Wartość pieniądza w czasie
Ryzyko w działalności przedsiębiorstwa, metody pomiaru ryzyka, związek ryzyka z efektywnością
Pojęcie i organizacja gospodarki finansowej przedsiębiorstwa
Przychody i koszty przedsiębiorstwa, dźwignia operacyjna
Efektywność gospodarcza i finansowa przedsiębiorstwa
Metody finansowe zasilania przedsiębiorstwa
Majątek przedsiębiorstwa
Źródła finansowania majątku
Inwestycje rzeczowe i finansowe przedsiębiorstwa
Zarządzanie majątkiem i kapitałem obrotowym
Podatkowe i niepodatkowe obciążenia przedsiębiorstwa na rzecz finansów publicznych
Elementy rozliczeń przedsiębiorstw za granicą
Wartość pieniądza w czasie
Pieniądz ma swoją wartość w czasie ze względu na koszt utraconych możliwości oraz preferencje inwestorów dotyczących rozkładu konsumpcji w czasie.
WARTOŚĆ PRZYSZŁA to wartość zainwestowanego przez nas kapitału w przyszłości. Początkowy kapitał powiększony jest o należne odsetki w okresie realizacji inwestycji.
WP = WB (1 + r)n
WP – wartość przyszła
WB – wartość bieżąca
n – liczba lat lub podokresów
r – stopa procentowa roczna lub dla podokresów
(1 + r)n – czynnik wartości przyszłej
Kapitalizacja odsetek oznacza dopisywanie odsetek do kapitału. Wyróżniamy kapitalizację:
Złożoną – jeżeli na końcu każdego okresu naliczono odsetki proste powiększają kapitał tworząc nowy, który z kolei może generować nowe odsetki w trakcie następnego okresu.
Prostą oznacza to, że doliczanie odsetek następuje na koniec okresu inwestowania
WP = WB (1 + nr)
Ciągłe
Jeżeli odsetki dodawane są do kapitału m razy w ciągu roku to wtedy wzór na wartość przyszłą po n latach ma postać:
WP = WB (1 + r/m)nm
Na wartość przyszłą kapitału wpływa:
Wartość bieżąca kapitału
Stopa procentowa
Okres inwestowania
Częstotliwość kapitalizacji odsetek (częstsza kapitalizacja odsetek powoduje większy przyrost wartości przyszłej)
WARTOŚĆ BIEŻĄCA jest to określenie dzisiejszej wartości kapitału, który uzyskujemy w przyszłości. Metodę polegającą na poszukiwaniu bieżącej wartości przy danej wartości przyszłej określa się jako dyskontowanie (aktualizacja)
WB = WP/(1+nr)
WB = WP * 1/(1+r)n
1/(1+r)n – czynnik wartości bieżącej
WB=WP * (1/(1+r/r)n*m) → jeżeli odsetki są dodawane kilka razy w ciągu roku.
Ad. 3 STRUMIENIE PŁATNOŚCI
Płatności – kwoty wpłacane regularnie w równych odstępach czasu (miesięcznie, rocznie itp.). przykłady: spłaty rat kredytu, czynsze, odsetki od obligacji, odsetki od depozytów bankowych.
Podział strumieni:
Płatności stałe – wpłaty są tej samej wysokości (renty);
Płatności zmienne – wpłaty są różnej wysokości.
Dwa rodzaje rent:
Renta regulowana z dołu – renta zwykła, płatność pod koniec każdego okresu;
Renta regulowana z góry – płatność realizowana jest na początku każdego okresu.
Wartość przyszła renty regulowanej z dołu
WPRND = R * {[(1 + r)n – 1]/r}
Wartość przyszła renty regulowana z góry
WPRNG = R * ((((1 + r) n + 1- 1)/r) – 1 )
WPRNG = WPRN * (1 + r)
Wzory na wartość bieżącą renty z dołu i z góry.
WARTOŚĆ BIEŻĄCA RENTY – to wartość obecna sumy płatności dokonanych w przyszłości. Wartość bieżącą otrzymujemy dyskontując wartość przyszłą renty współczynnikiem dyskonta, czyli 1/(1 + r)n. Wzór na wartość bieżącą renty:
WBRN = R * [(1- (1 + r) – n)/r]
WBRN → wartość bieżąca renty płaconej przez „n“ okresów.
Wyrażenie w nawiasie kwadratowym określamy jako czynnik wartości bieżącej renty. Wartość bieżąca renty płaconej z góry wyraża się wzorem:
WBRNG = R * [((1 – (1 + r) – (n – 1) )/r)+ 1]
WBRNG → wartość bieżąca renty płaconej z góry przez na okresów.
Wartość bieżąca renty regulowanej z góry będzie, więc równa wartości bieżącej renty zwykłej, pomnożonej przez (1 + r), ponieważ każda wpłata przynosi odsetki przez jeden okres więcej, czyli:
WBRNG = WBRN * (1 + r)
Wyrażenie w nawiasie kwadratowym określa się jako czynnik wartości bieżącej regulowanej z góry.
WARTOŚĆ BIEŻACA RENTY WIECZYSTEJ
Renta wieczysta występuje w sytuacji, gdy wszelkie równe płatności są regulowane nie przez pewien ustalony okres, lecz zawsze (jest to nieskończony okres).
Przykładem takich płatności są: wieczysta dzierżawa oraz odsetki wypłacane posiadaczom obligacji perpetualnych (konsoli).
WZÓR dotyczący płatności bez wyprzedzenia:
WBR W = R * 1/r
WBR W – wartość bieżąca renty wieczystej
R – wielkość renty (kwota stałej płatności)
R – stopa procentowa.
WZÓR dotyczący płatności z wyprzedzeniem:
WBRWG = R * ((1+r)/r)
RYZYKO W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Ryzykiem nazywamy statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia losowego o charakterze negatywnym dla dotkniętego nim podmiotu. Występuje, gdy prawdopodobieństwo realizacji zamierzonego zadania dla spełnienia się określonych warunków zawiera się w granicach 0 < P(x) < 1, gdzie P(x) oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia zmiennej losowej.
Statystycznym pojęciem ryzyka określa się sytuację, w której co najmniej jeden z elementów składającym się na nią jest, ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Jeśli ten parametr jest źle oszacowany lub pominięty, to ... decyzji może być katastrofalny.
Niepewność wystąpienia wtedy, gdy podejmujący decyzję wie, iż wszystkie dopuszczalne zdarzenia i wyniki są możliwe, ale nie jest możliwe określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia losowego. W niepewności brak jest parametrów dla oszacowania możliwości powstania zdarzenia losowego.
ŹRÓDŁA RYZYKA
A. Czynniki makroekonomiczne – niezależne od przedsiębiorstwa takie jak:
niekorzystna koniunktura w kraju
występowanie zjawisk inflacyjnych
zmiana sytuacji rynkowej:
- zmiana polityki fiskalnej i monetarnej,
- zmiana ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej w kraju;
ograniczone skłonności do inwestycji,
zmiany w stosunkach z zagranicą,
polityka przyjęta przez banki,
wzrost kosztów obcych źródeł finansowania,
niestabilny lub nieskuteczny system prawny itp.
Czynniki mikroekonomiczne związane z sektorem, w którym działa przedsiębiorstwo oraz charakterystyczne dla przedsiębiorstwa:
zmiany struktury organizacyjnej i własności,
nieodpowiednie propozycje w źródłach finansowania majątku,
postępująca dekapitalizacja majątku i narastające zacofanie techniczne,
wzrost konkurencji,
dysproporcja w poziomie zmian technologii innowacyjnych,
niekorzystna struktura majątku przedsiębiorstw,
niewłaściwe decyzje dotyczące zarządzania przedsiębiorstwem itp.
Sposoby ograniczania ryzyka:
Rzetelna analiza koniunktury gospodarczej,
Wykorzystanie bieżących informacji dotyczących szeroko rozwiniętej polityki gospodarczej i społecznej,
Obserwacja rozwoju stosunków z zagranicą.
Sposoby zmniejszenia wielkości ryzyka. Przedsiębiorca:
Będzie uwzględniać opinię ryzyka,
Utworzy w przedsiębiorstwie rezerwy na pokrycie skutków niepomyślnych decyzji,
Skorzysta z usług towarzystwa ubezpieczeniowego.
Z punktu widzenia przedmiotu ryzyko można podzielić na:
Ryzyko inwestycyjne,
Ryzyko transakcyjne,
Ryzyko kredytowe,
Ryzyko papierów wartościowych,
Ryzyko kursu walutowego,
Ryzyko stopy procentowej,
Ryzyko płynności itp.
Przyjmując kryterium rodzajowe można wymienić między innymi:
Ryzyko gospodarcze,
Ryzyko polityczne,
Ryzyko rynkowe, w tym ryzyko handlu zagranicznego,
Ryzyko bankowe itp.
Przy uwzględnieniu zakresu oddziaływania ryzyka wyodrębnia się:
Ryzyko powszechne,
Ryzyko dotyczące sektora lub gałęzi,
Ryzyko przedsiębiorstwa.
RYZYKO OPERACYJNE – wpływa na możliwość aktywnego oddziaływania na sprzedaż cenę i koszty. Istotna jest struktura majątku, którym dysponuje dane przedsiębiorstwo. Jeżeli wzrasta udział majątku trwałego w strukturze majątku przedsiębiorstwa, to zwiększa się również ryzyko operacyjne prowadzonej działalności
AKTYWA
majątek trwały
majątek obrotowy
PASYWA
kapitał własny – kapitał stały
zobowiązania długoterminowe i bieżące – kapitał obcy.
RYZYKO FINANSOWE – zależy od struktury źródeł finansowania przedsiębiorstwa. Jeżeli wzrasta udział funduszy (kapitałów) obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa to zwiększa się również ryzyko finansowe w przedsiębiorstwie. Jednocześnie w niektórych przypadkach wzrost udziału kapitałów obcych w finansowaniu przedsiębiorstwa może spowodować wzrost rentowności jego kapitału własnego ponadto rentowność kapitału ogółem w przedsiębiorstwie.
Jednakże nadmierny wzrost udziału funduszy obcych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa może spowodować także brak płynności finansowej w przedsiębiorstwie, czyli brak zdolności do terminowego regulowania zobowiązań wobec swoich kontrahentów.
WSKAŹNIK ROI stopy zysku = zysk operacyjny / majątek (wyrażony w % → *100
WSKAŹNIK ROE stopy zwrotu z kapitału własnego (zyskowność kapitału własnego)
= zysk netto / kapitał własny
WNIOSKI
Angażując kapitał obcy firma spodziewa się zysku
efekty dźwigni finansowe mogą być pozytywne i negatywne
efekty pozytywne występują wtedy, gdy stopa zysku (ROI)> od oprocentowania kredytu
im bardziej ROI przewyższa oprocentowanie kredytu, tym efekty dźwigni finansowej są wyższe
gdy ROI jest równe oprocentowaniu kredytu, wtedy wzrost zadłużenia nie ma żadnego wpływu na zmianę ROE
negatywny efekt wystąpi, jeżeli ROI < od oprocentowania kredytu
im bardziej ROI jest niższy od oprocentowania kredytu tym każde zwiększenie zadłużenia spowoduje coraz większy spadek ROE
ZWIĄZEK RYZYKA Z EFEKTYWNOŚCIĄ
efektywność c
x2
b premia za ryzyko
x1
a ryzyko=0
y1 y2 ryzyko
a, b, c – linia rynkowego bezpieczeństwa inwestycji. Wyznacza ona minimalną efektywność dla rozważanych przez firmę projektów inwestycyjnych przy założonym poziomie ryzyka.
a – związek między efektywnością a ryzykiem; obligacje Skarbu Państwa
b – obligacje państwowe o ustalonej pozycji finansowej i rynkowej
c – akcje tych przedsiębiorstw.
Podsumowanie:
występowanie wyższego ryzyka przy dążeniu do osiągnięcia wyższej korzyści;
zwiększenie ryzyka oznacza możliwość wzrostu;
granica racjonalnej decyzji z punktu widzenia ryzyka wyznacza przedsiębiorstwo poniesienia straty odpowiednio co do swej wartości możliwej do uzyskania korzyści
SPOSOBY LICZENIA RYZYKA:
oszacowanie oczekiwanej stopy zwrotu. Inwestor oczekuje pewnej stopy zwrotu, ale jest to uzależnione:
stopa zwrotu przyjmuje różne wartości
Ŕ = Σ Ri pi
Σ - różne możliwości stopy zwrotu
pi – prawdopodobieństwo osiągnięcia różnych możliwości stopy zwrotu.
Inwestor powinien wybrać inwestycje dla których współczynnik zmienności jest najmniejszy.
Przykład.
Poniżej przedstawiono różne stopy, dochody, projekty i związane z nimi prawdopodobieństwo dla akcji A i B.
| Stan pogody | Prawdopodobieństwo stóp | Stopa dochodu z projektu A | Stopa dochodu z projektu B |
|---|---|---|---|
| Pogoda chłodna | 0,2 | -10% | -20% |
| Pogoda przeciętna | 0,5 | +10% | +14% |
| Pogoda upalna | 0,3 | +20% | +20% |
Oszacujemy ryzyko dla projektu A
Ŕ = (-10%*0,2)2 + (10%*0,5) + (20%*0,3) = 9%
δ2 = (-10%*9%)2 * 0,2 + (10%*9%)*0,5 + (20%*9%)2 * 0,3 = 109
δ = 10,44%
V = 10,44% : 9% = 1,16
Oszacujemy ryzyko dla projektu B
Ŕ = (-20%*0,2) + (14%*0,3) + (20% * 0,3) = 9%
δ2 = (-20%*9%)2*0,2 + (14%*9%) * 0,5 + (20%*9%)2*0,3 = 217
δ = 14,73%
V = 14,73% : 9% = 1,64
Wskazujemy na realizację projektu A ze względu na niższy współczynnik zmienności, gdyż jest mniejsze ryzyko inwestowania.
Przedstawiony sposób oparł się na znajomości możliwych do zrealizowania stóp zwrotu oraz prawdopodobieństw wystąpienia różnych stanów.
W sytuacji gdy nie jest możliwe uzyskanie tego typu informacji chcąc obliczyć oczekiwaną stopę zwrotu oraz odchylenie standardowe wykorzystujemy dane historyczne.
II sposób przy danych historycznych
oczekiwana stopa dochodu:
Ř = (ΣRt)*1/12
ΣR – stopa w przeszłości
1/12 – liczba okresów z których pochodzą informacje
δ2 = Σ(Rt – Ř)2 / ? – 1
przykład.
Stopy zwrotu z akcji A w ostatnich 5 okresach kształtowały się następująco:
| Okres z którego pochodzą informacje | Stopy dochodowe |
|---|---|
| I | 10% |
| II | 5% |
| III | 0% |
| IV | -5% |
| V | -1,5% |
Ř = 25% * 1/5 – 5%
δ2 = Σ(5% - 5%)2 / (5-1) δ = 7,91%
Akcja A dawała w ciągu 5-ciu ostatnich okresach średnią stopę zwrotu 5%, a jej rozproszenie wokół wartości średniej wynosiło 7,91%
Elementy teorii portfela papierów wartościowych.
Wzór na oczekiwany poziom stopy zwrotu całego portfela papierów wartościowych:
Ř–p = Σ xi * Ri
Σ xi – udział i – tej akcji w portfelu
Ri – oczekiwana stopa zwrotu dla i – tej akcji
Ryzyko mierzone odchyleniem standardowym portfeli dwóch papierów wartościowych.
δ2 = x21 * δ2 + x22 * δ2 + 2x1 * x2 * δ1 * δ2 * q
współczynnik kategorii (q) dwóch papierów wartościowych określa:
siłę
kierunek powiązania stóp dochodu tych akcji
Wartość bezwzględna wskazuje na siłę powiązanych stóp dochodu akcji. Znak współczynnika określa kierunek powiązania stóp dochodowych akcji.
GOSPODARKA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA – czynności polegające na racjonalnym uruchomieniu strumieni pieniężnych oraz ich oszczędzaniu, czyli tworzeniu oszczędności z uwzględnieniem opłacalności związanej z „nie uruchomieniem” pewnego, większego lub mniejszego zasobu pieniądza. Jest to mechanizm ciepłego, odpowiednio zorganizowanego procesu gromadzenia przychodów dla realizacji wydatków.
Przykłady rozliczeń występujących w teorii funkcjonowania gospodarki finansowej przedsiębiorstw
– kryterium przedmiotowe:
pozyskiwanie kapitału własnego i obcego realizowane na podstawie prowadzonego rachunku opłacalności i dostępności źródeł finansowania; np. wydatki przeznaczone na inwestycje o charakterze rzeczowym i finansowym, zakup surowców, wypłaty i wynagrodzenia pracowników, świadczenia podatkowe i quasi podatkowe (nie podatkowe → obligatoryjne: dywidenda, oprocentowanie kapitału)
kryterium podmiotowe:
procesy rozliczeń z pracownikami
procesy rozliczeń z instytucjami ubezpieczeniowymi, bankami, budżetem, dostawcami, odbiorcami, giełdą papierów wartościowych
Gospodarka Finansowa – to prowadzenie nieustającej działalności w ofercie operacji pieniężnych. Jest to działanie w ciągłym ruchu. Dlatego też, rozpatrujemy ją w ujęciu dynamicznym, a nie statycznym. Procesy wchodzące w gospodarce finansowej można przedstawić jako działania występują w trzech następujących po sobie etapach (fazach):
faza przygotowawcza → faza pewnych czynności poprzedzających działania docelowe; chodzi o przygotowanie operacji pieniężnych obsługujących pożądane przez przedsiębiorcę procesy, ich prognozowanie, planowanie oraz podejmowanie decyzji z uwzględnieniem czasu i ryzyka
faza realizacji → czynności związane z rzeczywistą realizacją operacji pieniężnych (podmiotowe i przedmiotowe kryterium)
faza ewidencji, analizy i wnioskowania → zapis operacji finansowych mający miejsce w przeszłości i ich analiza oraz wnioskowanie, które służy ukształtowaniu tych zjawisk w przyszłości.
Gospodarka finansowa, a cele przedsiębiorstwa:
dążenie do uzyskiwania wzrostu efektywności rozumianej jako stosunek przydatnej kategorii nadwyżki (zysk, dochód czysty) do zaangażowanego kapitału;
zwiększenie wartości przedsiębiorstwa – wartość przedsiębiorstwa to szereg aspektów; sprawdza się to do zwiększenia wartości przedsiębiorstwa, to powoduje zwiększenie wartości akcji przedsiębiorstwa.
Kryteria oceny gospodarki finansowej:
Gospodarka finansowa powinna być prowadzona racjonalnie. Ma dwie płaszczyzny:
zewnętrzna – całość gosp. przedsiębiorstwa w tym także finansową; w rachunku jej do oceny racjonalności gospodarki mamy cele. Racjonalność czynności ujmowanych w skok zewnętrzny; mierzona przede wszystkim jest wpływem
na maksymalizację nadwyżki finansowej,
pomnażanie wartości przedsiębiorstwa.
wewnętrzna – gospodarka finansowa rozpatrywana w sposób izolowany;
zachowanie płynności finansowej, czyli zdolność do terminowego regulowania zobowiązań,
obniżka kosztów finansowych.
Kryterium to należy traktować na zasadzie racjonalności tzn. obniżać te koszty, które mają istotne znaczenie, a nie powodują ujemnych skutków (zmniejszenie wydatków na reklamę – negatywny przykład szukania finansów jako źródła finansowania – pozytywny przykład).
Część pieniędzy wypada z ruchu okrężnego:
płace
inne wynagrodzenia pracownicze
amortyzacja (może zasilać po rozliczeniu)
dochodów osobistych właścicieli (dywidendy)
podatkowych i nie podatkowych świadczeń na rzecz budżetu
spłaty pożyczek
Po to, aby ruch okrężny mógł być w przedsiębiorstwach realizowany muszą być przestrzegane następujące prawidłowości:
w ruchu okrężnym przedsiębiorstw występują kolejno po sobie 3 fazy ruchu okrężnego;
faza zaopatrzenia
faza produkcji
faza zbytu
wszystkie fazy powinny występować nie tylko kolejno, ale także i jednocześnie
rozmieszczenie wartości składników majątkowych w ruchu okrężnym wynika z:
rodzaju działalności
jakości gospodarowania
W przemyśle ciężkim główna część wartości powinna być zaangażowana w fazę produkcji w toku, w przemyśle lekkim natomiast w fazie zaopatrzenia oraz w fazie zbytu.
KONSEKWENCJE RUCHU OKRĘŻNEGO
ruch okrężny jest podstawą do klasyfikacji zjawisk finansowych, które występują w I i III fazie ruchu okrężnego; w fazie I następuje pozyskiwanie przez przedsiębiorstwa niezbędnego kapitału i zaopatrzenie w środki produkcji, w III fazie uzyskanie przez przedsiębiorstwa podstawowych dla niego przychodów;
ruch okrężny ma charakter otwarty; charakter powiązań z funduszami zewnętrznymi może być: bierny (absorpcje środków) lub czynny (lokowanie środków na rynku finansowym);
w ruchu okrężnym środki produkcji zachowują się niejednakowo
w ruchu okrężnym wśród środków obrotowych analizowanych w sposób wyodrębniony można wyróżnić: ruch nierównomierny i ruch równomierny;
ruch równomierny ruch nierównomierny
w w
t t
w – wartość
t – czas
Istotne znaczenie ma tu sezonowość konsumpcji, produkcji, sprzedaży (daje to charakter periodyczny w ciągu wieku).
w ruchu okrężnym rozróżniamy stałe (wymagają względnie stałych dochodów) i okresowe zapotrzebowanie na środki obrotowe
ruch okrężny tworzy podstawę do rozgraniczenia kapitałów własnych i obcych;
PRZYCHODY I KOSZTY ZWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ PRZEDSIĘBIORSTWA
Koszty stałe i zmienne
Kosztami stałymi nazywamy te grupy kosztów, które przedsiębiorstwo musi ponosić niezależnie od tego ile wytwarza; np. koszty ogólnego zarządu przedsiębiorstwa, koszty amortyzacji , część płac. Nawet jeżeli przedsiębiorstwo w ogóle nie wytwarzałoby żadnej produkcji musiałoby tego rodzaju koszty ponosić.
Kosztami zmiennymi nazywamy te, które zmieniają się wraz ze zmianą ilości produkcji wytworzonej. Im większa produkcja, tym koszty są większe. Jednak koszty zmiany wytworzenia jednostki produkcji będzie wielkością stałą. Po to aby taka jednostka powstała, potrzebna jest zawsze taka sama ilość surowców i energii, taka sama ilość pracy itd.
Zależność tych kosztów od wielkości produkcji.
Koszty stałe ogółem
Czas
Koszty stałe na
jednostkę produkcji
sprzedaż
zależność kosztów zmiennych od wielkości produkcji
koszty zmienne ogółem
sprzedaż
koszty zmienne na
jednostkę produkcji
czas
koszt zmienny wytworzenia jednostki produkcji jest wielkością stałą.
Wyznacz progi rentowności
Próg rentowności – jest równy wielkości sprzedaży, przy której wartości sprzedaży zrówna się z kosztami wyrobów sprzedanych.
Wartość sprzedaży: S = c * P
C – jednostkowa cena wyrobu
P – ilość wyrobów sprzedanych
Poziom kosztów całkowitych (stałe i zmienne)
Kc = Ks + Kz + P
Ks – koszty stałe produkcji
Kz – jednostkowe koszty zmienne
P – wielkość produkcji
I Próg rentowności wyznaczony w sposób ilościowy
C * P = Ks + Kz * P
P = Ks / (c – Kz)
Przykład
Jednostka gospodarcza – producent jednego wyrobu na podstawie danych:
jednostkowy koszt zmienny – 6 zł
koszty stałe – 80.000 zł
posiadane zdolności produkcyjne – 100.000 sztuk
cena wyrobu – 8 zł
ustalić próg rentowności.
BEP = 80.000 / (8-6) = 40.000 sztuk
Interpretacja
Przedsiębiorstwo powinno wytwarzać 40.000 sztuk aby uzyskane przychody były co najmniej równe kosztom własnym.
II Wartościowy próg rentowności
BEP’ = BEP * c = 40.000 sztuk * 8 zł = 320.000 zł
Graniczna wartość sprzedaży to 320.000 zł
III procentowy próg rentowności
BEP(%) = BEP / qmax = 40.000 sztuk / 100.000 sztuk = 40%
Qmax – maksymalna ilość sprzedanych wyrobów określona na podstawie zakończonej produkcji lub prognozą popytu.
Dźwignia operacyjna związana z progiem rentowności, przeanalizowanie przychodów ze sprzedaży, zysku. Każdy przyrost wielkości sprzedaży przyniesie firmie ponad proporcjonalny przyrost zysku (operacyjny)
Zysk EBIT – przed opodatkowaniem i przed płaceniem odsetek
Zysk EBIT = zysk brutto + odsetki
Dźwignia operacyjna wynika ze struktury kosztów, nie ma nic wspólnego ze strukturą pasywów. Dzięki istnieniu w firmie kosztów stałych zmiany w poziomie przychodów ze sprzedaży powodują więcej niż proporcjonalnie procentowe zmiany w poziomie zysku.
Przykład. Przychody ze sprzedaży – 100; koszty zmienne – 80%; koszty stałe – 10; zysk brutto – 10.
WZORY
DOL = zmiana zysku operacyjnego (%)/ zmiana wielkości sprzedaży =
(Δ zysku operacyjnego/ zysk operacyjny)/(Δ sprzedaży / sprzedaż)
DOL = (sprzedaż – koszty zmienne) / (sprzedaż – koszty zmienne – koszty stałe) =
(Sprzedaż – V)/(Sprzedaż – V – F)
DOL = [(960.000 – 900.000)/800.000] / [(6.600.000 – 6.000.000)/6.000.000] = 0,2/0,1 = 2%
Zwiększenie sprzedaży o 1% przyniesie wzrost zysku operacyjnego o 2%
10% * 2 = 20%
10% wzrost przychodów ze sprzedaży powinien spowodować 20% przychody ze sprzedaży.
DOL = (6.000.000 – 4.400.000) / (6.000.000 - 4.400.000 – 800.000) = 1.600.000 / 800.000 = 2
Dźwignia finansowa – pozioma
zysk operacyjny
zysk netto
DFL = zmiana zysku netto (%) / zmiana zysku operacyjnego (%)
DFL = [(456.000 – 360.000)/360.000] / [(960.000 – 800.000)/800.000] = 0,26/0,2 = 1,3
Zmiana zysku operacyjnego o 1% wywoła zmianę zysku netto o 1,33.
Ponad proporcjonalna zmiana 20% * 1,33 = 26,6%
DFL = zysk operacyjny / zysk operacyjny – koszty finansowe (odsetki) = 800.000/(800.000-200.000) = 1,33
EPS – zysk netto przypadający na 1 akcję.
Zmiana EPS-u to zmiana zysku operacyjnego.
Dźwignia całkowita (połączona)
DTL = DOL * DFL
DTL = (sprzedaż – V)/(zysk operacyjny – odsetki)
DTL = (zysk operacyjny + koszty stałe)/(zysk operacyjny – odsetki)
Wzrost przychodów ze sprzedaży o 1% przyniesie wzrost zysku netto o 2,66%
Zależność między zyskiem operacyjnym, a kosztami i wielkością sprzedaży przedsiębiorstwa.
koszty przychód
przychody koszty zmienne
koszty stałe
A sprzedaż
Przychody i koszty
Przychody ze sprzedaży uzależnione są od:
Ilości sprzedanych towarów
Wysokości ceny
Polityka cenowa:
Duży obrót przy małym zysku jednostkowym może być realizowany przy towarach masowych
Maksymalna kwota zysku przedsiębiorstwa wpływa na wielkość podaży i wysokość cen
Pozostałe przychody operacyjne inaczej przychody ze sprzedaży lup wpływy z likwidacji środków trwałych:
Przychody powstające w wyniku rozwiązania rezerw
Przychodem są umorzone lub przedawnione zobowiązania
Przychodem będzie aktualizacja (wzrost) wartości posiadanych zapasów
Przychodem będą otrzymane odszkodowania, kary, grzywny
Przychodem są otrzymane dotacje, subwencje, dopłaty, darowizny oraz nieodpłatne składniki majątku
Subwencje powstają, kiedy przedsiębiorstwo sprzedaje towar po cenach urzędowych niższych niż koszty wytworzenia.
Przychody finansowe:
Należności z tytułu posiadanych udziałów w innych przedsiębiorstwach
Naliczenie stóp procentowych od powierzonych innym przedmiotom środków finansowych
Zysk ze sprzedaży posiadanych papierów wartościowych
Dodatnie różnice kursowe.
Wydatek jest to każdorazowe pomniejszenie środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego. Nie każdy wpływ jest kosztem. Kosztem będą tylko te rodzaje wydatków, które są związane z jego bieżącą działalnością.
Do kosztów uzyskania przychodów nie mogą być zaliczone:
Nakłady o charakterze inwestycyjnym
Wydatki związane z płaceniem kar, grzywien, odszkodowań itp.
Wydatki, które z punktu widzenia ustawodawcy są zbędne (nadmierne wydatki na reklamę, amortyzację drogich samochodów osobowych itp.)
Amortyzacja jest kosztem, ale nie jest wydatkiem.
Podział kosztów:
Koszty rzeczowe
Koszty osobowe (pracy)
Koszty finansowe
Koszty pozostałe
Koszty rzeczowe związane są ze zużyciem:
Surowców, materiałów i energii potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwie
Rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa (jego amortyzacja)
Tzw. usług obcych, takich jak usługi transportowe, telekomunikacyjne, remontowe, ochrony obiektów
Funkcje amortyzacji:
Umorzeniowa – korekta wartości początkowej środka trwałego przy uwzględnieniu zużycia fizycznego i ekonomicznego
Kosztowa – obciążenie kosztem przedsiębiorstwa kwotą wyliczonej amortyzacji
Finansowa – gromadzenie funduszy pieniężnych przeznaczonych na odnowienie środków trwałych
Koszty osobowe:
Wynagrodzenie za nie przepracowany czas pracy
Specjalne wypłaty, premie, nagrody
Świadczenia w naturze
Świadczenia ubezpieczenia zdrowotnego
Koszty opieki społecznej i socjalnej
Koszty działalności szkoleniowej
Inne wydatki pracodawcy
Koszty finansowe:
Płacone przez przedsiębiorstwo odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek zaciągniętych na finansowanie bieżącej działalności produkcyjnej
Dyskonto potrącane przez nadawcę (najczęściej bank) przy zakupie weksli i czeków obcych
Straty na sprzedaży papierów wartościowych
Ujemne różnice kursowe
Rezerwy tworzone na pewne lub prawdopodobne straty dotyczące prowadzonych przez przedsiębiorstwo operacji finansowych
Pozostałe koszty (koszty ogólno zarządu):
Podatki wliczane w ciężar kosztów np. podatek od nieruchomości
Koszty delegacji służbowych itp.
Schemat liczenia wyniku finansowego:
Przychody z działalności operacyjnej
Koszty działalności operacyjnej
Wynik na działalności operacyjnej
Przychody finansowe
Koszty finansowe
Wynik brutto na działalności gospodarczej
Zyski nadzwyczajne
Straty nadzwyczajne
Wynik finansowy brutto
Podatek dochodowy
Wynik finansowy netto
Segmenty wynikowe
Segment 1 Działalność operacyjne (zasadnicza, pozostała)
WYNIK NA DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ
Segment 2 Działalność finansowa
WYNIK BRUTTO NA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Segment 3 Zdarzenia losowe
WYNIK BRUTTO
Segment 4 Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
WYNIK NETTO
W skali makroekonomicznej nadwyżka i jej wyraz finansowy zależy od formy własności przedsiębiorstwa i jego kształtu prawnego. W przedsiębiorstwie prywatnym nadwyżka finansowa to zysk netto powiększony o amortyzację. Jest to, bowiem źródło pomnażania kapitału, tworzenie dochodów osobistych wierzycieli. Podobnie jest w skomercjalizowanym przedsiębiorstwie państwowym. Tą nadwyżką może być zysk netto powiększony o amortyzację pod warunkiem zainwestowania nim kadry kierowniczej i ewentualnie załogi. W obu tych przypadkach podstawową rolę odgrywa zysk, ponieważ zależy od trafności podejmowanych decyzji, podczas gdy amortyzacja jest naliczana automatycznie w sposób podyktowany obowiązującym przepisom prawa. W nie skomercjalizowanych przedsiębiorstwach państwowych za nadwyżkę finansową można uznać kwotę obejmującą wynagrodzenia pracownicze oraz zysk netto i amortyzację. W tym, że szczególnie aktywną rolę odgrywają tu płace (ich max lub utrzymanie, jeśli to jest możliwe w realnej nie mierzonej wysokości). Wynika to z ról samorządu pracowniczego wpływającego na sposób postępowania przedsiębiorstwa. W drobnych przedsiębiorstwach prywatnych nadwyżka finansowa jest różnicą między przychodem a poniesionymi wydatkami. W skład tej nadwyżki wchodzą wydatki na konsumpcję właściciela, dalszy rozwój firmy.
Funkcje zysku
Zysk jest najbardziej ogólnym i wszechstronnym miernikiem prac przedsiębiorstwa. Zysk może motywować właścicieli kapitału do jego pomnożenia. Zysk stanowi źródło samofinansowania i kapitału.
Podstawowe postacie wyniku finansowego w przedsiębiorstwie
Wynikiem na działalności operacyjnej ( w tym na działalności finansowej) skorygowanym o saldo wyniku operacje nadzwyczajne (straty i zyski), o obowiązkowe obciążenie z tytułu podatku dochodowego i płatności z nimi zrównanych.
Wynik na działalności operacyjnej jest różnicą pomiędzy sumą należnych przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i innych składników majątku wyrażonych w rzeczywistych cenach sprzedaży z uwzględnieniem dotacji, upustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń bez VAT i ewentualnie akcyzy wartością sprzedaży wyrobów gotowych, usług, towarów, składników majątkowych po koszcie wytworzenia lub cenie nabycia powiększoną o koszty ogólnego zarządu operacyjne oraz podatki wliczane w koszty sprzedaży.
Wynik na działalności finansowej jest to różnica pomiędzy przychodem z operacji finansowych (udziały własnościowe w innych podmiotach gospodarczych, papiery wartościowe i zysk z ich sprzedaży, oprocentowanie lokat, dodatnia różnica kursowa.
Obszar analizy wskaźnikowej składa się z:
Oceny stopy zadłużenia
Oceny rentowności
Oceny płynności finansowej
Oceny sprawności działania
Oceny rynkowej wartości akcji kapitału
3 aspekty wskaźnika rentowności:
Rentowność sprzedaży (rentowność handlowe)
Rentowność majątku (rentowność ekonomiczna)
Rentowność zaangażowania kapitału własnego (rentowność finansowa)
Rentowność sprzedaży netto = Zysk netto/sprzedaż netto * 100
Wskaźnik ten informuje jaki procent zysku przynosi jednostka przychodu ze sprzedaży, czyli odpowiada na pytanie jaki jest udział zysku netto w wartości sprzedaży. Większa wartość wskaźnika oznacza korzystniejszą kondycję finansową firmy.
ROA = zysk netto/majątek* 100
Wskaźnik ten określa zysk netto jaki przynosi jednostka zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku.
ROE = zysk netto/kapitał własny * 100
Informuje o udziale zysku netto w wartości kapitału własnego. Określa zdolność kapitałów własnych w generowaniu zysku. Jest on bardzo istotny dla właścicieli, którzy najbardziej zainteresowani są efektywnością własnego kapitału (akcjonariusze)
Wskaźniki płynności finansowej
Wskaźnik płynności bieżącej
Wpb = majątek obrotowy/zobowiązania bieżące * 100
Wskaźnik ten informuje o możliwości spłaty zobowiązania bieżącego poprzez zamianę na środki pieniężne całości aktywów obrotowych, czyli odpowiada na pytanie ile razy majątek obrotowy pokrywa bieżące zobowiązania. Zachowanie równowagi finansowej firmy wymaga aby wielkość aktywów bieżących w przedsiębiorstwie była dwa razy większa niż kwota zobowiązań bieżących. Wskaźnik ten powinien przybrać wartość z przedziału 1,2-2.
Wskaźnik szybkiej płynności
Wsp =(majątek obrotowy – zapasy)/ zobowiązania bieżące * 100
Wsp = płynny majątek obrotowy/zobowiązania bieżące
Wskaźnik ten informuje o możliwości spłaty zobowiązań bieżących płynnymi aktywami. Za poziom zadawalający przyjmuje się wielkość wskaźnika z przedziału 0,9-1,2. niski poziom wskaźnika szybkiej płynności przy wysokim wskaźniku bieżącej płynności świadczy o mocnym zamrożeniu środków w zapasach.
Wskaźnik płynności gotówkowej
Wpg = (Środki pieniężne + krótkoterminowe papiery wartościowe)/zobowiązania bieżące* 100
Wskaźnik ten informuje o możliwości spłaty zobowiązań przez najbardziej płynne środki obrotowe tj.:
Środki pieniężne
Krótkoterminowe papiery wartościowe
Wskaźnik ten przedstawia natychmiastową zdolność płatniczą przedsiębiorstwa.
Płynność finansowa – zdolność do regulowania w terminie swoich zobowiązań bieżących
Wskaźniki obrotowości
Wskaźnik obrotu zapasami
Woz = sprzedaż netto/ średni stan zapasów (w razach)
Woz w razach informuje ile razy w ciągu roku następuje rotacja zapasów. Jeżeli zwiększa się wartość tego wskaźnika, wówczas taka sytuacja jest korzystna dla przedsiębiorstwa.
Woz = (Średni stan zapasów *okres)/ sprzedaż netto (w dniach)
Woz w dniach informuje co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Im niższy wskaźnik rotacji w dniach tym lepsza sytuacja firmy.
Wskaźnik obrotu należnościami
Won (w razach) = sprzedaż netto/ średni stan należności
Won w razach informuje ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo odtworzyło stan swoich należności. Przyjmuje się, że przeds9iębiorstwo powinno odtwarzać należności od 7 do 10 razy w ciągu roku. Im większa jest wartość wskaźnika tym korzystniejsza sytuacja dla firmy. Wskaźnik mniejszy niż 7 informuje o tym, że przedsiębiorstwo może mieć kłopoty ze ściąganiem należności od swoich klientów, zbyt długo udziela im kredytu i w konsekwencji może mieć sam trudności z płynnością finansową.
Won (w dniach) = (średni stan należności* okres)/sprzedaż netto
Won = okres/ Won w razach
Won w dniach, czyli inkaso należności informuje o ilości dni sprzedaży, za którą nie otrzymano zapłaty oraz jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach. Im niższa wartość tego wskaźnika tym korzystniejsza sytuacja. Im krótszy okres ściągania należności tym korzystniejsza sytuacja dla firmy. Zwiększenie wartości tego wskaźnika oznacza wydłużenie średniego czasu spływu należności (powstanie zatorów płatniczych i przeterminowanie części należności).
Wskaźniki zadłużenia
Wskaźnik ogólnego zadłużenia
WOZ = zobowiązania ogółem/majątek (w%)
Wskaźnik ten przedstawia strukturę finansowania aktywów przedsiębiorstwa i pozwala odpowiedzieć na pytanie jaki jest udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku firmy, a jaki kapitałów własnych. Jeżeli wskaźnik rośnie wzrasta zdolność do spłaty zadłużenia i może dojść do zahamowania równowagi między kapitałem własnym i obcym. Gdy maleje zmniejsza się ryzyko i wzrasta wypłacalność danego podmiotu. Zbyt niski poziom tego wskaźnika może świadczyć o nie wykorzystywaniu zewnętrznych źródeł finansowania dla zwiększenia korzyści finansowych. Przyjmuje się, że wskaźnik przybiera wartość z przedziału 0,57-0,67 (a w % 57-67%).
Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (wskaźnik obciążenia kapitału własnego zobowiązaniami)
WZKw= zobowiązania ogółem/kapitał własny
Wskaźnik ten ukazuje stopień zabezpieczenia zobowiązań majątkiem przedsiębiorstwa sfinansowanymi kapitałami własnymi. Odpowiada na pytanie jaka jest możliwość pokrycia długu przedsiębiorstwa kapitałami własnymi
Wskaźnik zdolności firmy do obsługi długu
Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem
Wskaźnik ten informuje ile razy osiągamy zysk przed opłatą odsetek i przed opodatkowaniem przewyższa wartość płaconych odsetek.
Wsk = (zysk brutto+ odsetki)/odsetki
Zysk brutto + odsetki oznacza maksymalną kwotę jaką kredytobiorca mógłby zapłacić z tytułu odsetek nie ponosząc strat. Im wskaźnik jest wyższy tym mniej uciążliwe są koszty obsługi tego zadłużenia dla firmy. Zmniejsza się wtedy ryzyko finansowe dla kredytodawcy. Stan zadawalający jest wtedy gdy poziom wskaźnika wynosi do 4 do 5 (im wyższy tym lepiej).
Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową (wskaźnik pokrycia zobowiązań cash-flow)
Wsk = (zysk netto +amortyzacja)/przeciętny stan zobowiązań
Nadwyżka finansowa jest w tym przypadku używana do spłaty zobowiązań.
Wskaźnik informuje o możliwości sfinansowania zadłużenia z nadwyżki finansowej. Jednocześnie pozwala odpowiedzieć na pytanie ile lat potrzeba aby można było spłacić w całości dług osiągnięty przez przedsiębiorstwo zyskiem netto + amortyzacją.
Wskaźnik pokrycia obsługi kredytu przez cash-flow (nadwyżką finansową)
Wsk = (zysk netto +amortyzacja)/(rata kredytu + odsetki)
Wskaźnik ten wyraża zdolność przedsiębiorstwa do pokrycia obciążeń finansowych związanych z zaciągniętym kredytem. Za wartość bezpieczną ujmuje się 1,5 – krotne pokrycie spłat kredytu przez nadwyżkę finansową.
Zwrot kapitału własnego zależy od:
Zyskowności sprzedaży i obrotu majątku
Struktury finansowania
Im większy jest mnożnik kapitału własnego (czyli mniejszy jest udział kapitału własnego finansowania majątku przedsiębiorstwa) tym większy jest wskaźnik zwrotu z kapitału własnego.
Finansowanie
Finansowanie zewnętrzne:
własne
emisja akcji
dopłaty akcjonariuszy
udziały
dopłaty wspólników
wkłady wpisowe
dotacje
pozostałe
obce
Przez rynek finansowy
kredyty krótkoterminowe
kredyty w rachunku bieżącym
kredyty w rachunku kredytowym
kredyty wekslowe
kredyty pod zastaw ruchomości
pozostałe kredyty
długoterminowe pożyczki kredytowe
pożyczki obligacyjne
pozostałe pożyczki
kredyty inwestycyjne i hipoteczne
Przez rynek towarowy
kredyt dostawcy
kredyt odbiorcy
Szczególne formy finansowania
factoring
leasing
Finansowanie wewnętrzne:
Transformacja majątku
Z bieżących wpływów
Z odpisów amortyzacyjnych
Ze sprzedaży zbędnego majątku
Z przyspieszenia obrotu kapitału
Pozostałe źródła
poprzez kształtowanie kapitału
zatrzyman9ie zysku
kształtowanie długookresowych rezerw, funduszy emerytalnych
Uzyskiwanie kapitału ze źródeł zewnętrznych, własnych następuje w różnej postaci w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa:
Uzyskany kapitał pieniężny lub rzeczowy pozostaje do dyspozycji przedsiębiorstwa przeważnie na czas nieokreślony
Konsekwencja bezterminowego angażowania kapitału jest powstanie stosunków własnościowych, z których wynika prawo do udziału w podziale zysku lub czasem obowiązek w pokrywaniu strat przedsiębiorstwa kapitału. Stanowi z reguły bazę gwarancyjną dla wierzycieli.
Obce finansowanie obejmuje wiele form zasilania przedsiębiorstwa w kapitał. Cechy charakterystyczne:
kapitał odstępowany jest przedsiębiorstwom na czas określony i uzgodnionym terminie zwrotu
powstają stosunku dłużnicze
od pożyczonego kapitału należy z reguły płacić odsetki
kapitał obcy może być w części utracony w wyniku ustępujących strat wtedy gdy dla ich pokrycia za mały okaże się kapitał własny
Finansowanie wewnętrzne
Następuje realizacja wyniku przychodów ze sprzedaży. Środki następują z zewnątrz do przedsiębiorstwa, ale nie można ich zaliczyć do finansowania zewnętrznego. Mamy tu do czynienia:
ze zmianą formy rzeczowej w formę pieniężną
odpisy amortyzacyjne
przedsiębiorstwo może uzyskać środki pieniężne sprzedając środki majątku, które nie mają wpływu na jego zdolność produkcyjną
o podejmowanie w przedsiębiorstwie prowadzącej do skrócenia czasu ruchów środków (racjonalizatorskie)
Podstawowe zalety kapitału własnego z punktu widzenia przedsiębiorstwa polegające w szczególności na tym:
jest on stabilnym środkiem finansowania działalności przedsiębiorstwa
wpływ na zwiększenie płynności finansowej przedsiębiorstwa
stanowi bazę gwarancyjną dla wierzycieli
aranżowanie na czas nieokreślony stanowi podstawę do powstania stosunków własnościowych
Wady kapitału własnego:
nie zawsze przynosi on oczekiwane korzyści zwłaszcza w sytuacji występowania w przedsiębiorstwie strat
w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa i warunków umowy współwłaścicieli uczestniczących lub nie w jego stratach
straty uszczuplają kapitał własny
w sytuacji upadłości i likwidacji przedsiębiorstwa roszczenia właścicieli są zaspokajane po uregulowaniu zobowiązań przedsiębiorstwa
Zalety kapitału własnego:
stanowi elastyczne źródło finansowania
uniemożliwia podjęcie i realizację przedsięwzięć przekraczających własne możliwości sfinansowania przedsięwzięć
jego wykorzystanie może wpływać na obniżenie obciążeń podatkowych oraz wzrost rentowności kapitału własnego
wierzyciele z reguły nie mają prawa głosu przy podejmowaniu decyzji w przedsiębiorstwie
uniemożliwia kształtowanie struktury kapitału
Wady kapitału obcego:
kapitał obcy oddawany jest do dyspozycji w ściśle określonych umowach na określony czas, po którym podlegają zwrotowi
wierzyciel ma prawo do odsetek
uzyskanie kapitału obcego często wymaga zabezpieczenia
w warunkach inflacji często wierzyciele mogą żądać opodatkowania
wraz ze wzrostem zadłużenia rośnie ryzyko i koszty kapitału obcego
wysoki stopień zadłużenia może prowadzić do przyznania pewnych uprawnień wierzycielowi
Wyróżniamy następujące sposoby finansowania:
samofinansowanie
samo spłata
kredytowanie bankowe
dotowanie
czerpanie środków z rynków finansowych
Kredytowanie
Zasadą kredytowania jest optymalne oddziaływanie na efektywność. Kredytowanie zmierza bowiem do kalkulowania opłacalności. Kredyt trzeba spłacić w terminie wraz z odsetkami. Jest on w przeciwieństwie do samofinansowania formą elastyczną. Kredyt można swobodnie kształtować zależnie od tempa realizacji inwestycji zwalniać lub przyspieszać jego wykorzystanie w stosunku do pierwotnych założeń. O ile samofinansowanie jest procesem mało elastycznym, w tym sensie, że można go realizować powyżej gromadzonego funduszu, o tyle z punktu widzenia kredytowania jest „nieograniczoną” formą finansowania.
Pożyczka – na mocy kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki rozumiemy taką umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zwrócić. Jest to umowa dwustronnie zobowiązująca.
Kredyt – według prawa bankowego przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, czyli do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umówionym terminie oraz do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
3 cechy pożyczki:
umowa pożyczki (konsensualna) dochodzi do skutku w chwili podpisania umowy przez strony a nie w momencie wydania pieniędzy
umowa pożyczki jest umową dwustronnie obowiązującą
umowa pożyczki może być odpłatna lub nie
3 cechy kredytu:
umowa konsensualna
umowa dwustronnie obowiązująca
zawsze jest umową odpłatną
Różnice między umową kredytu a pożyczki:
w drodze umowy pożyczki pieniężnej następuje przeniesienie własności pieniędzy. Natomiast w przypadku umowy kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy określonej ilości środków pieniężnych w postaci bezgotówkowego pieniądza bankowego.
Umowę pożyczki regulują postanowienia Kodeksu Cywilnego, a umowę kredytu – prawo bankowe
Kredyt udzielony jest na konkretny cel, przy pożyczce nie jest wymagany taki warunek
Wykorzystanie kredytu następuje na warunkach i zasadach ustalonych w umowie kredytowej. Ten warunek nie dotyczy pożyczki
Umowa kredytowa zawsze jest zawarta na piśmie. W przypadku umowy pożyczki do 2000 zł nie jest wymagana forma pisemna
Umowa kredytowa jest umową odpłatną (prowizja). Pożyczka może być odpłatna lub nie
Elementy umowy kredytu zawartej na piśmie:
Strona umowy, podpisy
Kwotę i walutę kredytu
Cel kredytu
Zasady i termin spłaty
Wysokość oprocentowania i warunki zmiany
Sposób zabezpieczenia spłaty kredytu
Zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania kredytu
Termin i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych
Wysokość prowizji jeżeli umowa ją przewiduje
Warunki dokonania zmian i rozwiązania umowy
Rodzaje kredytów:
Kryterium czasu:
Krótkoterminowe
Średnioterminowe
Długoterminowe
Kryterium formy:
Towarowy
Pieniężny
Kryterium przeznaczenia:
Obrotowe
Inwestycyjne
Kryterium sposób zabezpieczenia:
Lombardowe
Hipoteczne
Kryterium metody kredytowania:
W rachunku bieżącym
W rachunku kredytowym
dyskontowe
akceptacyjne
leasingowe
Kryterium kredytodawcy:
bankowe
dostawcy
odbiorcy
Kryterium waluty:
złotowe
dewizowe
Kredyt w rachunku bieżącym – bank daje kredytobiorcy upoważnienie do przekroczenia salda na jego rachunku bieżącym do wysokości limitu przyznanego w umowie kredytowej. Wykorzystanie kredytu w rachunku bieżącym następuje w drodze realizacji płatności w ciężar otwartego, wydzielonego rachunku kredytowego. Jest to kredyt odnawialny tzn. każdy wpływ na rachunku bieżącym powoduje jednocześnie odnowienie się – o kwotę dokonanej wpłaty – limitu kredytowego, który może być przez kredytobiorcę wielokrotnie wykorzystywany, aż do wygaśnięcia umowy kredytowej.
Kredyt w rachunku kredytowym – uruchomienie kredytu następuje przez otwarcie dla kredytobiorcy wydzielonego rachunku kredytowego i służącego do ewidencjonowania stanu zadłużenia z tytułu wykorzystanego kredytu. Może przybrać formę:
kredytu na sfinansowanie jednej, określonej transakcji
linii kredytowej odnawialnej lub nie odnawialnej
kredytu na odnawialne zobowiązania
kredytu na sfinansowanie należności
Weksel jest dokumentem zobowiązującym wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie. Rozróżnia się dwa typy weksla:
własny (sola)
ciągniony (trasowany)
Trasant wystawca weksla trasowanego.
Trasat osoba wymieniona w wekslu lub czeku, której wystawca dokumentu poleca dokonanie zapłaty.
Remitent pierwszy wierzyciel uprawniony do odbioru sumy wekslowej lub czekowej.
Awal poręczenie osoby trzeciej jako dodatkowa forma zapłaty.
Indos przeniesienie praw z weksla na inne osoby.
Funkcje weksla
kredytowa
płatnicza
gwarancyjna
obiegowa – weksel jest odstępowany kolejnym osobom w transakcjach kupna-sprzedaży
refinansowa
Operacja dyskontowa (kredyt dyskontowy) polega na zakupie weksla przed upływem terminu jego płatności z potrąceniem przez bank oprocentowania (dyskonta). Odsetki przypadające bankowi z tytułu dyskonta oblicza się według wzoru:
D = (W*d%*t)/(100*360)
FACTORING polega na nabywaniu przez wyspecjalizowane instytucje (factor, czyli banki, spółki factoringowe) należności bieżących (nieporzeterminowanych) od różnych podmiotów gospodarczych przysługującym ich od odbiorców z tytułu dostaw towarów i usług oraz świadczeniu dodatkowych usług. Factoring dotyczy wierzytelności związanych z obrotem gospodarczym. W praktyce przedmiotem factoringu są najczęściej wierzytelności związane z krótkimi terminami płatności, choć z punktu widzenia prawa nic nie stoi na przeszkodzie aby obejmować factoringiem wierzytelności o krótszych bądź dłuższych terminach ich uregulowania. Umowa factoringu poza cesją wierzytelności obejmują szereg dodatkowych usług świadczonych przez factora na rzecz factoranta.
Czynności factoringu:
ściąganie (inkaso) należności objętych umową factoringową
kierowanie upomnień do opieszałych dłużników
okresowe sprawdzanie stanu wypłacalności dłużników
prowadzenie ksiąg handlowych i finansowych factoranta
zbieranie informacji oraz gromadzenie danych statystycznych mające znaczenie gospodarcze dla factoranta
prowadzenie rozliczeń transakcji między factorantem a dłużnikami
opracowanie projektów rozwoju factoranta
nowoczesny konsulting dotyczący zaopatrzenia produkcji, zbytu, reklamy, marketingu oraz doradztwa prawnego, ekonomicznego, podatkowego.
Cesja wierzytelności jest to nabycie wierzytelności.
Factoring wykorzystuje 3 funkcje:
funkcja finansowa polega na odkupywaniu należności i w ten sposób instytucja factoringowa de facto udziela kredytu
funkcja usługowa polega na dokonywaniu rozliczeń od strony technicznej (wystawianie faktur, dokumentów itp.)
funkcja gwarancyjna polega na zagwarantowaniu wpływu należności, co ma szczególne znaczenie gdy mamy do czynienia z nierzetelnymi kontrahentami. Funkcja ta występuje przy fakctoringu właściwym i mieszanym.
Factoring właściwy charakteryzuje się tym, że przelew wierzytelności jest ostateczny i w jego wyniku całkowite ryzyko związane z wypłacalnością dłużnika obciąża instytucję faktoringową – factora).
Factoring niewłaściwy (niepełny) charakteryzuje się tym, że przelew wierzytelności nie ma charakteru definitywnego (ostatecznego). Przeniesienie wierzytelności jest więc warunkowe, a ryzyko wypłacalności dłużnika obciąża nadal – mimo upływu factoringu – pierwotnego wierzyciela (factoranta).
Factoring mieszany łączy w sobie cechy faktoringu właściwego i factoringu niewłaściwego. W takiej umowie factor określa kwotę graniczną, do wysokości, której przejmuje na siebie ryzyko wypłacalności dłużników. Wierzytelności przekraczają ustalony w umowie limit, zostają przelane na factora na zasadzie factoringu niewłaściwego, czyli nie dochodzi tutaj do definitywnego nabycia tych wierzytelności przez factora. W miarę regulowania przez dłużnika należności znajdujących się poniżej kwoty granicznej może dochodzić do stopniowego „włączenia” do tego.
Factoring pozwala zbywcy:
szybciej uzyskać pieniądze za dostarczone odbiorcom towary
zwiększyć obroty bez angażowania dodatkowych środków obrotowych
przenieść na bank factoringowy ryzyko wypłacalności odbiorców
zlikwidować zatory płatnicze
zapewnić pokrycie zapotrzebowania na środki obrotowe
dyscyplinować finansowo odbiorców i obniżyć ich rotację
zmniejszyć zobowiązania bieżące
na wzrost stosunków aktywów bieżących do pasywów bieżących
na większy udział kapitałów własnych w sumie bilansowej poprzez wzrost samofinansowania
zmniejszyć koszty administracyjne
Factoring pozwala odbiorcy:
negocjować korzystniejsze warunki zakupu, poprzez wydłużenie terminu płatności, czyli zmniejszeni ryzyka utraty płynności
FORFAITING jest to długoterminowe obce źródło finansowania należności długoterminowych. Polega na zakupie należności terminowych, jakie powstają w rezultacie eksportu towarów bądź usług z wyłączeniem prawa regresu wobec eksportera odstępującego wierzytelności.
Przedmiotem forfaitingu mogą być wierzytelności:
wekslowe
wynikające z umów dostawy sprzedaży i o wykonaniu usług
objęte akredytywami
pozostałe na tle umów leasingowych (tzw. Forfaiting leasingowy polegający na wykupie wierzytelności leasingowych – rat leasingowych)
Podmiotami forfaitingu są:
zbywca wierzytelności – forfaitysta
instytucja forfaitingowa nabywająca wierzytelności pieniężne, czyli forfaitier
dłużnik
podmiot, który udziela zabezpieczenia wierzytelności uczynionej przedmiotem forfaitingu
Koszty forfaitingu to:
stopa dyskontowa wierzytelności powiększona o marżę instytucji forfaitingowej, uzależnionej od ryzyka
prowizja pobierana za przyrzeczenie zakupu wierzytelności i późniejsze ryzyko ich odzyskania
Okres będący podstawą dyskonta oblicza się jako sumę dni od chwili wypłaty wartości bieżącej wierzytelności przez firmę forfaitingową do momentu wymagalności. Ponadto dodaje się tzw. Dni respektowe (dni, w których mimo wymagalności należności, nie ma wpływu środków pieniężnych)
Przebieg operacji forfaitingowej
Importer (1) Eksporter
(4) (1) (2) (2)
Bank (4) Instytucja
Importera (3)_ forfaitingowa
(1) – bank importera poręcza jego weksel, a importer przekazuje weksel eksporterowi jako zapłatę za dostarczony towar.
(2) – eksporter odstępuje weksel instytucji forfaitingowej otrzymując natychmiastową zapłatę pomniejszoną między innymi o dyskonto
(3) – instytucja forfaitingowa w terminie płatności prezentuje weksel do wykupienia za pośrednictwem banku importera
(4) – importer wykupuje weksel za pośrednictwem swego banku
Zalety forfaitingu:
jest on korzystny dla wszystkich uczestników transakcji eksportowo-importowej, gdyż:
eksporter otrzymuje natychmiastową zapłatę i nie ponosi odpowiedzialności za realizację wierzytelności eksportowej. Ponadto może on włączyć koszty transakcji w ceny.
importer otrzymuje towar na kredyt
bank nabywa na własne ryzyko rentowną lokatę
poprawa płatności w wyniku przekształcenia transakcji terminowej w transakcję gotówkową
wyeliminowanie ryzyka handlowego, bowiem całość ryzyka kredytowego przejmuje instytucja forfaitingowa
wyeliminowanie ryzyka kursowego, kiedy faktury wystawione są w walucie innej niż waluta eksportera (eksporter ponosi ryzyko do czasu otrzymania od banku środków pieniężnych)
wyeliminowanie ryzyka zmiany oprocentowania, gdyż metoda dyskonta daje stałe koszty finansowania przez cały okres kredytu
Ujemne cechy forfaitingu:
ograniczenie zastosowania tego finansowania, gdy importer nie jest w stanie uzyskać gwarancji poręczenia instytucji wskazanej przez bank
wysoki koszt transakcji wynikający z tego, że dyskonto potrącone jest z góry za cały okres kredytu.
Wspólne cechy factoringu i forfaitingu:
celem jest szybkie wejście w posiadanie środków pieniężnych przez przedsiębiorstwo, któremu przysługują wierzytelności o odroczonym terminie płatności
sens ekonomiczny obu instytucji sprowadza się do likwidacji luki finansowej w firmie lub zdobycie środków na działalność gospodarczą
występuje trójstronny stosunek prawny, a umowa jest dwustronna
na zbywcy ciąży odpowiedzialność za istnienie wierzytelności
sytuacja prawna dłużnika jest taka sama
Różnice między factoringiem a forfaitingiem:
forfaiting jest formą finansowania długo i średnio terminową (od 6 miesięcy do 10 lat). Factoring dotyczy wierzytelności krótkoterminowych do 210 dni
forfaiting często dotyczy obrotu wekslowego. W przypadku factoringu mamy rzadko do czynienia z obrotem wekslowym
forfaiting jest metodą finansowania należności eksportowych, factoring zarówno dostawców na rynek krajowy jak i eksportowy
forfaiting polega głównie na finansowaniu. Przedmiotem factoringu jest nie tylko finansowanie, ale także inne usługi
forfaiting jest instytucją drogą, jest to związane z ryzykiem ekonomicznym i politycznym ponoszonym przez instytucję forfaitingową. Factoring jest stosunkowo tańszy niż forfaiting
przy forfaitingu ryzyko wypłacalności dłużnika przechodzi w całości na instytucję forfaitingową (czyli finansowanie odbywa się zawsze bez regresu). Przy factoringu factor może przejąć całość ryzyka, jego część lub w ogóle go nie przejąć
SEKURYTYZACJA AKTYWÓW jest to rynkowa sprzedaż papierów wartościowych zabezpieczonych przyszłymi wpływami pieniężnymi z aktywów lub samymi aktywami pożyczkobiorcy. Czyli jest to operacja polegająca na zamianie aktywów na papiery dłużne.
Przykłady aktywów sekurytyzowanych:
kredyty dla przedsiębiorstw
kredyty konsumpcyjne
kredyty hipoteczne
kredyty samochodowe
należności leasingowe
należności z kart kredytowych
wierzytelności handlowe
należności z tytułu opieki zdrowotnej
należności z tytułu franchisingu
należności telekomunikacyjne
zapasy (np. surowce, materiały)
papiery wartościowe
Aktywa powinna spełniać warunki:
przepływy pieniężne z aktywów są regulowane oraz dostępna jest historyczna baza danych na ich temat, na podstawie, której możliwe jest prognozowanie ich przyszłego kształtu
udział nie napływających terminowo płatności lub braku płatności jest niezmiennie niskie
aktywa mają przeciętny okres ważności (wymagalności) dłuższy niż 1 rok
aktywa mają zróżnicowaną postać (różnorodną, zindywidualizowaną)
istnieje dywersyfikacja aktywów pod względem demograficznym i geograficznym (czyli „rozrzut” dłużników jest bardzo szeroki)
SSP – spółka specjalnego przeznaczenia
Dłużnicy
Umowy pierwotne
Sprzedawca aktywów (inicjator)
Sprzedaż Cena nabycia
aktywów
Spółka celowa (SSP)
Zlecenie emisji Wpływy z emisji pomniejszone o
papierów prowizję bankową
wartościowych
Bank (agent, depozytariusz, dealer)
Sprzedaż Środki pieniężne (wpływ z emisji)
papierów
wartościowych
Inwestorzy