Leki działające na układ autonomiczny:
a) współczulny (sympatyczny, adrenergiczny)
Sympatykotonia – przewaga układu sympatycznego.
Receptory: αi β.
Mediator: - noradrenalina (NA)
COMT – katecholo-O-metylotransferaza – redukuje (katalizuje) nadmierną ilość NA.
MAO – monoaminooksydaza – jak wyżej.
b) przywspółczulny (parasympatyczny, cholinergiczny)
Wagotonia – przewaga układu parasympatycznego.
Receptory: muskarynowe (M1, M2), nikotynowe (N).
Mediator: acetylocholina (ACh)
EACh, AChE – esteraza acetylocholinowa – redukuje ilość ACh.
Układ sympatyczny:
1. Wzmacnianie procesów katabolizmu.
2. Pobudzenie czynności i procesów narządów biorących udział w „pracy i walce”.
3. Hamowanie trawienia i wydzielania gruczołów trawiennych.
Układ parasympatyczny:
1. Wzmożenie procesów przyswajania i odnowy.
2. Zahamowanie narządów biorących udział w pracy i walce.
3. Pobudzenie czynności układu pokarmowego i wydzielania.
Tabela nr 1. Następstwa pobudzenia układu współczulnego i przywspółczulnego.
Narząd | Pobudzenie |
---|---|
Układu współczulnego | |
Receptor α | |
Serce: | |
- kurczliwość | - |
- częstość skurczów | - |
Naczynia krwionośne: | |
- wieńcowe | →← |
- skórne | →← |
- trzewne | →← |
- mięśniowe | →← |
Drogi oddechowe: | |
- mięśnie oskrzeli | |
- gruczoły oskrzeli | ? |
Przewód pokarmowy: | |
- perystaltyka | - |
- zwieracze | |
- gruczoły | |
Oko: | |
- źrenica | ←→ |
Ciśnienie śródczaszkowe | - |
Przemiana materii | - |
Tabela nr 2. Typy receptorów cholinergicznych.
Typ włókien | Pozazwojowe | Przedzwojowe | Ruchowe somatyczne | OUN |
---|---|---|---|---|
Efektor | Mięśnie gładkie | Błona presynaptyczna | Płytka motoryczna | Błona postsynaptyczna |
Typ receptora | Muskarynowe | Nikotynowe | Nikotynowe | Nikotynowe |
Agonista | Muskaryna | Nikotyna | Nikotyna | Tremoryna |
Antagonista | Atropina Gastrozepina (M1) |
Heksametonium | Dekametonium | Hioscyna |
Receptory M1 znajdują się w gruczołach wydzielania zewnętrznego. Wybiórczym antagonistą ich jest pirenzepina.
Receptory M2 znajdują się w mięśniach gładkich i w sercu.
LEKI PARASYMPATYKOTONICZNE:
• Bezpośrednie (na zakończenia nerwów parasympatycznych lub na receptory cholinergiczne):
- Acetylocholina
- Pilokarpina
- Muskaryna
• Pośrednie (hamując ilość enzymu rozkładającego):
- Fizostygmina
- Neostygmina
- Pirydostygmina
- Ambenonium
- Edrofonium
- Galantamina
- Organiczne estry kwasu fosforowego (Pestycydy)
Obidoksym – zwiększa aktywność Esterazy Acetylocholinowej.
Objawy uboczne stosowania parasympatykoników (chyba o to chodzi):
- Bradykardia
- Hipotensja
- Hipokaliemia
- Skurcz oskrzeli
- Zwężenie źrenic
- Porażenie akomodacji
- Wzmożenie perystaltyki i wydzielania jelit.
Zastosowanie PARASYMPATYKONIKÓW:
- atonia pooperacyjna jelit (Neostygmina)
- stany skurczowe naczyń obwodowych (Metacholina)
- nadmierna suchość jamy ustnej
- jaskra (zwiększone ciśnienie śródbiałkowe) [ Pilokarpina, Noestygmina]
Pilokarpina (alkaloid)
- pobudza wydzielanie gruczołów potowych
- jeżeli mamy pacjenta z podejrzeniem mukowiscydozy, to za pomocą polikarpiny wykonuje się badanie: wstrzykuje się pod skórnie (s.c.) polikarpinę, następnie zbiera pot w owiniętej fiolowej torebce i bada zebrany pot pod kątem obecności chlorków (Cl-).
Muskaryna (alkaloid)
- znajduje się w muchomorach
Zatrucie muchomorem:
1. Objawy atropinowe
2. Objawy atropinowo – muskarynowe.
3. Objawy muskarynowe.
Objawy: wymioty, biegunka, ślinotok, drgawki, zwężenie źrenic, bradykardia, duszność, ciężkie uszkodzenie wątroby.
LEKI PARASYMPATYKOLITYCZNE (CHOLINOLITYCZNE):
1. Zmniejszają napięcie przewodu pokarmowego, napięcie dróg żółciowych, moczowych i oskrzeli.
2. Hamują wydzielanie śliny, łez, potu, soku żołądkowego, jelitowego.
3. Powodują rozszerzenie źrenic ze światłowstrętem i wzrost ciśnienia śródgałkowego.
4. Nieznaczne przyspieszenie czynności serca i skurcz naczyń krwionośnych z podwyższeniem ciśnienia krwi.
Stosujemy:
- kolki - wymioty
- skurcz oskrzeli - parkinsonizm
- premedykacja - zwężenie źrenic
Grupa I: | Grupa II: |
---|---|
Alkaloidy tropinowe: a) pochodne tropiny (atropina, homatropina, metyloatropina) b) pochodne skopiny (hioscyna, metylohioscyna, butylohioscyna) Atropina – jeżeli podamy pod skórnie: 0,5 mg -> zwolnienie akcji serca, suche usta, zmniejszenie pocenia się 1 mg -> suchość w ustach, pragnienie, przyspieszona akcja serca, lekkie rozszerzenie źrenic. 2 mg -> szybka akcja serca, palpitacje, rozszerzone źrenice, zaburzenia widzenia. 5 mg -> zmęczenie, bóle głowy, problemy z mikcją, nasilenie suchości w jamie ustnej. 10 mg -> szybkie, słabe tętno, halucynacje, delirium, podniecenie, śpiączka, skóra: gorąca, czerwona, sucha. |
- Syntetyczne związki o działaniu atropinopodobnym. 5. Pochodne fenotiazyny. |
Alkaloidy muskarynowe znajdują się w:
- wilcza jagoda, - bieluń dziędzierzawy.
Po spożyciu tych roślin stosuje się:
- płukanie żołądka,
- węgiel lekarski,
- 1 – 5 mg Haloperidolu (i.m.).
Kolki różnego typu:
- Atropina (rozkurczający)
- Papaweryna (rozkurczający)
- Dolantyna (przeciwbólowy)
- Spasmofen – rozkurczający
- Spasmobamat – uspokajający
- Spasmalgon – rozkurczający + przeciwbólowy
- Ditropan – w moczeniu nocnym.
Berodual (Ipratropium):
- skurcz oskrzeli,
- nadmierne pocenie się, - parkinsonizm, - rzadkoskurcz spowodowany pobudzeniem nerwu błędnego, - do znieczulenia ogólnego, - w zatruciu pestycydami.
LEKI SYMPATYKOTONICZNE
- receptor adrenergiczny składa się z receptora α i β.
Receptor adrenergiczny | |
---|---|
α | |
Serce | - |
Tętnice | skurcz |
Mięśnie gładkie jelit: | |
- perystaltyka | - |
- zwieracze | skurcz |
Pęcherz: | |
- mięsień wypierający | - |
- zwieracze | skurcz |
|
Leki selektywnie działające na receptory β2: |
---|
Efekty pobudzenia receptorów β: |
---|
β1 |
- węzeł SA -> wzrost bodźcotwórczości - węzeł AV -> skrócenie czasu refrakcji, wzrost przewodnictwa - włókna Purkinjego -> skrócenie czasu refrakcji, wzrost automatyzmu - mięsień sercowy -> wzrost siły skurczu - jelita, m. gładkie -> zwiotczenie - adipocyty -> lipoliza |
Podział leków sympatykotonicznych według punktu uchwytu działania:
1. Leki α-adrenergiczne (głównie na receptor α):
- metazolina, ksylometazolina, noradrenalina
2. Leki β-adrenergiczne (β1 lub β2):
- izoprenalina, orcyprenalina, salbutamol, fenoterol
3. Działające na receptor α-adrenergiczne i β-adrenergiczne:
- adrenalina, efedryna, pochodne amfetaminy, synefryna, etylefryna, metaraminol, fonedryna
Salbutamol – dychawica oskrzelowa – β-adrenergiki
Zapalenie, obrzęk błon śluzowych nosa - α-adrenergiki
Zapaść, wstrząs, podciśnienie – albo α-adrenergiki, albo α i β-adrenergiki
Efedryna – w stanach znużenia psychicznego, nadmierna senność, działa dłużej niż adrenalina.
ADRENALINA | NORADRENALINA | |
---|---|---|
Naczynia krwionośne: | ||
- skurcz | tętniczki przedwłosowate, naczynia jelitowe i skórne | wszystkie oprócz wieńcowych |
- rozkurcz | kapilary mięśni prążkowanych, naczynia wieńcowe i mózgu | naczynia wieńcowe |
Serce: | ||
- siła skurczów | wzmożona | bez zmian |
- częstość skurczów | zwiększona | bez zmian lub zmniejszona |
Ciśnienie krwi | podwyższone | podwyższone |
Przykłady leków SYMPATYKOLITYCZNYCH:
α-adrenolityki:
- dibenzylina, dibenamina, tolazolina, fentolamina, piperoksan, johimbina, alkaloidy sporyszu.
β-adrenolityki:
- propanolol, praktolol, pindolol, oksprenolol
LEKI SYMPATOLITYCZNE:
A. Hamujące magazynowanie noradrenaliny: guanetydyna, rezerpina, guanoksan.
B. Hamujące biosyntezę noradrenaliny: α-metylodopa.
C. Pobudzające receptor α2 (hamują uwalnianie noradrenaliny): klonidyna.
LEKI α-ADRENOLITYCZNE:
- powodują głównie rozkurcz naczyń krwionośnych i tym samym spadek ciśnienia krwi.
Zastosowanie:
a) stany skurczowe naczyń krwionośnych;
b) nadciśnienie tętnicze, np. prazosyna;
c) diagnostyka guza rdzenia nadnerczy (Pheochromacytoma).
LEKI β-ADRENOLITYCZNE:
- zmniejszenie pobudliwości i pobudzenia układu bodźco-przewodzącego serca i tym samym zmniejszenie zapotrzebowania serca na tlen.
Pochodne izoprenaliny, β1-adrenolityki – leki kardioselektywne.
Mają trzy podstawowe działania:
1. Przeciw nadciśnieniowe (zmniejszają objętość minutową, wyrzutową serca i rozkurczają naczynia)
2. Przeciw arytmiczne (powodują blokadę receptorów adrenergicznych β1; spadek częstości skurczów i pobudliwości węzłów zatokowego i przedsionkowego.)
3. Przeciw dusznicowe (angina pectoris – dusznica bolesna) – zmniejszanie metabolizmu mięśnia serca i wydatku energetycznego.
Zastosowanie β-adrenolityków:
- nadkomorowe i komorowe zaburzenia rytmu serca;
- choroba wieńcowa;
- nadciśnienie tętnicze;
- nadczynność tarczycy;
- jaskra.
Objawy uboczne:
- bradykardia, skurcz oskrzeli, działanie psychodepresyjne (propranolol), zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego.
Nie mam pewności czy to poniżej też ma być na sprawdzianie, czy nie, ale na wszelki wypadek dopisałem.
LEKI I ŚRODKI DZIAŁAJĄCE NA ZWOJE AUTONOMICZNE:
1. Leki pobudzające:
a) krótko działające: azametonium, trimetafan.
b) długo działające: mekamylanina, pempidyna.
2. Leki hamujące:
Środki nikotynowe, które działają na receptor N (nikotynowy).
„Korzyści” wynikające z palenia tytoniu:
- zanik inteligencji i pamięci, rwa kulszowa, upośledzenie wzroku i słuchu, zwyrodnienie mięśnia sercowego, skurcz naczyń krwionośnych (miażdżyca, hamowanie przystankowe), niemiarowość czynności serca, nieżyt żołądka, zaparcia achroniczne -> żylaki odbytu, zaburzenia miesiączkowania, nieżyt oskrzeli, rak oskrzeli, słaba wydolność płciowa, poronienia, bezpłodność.