MOJA RODZINA
W mojej rodzinie największą radość przeżyłem ........................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Najważniejszą osobą kierującą moją rodziną jest ......................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Pewnego razu wróciłem późno do domu i wtedy ......................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Szanuję moich rodziców za .......................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Najbardziej brakuje mi w mojej rodzinie ...................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Moje stałe obowiązki w domu to ...............................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Tradycją w moim domu stało się ..............................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Nie lubię jak w moim domu ......................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
Gdybym się zakochał, to moja mama ........................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
RYSUNEK RODZINY
Jedną z technik metod autoekspresyjnych stanowi analiza rysunku. Wychowawca w celu zgromadzenia pełniejszej wiedzy o dziecku i jego rodzinie poleca na jednej kartce narysować .Dom . drzewo . osobę.
Uważa się, że dom jest reprezentacją miejsca, w którym jednostka poszukuje miłości i bezpieczeństwa. Dziecko zawsze rysuje tylko budynek z zewnątrz, aby otrzymać pełny obraz domu, łącznie z wnętrzem prawdopodobnie konieczne będzie bezpośrednie polecenie ze strony prowadzącego.
Poniżej zamieszczam materiały do analizy rysunku.
1. Szczegóły:
a) Podstawowe (dla normalnego rysunku) Co najmniej jedne drzwi, jedno
okno, jedna ściana, dach, komin,
b) Dodatkowe (np krzaki, kwiaty, ścieżka) Potrzeba dokładniejszego uporządkowania środowiska, która czasami jest związana z brakiem poczucia bezpieczeństwa lub pragnieniem sprawowania kontroli w kontaktach interpersonalnych.
2. Komin . Symbol ciepłych, intymnych związków; czasami związany z symboliką falliczną:
a) Brak komina Brak ciepła w sferze psychicznej lub konflikty z ważną osobą płci męskiej,
b) Przesadnie duzy Nadmierne zaabsorbowanie sferą seksualną czy też możliwe tendencje ekshibicjonistyczne,
c) Dużo dymu Wewnętrzne napięcie.
3. Drzwi:
a) Ponad podstawą domu, bez schodów Niedostępność w kontaktach interpersonalnych,
b) Brak drzwi Skrajne trudności w kontaktach z innym ludźmi,
c) Otwarte Silna potrzeba doświadczania ciepła od świata zewnętrznego,
d) Bardzo duże Nadmierna zależność od innych,
e) Z zamkiem lub zawiasami Defensywność.
4. Płot wokół domu . Potrzeba ochrony emocjonalnej.
5. Rynny Podejrzliwość.
6. Rysunek przylegający do dolnej krawędzi kartki Brak podstawowego poczucia bezpieczeństwa w zyciu rodzinnym lub intymnym.
7. Dom przedstawiony w perspektywie, widok z dołu Odrzucenie domu lub poczucie, ze osiagnięcie pożądanej sytuacji domowej jest niemożliwe.
8. Dom przedstawiony w perspektywie, widok z góry Odrzucenie sytuacji domowej.
9. Dach:
a) Płaski (pojedyncza linia łącząca dwie ściany) Brak wyobraźni lub zahamowania
emocjonalne,
b) przesadnie duży Poszukiwanie satysfakcji w fantazjach.
10. Okiennice:
a) zamknięte Skrajna defensywność i wycofanie,
b) Otwarte Zdolność do przystosowania w kontaktach interpersonalnych.
11. Ścieżka:
a) Bardzo długa Ograniczona dostępność,
b) Wąska w pobliżu domu, szeroka na drugim końcu Osoba powierzchownie
przyjazna.
12. Ściany (ich solidność) Bezpośrednio związana siłą ego.
13. Okno (okna):
a) Brak okien Wrogość lub wycofanie,
b) Tylko na parterze, na piętrze brak Rozziew między rzeczywistością a fantazją,
c) Z firankami Rezerwa, kontrolowanie siebie,
d) Bez zasłon Zachowanie otwarte, bezpośrednie.
DRZEWO
1. Wyjątkowo duże drzewo Skłonność do agresji.
2. Małe drzewko Poczucie niższości i braku znaczenia.
3. Cienka kreska Poczucie nieprzystosowania, niezdecydowanie.
4. Drzewo składające się tylko z dwóch linii oznaczających pień i z kółka wyobrażającego koronę →impulsywność, zmienność.
5. Przesadne podkreślenie pnia Niedojrzałość emocjonalna.
6. Przesadne podkreślenie korony Zahamowania emocjonalne, myślenie analityczne.
7. Przesadne podkreślenie korzeni Płytkie reakcje emocjonalne, ograniczona zdolność do rozumowania.
8. Szrama, dziupla, złamana gałąź Związek z urazem, tzn. wypadkiem, chorobą, gwałtem (czas wydarzenia odpowiada położeniu znaku).
9. Brak linii przedstawiającej ziemię Podatność na stres.
10. Zaznaczona linia ziemi, brak korzeni Tłumione emocje.
11. Zaczerwienione płaszczyzny, bardzo ciemne lub mocno zaznaczone Defensywa wrogość lub zachowanie agresywne.
12. Cienka, przerywana kreska Wyraźny niepokój.
13. Dziupla Symbolika seksualna:
a) Mała lub w kształcie rombu Skojarzenia z pochwą,
b) Mała i okrągła Przeżycie napastowania seksualnego lub wczesne doświadczenie
seksualne,
c) Mocno zaznaczony kontur Świadczy o większym wpływie urazu,
d) Koncentryczne kręgi wewnątrz Zepchnięcie doświadczenia w przeszłości i .zaleczenie.,
e) Zaczerniona Wstyd związany z doświadczeniem,
f) Duża Zaabsorbowanie kwestią prokreacji,
g) Z małym zwierzątkiem w środku Ambiwalencja dotycząca ojcostwa lub macierzyństwa.
NARYSUJ CZŁOWIEKA.
1. Ręce Służą do zmiany lub kontrolowania środowiska:
a) Założone na piersiach Wrogość lub podejrzliwość,
b) Trzymane za plecami Pragnienie kontrolowania złości, niechęć do kontaktów interpersonalnych,
c) Brak Nieprzystosowanie, bezradność.
2. Stopy Poziom aktywności interpersonalnej:
a) Duże Dążenie do bezpieczeństwa lub męskości,
b) Małe Zależność, stłumione odczuwanie,
c) Brak Brak niezależności.
3. Palce:
a) Długie i spiczaste Agresywność, wrogość,
b) Zaznaczone pętelkami lub pojedynczą kreską Pragnienie stłumienia agresywnych impulsów.
4. Głowa:
a) Duża Zaabsorbowanie światem wyobraźni, koncentracja na aktywności
umysłowej,
b) Mała Osobowość obsesyjno-kompulsywna, poczucie niższości intelektualnej,
c) Odwrócona tyłem Tendencje paranoidalne lub schizoidalne.
5. Nogi:
a) Brak Stłumienie, prawdopodobny lęk przed kastracją,
b) Różnice w wielkości Sprzeczne uczucia dotyczące niezależności,
c) Długie Dążenie do autonomii,
d) Krótkie Upośledzenie życia emocjonalnego.
6. Usta:
a) Przesadnie podkreślone Niedojrzałość, agresywność oralna,
b) Bardzo duże Erotyzm oralny.
7. Ramiona:
a) Nierówne Niestabilność emocjonalna,
b) Szerokie Zaabsorbowanie odczuwaną potrzebą siły,
c) Kwadratowe Nadmierna defensywność, wrogość w stosunku do innych ludzi.
Inne wskaźniki
. Dzieci nieśmiałe, lękliwe izolujące się od grupy rysują postacie małe, zdekompletowane
(bez ust, ramion, włosów)
. Dzieci agresywne rysują postacie asymetryczne, duże, wyolbrzymione, nieproporcjonalne
(przesadnie długie kończyny, zęby)
. Uczniowie z wysoką samooceną rysują postacie wyraźne i wyższe.
TEST RYSUNKU RODZINY
Instrukcja: Narysuj swoją rodzinę
Imię i nazwisko badanego: .......................................................................................
Miejsce zamieszkania: wieś, miasto małe, miasto duże
Data badania ...........................................................................................................
I. Dane z wywiadu
1. Skład rodziny mieszkającej razem z autorem:
| OSOBA | IMIĘ | WIEK | WYKSZTAŁCENIE LUB KLASA | ZAWÓD |
|---|---|---|---|---|
| AUTOR | ||||
| OJCIEC | ||||
| MATKA | ||||
RODZEŃSTWO ……………………. ……………………. |
2. Inne osoby znaczące
| OSOBA | IMIĘ | WIEK | WYKSZTAŁCENIE LUB KLASA | ZAWÓD |
|---|---|---|---|---|
……………………….. ………………………. ……………………….. ………………………... |
3. Czy są w domu przedstawione na rysunku
a) zwierzęta ......................................................................................................
b) przedmioty ..................................................................................................
4. Inne znaczące dane (np. trudności w nauce, szkolne, rozwód itp.)
...........................................................................................................................
II. Obserwacja
1. Reakcja na instrukcję ......................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
2. Kolejność rysowanych osób, zwierząt, przedmiotów .....................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
3. Postać lub przedmiot rysowany najdłużej .......................................................................................................................
4. Postać lub przedmiot rysowany najstaranniej .................................................................................................................
5. Przerwy w rysowaniu (namysły) .....................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
6. Spontaniczne komentarze słowne (jeżeli są dłuższe opowiadania . dołączyć na oddzielnej kartce) ..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
7. Zachowanie niewerbalne ................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
III. Schemat rozmowy o rysunku
1. Co przedstawia rysunek? ................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
2. Osoby przedstawione na rysunku (kim są, wiek, płeć, ew. imiona) ..............................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
3. Gdzie są osoby z rodziny, których nie ma na rysunku? ..................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
4. Zwierzęta przedstawione na rysunku ..............................................................................................................................
5. Przedmioty przedstawione na rysunku (który jest najważniejszy?) ...............................................................................
..............................................................................................................................................................................................
6. Osoby:
a) gdzie są? .........................................................................................................................................................................
b) co robią? ........................................................................................................................................................................
c) o czym myślą? ................................................................................................................................................................
7. Relacje między osobami:
a) kto kogo lubi (dlaczego?) ...............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
b) kto kogo nie lubi (dlaczego?) .........................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
c) Kto komu dokucza? .......................................................................................................................................................
8. Kto jest:
a) najnieszczęśliwszy (dlaczego?) ......................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
b) najszczęśliwszy (dlaczego?) ...........................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
c) najgrzeczniejszy .............................................................................................................................................................
d) najbardziej niegrzeczny ..................................................................................................................................................
e)najbardziej miły (dlaczego?) ...........................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
f) najbardziej niemiły (dlaczego?) ......................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
9. Czy autor jest na rysunku? Jeżeli tak to który? ...............................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
Jeżeli nie, to kim mógłby być?............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
10. Kim na rysunku autor najbardziej chciałby być (i dlaczego?) .....................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
11. Czy autor jest zadowolony z rysunku, czy chciałby coś zmienić, dodać?
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
12. Inne ewentualne informacje ..........................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
ANALIZA TREŚCI RYSUNKU
1. Kolejność rysowania postaci.
Osoba rysowana jako pierwsza jest osobą z którą jest najbardziej związana albo tą z którą pragnie się identyfikować . osoba najważniejsza (np. matka częściej niż ojciec). Dziewczynki częściej rysują matkę, chłopcy ojca (zjawisko identyfikacji).
Rysowanie w pierwszej kolejności rodzeństwa może oznaczać uprzywilejowanie.
W rodzinach konfliktowych na pierwszej pozycji bywa umieszczona babcia, matka występuje na dalszym planie. Dzieci rysujące siebie na pierwszym planie mają tendencje do dominacji, koncentracji na siebie.
2. Rysowanie postaci w ostatniej kolejności.
W ostatniej kolejności rysowania jest postać najmniej ważna. Rysowanie siebie w ostatniej kolejności może oznaczać że czuje się ono mało akceptowane. Może też oznaczać przedstawienie rodziny w tzw. .porządku..
3. Wielkości postaci.
Powiększone wyraźnie są te osoby, które są uważane przez dziecko jako znaczące, dominujące. Wyraźne zmniejszenie postaci . dewaloryzacja chęć obniżenia wartości.
4. Ozdabianie postaci tzw. znaczenie postaci w strukturze rodziny.
Zaznaczone jest kolorami, ozdobnikami.
5. Usytuowanie postaci względem siebie.
. Umieszczanie postaci obok siebie rysujący umieszcza obok siebie tą postać która jest dla niego ważna z którą czuje się emocjonalnie związany.
. Połączenie postaci rękoma oznacza silną więź emocjonalną między połączonymi postaciami lub pragnienie więzi.
. Odsunięcie postaci wyraźnie jednej osoby, może oznaczać zakłócenie więzi
pomiędzy rysującymi a odsuniętą postacią może być wyrazem dystansu z jednoczesnym pragnieniem zbliżenia.
. Odsunięcie moze być zaznaczone naturalną przegrodą np. drzewo, dom.
. Odsunięcie własnej postaci może świadczyć o zakłóconej więzi z rodziną.
6. Pominięcie postaci
Występuje dość częśto i jest najistotniejszym wskaźnikiem stosunków emocjonalnych dziecko do członków rodziny.
Pomijane są często osoby będące źródłem lęku lub odrzucone przez dziecko.
Pominięcie własnej postaci świadczy o zaburzeniu emocjonalnych więzi dziecka z rodziną o nieakceptowaniu przez nie istniejących sytuacji w rodzinie.
7. Duży dominujacy na rysunku dom część postaci znajduje się w domu, reszta umieszczona poza nim. Rodzina nie daje poczucia bezpieczeństwa, konflikty między rodzicami. Zagrożenie istnienia rodziny.
8. Niemowlę narysowane w wózku lub małe dziecko nie istniejące w rodzinie. Regresja ucieczka we wczesne dzieciństwo, pragnienie posiadania uprzywilejowanego statusu dziecka najmłodszego. Chęć posiadania rodzeństwa.
9. Istotnymi elementami w interpretacji są kolory jakich dziecko używa, elementy postaci lub ich brak np. ręce (kontakty).
10. Nacisk kredki przy rysowaniu postaci, oznaki pozawerbalne świadczące często o stosunku emocjonalnym do rysowanej postaci. Należy być ostrożnym i uważnym w dokonywaniu interpretacji i wspierać się zawsze rozmową z dzieckiem.
Rozmowa z dzieckiem
Podane pytania należy traktować jako ramowy schemat, będący podstawą do rozmowy z dzieckiem.
Analiza rysunku i obserwacji dokonane w trakcie rysowania mogą stanowić podstawę do stawiania hipotez sprawdzanych w trakcie rozmowy z dzieckiem.
. Odpowiedz mi o rodzinie którą narysowałeś, co to za rodzina?
. Pokaż kogo narysowałeś na swoim rysunku, jak się nazywa, co robią?
. Kto w tej rodzinie jest najbardziej miły, dobry i dlaczego?
. Kto jest najbardziej niemiły, niedobry i dlaczego?
. Komu w tej rodzinie jest najlepiej, kto jest najbardziej szczęśliwy, dlaczego?
. Komu jest w tej rodzinie najgorzej, kto jest najmniej szczęśliwy, dlaczego?
. Czy chciałbyś coś zmienić w tej rodzinie?
KOLORY A CECHY OSOBOWOŚCI
Barwy w życiu człowieka odgrywają niebagatelną rolę. Bez nich życie byłoby szare i jakże zubożone. Potwierdzony został naukowo wpływ kolorów na psychikę ludzką, np. kolor czerwony potęguje napięcie nerwowe, a zieleń łagodzi. Każdy posiada swoje ulubione kolory, co ma niewątpliwy związek z jego życiem wewnętrznym. Z niżej podanych kolorów wybierz jeden, najbardziej odpowiadający twoim upodobaniom, a następnie przeczytaj swoją charakterystykę.
1. CZERWONY 4. ŻÓŁTY
2. ZIELONY 5. NIEBIESKI
3. CZARNY 6. FIOLETOWY
1. Kolor czerwony
Cechuje Cię dynamizm, aktywność i zdecydowanie, i to zarówno w postanowieniach, jak i działaniu. Nie lubisz niedomówień ani dwuznacznych sytuacji. Bardziej odpowiada Ci męskie niż damskie towarzystwo, jak również lepiej czujesz
się w spodniach niż w spódnicy. Gustujesz w mężczyznach silnych i zdecydowanych, ale najczęściej podobasz się mężczyznom słabszym psychicznie i taki mężczyzna pozostaje zazwyczaj twoim stałym partnerem.
2. Kolor zielony
Dążysz do życia w przyjaźni z całym światem. Wykazujesz dużo cierpliwości i zrównoważenia. Lubisz i umiesz korzystać z życia. Umiesz dobrze gotować i gustownie się ubierać. Wytrwale zmierzasz do upatrzonego celu, a kiedy Ci się to uda, potrafisz utrzymać zdobycz. Odczuwasz też potrzebę utwierdzenia się w poczuciu własnej wartości. Imponują Ci również atrybuty władzy. Twoją zasadniczą troską jest jednak zbudowanie solidnego gniazdka domowego i stałe upiększanie go.
3. Kolor czarny
Twoją główną cechą jest ambicja i zdolność dostosowania się do każdej sytuacji. Krok po kroku, ale przez cały czas pniesz się w górę. Ogromną rolę odgrywa u Ciebie życie zewnętrzne, natomiast trudniej nawiązujesz kontakt duchowy z otoczeniem. Cechuje Cię skrytość myśli i odczuć. Życie traktujesz poważnie, a w uczuciach jesteś stała i wierna.
4. Kolor żółty
Wykazujesz wrodzoną dążność do dominacji i efekciarstwa. Twoje zachowanie na co dzień zależy w dużym stopniu od nastroju w danej chwili. Nieraz potrafisz być miła, uprzejma, a przynajmniej znośna, a kiedy indziej . bez specjalnego powodu . bywasz agresywna lub arogancka. Dążysz do pełnej niezależności i do wyłącznego decydowania o swoim losie. Kochasz muzykę, sztukę i rozrywkę. W towarzystwie zawsze potrafisz zaakcentować swoją obecność.
5. Kolor niebieski
Z jednej strony cechuje Cię duża zmienność, a z drugiej strony wielka wrażliwość zmysłowa, emocjonalna i moralna. Brak Ci jednak wiary w powodzenie realizowanych planów. Obawiasz się nieznanych bliżej przeszkód, kłopotów czy czyhających wszędzie zagrożeń i niebezpieczeństw. Twoją zaletą jest umiejętność dostosowania się do otoczenia. W kontaktach towarzyskich jesteś dobrą kandydatką na przyjaciela.
6. Kolor fioletowy
W kontaktach z ludźmi jesteś przyjacielska, komunikatywna i naturalna. Czujesz się dobrze w każdym gronie, ale najbardziej odpowiada Ci wesołe towarzystwo i pełna beztroska. Temperamentem i pogodą ducha zdobywasz sobie sympatię otoczenia. Na pewno nie zaliczasz się do hipokrytek. Co myślisz, to mówisz wprost. Trudno jest Ci też dochować czyjejś tajemnicy.
EKSPERYMENT
Eksperymentem nazwiemy działanie wychowawcy, na podstawie którego stwierdzamy, czy i w jakim stopniu dane zjawisko . postępowanie wychowawcy . wywołuje u wychowanków-uczniów pożądane wychowawczo lub dydaktycznie
rezultaty.
Przy prowadzeniu eksperymentu muszą być spełnione następujące warunki:
. dokładne opisanie, na czym polega .czynnik eksperymentalny., który zastosowaliśmy dla osiągnięcia określonej zmiany,
. obiektywne stwierdzenie, że to właśnie wprowadzony .czynnik eksperymentalny
. wpłynął na tę zmianę,
. przeprowadzenie eksperymentu w takiej grupie wychowanków-uczniów, która pozwala na to, aby uzyskane wyniki uogólnić, np.: pewne cechy przypisać całej grupie-klasie lub wszystkim wychowankom w interesującym nas wieku.
Metodę tę może stosować specjalista o właściwym przygotowaniu metodologicznym.
Eksperyment pozwala najczęściej uzyskać odpowiedzi na pytania o charakterze projektującym, a więc pytania typu: .Jaki sposób postępowania jest najbardziej skuteczny dla uzyskania określonego, pożądanego wychowawczo efektu?.
To postępowanie powinno przedstawiać się następująco:
1. Mierzymy badaną cechę czy właściwość dzieci i stwierdzamy, że celem oddziaływań pedagogicznych powinno być jej poprawienie.
2. Proponujemy sposób postępowania, który wydaje nam się właściwy do osiągnięcia celu; jest to formułowanie hipotezy i zarys sposobu prowadzenia eksperymentu.
3. Wprowadzamy czynnik eksperymentalny.
4. Dokonujemy pomiaru interesującej nas cechy, zwracając szczególną uwagę na analizę tych przypadków, które znacznie odbiegały od przeciętnych wyników grupy.
Np.: Wyobraźmy sobie, że wychowawca interesuje się postawami altruistycznymi swoich wychowanków. Przeprowadza badania za pomocą pytań. Uzyskane wyniki są do siebie podobne . nie wykazują zróżnicowania między dziećmi, charakterystycznego
dla prawidłowego rozkładu cech. Wychowawca może wówczas wprowadzić sytuację: film, obraz, opis zjawiska przedstawiający różnorodność zachowań altruistycznych i nie altruistycznych; następnie jeszcze raz przeprowadzi pomiar uzyskanych wyników. Jeśli uzyska większe zróżnicowanie i wyraźniejsze różnice między osobami bardzo altruistycznymi a mniej altruistycznymi . to cel został osiągnięty. Jest to przykład na eksperyment diagnostyczny.