Innowacja (łac. innovatio - odnowienie) – stanowi nową (dla organizacji, społeczności czy cywilizacji), wprowadzoną przez człowieka wartość bądź jakość dotyczącą jej celów lub sposobów ich realizacji.

Innowacja biznesowa jest zatem nowością mającą zastosowanie w działalności gospodarczej

Innowacja biznesowa może dotyczyć przede wszystkim obszarów:

• wizji firmy - strategii i celów korporacji,

• techniki:

  • fizycznych cech produktu (innowacja konstrukcyjna),

  • sposobu wytwarzania produktu (innowacja technologiczna),

• marketingu i sprzedaży:

  • zastosowania produktu (nowe zastosowanie bądź nowi odbiorcy znanego produktu),

  • sposobów dostarczenia korzyści dla użytkowników,

    • zakres obsługi (dodatkowe korzyści, np. serwis, finansowanie, logistyka dostaw),

    • sposób obsługi (zmieniony standard/kultura relacji z nabywcami i użytkownikami),

• organizacji firmy (struktur, procesów, ładu społecznego).

Innowacyjność - Jest to zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia i wdrażania innowacji oraz faktyczna umiejętność wprowadzania nowych i zmodernizowanych wyrobów, nowych lub zmienionych procesów produkcyjnych lun technologiczno- organizacyjnych.

potencjał innowacyjny gospodarki jako zdolność gospodarki do tworzenia

innowacji lub możliwości gospodarki w zakresie tworzenia innowacji.

Klasyfikacja strategii wg Druckera:

1.      Pójść na całość – zastosowanie tylko gdy mamy nowy produkt, nie stosuje się do produktów już istniejących. Nieustanne wysiłki by utrzymać pozycję lidera a nie wykreować rynki dla konkurencji:

- po odniesieniu sukcesu natychmiast praca  nad następcą udanego produktu;

- obniżyć systematycznie ceny swych produktów i procesów;

- strategia bardzo ryzykowna najczęściej kończy się fiaskiem;

- przynosi sowite zyski

- nie powinno się jej stosować w sytuacjach innych niż naprawdę wielka innowacja

2.      Uderzyć w słaby punkt: twórcze naśladownictwo

- strategia imitacji połączona z nowatorstwem, wykorzystanie czyjegoś produktu/ pomysłu z własnymi udoskonaleniami do niego, szerszego zastosowania

- polega na ustanowieniu standardów i przejęciu rynku który nie jest wystarczająco obsługiwany przez firmy pionierskie

- strategia ta rozpoczyna się od rynku a nie od produktów, rozpoczyna się od klienta a nie od producentów

- polega na spokojnym czekaniu aż ktoś wymyśli coś nowego ale tylko w przybliżeniu

- strategia dużo mniej ryzykowna niż pójście na całość gdyż powstał już rynek i nowe przedsięwzięci zostało przezeń przyjęte

- oryginalny innowator może działać poprawnie od samego początku i zamknąć drogę do twórczego naśladownictwa

Uderz w słaby punkt:

- dobry gracz musi zrobić coś co odróżni go od innych graczy

- nie wystarczy by robił dobrze to co robią inni liderzy tylko po niższych kosztach lub z lepszą obsługą

3.      Znaleźć i zająć wyspecjalizowaną niszę ekonomiczną

- zapewnienie kontroli

- dążenie do  osiągnięcia monopolu na niewielką skalę

- zapewnienie odporności na konkurencję i ochrona przed wyzwaniami z jej strony

- najlepiej pozostać na tyle niezauważonym i autonomicznym by nikomu nie przyszło do głowy konkurować.

Rodzaje działań:

- strategia szlabanu – odgrodzenie się szlabanem wiąże się z

+ małym rynkiem stabilnym bez możliwości wzrostu

+ produktem będącym komponentem innego głównego produktu lub istotnego procesu i uzależnienie od niego

+ brak opłacalności walki konkurencyjnej

- strategia specjalistycznych umiejętności – dzięki uważnej obserwacji badaniom można znaleźć niszę wymagającą unikalnych umiejętności dotyczących produktu lub usługi. Ta specjalizacja rodzi problemy:

+konieczność skupienia się na specjalizacji

+ uzależnienie od głównego produktu

+ możliwość spopularyzowania jej na większą skalę

- strategia specjalistycznego rynku – opanowanie szczupłego rynku zniechęca konkurentów, jednak by go utrzymać należy podążać za ewolucją rynku, konkurencja jest możliwa w walce o zmieniony rynek.

4.      Zmienić ekonomiczne cechy produktu rynku lub branży – produkty lub usługi mogą już istnieć od jakiegoś czasu, strategia wobec nich jest innowacyjna i przekształca je w coś nowego, kreuje się klienta.

Rodzaje strategii

- kreowanie użyteczności – działa poprzez umożliwianie klientowi czegoś co służy jego interesom. Innowacja polega na skupieniu uwagi na potrzebach klienta, brak tu zaawansowanych technologii.

- kreowanie ceny – wycenia się to co kupuje klient np. jedno golenie, a nie to co sprzedaje firma

- dostosowanie się do społecznych i gospodarczych rzeczywistości – klient jest z założenia racjonalny jednak jego realia zazwyczaj są nieco inne niż realia producenta. Producent może być zbyt leniwy.

- dostarczanie klientowi czegoś co ma dla niego wartość – to krok dalej w strategii akceptacji realiów klienta. Cena nie jest kalkulacją kosztów ani rentowności. Jest to przykład działań marketingowych na zupełnie elementarnym poziomie. Trzeba zacząć od użyteczności dla klienta od tego co naprawdę kupuje i od otaczających go realiów i od tego co stanowi dla niego wartość.

OSIEM STRATEGII PROMOWANIA INNOWACJI wg. B.TWISS ( 1 )

Rodzaj strategii:

• Ofensywna

• Defensywna

• Zakupu licencji

• Unikania

• Kreowania rynku

• Niezależna

• Pozyskiwania wysoko wykwalifikowanych kadr

• Pozyskiwania innych firm

Wśród tych stosunkowo nowych koncepcji można wyróżnić takie strategie jak:

• błękitnego oceanu,

• niszy innowacji,

• innowacji otwartej,

• sieci innowacji,

• klastra innowacyjnego.

Strategia błękitnego oceanu – zaproponowana przez W. Chan Kima i R. Mauborgne opiera się na założeniu, że wybierając strategię firmy można ominąć obszar najbardziej ostrej konkurencji nazywanej przez autorów „czerwonym oceanem” i znaleźć „błękitny ocean”, w którym można znaleźć miejsce dla strategii firmy4. Nowatorstwo tej strategii wynika z wykorzystania koncepcji innowacji wartości wyznaczającej obszar przestrzeni rynkowej dla nowych produktów. W obszarze innowacji wartości cele strategiczne obejmują zarówno obniżenie kosztów jak i wzrost wartości dla klienta. Promocyjne działania autorów strategii błękitnego oceanu spopularyzowany jej zasady wśród przedsiębiorstw, które również w Polsce poszukują błękitnych oceanów.

Strategia niszy innowacji – jest jednym z rodzajów strategii niszy rynkowej6. Niszę tworzy firma, która potrafi zdobyć przewagę konkurencyjną dzięki innowacji chronionej przez unikalną technologię i patenty, a więc trudnej do szybkiego naśladowania. Strategie niszy innowacji wykorzystują małe i średnie firmy nastawione na stałe generowanie innowacji produktowych i technologicznych7.

Strategia innowacji otwartej – najogólniej polega na poszukiwaniu i wykorzystaniu pomysłów innowacji powstających zarówno wśród konsumentów (użytkowników) jak i w środowisku inżynierskim, formalnie nie związanych z przedsiębiorstwem8. Przedsiębiorstwo poszukuje rozwiązań wśród szerokiego grona specjalistów w trybie otwartego konkursu ogłaszanego w sieci. Jest to jednocześnie innowacja sposobu tworzenia i wdrażania innowacji9. Innowacja otwarta pozwala przedsiębiorstwu na szeroką współpracę specjalistów z różnych środowisk zawodowych, daje więc szansę na wybór najnowszych i najbardziej efektywnych rozwiązań. Niezbędnym warunkiem wykorzystania strategii innowacji otwartej jest powszechna współpraca w sieci10. W szerszym ujęciu pojęcie innowacji otwartej obejmuje też współpracę przedsiębiorstwa z gronem użytkowników produktów włączających się w projektowanie i ocenę innowacji11. Strategie innowacji otwartej zapoczątkowane przez firmy informatyczne coraz bardziej się upowszechniają także w innych sektorach na co wskazują liczne przykłady12.

Strategie sieci innowacji. Powstawanie różnego rodzaju sieci (przedsiębiorstw, organizacji handlowych, logistycznych, społecznych) stało się nieodłączną częścią współczesnej, globalnej gospodarki. Struktury sieciowe stanowią w różnych układach podstawę realizacji złożonych zadań gospodarczych. Szczególną formą struktur sieciowych stały się organizacje wirtualne, które cechuje okresowy, nieformalny charakter oraz wykorzystanie technologii informacyjnych (ICT)13. Istotą i podstawą organizacji sieciowych jest potrzeba realizacji kompleksowych celów strategicznych. W odniesieniu do innowacji organizacja sieciowa może być pomocna dla harmonizacji wielu cząstkowych strategii innowacji i podporządkowania ich realizacji kompleksowego celu strategicznego – przykładowo rozwiązania problemu utylizacji odpadów komunalnych i przemysłowych w określonym regionie, co może stanowić cel główny układu sieciowego. Tworzenie strategii innowacji dla układów sieciowych wymaga koordynacji działań różnych przedsiębiorstw i organizacji dla tworzenia wspólnych wartości przy uwzględnieniu zasady wzajemnych korzyści wynikających z synergicznych powiązań uczestników układu. Przykładami układów sieciowych realizujących wspólny cel innowacyjny mogą być tzw. programy celowe organizujące jednostki badawcze i przedsiębiorstwa dla realizowania wdrożenia kompleksowej innowacji.

Sieciowe struktury wprowadzające kompleksowe strategie innowacji mogą też przyjmować formę wielostronnych aliansów strategicznych, w których firma dominująca tzw. partner węzłowy tworzy sieć opartą o umowy z wieloma niezależnymi partnerami dla realizacji wspólnego celu, bądź buduje pajęczynę aliansów, w której występują wielostronne powiązania pomiędzy partnerami14.

Przykłady sieci aliansów ukierunkowanych na wspólne strategie innowacyjne można znaleźć między innymi wśród firm farmaceutycznych pracujących nad znalezieniem nowych leków dla opanowania złożonej, trapiącej ludność choroby.

Inny rodzaj struktur sieciowych, tworzonych dla usprawniania działalności innowacyjnej przedsiębiorstw małych i średnich to krajowe i regionalne sieci innowacji tworzenia w nowych krajach UE, w tym w Polsce, w ramach unijnych programów zwiększania konkurencyjności i innowacyjności gospodarek w związku z realizacją Strategii Lizbońskiej. Przedsiębiorstwa mogą korzystać z sieci dla uzyskania pomocy w przygotowaniu projektów innowacji oraz ich realizacji i ewaluacji15.

Strategie klastra innowacyjnego – klastering jest strategią polegającą na wykorzystaniu dla budowy przewagi konkurencyjnej zorganizowanej współpracy przedsiębiorstw oraz powiązanych z nimi instytucji zajmujących się określoną dziedziną i znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie. To określenie opierające się na definicji sformułowanej przez M. Portera16 obecnie rozszerza się o struktury składające się również z innych podmiotów (przedsiębiorstw, organizacji badawczych, władz terytorialnych) współpracujących dla realizacji wspólnego celu dzięki połączeniom w sieci. Jeśli tym celem jest innowacja utworzoną strukturę klastrową można nazwać klastrem innowacyjnym17. Podstawowe zadania klastra innowacyjnego to wykorzystanie możliwości jakie daje przynależność do struktury i utworzenie połączeń sieciowych dla realizacji kompleksowych strategii wprowadzania innowacji. Podobnie jak w przypadku sieci innowacji struktury klastrowe w krajach UE mogą korzystać z programów strukturalnych wsparcia przedsiębiorczości.

REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI (ang.: RIS) ma na celu wspomaganie władz regionalnych lub lokalnych oraz innych organizacji rozwoju regionalnego w zdefiniowaniu i wdrożeniu efektywnego systemu wspierania innowacyjności w regionie. Strategia tworzona jest na podstawie analizy potrzeb technologicznych, możliwości i potencjału sektora badawczego i naukowego, a także przedsiębiorstw, w zakresie zarządzania, finansów, szkolenia, organizacji oraz samej technologii. Strategia powinna określać kierunki polityki innowacyjnej i sposoby budowy i optymalizacji regionalnej infrastruktury wspomagającej innowacyjność.

Pojęcie „inteligentna specjalizacja” – mówiąc ogólnie – obejmuje nową generację polityki badawczej i innowacyjnej, która wykracza poza klasyczne inwestycje w badania i technologie

oraz ogólne kreowanie potencjału w zakresie innowacyjności.

1. Podstawowe strategie komercjalizacji technologii

2.1 Sprzedaż praw własności

Sprzedaż jest jedną z najbardziej powszechnych metod komercjalizacji technologii i może ona przybierać różne formy. Najczęściej następuje to poprzez sprzedaż pojedynczej maszyny lub linii technologicznej wraz z zawartą w niej technologią. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa – nabywcy – jest to szybki i łatwy sposób pozyskania technologii, ponieważ jest ona gotowa do użycia. Poza tym kupujący uzyskuje również gwarancję działania maszyny oraz wsparcie w jej wdrażaniu do pracy.

Inną formą komercjalizacji technologii jest sprzedaż tylko know-how dotyczącego danej technologii oraz prawa używania jej przez kupującego. Przypomina to sprzedaż licencji pełnej lub wyłącznej (patrz niżej).

Grupa kontraktów dotyczących sprzedaży technologii, o różnym charakterze prawnym, których wspólną cechą jest społeczno-gospodarczy cel polegający na umożliwieniu obrotu prawami własności przemysłowej, nazywana jest umowami o przeniesienie prawa. Przedmiotem tych umów mogą być:

• prawa wyłączne (np. patent, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo z rejestracji wzoru przemysłowego – patrz pakiet: „System ochrony własności intelektualnej”),

• prawa służące do uzyskania praw wyłącznych (np. w przypadku wynalazków – prawo do uzyskania prawa ochronnego, w przypadku wzorów użytkowych – prawo do uzyskania prawa ochronnego),

• prawa zapewniające pierwszeństwo do uzyskania prawa wyłącznego (pierwszeństwo do uzyskania patentu, pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego, pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji),

• prawa tzw. urywaczy – ich zbywalność podlega jednak ograniczeniu polegającemu na możliwości przeniesienia tego prawa tylko łącznie z przedsiębiorstwem, w którym prawa te są wykonywane.

2.2 Licencjonowanie

Sprzedaż licencji jest popularną metodą komercjalizacji technologii. Przedsiębiorstwu kupującemu licencja umożliwia pominięcie etapu rozwoju technologii i przeskoczenie od razu w fazę wdrożenia. Możliwe jest skorzystanie z różnych rodzajów umowy licencyjnej [4]:

• licencja pełna – zezwolenie uprawnionego na korzystanie z prawa do wynalazku przez licencjobiorcę w tym samym zakresie co licencjodawca,

• licencja wyłączna – zezwolenie uprawnionego na wyłączne korzystanie z prawa do wynalazku na określonym terytorium lub polu eksploatacji,

• licencja niewyłączna – zezwolenie uprawnionego wielokrotne, niewyłączne dla jednego podmiotu, dopuszczające konkurencję licencjobiorców,

• licencja otwarta – oświadczenie uprawnionego do patentu o gotowości udzielenia licencji, zezwolenia na korzystanie z jego wynalazku,

• sublicencja – licencja udzielona poprzez licencjobiorcę, może mieć miejsce tylko wtedy, gdy przewiduje to umowa licencyjna.

Opłaty licencyjne ustalane są w drodze negocjacji pomiędzy stronami umowy, a ich wysokość zależy od rodzaju podmiotu, jakim jest licencjodawca. W przypadku instytucji badawczo – rozwojowej, która nie prowadzi własnej działalności produkcyjnej, sprzedaż licencji może stanowić jedyną szansę na zwrot kosztów poniesionych na działania związane z opracowaniem technologii. W przypadku, gdy twórcą technologii jest przedsiębiorstwo, cena licencji może być niższa, ponieważ licencjodawca, jeżeli wdrożył technologię dla własnych potrzeb produkcyjnych, mógł uzyskać dotychczas wpływy, które zapewniły mu zwrot zainwestowanego kapitału [4].

2.3 Alians strategiczny

Alians strategiczny zwykle dotyczy firm o takich samych potrzebach, które wspólnie zlecają instytucji badawczej przeprowadzenie dla nich prac [4]. Pozwala to firmom dzielić się ryzykiem oraz kosztami związanymi z B+R. Stwarza to również sytuację, w której mogą uczyć się od instytucji realizującej badania, jak również nawzajem od siebie. Przedsiębiorstwa realizujące B+R w ramach aliansu strategicznego poszukują tej samej technologii i tych samych rozwiązań technicznych, są więc de facto swoimi konkurentami. Z tej przyczyny projekty, które najbardziej nadają się do tego rodzaju transferu i komercjalizacji technologii, częściej dotyczą firm, które działają na innych rynkach terytorialnych, i przez to nie są bezpośrednimi konkurentami.

Partnerstwo strategiczne w B+R może być zainicjowane przez samą instytucję zajmującą się B+R i zainteresowaną kontraktem badawczym w przedsiębiorstwami.

2.4 Joint venture

Zawarcie przez twórcę technologii umowy joint-venture z przedsiębiorstwem zainteresowanym pozyskaniem technologii określane jest jako partnerstwo firmy dysponującej technologią i firmy posiadającej dostęp do rynku [4]. Może ono, choć nie musi, przyjąć formę nowego przedsiębiorstwa, do którego partnerzy wnoszą, obok inwestycji kapitałowych, technologię i rynkowe know-how. Marketing i dystrybucja nowej firmy często korzystają z potencjału firmy posiadającej dostęp do rynku.

Inna z form komercjalizacji w ramach joint-venture zbliżona jest do licencjonowania. Firmy dostarczająca i przejmująca technologię zawierają umowę określającą co dostarcza każda z firm i w jaki sposób dzielone będę przychody. Główna różnica w stosunku do licencjonowania polega na tym, że dostawca technologii ma bliskie relacje z firmą przejmującą technologię. Wspólnie podejmują decyzje o produkcji i marketingu. Niewątpliwą korzyścią takiego rozwiązania jest możliwość uczenia się od siebie nawzajem. Wadą jest natomiast konieczność uzgadniania wspólnego stanowiska.

2.5 Samodzielne wdrożenie

Jednym z aktywnych mechanizmów komercjalizacji jest samodzielne wdrożenie technologii przez jej twórców, którzy decydują się na utworzenie spółki spin–off lub spin-out.

Spin-off jest to nowe przedsiębiorstwo, które powstaje w drodze usamodzielnienia się pracownika/-ów przedsiębiorstwa macierzystego lub innej organizacji (np. laboratorium badawczego, szkoły wyższej), wykorzystującego/-ych w tym celu wiedzę i intelektualne zasoby uzyskane w organizacji macierzystej. Firmy spin-off mają charakter przedsięwzięć niezależnych od organizacji macierzystej, a czasem są realizowane wbrew jej interesom [4].

Nie wypracowano, jak dotąd jednolitej definicji spółki spin-off, ale pojęcie to jest używane dla określenia podmiotu powstającego w drodze wydzielenia/oddzielenia się od jednostki (korporacji macierzystej) w celu podjęcia działalności, która w ramach tejże jednostki byłaby trudna do zrealizowania lub wręcz niemożliwa. Analiza różnych podejść do definicji spółek spin-off pozwoliła na określenie trzech wspólnych elementów [5]:

• wśród założycieli są pracownicy instytucji naukowej/badawczej,

• podmiot bazuje na technologii przekazanej w formie licencji,

• podmiot taki jest wspierany kapitałowo (w formie udziału we własności) przez sektor publiczny.

Fenomen rozwoju spółek typu spin-off, stanowiących główny nurt tzw. przedsiębiorczości akademickiej, od kilku lat wzbudza coraz większe zainteresowanie. Najistotniejszym powodem zwrócenia uwagi na spółki spin-off są istotne zmiany w modelu funkcjonowania uczelni i instytucji badawczych oraz ich relacji z gospodarką. Obok tradycyjnych mechanizmów ujawniania wyników badań: udział w konferencjach, publikacje w czasopismach naukowych, znacznie szerzej zaczęto się interesować patentami i ich komercyjnym udostępnieniem (licencja – patrz wyżej) oraz komercjalizacją poprzez tworzenie spółek spin-off.

Spin-out jest to nowe przedsiębiorstwo, które zostało założone przez pracownika/-ów przedsiębiorstwa macierzystego lub innej organizacji (np. laboratorium badawczego, szkoły wyższej), wykorzystując w tym celu intelektualne oraz materialne zasoby organizacji macierzystej. Firmy spin-out są tworzone za zgodą organizacji macierzystej, zwykle przy wsparciu kapitałowym lub operacyjnym z jej strony. Tworzone są często jako element realizacji jej celów technologicznych lub rynkowych.