HLP egzamin średniowiecze1

ŚREDNIOWIECZE:

Tradycje Antyczne – koniec XI wieku – fascynacja antykiem, zwłaszcza Platonem i Arystotelesem. Tłumaczenie na łacinę oryginalnych tekstów greckich, studiowanie autorów rzymskich. Wielki ruch umysłowy wywołany badaniami klasycznymi. Ożywienie nauki i myśli filozoficzno-estetycznej chrześcijaństwa. Szkoła w CHARTES – skupiała wybitnych uczonych, ugruntowanie się platonizmu, prowadzono głębokie studia w zakresie filozofii, matematyki i nauk humanistycznych i przyrodniczych.

Augustynizm – od św.Augustyna – jeden z głównych nurtów myślowych. Bóg jako byt najwyższy, a świat stworzony jest wg idealnych prawzorów. Akt twórczy posiada naturę ciągłą, stała ingerencja boga w świat, stała jego przewaga nad światem. Człowiek do ciało i dusza – istoty materialne niematerialne. Poznanie ludzkie to szukanie prawd wewnątrz własnego umysłu. Zło wychodzi od człowieka, dobro od Boga. Treść dziejów to walka państwa Bożego z ziemskim. Historia ziemska zmierza ku końcowi.

Symbolizm – też św.Augustyn – poza bytami zmysłowymi i niezmysłowymi są słowa-znaki, podzielone na znaki naturalne i konwencjonalne. Znakowa natura stworzenia, rzecz widzialna jest znakiem niewidzialnej. Świat jest swoistym śladem Boga.

Mistycyzm – poznanie Boga przez osobiste z nim obcowanie

Tomizm – św. Tomasz – radykalne oddzielenie rozumu jako źródeł wiedzy i wiary. Istota i istnienie, istnienie Boga można dowieść przez analizę świata. Całość bytu ma formę hierarchiczną wedle stopnia doskonałości. Poznanie ma charakter zmysłowy.

Teoria Poezji – uniwersalna teoria poezji, wyprowadzona z założeń poetyki rzymskiej (Ars Poetica Horacego) oraz retoryki (Cycyeron, Kwintylian), zasilonej wątkami estetyki chrześcijańskiej.

Retoryka – wg szkoły późno antycznej, ukształtowanie artystycznej prozy łacińskiej dojrzałego średniowiecza – ARS DICTANDI – teoria układania tekstów pisanych – dwa typy – prosty, dla ludzi mniej wykształconych, ozdobny dla elity intelektualnej. Proza to zdania rozwinięte, symetryczne człony, tekst dźwięczny i rytmiczny

Hagiografia – bohaterami byli książęta, rycerze, święci męczennicy. Są to teksty historyczne i literackie. H. – bohaterowie to autentyczni ludzie, wydarzenia ówczesne. L.- bo odpowiadają obowiązującej poetyce, duża dbałość o stronę językowo-formalną, łączenie faktów z fikcją. Dzieła to np. Trzy żywoty św. Wojciecha (J.Knapariusz, Brunon z Kwerfurtu), Żywoty pięciu braci mniejszych, Żywot św. Stanisława, Żywot św. Kingi.

Historiografia – dziejopisarstwo. Dział piśmiennictwa obejmujący zapis treści historycznych. Na przykład Rocznik Świętokrzyski, Kroniki Galla Anonima (XII wiek)

Romanizm – styl w architekturze i sztuce – kościoły wznoszone na planie krzyża, duże ciosy kamienne, sklepienia kolebkowe lub krzyżowe, grube, ciężkie mury, niewielkie okna, charakter sakralny i obronny. Motywy roślinne lub zwierzęce, jednowymiarowe, bezruchowe postacie. Zadanie sztuki to symboliczne pokazanie chrześcijańskiego światopoglądu.

Gotyk – smukłe budowle, cienkie mury, wysokie okna, witraże. Obraz treści spirytualistycznych, uduchownienie i dematerializację. Postacie były wydłużone, smukłe, nierealne. Sztuka była literaturą dla nienauczonych. Obrazowe nauczanie wiernych.

Muzyka – rozwój śpiewów kościelnych, łączono muzykę z matematyką (estetyka pitagorejska, istotą muzyki jest harmonia. Śpiew monodyczny, chorał gregoriański. Stopniowe przechodzenie od monodii do polifonii.

1 – do końca XII wieku – (chrzest, postępująca alfabetyzacja, początek kultury pisma, powstawanie przyklasztornych zbiorów pism, system szkolnictwa, centra kultury umysłowej)

2 – XIII – XIV wiek – rozdrobnienie dzielnicowe, panowanie K. Wielkiego, rola duchowieństwa w procesie zjednoczenia kraju, wprowadzenie struktury parafialnej, rozwój szkolnictwa, 1364 – powstaje Studium Generale w Krakowie.

3 – późne średniowiecze – stabilizacja monarchii Jagiełłów, rozwój szkolnictwa, renowacja uniwersytetu w Krakowie, wzrost znaczenia tekstu pisanego, pojawia się książka drukowana.

Droga do łacińskiego chrześcijaństwa do Polski wiodła przez Czechy. Przez to, że wraz z orszakiem Bony do Polski przybyli czescy duchowni. Duchowni stanowili elitę intelektualną, ich trzon był etnicznie obcy (Czesi, Niemcy, Włosi, Francuzi). Zaszczepiali oni w Polsce nową wiarę i znajomość łaciny, a co za tym idzie, znajomość nieznanych dotychczas ksiąg. Duchowni pełnili rolę dworskich kapelanów, redagowali dokumenty i prowadzili sprawy prawno-skarbowe a także politykę zagraniczną.

Bardzo ważną rolę pełniły wspólnoty zakonne, które stawały się ośrodkami kultury, postępu gospodarczego, odpowiadali za kontakty z fundatorami. Jednak ich oddziaływanie na zwykłą ludność było małe.

Istotną rolę w edukacji mas pełniły dwa zakony : dominikanie i franciszkanie, którzy szybko stworzyli sieć własnych klasztorów i rozpoczęli działalność kaznodziejską. Chrystianizacja w Polsce ma początkowo charakter pisemny (łacina upowszechniła się jako język szkół i liturgii). W rękach duchowieństwa było szkolnictwo, skryptoria i księgi.

W okresie rozbicia dzielnicowego duchowieństwo sprzyjało zjednoczeniu państwa (arcybiskup Jakub Świnka- modlitwy po polsku, kult narodowych świętych).

KOŚCIÓŁ I SZKOLNICTWO – szkolnictwo było ujednolicone pod względem swojej struktury, a także programu i metod nauczania. Po upadku starożytnych szkół życie umysłowe średniowiecza skupiało się w klasztorach (Benedykci na Monte Cassino, Vivarium w Kalabrii). Ważne było dzieło Kasjodora pt. „Wykład nauk boskich i świeckich” – program kształcenia mnichów oraz zasady powiększania i prowadzenia księgozbioru.

System szkolny, który miał się utrzymać w Europie w ciągu średniowiecza powstał w monarchii karolińskiej. Obok szkoły pałacowej w Akwizgranie tworzono sieć szkół przy parafiach (nauka łaciny, śpiew, rachunki, katechezy). Program nauczania oparty był na siedmiu sztukach wyzwolonych (trivium[gramatyka, dialektyka, retoryka] i quadrivium[geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka]). Dużą rolę odegrał czytanie i interpretowanie autorów świeckich i chrześcijańskich.

Zaczęły powstawać też związki mistrzów i uczniów (na styl cechów), które dały początek szkołom wyższym (studium generale) Uniwersytetom, m.in. w Paryżu, Bolonii, Oxfordzie, Cambridge, Florencji, Jagielloński (1364)

SZKOLNICTWO W POLSCE – System był oparty na tym zachodnim, jednolite formy i treści. Najważniejszą rolę ok. XII wieku odgrywały szkoły katedralne kształcące przyszłych duchownych, ale też bogatych świeckich ludzi. Miały dwoisty charakter : wewnętrzna – tylko dla zakonników, zewnętrzna – też dla świeckich. Nauka odbywała się po łacinie, polski tylko pomocniczy na początku nauki. Podstawa to pamięciowe opanowanie tekstów, przede wszystkim Psałterza. Dalszy ciąg nauki to trivium i quadrivium. W XIII wieku wprowadzono strukturę parafialną i takie też szkoły. Książki, których używano, to np. klasztorne skryptoria, warsztaty kopistów, przepisywacze lub studenci zatrudniani na uniwersytetach, kancelarie monarsze, kodeks (składki zszywane i oprawiane). Pisano na pergaminach lub papierze z bogato zdobionymi oprawami. Książka blokowa – odbijanie tekstów i rysunków wyrytych na drewnianych klockach.

DWÓR KRÓLEWSKI – ważną rolę w XIII-XIV wieku pełniła kancelaria królewska, stanowiła ośrodek myśli i działań politycznych, a także twórczych w zakresie dziejopisarstwa. Kancelaria skupiała wybitnych dyplomatów, intelektualistów, pisarzy (Z.Oleśnicki, M.Trąba, S.Ciolek, A.Świnka). Tutaj rozwijało się oratorstwo świeckie i łacińska poezja okolicznosciowa, panegiryczna i satyryczno-paszkwilancka.

DRUKARNIE – Pierwsze inkabuły napływałaby z zagranicy, potem w kraju (XV wiek) zaczął się ruch typograficzny. Najpierw w Krakowie – K.Straube, Szwajpolt Fiol. Potem we Wrocławiu – K.Elian oraz K. Bauemgarten we Wrocławiu i Gdańsku. Pierwsze druki to druki religijne – J.Haller – Statut Jana Łaskiego (1504), gdzie po raz pierwszy wydana została Bogurodzica. K. Hocheder (1503) – Historyja umęczenia Pana naszego Jezusa Chrystuda na pienie polskie wydana – jest to pierwsza wydana polska książka drukowana.

W średniowieczu wyrosły dwa nurty: poantyczny i judeochrześcijański.

RENESANS KAROLIŃSKI – za czasów Karola Wielkiego i jego następców nastąpiło odrodzenie tradycji starożytnej i zespolenie dziedzictwa pogańskiego i chrześcijańskiego.

Ok. XII wieku była wzmożona fascynacja antykiem, szczególnie platonizmem, którego rolę ugruntowała szkoła w CHARTES.

RENESANS XII WIEKU – odrodzenie kultury antycznej, chrześcijańska myśl filozoficzna wsparta tradycją filozofii greckiej (Augustyn) .

Filozofia chrześcijańska bardzo czerpała z filozofii antycznej, szczególnie Arystotelesa. Powracano do symboliki antycznej i języka łacińskiego. Próba stworzenia uniwersalnej teorii poezji (z rzymskiej retoryki). Nauka chrześcijańska wchłonęła tradycje antyczne, greckie i orientalne. Muzyka też początkowo do tego nawiązywała. Podstawy o antyku czerpano z Biblii – (Pieśń nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Nowy Testament).

Tradycje antyczne mało wpływały na Polskę, jedynie w dziedzinie piśmiennictwa łacińskojęzycznego.

Najczęściej odnoszono się do mitologii jako dzieła pogan, ale nawiązywali do niej Augustyn i Tomasz. Mimo wszystko mitologia nie odgrywa tu znacznej roli.

Biblia stała u podstaw średniowiecznego światopoglądu. Były to teksty natchnione. Egzeza (badania nad objaśnieniem istotnych znaczeń) zaczęła się już w Aleksandrii -> problem sensów dosłownych i duchowych.

PRZEKŁADY : septuaginta – z hebrajskiego na grekę; wulgata – przekład na łacinę przez św. Hieronima

BIBLIA KRÓLOWEJ ZOFII, BIBLIA SZAROPATACKA – 1455 rok – Przekład Starego testamentu na język polski, wykonany na zlecenie żony Władysława Jagiełły. Tłumaczyli m.in. Andrzej z Jaszowic, Piotr z Radoszyc. Jedno z wybitnych dzieł XV stulecia.

DRAMATY LITURGICZNE – połączone z obrzędem mszalnym. Adaptacja wybranych fragmentów liturgii, jedna z odmian to „oficja” czyli osoby w kostiumach śpiewały wybrane sceny z biblii. Dramaty właściwe operowały akcją, samodzielnie układaną na kanwie Testamentów.

MISTERIA – „Posłuchajcie bracia miła…” czyli „Lament świętokrzyski”., czerpiące temat z nowego testamentu, ale z wątkami starotestamentowymi, apokryficznymi lub hagiograficznymi. Misteria skupiały się na akcji ujmowanej dosłownie.

PIEŚNI LITURGICZNE – tradycyjne piesni bożonarodzeniowe, pasyjne, rezurekcyjne.

APOKRYFY – pisma nie dopuszczone do lektury podczas zgromadzeń religijnych, były niekanoniczne i kanoniczne. Charakteryzują się: zbliżeniem do form kanonicznych, niejasnością pochodzenia, prawdopodobieństwem treści przesyconej elementami baśniowymi i fantastycznymi, odstępstwami do chrześcijańskich poglądów, synkretyzmem treściowym związanym z powstaniem apokryfów.

Apokryfy dzieli się na te z Nowego i Starego Testamentu, ich autorzy chętnie przyjmowali imiona apostołów, mówią o życiu Jezusa, też nurty apokaliptyczne. Rozwijał się nurt pasyjny (historia Męki, rozmyślanie, lament). Apokryfy wywarły duży wpływ na sztuki plastyczne.

POLSKIE PRZEKŁADY APOKRYFÓW – apokryfy inspirowały pieśni kościelne. Powstał np. Cykl Piłata (przebieg sądu nad Jezusem, śmierć, Zmartwychwstanie).

ŻYWOTY JEZUSA I MARII

PASJE – ulubiony temat polskiej prozy fabularnej. Relacje poszerzane są o cierpienie Maryi, obrazy tortur . Powód do nabożnej medytacji, potęgowania emocji.

Większość dzieł tworzonych myła anonimowa, w średniowieczu ceniło się chwałę samego dzieła, wartościowanego z punktu widzenia użyteczności. Doradzało ono korzystanie z cudzych dzieł – KOMPILOWANIE – łączenie cudzych elementów ze swoim dziełem.

BAJKA – funkcjonuje jako narzędzie dydaktyczne, w składzie kazań jako egzem plum. Bajki Romulusa i Avianusa, bajka też jako uzupełnienie biografii Ezopa.

EPIGRAMAT – w średniowieczu głównie jako epitafia, rzadziej epigramaty pochwalne czy elogie.

ELEGIA – pojawia się we wczesnym średniowieczu, inicjator to Gall Anonim, nowa poezja i topika. Elegie żałobne otworzyły drogę do elegii polsko-łacińskich > Jan Dantyszek, Andrzej Krzycki, Klemens Janicki. Janicki operuje materiałem biograficznym, liryzm i epickość jako uwypuklenie depresyjności.

TRENY – w średniowieczu jako epitafia lub plankty i żale. Na przykład rozpacz Marii pod krzyżem. Poezja żałobna > Dantyszek, Janicki, Krzycki, Paweł z Krosna

PSALMY – geneza w biblii, w średniowieczu przede wszystkim charakter liturgiczny, znany w szkołach. Różne przekłady (np. Psałterz św. Kingi, Floriański)

DRAMATY LITURGICZNE – połączone z obrzędem mszalnym. Adaptacja wybranych fragmentów liturgii, jedna z odmian to „oficja” czyli osoby w kostiumach śpiewały wybrane sceny z biblii. Dramaty właściwe operowały akcją, samodzielnie układaną na kanwie Testamentów.

MISTERIA – „Posłuchajcie bracia miła…” czyli „Lament świętokrzyski”., czerpiące temat z nowego testamentu, ale z wątkami starotestamentowymi, apokryficznymi lub hagiograficznymi. Misteria skupiały się na akcji ujmowanej dosłownie.

PIEŚNI LITURGICZNE – tradycyjne piesni bożonarodzeniowe, pasyjne, rezurekcyjne.

MORALITET – narzędzie przekazywania zasad moralnych, w średniowieczu bardzo obszerne, często je skracano. Musi być scena śmierci i dialog postaci alegorycznych.

KRONIKA – dzieło opisujące dzieje poszczególnych narodów lub dzieje świata w porządku chronologicznym. Pierwsze kroniki w Polsce – Annales – spisywane w Gnieźnie, Kroniki Galla Anonima (1112-1116), Kroniki Wincentego Kadłubka to przełom wieku XII i XIII, Kronika wielkopolska, pod koniec XIV wieku, wielkie dzieło przeszłości Polski, Kroniki Jana Długosza (wielka kronika o przeszłości polski, XV wiek).

KAZANIA – pojawiły się w Polsce razem z mnichami,, na przykład Kazania Świętokrzyskie, Kazania, gnieźnieńskie. W średniowieczu tworzone wg schematu : temat biblijny + pro temat pomocniczy + modlitwa + właściwe kazania + powtórzenie zasadniczej myśli + modlitwa.

APOKRYF – pisma nie dopuszczone do lektury podczas zgromadzeń religijnych, były niekanoniczne i kanoniczne. Charakteryzują się: zbliżeniem do form kanonicznych, niejasnością pochodzenia, prawdopodobieństwem treści przesyconej elementami baśniowymi i fantastycznymi, odstępstwami do chrześcijańskich poglądów, synkretyzmem treściowym związanym z powstaniem apokryfów.

Apokryfy dzieli się na te z Nowego i Starego Testamentu, ich autorzy chętnie przyjmowali imiona apostołów, mówią o życiu Jezusa, też nurty apokaliptyczne. Rozwijał się nurt pasyjny (historia Męki, rozmyślanie, lament). Apokryfy wywarły duży wpływ na sztuki plastyczne

PROZA NAUKOWA – początki historiografii i hagiografii, pod koniec epoki proza traktatowa i publicystyczna.

MIŁOŚĆ –

ŚMIERĆ –

PODRÓŻ –

ETOS RYCERSKI –

VANITAS – marność, bezcelowość

TOPOS SAMOTNEGO ŻEGLARZA – Kroniki Galla Anonima

MILES CHRISTIANI – w baroku dopiero

Trzy fazy epiki w średniowieczu :

I XI – XII wiek – dominacja łaciny, proza artystyczna, proza literacka. Przede wszystkim : hagiografia, dziejopisarstwo Galla, listy literackie i modlitewniki. Szczątkowo zachowanie romanse rycerskie.

II XIII – XIV wiek – dalej dominuje łacina, ale piśmiennictwo już polskich autorów. Kaznodziejstwo (egzempla – forma opowiadania ilustrująca prawdy i zasady religijne), np. Kazania Świętokrzyskie

III – XV wiek – emancypacja języka Polskiego. Początek poematów epicko-emocjonalnych, wątki apokryficzne.

DZIEJOPISARSTWO – twórczość ta miała 2 etapy – 1. To ustny i kronikarski. Cechy to : historia oparta na przesłankach z autorytetu, zdarzenia dziejowe dzieją się na planie Opatrzności (prowidencjonalizm), wydarzenia wzorem, anachroniczność (objętość do dat rocznych na rzecz dziennych – TOPOS AFEKTOWANEJ SKROMNOŚCI – Gall Anonim), Prossimeritum – przeplatanie prozy i wiersza. Drugi od XI do XIII wieku. Rodzaje kronik : cronica mundi, kroniki narodowe, gesta, kroniki lokalne.

USTNA GENEZA – mity przedchrześcijańskie w kronikach. KRONIKI – 2 cykle (wielkopolski Galla i krakowski Kadłubka), zawierały zbiory kazań. ROCZNIKI – ciągi zapisków z datami rocznymi układane w celu przekazania szczególnie ważnych informacji. Trzy najważniejsze : 1. Pod nadzorem bp. Jordana, 2. Z Gniezna od 1013 roku – Rocznik Rychezy, 3. Rocznik Kapitulny Krakowski pod opieką bp. Lamberta. Poza tym Rocznik Dawny, Rocznik Świętokrzyski, Rocznik Lubański, Rocznik Poznanski.

HAGIOGRAFIA – poprzedzona tradycją ustną. Miracula – utwory o niezwykłych czynach dokonywanych przez świętych. Translatio – tworzone z racji przeniesienia ciała lub relikwi. (Legenda o św. Aleksym, Złota Legenda).

EPIKA RYCERSKA – ewoluowała z lirycznych pieśni pisanych wysokim stylem. Prototyp -> Pieśń o Wilhelmie oraz Gormund i Izembard. Trzy zasadnicze typy : Enfaces (o pierwszych czynach rycerskich), Moniage(dawny wojownik wstępuje do klasztoru), Genealogia rodów (cykl I krucjaty, cykl Karola Wielkiego…). Kierunki rozwoju: - rym zamiast asonansu, z 12 głosek do 10, podpisywanie utworów, rozrost wątków i idei, cechy romansowe, wątki przygodowe, obecność kobiet, komizm. CHANSONE DE GESTE (łączą elementy legendarne, bohaterskie i religijne) – dominacja epickiej wersji romansu rycerskiego. W Polsce epikę rycerską reprezentuje „Pieśń Maura”, łaciński poemat epicki o losach wrocławskiego palatyna Piotra Włostowica – jest sojusznikiem opozycji Władysława Wygnańca, porywa niemiecką Annę, ona pomawia go o zdradę, wojna domowa, porwanie Piotra, bunt juniorów, powrót Piotra i fundacja klasztoru.

Zasada prawdopodobieństwa postaci i przebiegu akcji, znajomość epiki romańskiej i hagiografii, zmaganie dobra ze złem, idealny rycerz męczennik, drobiazgowość narracji, dialogi, emocje.

Charakterystyka – forma mieszana – monolog epicki + wypowiedzi postaci. [3.osobowy, dystans, narrator obiektywny, ma formę opowiadania ciągłego, jest bohater, występowanie np. opisu]. Staropolska epika obejmowała utwory wierszowane i prozę narracyjną[listy miłosne – forma poetycka i prozaiczna]. Rymowana proza to np. „Retoryka” Marcina z Międzyrzecza, w listach jest idealizacja uczuć i kochanka.

GATUNKI – epos, epos heroikomiczny, hodoeporikon (relacja o wyprawie wojennej lub poselstwie dyplomatycznym), romans wierszowany(przygody zakochanych), tragiczna lub komiczna nowela wierszowana oraz narracyjne formy o tematyce religijnej (legendy, hagiografia, opowieści biblijne, apokryfy). Poezja okolicznościowa [epicedium, epitafium, elegia]. Właściwości : dwujęzyczność, dwoistość tematyczna (świeckość – religijność).

PARANETYZM - oznacza radę, ostrzeżenie, zachętę. Głównym zadaniem tej literatury było wychowanie, pouczanie, napominanie, moralizowanie, powiększanie wiedzy, potępianie zła.

Od XIII wieku można zaobserwować wpływ chrześcijańskiej kultury europejskiej na formy dramatyczno-teatralne. Występują dramaty liturgiczne, misteria, moralitety, komedie elegijne.

DRAMAT LITURGICZNY – widowisko niejednorodne. Najstarszy twór tego typu to : „Visitatio Sepulchri” czyli nawiedzenie grobu. Odmiany dramatu: 1) dramaty liturgiczne – aktorami byli uczestnicy nabożeństwa z celebransem, symboliczne gesty i ruchy dopełniane były śpiewem liturgicznego tekstu. 2) Moralitet – dzieje bohatera miały przedstawić dzieje ludzkości – od stanu łaski, przez upadek i pokutę po pokorę i zbawienie. 3) Misterium - oparte było na obrzędach liturgicznych, później włączano w nie także sceny z życia biblijnego lub z hagiografii. Aktorami byli klerycy, niekiedy włączali do śpiewu wiernych. Widowiska te dały początek przyszłej formie muzycznej - oratorium, a w Polsce ludowym szopkom i jasełkom. 4) komedie elegijne – przygodowo-miłosna tematyka, dialogi przeplatane narracją, cele dydaktyczne.

OBCHODY PARATEATRALNE – budziły sprzeciw kościoła, obchody, zbiorowe zabawy i przedstawienia.

Prekursor tego połączenia to Gall Anonim (wprowadził partia)[B.Szczodry, B.Krzywousty], potem Wincenty Kadłubek[Mieszko III Stary, Kazimierz II Sprawiedliwy] i Jan z Czarnkowa [Ludwik Węgierski] w swojej Kronice.

Średniowiecze opierało się na uniwersalnym widzeniu i ujmowaniu Boga. Panowała idea Teocentryzmu, do odczytania dzieł, obrazów, architektury potrzebny był boski klucz. Dzięki temu okresowi pojawiają się takie terminy jak : niematerialność, przejawianie się Boga w świecie, dualizm ducha i materii, nieustanna interwencja boga w świat spraw ziemskich. Koncepcja Boga – architekta (bliska do tomistycznych idei). Prawie wszystkie teksty średniowieczne odwołują się do istnienia Boga.

WZORZEC RYCERZA – Pieśń O Rolandzie, Tristan i Izolda, Opowieści o Królu Arturze …., czyli Tristan, Roland, Oliwier, Lancelot. CECHY: dobre urodzenie, waleczność, odwaga, za którą jest nagradzany, wierność i lojalność wobec pana i ukochanej, solidarność klasowa – więzy przyjaźni, hojność, pomszczenie zniewagi, pobożność, przestrzeganie reguł walki, honorowość, przywiązanie do miecza i konia, musiał być zakochany.

WZORZEC WŁADCY – Karol Wielki, Król Marek (Tristan i Izolda), Król Artur, Bolesław Chrobry (wg Galla), Kazimierz Sprawiedliwy (wg Kadłubka). CECHY: skromny, łagodny, pokorny, wspaniałomyślny, roztropny, lubi uczone dysputy, szlachetne rozrywki, muzykę, śpiew. Łączy się z ideą państwa jako monarchii, w której panujący jest wybierany.

WZORZEC ŚWIĘTEGO – św. Aleksy, św. Stanisław, św. Dorota. Osoba, która poświęca dla religii wszystko, obdarzona szczególną łaską boską, wzór osobowy i otoczona jest kultem. Najlepiej z bogatego domu, rozdał bogactwa, odrzucił dobra doczesne i cierpiał.

W średniowieczu to było zjawisko elitarne, książki były bardzo drogie, poza tym trzeba było znać łacinę. Dopiero po wynalezieniu druku stało się to bardziej możliwe.

Pierwsze książki przybyły z orszakiem Dąbrówki, rękopisy z Pragi. Wówczas tylko obcokrajowcy umieli czytać. Zabytki obcego pochodzenia : „Kazania postne” z Francji, „Ewangeliarz emmeramski” Ratyzbony, „Ewangeliarz gnieźnieński” i „Kodeks złoty pułtuski” z Czech. Pierwsze dzieło po polsku to kronika Galla anonima z 1112-1115 roku, potem Kroniki Kadłubka. Wczesne zabytki polskie: „Bogurodzica”, „Kazania Świętokrzyskie”, „Psałterz Floriański”, „biblia królowej zofii”, „Psałterz puławski”. Do rozwoju piśmiennictwa przyczyniły się klasztory.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
HLP egzamin średniowiecze2
HLP egzamin średniowiecze4 , ŚREDNIOWIECZE
HLP egzamin średniowiecze3
moze sie przydac na haelpe, HLP egzamin od sredniowiecza do oswiecenia, 2
HLP I, ANTYK ŚREDNIOWIECZE
HLP egzamin chronologicznie id 205307
HLP egzamin(1), Filologia polska, -Literaturoznawstwo-, HLP 01 - lit.staropolska
HLP egzamin renesans1
HLP egzamin renesans2
HLP egzamin
zagadnienie 23 hlp, 1rok-egzamin
Lektury na egzamin, HLP - romantyzm
ARCYDZIELA FRANCUSKIEGO SREDNIOWEICZA 1[1], HLP I rok

więcej podobnych podstron