Jak prowadzić kółko teatralne - praktyczne porady
Data dodania: 2006-11-21 07:11:24
Podstawowym założeniem programu jest działalność twórcza dzieci w różnych dziedzinach, rozwój emocjonalny, uczuciowy i ruchowy oraz zaspokojenie ich potrzeb psychofizycznych takich jak: potrzeba poznawcza, ruchu, różnorodnego działania, zabawy, twórczości dziecięcej, a także potrzeby bezpieczeństwa, akceptacji i sukcesu, więzi i kontaktu z rówieśnikami, oparcia u dorosłych.
Podstawą powodzenia w działalności dramatycznej jest „otwarcie się dziecka”. Oczywiste jest, że dziecko otworzy się wobec osób bliskich i sprawdzonych, takich, którym może zaufać. Zatem nauczyciel - wychowawca zaraz na wstępie ma zadanie ułatwione, ponieważ przebywa z dziećmi przez wiele godzin dziennie i tylko od niego zależy, czy zdobędzie zaufanie swych podopiecznych.
1. Założenia ogólne
Podstawowym założeniem programu jest działalność twórcza dzieci w różnych dziedzinach, rozwój emocjonalny, uczuciowy i ruchowy oraz zaspokojenie ich potrzeb psychofizycznych takich jak: potrzeba poznawcza, ruchu, różnorodnego działania, zabawy, twórczości dziecięcej, a także potrzeby bezpieczeństwa, akceptacji i sukcesu, więzi i kontaktu z rówieśnikami, oparcia u dorosłych.
Podstawą powodzenia w działalności dramatycznej jest„otwarcie się dziecka”. Oczywiste jest, że dziecko otworzy się wobec osób bliskich i sprawdzonych, takich, którym może zaufać. Zatem nauczyciel — wychowawca zaraz na wstępie ma zadanie ułatwione, ponieważ przebywa z dziećmi przez wiele godzin dziennie i tylko od niego zależy, czy zdobędzie zaufanie swych podopiecznych.
2. Podwaliny spektaklu
Aby stworzyć mocne podwaliny przyszłego spektaklu, należy podczas codziennych zajęć dydaktycznych położyć nacisk na następujące formy pracy:
WZBOGACANIE SŁOWNICTWA DZIECKA PRZEZ:
rozmowy na tematy bliskie dziecku,
omawianie utworów literackich, ilustracji w nich zawartych, konkretnych zdarzeń z życia szkolnego,…
zabawy dydaktyczne, celem których jest poznawanie synonimów,
układanie krótkich historyjek ( realistycznych i fantastycznych ),
INSCENIZOWANIE Z UŻYCIEM DIALOGU:
początkowo inicjatorem i jedną stroną dialogu jest nauczyciel, a drugą– cała grupa. Stopniowo rola nauczyciela powinna się ograniczać do proponowania tematów. Bardzo szybko wyłonią się dzieci odznaczające się fantazją, mające wiele do powiedzenia. Będą to kandydaci do zagrania głównych ról.
Tematami do inscenizacji mogą być rozmowy„panów” o samochodach, komputerach, rozmowy„pań” o modzie, o„swoich dzieciach”, czy też rozmowy rówieśników o meczu piłki nożnej, o kłótni w szkole,… Podczas tych ćwiczeń należy zwracać uwagę na staranne, wyraźne i głośne mówienie.
RUCH:
Dzieci mają doskonałą intuicję motoryczną i gestykulacyjną. Aby na scenie były„prawdziwe”, należy wykorzystać ich spontaniczność i ich własne propozycje. One najlepiej podpowiedzą nam jak poruszać się w danej sytuacji.
3. Zapoznanie ze scenariuszem
Zanim rozpoczniemy pracę ze scenariuszem należy w atrakcyjny sposób zapoznać dzieci z treścią przedstawienia. Stwarzamy odpowiedni nastrój do odbioru baśni, bajki,…
Następnie przeprowadzamy rozmowę i ustalamy:
charakterystykę poszczególnych postaci,
ocenę ich postępowania,
logiczny ciąg wydarzeń,
sens– morał, wnioski.
Przydzielając role należy pamiętać, że dziecko nie jest aktorem, lecz tylko bawi się w teatr, a zadania aktorskie nie mogą przekraczać jego możliwości. Nie mogą krępować i pozbawiać własnej osobowości.
Kolejnym etapem w pracy nad scenariuszem jest„ budowanie” poszczególnych scen z poznanej bajki. Na wstępie wykorzystujemy dzieci, które same zgłaszają się do zagrania określonej roli. Nikomu z góry nie obiecujemy konkretnej roli. Stosujemy częste zmiany ról, różne interpretacje proponowanego tekstu. Etap ten musi mieć formę zabawową, a rolą nauczyciela będzie dyskretne wskazanie dzieciom właściwego ustawienia się na scenie, przemieszczania się, czyli zagospodarowania przestrzeni, no i ostatecznie przydzielenie dzieciom ról zgodnie z ich predyspozycjami.
Teraz pora na pracę z dziećmi obsadzonymi w poszczególnych rolach i systematyczne budowanie kolejnych scen. Ważne jest, aby na jednej próbie opracowywać tylko jedną nową scenę. Na kolejnej następną, a poprzednią należy powtórzyć. Po opracowaniu wszystkich scen powtarzamy całość.
Przedstawienie możemy zaprezentować przed publicznością, gdy dzieci:
swobodnie przechodzą ze sceny do sceny,
dobrze pamiętają kolejne kwestie, a w razie czego zapomniane kwestie potrafią zastąpić swoimi słowami,
pewnie czują się na scenie, bawią się spektaklem, a w razie pomyłki zaczynają jeszcze raz.
Wskazane jest, aby nie zadawać dzieciom tekstów do nauczenia się w domu, lecz przyswajać je poprzez działanie na zajęciach. Umożliwia to lepsze zrozumienie granej scenki, zastępowanie kwestii własnymi słowami, a w razie choroby małego„aktora” łatwiej znaleźć zastępstwo, gdyż są„osłuchani” ze wszystkimi rolami.
4. O scenografii
Scenografia to kostiumy, dekoracja i rekwizyty. Bawiąc się z dziećmi„ w teatr” w warunkach szkolnych, napotyka się na duże trudności podczas przygotowań dekoracji. Najczęściej problem tkwi w możliwościach finansowych i lokalowych. Często występ odbywa się w sali lekcyjnej. Poza tym przygotowanie pełnej dekoracji zajmuje bardzo dużo czasu. W związku z tym należy sięgnąć po proste, praktyczne i niedrogie rozwiązania. Najlepiej, żeby raz przygotowane elementy dekoracji mogły być, po niewielkich przeróbkach, wielokrotnie wykorzystane.
Istotnym elementem jest tło, które przydaje się po to, by zasłonić meble, niezbyt estetyczne ściany, albo po to, by umieścić na nim inne elementy scenograficzne. Na tło najlepsze są kotary w ciemnym kolorze, o gładkiej fakturze i gęstym splocie. Na wypełnienie przestrzeni sceny i zastąpienie kotary świetnie nadają się szkolne parawany, na co dzień służące jako tablice informacyjne, gazetki, okolicznościowe dekoracje. Do tego celu świetnie nadają się ramy, czyli zastawki o dowolnych rozmiarach, okryte materiałem, na stabilnych podstaw- kach. Dzięki nim możemy uzyskać„głębię”, stworzyć kulisy dla aktorów, przesuwać je w trakcie spektaklu.
Kiedy rozwiążemy problem tła, możemy zająć się elementami scenograficznymi. Mogą być wycięte z kartonu, z materiału lub bezpośrednio namalowane na tle.
Innym sposobem zagospodarowania sceny mogą być tzw.„kubiki”, czyli sześciany wykonane z cienkiej sklejki, albo zwykłe kartony pomalowane na odpowiednie kolory. Można je ustawiać na różne sposoby, szybko przestawiać, mogą też ułatwić dziecku chowanie się, gdy zachodzi taka potrzeba.
Bardzo oryginalnym rozwiązaniem scenograficznym są duże kawałki materiału, w jasnym kolorze. Wspólne trzymanie przez dzieci tzw.„szmaty” może posłużyć jako płotek, suknie, ubranie kilku osób jednocześnie, machanie materiałem może naśladować wiatr, latający dywan, tunel, itp. Do zabudowania sceny można też wykorzystać drewniane skrzynki po warzywach, wieszaki ubraniowe, sznury, parasole, drabinki rozkładane,…
5. Rekwizyty
W pracy z dziećmi należy unikać nadmiaru rekwizytów. Dziecko ma wspaniałą wyobraźnię i mnóstwo drobnych rekwizytów potrafi zastąpić jednym przedmiotem. Taki uniwersalny rekwizyt można wykorzystywać wielokrotnie. Nawet ręka małego aktora może zastąpić wachlarz, lusterko, kartkę papieru. Nie musi się martwić, gdzie je odłożyć, jest swobodne. i naturalne.
6. Stroje
Każdy kostium w przypadku małych dzieci ma niezwykły urok. Trzeba jednak pamiętać, że stroje powinny być utrzymywane w jednym stylu, uszyte z tego samego materiału i najlepiej przez tą sama osobę. Takie stroje są raczej kosztowne i nie zawsze stać nas na to. W takim przypadku lepiej wykorzystać stroje umowne, czyli bawełniane koszulki odpowiednio ozdobione oraz getry. Bardzo ważne jest, aby żadne dziecko nie czuło się ośmieszone przez niewłaściwie dobrany strój, nie miało na scenie prywatnych ozdób. Buty też powinny być w tym samym stylu, a jeśli to niemożliwe lepiej wystąpić boso.
Jako element stroju można też wykorzystać maski. Unikać należy maski zasłaniającej całą twarz ponieważ dziecko się męczy pod maską, źle go słychać, jest anonimowe, a nie o to nam chodzi. Lepiej wykorzystać opaski, do których przypięte będą elementy ozdobne, albo czapeczki.
7. Muzyka
Dopełnieniem spektaklu zwykle jest muzyka. Najlepszym rozwiązaniem jest akompaniament wykonany na żywo przez nauczyciela. Unikamy wtedy przyśpieszania, opóźniania- nauczyciel zawsze dostosuje się do dzieci. Oprawę muzyczną wykonać mogą również dzieci przy pomocy instrumentów perkusyjnych. Najmniej efektownym rozwiązaniem jest wykorzystanie muzyki mechanicznej.
8. Współpraca w grupie
Tworząc grupę teatralną należy zadbać o stworzenie więzi między uczestnikami zajęć oraz budowanie wzajemnego zaufania, zrozumienia i sympatii. W stworzeniu miłej i serdecznej atmosfery pomogą proponowane zabawy:
„Witam wszystkich”
Witam wszystkich, którzy lubią się bawić, którzy mają uśmiechniętą buzię, którzy chcą się bawić w teatr,… ( dziecko, które uważa, że go dotyczy to pozdrowienie pięknie się kłania i uśmiecha do kolegów).
„Jak masz na imię?”
Dzieci siedzą w kręgu. Jedno z nich podaje swoje imię, następne dziecko powtarza imię kolegi i podaje swoje, np.– mój kolega ma na imię Jaś, a ja jestem Kasia.
„Komplementy”
Każde dziecko prawi komplement swojemu sąsiadowi z prawej strony i z lewej strony.
„ Dokończ zdanie”
Lubię, gdy…
„Zmień miejsce”
Niech zmieni miejsce ten, kto ma krótkie włosy, itd. Dzieci z krótkimi włosami zmieniają krzesełko.
„Miło mi cię widzieć”
Dzieci poruszają się po sali z zamkniętymi oczami, w różnych kierunkach, starają się nikogo nie potrącać. Jeśli jednak kogoś dotkną, zatrzymują się, otwierają oczy i kłaniają się z uśmiechem. Odmiana tej zabawy- gdy kogoś dotkną, zatrzymują się i mówią tej osobie coś miłego.
„Chwalony”
Dzieci siedzą w kole. W środku, na krzesełku siedzi jedno dziecko. Wszyscy siedzący starają się powiedzieć po jednym miłym zdaniu osobie siedzącej. Odmiana zabawy- wszystkie dzieci siedzą w kole, każde z nich wypowiada po jednym miłym zdaniu osobie siedzącej po prawej i po lewej stronie.
„Stop”
Cała grupa swobodnie biega po sali. Na umówiony sygnał tworzą koło, stają nieruchomo, w zupełnej ciszy. ( chodzi o to, aby dzieci w jak najkrótszym czasie ustawiły się w kole, bez dobierania się wg sympatii).
„Figurki”
Jedno dziecko stoi na krześle lub stoliku. Pozostałe biegają po sali. Na określony sygnał, każdy uczestnik zabawy przybiera pozę dziecka– figurki, stojącego na krześle.
„Chodź do mnie”
Dzieci w parach umawiają się jakim sygnałem będą się nawoływać np.„dzyń- dzyń”,„bum” itp. Następnie rozbiegają się po sali, zakrywają oczy, i nawołują się ustalonymi sygnałami, ( stosujemy częste zmiany partnerów).
„Bardzo cię proszę”
Dzieci dobierają się parami. Jedno z nich zaciska dłoń, drugie na różne sposoby prosi, aby pokazało, co ukrywa w dłoni. Zmieniamy się rolami i partnerami.
„Okręt”
Dzieci rozbiegają się po sali, są skałami. Jedno dziecko z zamkniętymi oczami ma za zadanie przejść między skałami, które syczeniem dają o sobie znać.
Opracowanie — Zofia Dąbrowiecka
Bibliografia:
Arkuszyńska B. Założenia i opis programu z zakresu kultury żywego słowa, w: Nauczanie Początkowe, Nr 4/ 2003/ 2004
Dziedzic A. Drama na lekcjach języka polskiego, Warszawa 1992
Kujawiński J. Rozwijanie aktywności twórczej uczniów klas początkowych, Warszaw 1990
Maksymiak A. Teatr w szkole, Wrocław 1999
Nawrocka M. 24 odsłony teatru szkolnego, Warszawa 2004
Pankowska K. Drama- zabawa- myślenie, Warszawa 1990
Rybotycka L. Gry dramatyczne, Warszawa 1976
Wójcik Z. Zabawa w teatr, Warszawa 1996
Wójcik Z. Zabawa w teatr, Warszawa 1997