesłanki teoretyczne, na których opieramy udzielaną pomoc).
2. Obserwowane zachowania (zachowania doradcy, które mają pomocny charakter).
3. Zgodność udzielanej pomocy ze społecznym wzorem (struktura i przebieg procesu pomagania).
4. Realnie czynione wysiłki na rzecz osoby wspomaganej.
5. Motywy i intencje udzielającego pomocy.
6. Konsekwencje działań pomocowych dla osoby wspomaganej.
7. Stopień dobrowolności uczestnictwa w relacji pomocowej.
8. Znaczenie nadawane działaniu pomocowemu przez doradcę i osobę wspomaganą.
DLACZEGO CZŁOWIEKA SZUKA POMOCY?
*Człowiek poszukuje pomocy, gdy znajduje się w sytuacji problemowej. Staje w obliczu złożonych, powikłanych problemów życiowych, z którymi nie jest w stanie sobie poradzić.
*Człowiek poszukuje pomocy, gdy czuje się uwikłany w nieudane życie rodzinne.
*Człowiek poszukuje pomocy, gdy jest dręczony poczuciem winy.
KIEDY CZŁOWIEK KIEROWANY JEST PO POMOC LUB SIĘ PO NIĄ ZWRACA?
Gdy nie potrafi żyć zgodnie z określonymi wartościami czy normami.
CO JEST PODSTAWOWYM CELEM POMOCY?
*1szy cel: Pomoc człowiekowi w skutecznym pokonywaniu życiowych problemów.
*2gi cel: Pomoc człowiekowi w pełniejszym wykorzystaniu podstawowych zasobów, szans, potencjałów.
*3ci cel: Pomoc człowiekowi czy lepiej pomagał sam sobie w codziennym życiu, by nabrał umiejętności postępowania w sytuacjach kryzysowych.
MODEL KONPETENTNEJ POMOCY:
Udzielenie pomocy w sposób kompetentny musi zawierać odpowiedzi na pytania:
1. Który z problemów człowieka można określić jako trudny problem życiowy?
2. Jaka jest aktualna sytuacja człowieka w kontekście trudnego położenia życiowego człowieka?
3. Jakich zmian i środków wymaga przezwyciężenie trudnego problemu życiowego, przezwyciężenie określonej strategii działań dla realizacji określonego celu?
KULTURA PROCESU POMOCOWEGO:
Zwraca się uwagę na 2 elementy:
*WARTOŚCI => Pozwalają podejmować człowiekowi właściwą decyzję (np. pedagog, psycholog, lekarz bez właściwego zaplecza wartości jest ambiwalentny w podejmowaniu decyzji).
*SZACUNEK => zawiera 2 idee:
1. WIDZENIE.
2. DOSTRZEGANIE.
Szacunek wiąże się ze szczególnym postrzeganiem siebie i szczególnym postrzeganiem drugiego człowieka.
POMOC W KONTEKŚCIE SPOŁECZNYM:
Z perspektywy poradnictwa, pomoc można ująć w formie kontinuum. Krańcem jego jest kierowanie życiem drugiego człowieka (dyrektywny model pomocy). Biegun przeciwny to całkowite pozostawienie człowieka samemu sobie. Po środku natomiast znajduje się pomoc jednostce w podejmowaniu własnych decyzji i ich urzeczywistnianiu.
ZASADY UDZIELANEJ POMOCY:
Proces pomocy nie może być kolejną formą pogłębiania [nie wiem czego????]
(pomocny element szacunku).
ZASADY SZCZEGÓŁOWE:
1. Skuteczna pomoc powinna zaczynać się od odpowiedniej motywacji.
2. Włączanie osoby wspomaganej w proces udzielania pomocy (na pracuje nad człowiekiem, ale z człowiekiem).
3. Zasada koncentracji na nauce a nie an pomocy.
Przestrzeganie 3ch reguł:
*Skuteczne poradnictwo pozwala człowiekowi wejść an drogę nauki. Czas uczenia się, uczenia rozwiązywania problemów, co w zamyśle wpływa na jakość życia
(profilaktyka pierwszorzędowa).
*Oduczanie pewnych zachowań niewłaściwych lub ryzykownych
(profilaktyka drugorzędowa).
*Uczenie się na nowo. Uczenie reedukacyjne (profilaktyka trzeciorzędowa).
4.Pomoc jednostce w określeniu jej celów życiowych i potrzeb.
ETAPY POSTĘPOWANIA:
1. Pomoc w budowaniu lepszej przyszłości.
Pytania: Do czego dążysz w swoim życiu? Czego potrzebujesz w dążeniu do celu?
2. Pomoc człowiekowi w zmianie biegu życia (harmonogramu).
Pytania: Jeśli masz możliwości zmiany swojego życia, to dlaczego do tego nie dążysz? Jakich wyborów w związku z tym musisz dokonać?
3. Pomoc człowiekowi w budowaniu przekonania do zmiany harmonogramu (stylu, celu życia).
Cena jaką człowiek jest gotów zapłacić za realizację celów życiowych, mając na uwadze zmianę swojego stylu życia.
4. Pomoc człowiekowi w wyznaczaniu realnych ram własnych w realizacji celów.
Cele realizowane „kiedyś” na ogół nie zostają osiągnięte. Na uwadze mamy zmiany postaw lub zachowań zauważalne w procesie pomocowym oraz wyniki pośrednie (zmiany postaw, zachowań, np. nabyta asertywność).
Wyniki ostateczne:
Wykorzystanie w całości programu konstruktywnej zmiany służy rozwiązywaniu problemów życiowych, pozwala wykonać posiadany potencjał.
FORMY POMOCY W OBSZARZE PORADNICTWA:
1. POMOC SOCJALNA:
Działania ratownicze, opiekuńcze, pomoc zabezpieczająca pomyślny rozwój człowieka
(jednostki niezaradne życiowo: ubóstwo lub uzależnienie).
2. POMOC PSYCHOLOGICZNA:
Poradnictwo, treningi uczące określonych umiejętności życiowych, formy terapii, organizacja określonych grup wsparcia (np. grupa AA).
Optymalizacja działań pomocowych:
*Oparcie się na pozytywnych właściwościach człowieka (potencjał).
*Pomoc w przewartościowaniu sytuacji trudnych.
3. POMOC PEDAGOGICZNA:
Pomoc wychowawcza, która ukierunkowana jest na wspomaganie człowieka w wypełnianiu zadań społecznych.
Doskonalenie człowieka w wykonywaniu nabytych ról społecznych.
Zakres:
*Przygotowanie do życia i wyboru zawodu.
*Szeroko pojęta profilaktyka wychowawcza.
*Korekta i kompensacja działań wychowawczych w rodzinie.
4. POMOC PRAWNA:
Pomoc prawna udzielana jest jednemu człowiekowi, podjęta w imię wyższych interesów czy wartości może mieć charakter działań represyjnych wobec drugiego człowieka (np. reakcja na przemoc w rodzinie).
5. POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA W ZAKŁADZIE RESOCJALIZACYJNYM:
Cel:
*Relaksacja i rozładowanie napięcia i niepokoju.
*Likwidacja bloków emocjonalnych.
*Projekcja emocji i napięć.
*Budowanie zdrowego systemu wartości w oparciu o zdrowe poczucie winy.
*Poznanie siebie i umiejętność względu we własne mechanizmy obronne.
*Nabywanie nowych umiejętności społecznych.
Metody pracy:
- Psychodrama.
- Trening komunikatywności.
- Terapie uzależnień.
- Terapia indywidualna.
ZADANIA PEDAGOGA. 3y GRUPY ZADAŃ.
1. Praca nad usuwaniem przyczyn skierowania wychowanka do placówki
(związane z diagnozą stanu wyjściowego).
2. pomoc i ułatwienie funkcjonowania wychowanka w placówce.
3. Praca z rodzinami oraz opieka zastępcza.
FORMY PRACY PEDAGOGA Z WYCHOWANKAMI:
1. Zajęcia indywidualnej terapii.
2. Zajęci kompensacyjno-wyrównawcze.
3. Terapia zajęciowa z wykorzystaniem kulturo techniki.
4. Socjoterapia, np. z wykorzystanie programu „Jak żyć z ludźmi”.
ZADANIA I KONPETENCJE PEDAGOGA W PROFILAKTYCE I TERAPII:
1. ZADANIA PROFILAKTYCZNE:
Zwraca się uwagę na 4y zakresy działań:
*Tworzenie warunków do harmonijnego wychowania jednostki.
*Badania funkcjonalności podstawowych środowisk edukacyjnych.
*Wpływ rodziny.
*Działalność edukacyjna wśród nauczycieli i rodziców.
2. ZADANIA DIAGNOSTYCZNE:
*Znajdowanie metod i narzędzi diagnozy (szczególnie tych z psychologii pedagogiki).
*Współpraca z lekarzami zależnie od potrzeb jednostki.
3. ZADANIA SELEKCYJNE:
*Znajomość specyfiki działania placówek profilaktyczno-resocjalizacyjnych.
4. DZIAŁANIA KOREKCYJNE:
*Działania reedukacyjne.
*Działania terapeutyczne.
JAKA WIEDZA?
- Wiedza i umiejętności w zakresie oddziaływań na drugiego człowieka.
- Praktyczne umiejętności warsztatowe możliwe do wykorzystania w pracy z jednostką i grupą.
- Kompetencje dotyczące umiejętności diagnostycznych.
- Znajomość sieci placówek wspomagających.
- Umiejętność harmonizowania własnych oddziaływań na człowieka z oddziaływaniami innych specjalistów.