1 slajd: Przez ekonomię społeczną rozumie się aktywizację i wyrównywanie szans osób wykluczonych społecznie. Do instytucji ekonomi społecznej w Polsce zalicza się organizacje sektora pozarządowego (prowadzące odpłatną, jak i również nieodpłatną działalność), takie jak stowarzyszenie i fundacje. Dodatkową rolę odgrywa w tym aspekcie generacja podmiotów opartych o nowe formy prawne tj. Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej oraz Spółdzielnie Socjalne.
Ekonomia społeczna powinna się charakteryzować stałym rozwojem, powinna mieć charakter międzypokoleniowy, powinna być rozumiana jako kolektywne bogactwo solidarności społeczeństwa. Należy ją realizować poprzez odpowiedzialność społeczną, przez wyłącznie dobrowolne i otwarte członkostwo, wspierane demokratyczną kontrolą sprawowaną przez członków. Do odnoszenia sukcesów w zakresie ekonomi społecznej przyczynić się mogą solidarność i odpowiedzialność, autonomiczne zarządzanie i niezależność od władz państwowych oraz spójność społeczna. Pobudzanie stosunków opartych na zaufaniu społecznym, zaangażowaniu obywatelskim i uczestnictwie w życiu społecznym oraz stymulowanie większej spójności społecznej może przyczynić się do reintegracji osób wykluczonych społecznie.
2 slajd: Fundacja jest organizacją powołaną dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych (przy czym gospodarcze cele nie mogą być celami zarobkowymi). Fundacja jest ustanawiana przez osobę fundatora, którym może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna. Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą służącą realizacji jej celów, a wartość jej środków majątkowych przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż 1000 złotych. Środki uzyskane z działalności gospodarczej powinny być przeznaczone na działalność statutową. Działalność fundacji reguluje ustawa z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach
oraz przepisy statutu fundacji.
Stowarzyszenie to dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenie w celach niezarobkowych, opierające swoją działalność na pracy społecznej członków. Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach, z zastrzeżeniem, że dochód z tej działalności będzie przeznaczony na cele statutowe, nie będzie przeznaczony do podziału między jego członków. Kwestie działalności stowarzyszeń reguluje ustawa Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 r.
Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.
Spółdzielnia może również prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. Największe znaczenie z punktu widzenia ekonomii społecznej mają następujące typy spółdzielni:
Spółdzielnia pracy, gdzie przedmiotem gospodarczej działalności jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków. Osobista praca członków spółdzielni jest niezbędna dla realizacji celu gospodarczego każdej spółdzielni pracy, dlatego też spółdzielnia i wszyscy jej członkowie mają obowiązek nawiązywania stosunku pracy i pozostawania w nim.
Spółdzielnia inwalidów i spółdzielnia niewidomych, które mają wieloletnie tradycje sięgające okresu powojennego i cechują się wysokim wskaźnikiem zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Na przestrzeni lat, w sytuacji wzrostu konkurencji, zniesienia monopolu na pewne usługi i towary pochodzące z tych spółdzielni, wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych obniżył się, pozostając obecnie na poziomie ok. 60%.
Spółdzielnia socjalna jest pierwszą w Polsce formą prawną, którą ustawa (z dnia 27 kwietnia 2006 roku o spółdzielniach socjalnych) wprost określiła jako przedsiębiorstwo społeczne. Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków. Spółdzielnia socjalna działa na rzecz społecznej i zawodowej reintegracji jej członków.
Centrum integracji społecznej (CIS) to jednostka organizacyjna utworzona przez jednostkę samorządu terytorialnego lub organizację pozarządową, realizująca reintegrację zawodową i społeczną poprzez prowadzenie dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym programów edukacyjnych, obejmujących m.in. nabywanie umiejętności zawodowych, przekwalifikowanie lub podwyższanie kwalifikacji zawodowych oraz nabywanie innych umiejętności niezbędnych do codziennego życia. CIS nie jest samodzielnym podmiotem prawnym, lecz formą prawną adresowaną do instytucji oraz organizacji pozarządowych, pracujących z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. W grupie beneficjentów CIS są te same grupy osób, które mogą założyć spółdzielnię socjalną. Działalność CIS reguluje ustawa z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym.
Klub integracji społecznej (KIS) to jednostka, której celem jest udzielenie pomocy osobom indywidualnym oraz ich rodzinom w odbudowywaniu i podtrzymywaniu umiejętności uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej, w powrocie do pełnienia ról społecznych oraz w podniesieniu kwalifikacji zawodowych, jako wartości na rynku pracy. KIS działa na rzecz integrowania się osób o podobnych trudnościach i problemach życiowych.
Zakład aktywności zawodowej (ZAZ) jest rozwiązaniem prawnym wprowadzonym ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. ZAZ nie jest samodzielną formą prawną – jest organizacyjnie i finansowo wydzieloną jednostką, która uzyskuje status zakładu aktywności zawodowej. O utworzenie ZAZ ubiegać się mogą jednostki i organizacje wymienione w ustawie, których statutowym zadaniem jest rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych. ZAZ tworzy się w celu zatrudniania osób niepełnosprawnych z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności i określonych w ustawie grup osób z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także przygotowania ich do życia w otwartym środowisku. ZAZ może prowadzić działalność gospodarczą.
Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych (TUW) ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności, przy czym TUW nie jest nastawione na zysk, a swoim członkom oferuje tanią ochronę ubezpieczeniową w zamian za składki pokrywające jedynie wypłacone świadczenia oraz koszty działalności. Zawiązana w ramach TUW grupa ubezpieczających połączona jest wspólnotą interesów jej członków. Działalność TUW reguluje ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej.
Działalność warsztatów terapii zajęciowej (WTZ) określa rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2004 r. w sprawie warsztatów terapii zajęciowej. WTZ jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówką (nie oddzielną osobą prawną), stwarzającą osobom niepełnosprawnym, niezdolnym do podjęcia pracy, możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności, niezbędnych do podjęcia zatrudnienia. WTZ mogą być organizowane przez fundacje, stowarzyszenia lub przez inne podmioty. WTZ bywa traktowany jako podmiot ekonomii społecznej. Ustawodawca dopuszcza istnienie w WTZ dochodu ze sprzedaży produktów i usług wykonanych przez uczestników warsztatów w ramach realizowanego programu terapii. Jednakże zgodnie z przepisami, co do zasady, działalność WTZ jest działalnością o charakterze niezarobkowym.
3 slajd: (to co na slajdzie) + Cele działania instytucji publicznych i charytatywnych niejednokrotnie pokrywają się z działalnością instytucji ekonomii społecznej z tą różnicą, że te ostatnie osiągają swe cele poprzez działalność gospodarczą.
4 slajd: Pojęcie ekonomii społecznej, nazywanej w niektórych krajach ekonomią solidarności czy ekonomią obywatelską, jest bardzo szerokie. Termin ten najczęściej definiuje się w dwojaki sposób: jako sektor (w wymiarze instytucjonalno -prawnym) i jako metodę działania (polegającą na osiąganiu celów społecznych metodami gospodarczymi). Aby go dobrze zrozumieć warto opisać instytucje stanowiące rdzeń tego środowiska – tzw. przedsiębiorstwa społeczne, czyli modelowe przedsięwzięcia ekonomii społecznej. Najbardziej popularna i często stosowana jest definicja europejskiej sieci badawczej EMES (European Research Network) Według niej przedsiębiorstwo społeczne to przedsięwzięcie
o głównie społecznych celach, które angażuje się w działalność ekonomiczną, a zyski z niej przeznacza na realizację owych celów lub dla zaspokojenia określonych potrzeb społecznych. Nie działa więc – jak tradycyjne przedsiębiorstwo – w celu maksymalizacji zysku lub zwiększenia dochodu udziałowców, czy też właścicieli.
5 slajd: Dotacje sektora publicznego – dużym plusem jest to, że są bezzwrotne.
Wadami są:
z góry wyznaczony cel, na jaki mają być przeznaczone, brak możliwości rozdzielenia tym samym wydatków między różne sfery potrzeb.
Na ogół krótki termin finansowania, po prostu jednorazowy zastrzyk gotówki
Opóźnienia w wypłacie środków (dot. głównie wypłaty środków z funduszy strukturalnych)
Czasochłonność i przesadna biurokracja w rozliczaniu dotacji.
Zwrotne finansowanie przez sektor prywatny – plusem: dłuższy czas finansowania, większa elastyczność w rozdysponowaniu takich środków.
Minusy: brak odpowiednich zapasów, by potem spłacić dług, nieumiejętność oceny konsekwencji, niechętne podejście banków do organizacji tego typu
Inwestycje kapitałowe – Dla przedsiębiorstw komercyjnych, które nie mają dużego kapitału, ale mają istotny potencjał rozwoju, deską ratunku są instrumenty kapitałowe zapewniające środki finansowe. Z racji tego, że takie rozwiązania są nowe, rzadko kiedy można spotkać w instytucjach ekonomii społecznej, które orientują się w tych zagadnieniach. Muszą podjąć strategię wyjścia oraz poziom zwrotu z inwestycji. Oznacza to, że konieczne jest poszukiwanie inwestorów, dla których istotnym czynnikiem nie są pieniądze, ale wizerunek.
Poręczenia i gwarancje – nie decydują bezpośrednio o losie finansowym instytucji, ale pomagają m.in. w uzyskaniu kredytów bankowych, ubieganiu się o dotacje europejskie, braniu udziału w przetargach publicznych. Tworzenie funduszy poręczeniowych jest w gestii państwa, które utrzymuje chęć wspierania trzeciego sektora. Coraz popularniejsze są prywatne fundusze poręczeniowe.
6 slajd: Odpowiedzialny biznes (ang. Corporate Social Responsibility) to:
Strategia zarządzania, która pozwala minimalizować ryzyko i maksymalizować szansę na powodzenie firmy w długim okresie,
Umiejętność prowadzenia przedsiębiorstwa w taki sposób, aby zwiększyć jego pozytywny wkład w społeczeństwo w jednocześnie minimalizować negatywne skutki działalności
Odpowiedzialny biznes oznacza także sposób, w jaki firma na co dzień traktuje uczestników procesu rynkowego (czyli swoich interesariuszy): klientów i partnerów biznesowych, pracowników, społeczność lokalną.
7 SLAJD: CECHY O.B.
osiąganie trwałego zysku przy jednoczesnym mądrym kształtowaniu relacji ze wszystkimi stronami
filozofia prowadzenia działalności gospodarczej w oparciu o budowanie trwałych, przejrzystych relacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami: m.in. z pracownikami, z klientami, z dostawcami, z akcjonariuszami, z konkurencją, ze społecznością lokalną,
dostarczanie usług i produktów w sposób nie degradujący środowiska przyrodniczego i społecznego,
prowadzenie biznesu w taki sposób, aby uwzględniać wartości etyczne, prawo, szacunek dla pracowników, społeczeństwa i środowiska przyrodniczego,
budowanie i wdrażanie strategii zaangażowania społecznego, przekraczającego zobowiązania prawne, dla dobra wszystkich obywateli, zgodnie ze społecznie przyjętymi normami etycznymi,
wnoszenie wkładu do zrównoważonego rozwoju poprzez współpracę z pracownikami, społecznością lokalną i globalną, aby podnosić jakość życia wszystkich obywateli,
poczucie odpowiedzialności za konsumenta, inwestora, społeczeństwo, środowisko przyrodnicze, za sukces gospodarki,
stosowanie przejrzystych praktyk biznesowych opartych na szacunku dla pracowników, społeczności i środowiska.
8 slajd: Zarządzanie zasobami ludzkimi: Obejmuje m. in. równouprawnienie pracowników, łatwy dostęp dla pracowników do informacji o zmianach w strategii firmy i generalnie lepsza wymiana informacji między pracownikami a kadrą zarządzającą, partycypacja pracownicza czyli zaangażowanie pracowników w procesy decyzyjne, perspektywy rozwoju i doskonalenia kwalifikacji, sprawiedliwe płace, wsparcie pracowników w godzeniu obowiązków rodzinnych z pracą, szkolenia pracownicze.
Programy etyczne dla pracowników: Obejmują m.in. kodeksy etyczne, szkolenia z zakresu etyki, powoływanie rzecznika firmy ds. etyki, procedury w przypadku naruszenia kodeksu etyki.
Bezpieczeństwo i higiena pracy: Dodatkowe – oprócz wymaganych przez prawo – zasady bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie, różne formy opieki zdrowotnej dla pracowników.
Umiejętność dostosowywania się do zmian: Uwzględnienie interesów wszystkich stron w przypadku restrukturyzacji, tak aby minimalizować jej negatywne skutki, elastyczność zatrudnienia, zasady zwalniania pracowników (np. outplacement).
Zarządzanie ochroną środowiska: Redukcja zużycia energii, wody, zagospodarowanie odpadów, a przede wszystkim procedury pozwalające na systematyczne zmniejszanie negatywnego wpływu firmy na środowisko.
Zasady nadzoru korporacyjnego: m.in. przejrzystość informacyjna, sposoby powoływania i wynagradzania członków rad nadzorczych, inwestycje na rzecz zrównoważonego rozwoju, uwzględnianie polityki społecznej odpowiedzialności w procesie fuzji.
9 slajd: Społeczność lokalna: Zasady współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami lokalnymi, wolontariat pracowniczy, zaangażowanie w działalność filantropijną, społeczne efekty działalności gospodarczej, stwarzanie miejsc pracy dla niepełnosprawnych, obywatelskie zaangażowanie, inwestycje społeczne.
Partnerzy handlowi, dostawcy i klienci: Zasady mogą dotyczyć zarówno przestrzegania terminowości dostaw i płatności wobec kooperantów, monitoringu jakości, sprawnego reagowania na skargi klientów i innych partnerów, określania wymagań związanych ze stosowaniem systemów społecznej odpowiedzialności przez dostawców czy podwykonawców i w ogóle uwzględnianie społecznych i ekologicznych aspektów w decyzjach handlowych, jak i dostarczania na rynek produktów i usług bezpiecznych dla środowiska i ludzi, czy np. przeciwdziałania korupcji.
Prawa człowieka: Dotyczy zobowiązania się firm do przestrzegania praw człowieka, czyli np. nie zatrudniania dzieci, niestosowania pracy przymusowej, stwarzania równych szans, zasad sprawiedliwego handlu.
Globalne problemy ekologiczne: Poruszane są zagadnienia dotyczące troski o szeroko pojęte środowisko naturalne, czyli np. efekt cieplarniany, zmiany klimatyczne, technologie zmniejszające zużycie zasobów nieodnawialnych, wykorzystanie źródeł odnawialnych w zaspokajaniu potrzeb energetycznych.